Skripsie ter gedeeltelike nakdming van die vereistes

HULPVERLENING AAN DIE LEERGEREMDE KIND

MET BESONDERE VERWYSING NA DIE OUDITIEWE MODALITEIT

Anna Christina Lessing

B.Com., B.Ed., THOD, DVO(MBD)

Skripsie ter gedeeltelike nakdming van die vereistes

die graad Magister Educationis aan die

Potchefstroomse Universiteit

Christelike Hoer Onderwys

Studieleier: Prof. dr. C.J. f·1eyer

Potchefstroom

Voorwoord

Ek betuig graag, ook op hierdie wyse,

dank en waardering aan:

Prof. dr. C.J. Meyer vir sy wetenskap1ike insig, 1eiding, aanmoediging en be1angste11ing as studie1eier.

Mev. J.H. Coetzee vir haar hu1p en 1eiding.

Dr. C.J.H. Lessing vir die nagaan van die bronne1ys.

Dr. D. P.M. Botes (vakadvi seur: onderri gaange 1 eenthede van die Trans vaa 1 se Onderwyshu1pdiens} vir die afneem van die inte11igensietoetse.

Die Transvaa1se Onderwysdepartement vir die toestemming om die toetsresu1tate van die hu1pk1as1eer1inge van 'n primere skoo1 vir hierdie ondersoek te gebruik.

Aan God a11een a11e eer.

A.C. Lessing (mev}

Desember

INHOUD

HULPVERLENING AAN DIE LEERGEREMDE KIND MET BESONDERE VERWYSING NA DIE OUDITIEWE MODALITEIT

Hoofstuk

A 1 gemene · ori entering .. doe 1 van die ondersoek. rnetode van ondersoek ..

program van ondersoek en samevatting 1

1.1

Orientering 1.2 Prob1eemste11ing

1.3 Die doe1 van die ondersoek 1.4 Metode van ondersoek

1.5 Program van ondersoek

Sarnevatting

Hoofstuk 2

Die 1eergeremde kind: begripsbepaling. oorsake en a1gemene

1 4 6 6 6 7

manifestasies 8

2.1

In1eiding

2.2

Begripsbepa1ing

2.2.1

Die historiese agtergrond van die begrip 1eergeremdheid

Definiering van die begrip 1eergeremdheid

2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.2.2.1 2.2.2.2.2 2.2.2.2.3 2.2.2.2.4 2.2.2.2.5 2.2.2.3

Definieringsnorrne

Inde1ing van definisies

Definisies met neuro1ogiese disfunksie as gronds1ag Onge1yke groeipatroon

Prob1erne in akademiese en 1eertake

Diskrepansie tussen prestasie en potensiaa1 Definiering deur u1ts1u1ting

Sarnevatting

2.3

Die oorsake van 1eergererndhe1d

Inleiding

2.3.1.1

Sosiopsigo1ogiese faktore

Psigofisiologiese faktore

2.3.2

Eksterne oorsake by leergererndheid

Onderrigfaktore

2.3.2.2

Omgewingsfaktore

2.3.2.2.1

Voedsel .. gesondheid en vei1igheid

Sensoriese stirnulasie

8 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 13 14 14 14 14 16 16 16

2.3.2.2.3

Taalstimulasie

2.3.2.2.4

Emosionele en sosiale ontwikkeling

Inherente oorsake van leergeremdheid

Psigologiese faktore

2.3.3.2

Fisiologiese faktore

2.3.3.2.2 2.3.3.2.3

Prenatale oorsake Perinatale oorsake Postnatale oorsake

2.4

Algemene manifestasies van leergeremdheid

Inleiding

2.4.2

Motoriese akt1w1teit en koordinasieprobleme

2.4.2.2 2.4.2.3 2.4.2.4 2.4.2.5 2.4.2.6 2.4.2.7 2.4.2.8 2.4.3 2.4.3.1 2.4.3.2 2.4.3.3 2.4.3.4 2.4.3.5 2.4.3.6 2.4.3.7 2.4.3.8 2.4.3.9 2.4.4 2.4.4.1 2.4.4.2 2.4.4.3 2.4.4.4 2.4.4.5 2.4.5 2.4.5.1 2.4.'5.2 2.4.5.3 2.4.6 2.4.6.1 2.4.6.2 2.4.6.3

Swak motoriese koordinasie

Afwykings ten opsigte van reflekse Swak visueel-motoriese ryping Hiperaktiwitei t

Hipoaktiwiteit

Choreatiese bewegings Swak vegetatiewe funksies Taktueel-kinestetiese tekorte Perseptuele tekorte

Inleiding

Visuele persepsietekorte Ouditiewe persepsietekorte ._.

Taktuele persepsietekorte

Geheue, aandags- en konsentrasietekorte Perseverasie

Afasie Outisme

Orienteringsprobleme Emosionele probleme

Emosionele onstabiliteit I mpu 1 s beheer

Tussenmenslike verhoudings Disphoriese eienskappe

Stadiger persoonlikheidsontwikkeling Intellektuele afwykings

Wisselende prestasie Verstandsmoontlikheid Akademiese probleme Kliniese simptome

Neurologiese tekens Stigmata

Gedrag ten opsigte van psigologiese toetse

Samevatting

;;

17 17 17 18 18 18 23 26 27 27 28 28 28 29 29 30 30 30 30 31 31 31 32 32 32 33 33 33 34 34 34 34 35 35 36 36 36 36 36 37 37 37 38 38

Hoofstuk 3

Die ouditiewe modaliteit as perseptuele vaardigheid

3.1 Inleiding

3.2 Die funksie van gehoor

3.2.1 Die bou en werking van die oor as sintuig 3.2.1.1

3.2.1.2 3.2.1.3 3.2.1.4

Die buite-oor Die middeloor Die binne-oor

Die werking van die oor

3.2.2 Die sentrale ouditiewe senuweestelsel

3.2.2.1 Die bou van die sentrale ouditiewe senuweestelsel 3.2.2.2 Funsionering van die sentrale ouditiewe senuweestelsel 3.2.3 Samevatting

3.3 Ouditiewe prosessering

3.3.1 Die organisasie van die senuweestelsel 3.3.1.1

3.3.1.2 3.3.1.3 3.3.1.4

Inset

Sentrale prosesserfng leweringsfsteem

Terugvoerfng 3.3.2

3.3.2.1

Prosessering van ouditiewe fnligtfng Analfsering van ouditiewe inlfgting 3.3.2.1.1

3.3.2.1.2 3.3.2.1.3 3.3.2.1.4 3.3.2.2 3.3.2.2.1 3.3.2.2.2 3.3.2.2.3 3.3.2.2.4 3.3.2.3 3.3.2.3.1 3.3.2.3.2

Stimulusdimensie Aandag

Stimuluslokalisering Diskrfminasfe

Die sintese van sensorfese fnlfgtfng Integrasfe van verskillende modalftefte Ouditiewe assosiasie

Ouditiewe-tot-visuele assosfasies Ouditiewe sluiting

Berging van ouditiewe inligting Korttermyngeheue

LangtermYngeheue 3.3.2.4

3.3.3

Herroeping van ouditiewe inligtfng- Die ontwikkeling van ouditiewe prosesse - 3.3.3.1

3.3.3.2 3.3.3.3

Die herkenning en identifisering van klanke ...

Diskriminasie van klanke- Ouditiewe geheue en herroeping

39 39

40 40 40

41 41 42 42 43

44

44

45 45 46 46 47

48

AO

4R

49 50 51

e:;l

52 53 54 54 55 56 57 58 58 59 59 60 60

3.4

Die rol van die ouditiewe .modaliteit by die aanleer van die

basiese vaardighede van lees en spel

3.4.1

Gesproke taal

3.4.1.2 3.4.1.3

3.4.2

Inleiding

Taalontwikkeling

Die belangrikheid van die ouditiewe verkryging van gesproke taal

Die belangril<heid van die ouditiewe verkryging van lees- en spelvaardighede

Samevatting

Hoofstuk

modaliteit in die moda 1 i tei t in die

Diagnosering van die leergeremde kind met ouditiewe tekorte

Inleiding

4.2

Die diagnosering van die

kind

Die doel van diagnose

4.2.2

Klaskamerdiagnose

Stappe in die diagnose

4.2.3.2 4.2.3.3 4.2.3.4 4.2.3.5

Bepaling van die leeronvermoe Meting van die huidige prestasie Analisering van die kind se leerwyse

Samestelling en interpretering van data en die formulering van 'n diagnostiese hipotese

Ontwikkeling van 'n onderrigplan

Verkryging van data

4.2.4.1 4.2.4.2 4.2.4.3 4.2.4.4 4.2.4.5

Gevallestudie of onderhoud Waarneming van gedrag

I

nforme le toetse

Formele gestandaardiseerde toetse Ander ondersoel<e

4.3

Diagnosering van ouditiewe tekorte by die leergeremde kind

Tekorte in die analisering van ouditiewe inligting

4.3.1.1 4.3.1.2 4.3.1.3 4.3.2 4.3.2.1 4.3.2.2 4.3.2.3 4.3.2.4

Tekorte in ouditiewe ontvangs

Tekorte in figuuragtergronddiskriminasie Tekorte in ouditiewe diskrimfnasie

Tekorte in die sfntese van ouditiewe inlfgting Ouditiewe assosiasietekorte

Ouditiewe sluitfngstel<orte

Ouditiewe analise- en sintesetekorte (klanksamevloeiing) Ouditiewe verbale begripstekorte

61 61 62 64

66 68

69 69 69 69 70 71 71 72 72 73 73 73 73 74 74 75 75 75 76 76 77 78 79 79 80 80 81 4.3.3

Tekorte in die berging en herroeping van ouditiewe inligting

iv

4.3.3.1 Ouditiewe korttermyngeheuetekorte 4.3.3.2 Ouditiewe langtermyngeheuetekorte 4.3.3.2.1 Herroepingstekorte

4.3.3.2.2 Ouditiewe geheue vir volgorde 4.4 Samevatting

Hoofstuk 5

Die hulpverleningspraktyk 5.1 Inleiding

5.2 Algemene riglyne by hulpverlening 5.2.1 lndiwidualisering

5.2.1.1 5.2.1.2 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.4.1 5.2.4.2 5.2.4.3 5.2.4.4 5.2.5 5.2.5.1 5.2.5.2 5.2.5.3 5.2.5.4 5.2.5.5 5.2.6 5.2.7

5.2.10

Die indiwiduele metode Die indiwiduele program Multisensoriese benadering Taakanalise

Samestelling van 'n hulpprogram

Maksimalisering van

en inspanning Stap-vir-stap onderrig

Beweeg van maklik na moeilik

Beweeg van die konkrete na die abstrakte Motivering

Vernuwing van die leerling se geestesinstelling Doelgerigtheid

Suksesbelewing Afwisseling

Stimulerende leersituasies Voortdurende evaluering Strukturering

Sosiale en emosionele bystand Ouerdeelname

lntegrering van leerinhoude

5.3 Hulpverlening vir ouditiewe perseptuele uitvalle 5.3.1 lnleiding

5.3.2 Hulpverlening in die analisering van ouditiewe inligting 5.3.2.1

5.3.2.2 5.3.2.3 5.3.3

Hulpverlening in ouditiewe ontvangs

Hulpverlening in figuuragtergronddiskriminasie Hulpverlening in ouditiewe diskriminasie

Hulpverlening in die sintese van ouditiewe inligting

82 82 83 83 84

85 85 86 87 87

88 90 90 91 91 91 91 92 92 92 93 94 94 94 95 95 96 97 97 98 98 99 99

100

102

5.3.3.1 5.3.3.2 5.3.3.3 5.3.3.4 5.3.4 5.3.4.1 5.3.4.2

Hulpverlening in ouditiewe assosiasie Hulpverlening in ouditiewe sluiting

Hulpverlening in ouditiewe analise en sintese - Hulpverlening in ouditiewe verbale begrip

Hulpverlening in die berging van ouditiewe inligting Hulpverlening in ouditiewe geheue

Hulpverlening in ouditiewe geheue vir volgorde

5.4

Hulpverleni ng in lees_::..JH'l. spelvaardi ghede deur bemi ddeli ng van

102

!QJ.

Hl".t

1U4

105 105 106

die ouditiewe modaliteit lnn.

---·~··-

5.4.1

Inleiding

5.4.2

lees-en spelprogram

5.4.2.1

Samestelling

leseenheid

5.4.3

Indiwidualisering van die program

Samevatting

Hoofstuk

Empiriese studie

Inleiding

6.2

Doel van die empiriese ondersoek

Metode van ondersoek (Gevallestudies)

Beplanning van die ondersoek

6.5

Toetsmateriaal

6.5.1

Bespreking van toetse

6.5.1.2 6.5.1.3 6.5.1.4

Intelligensietoets leestoetse

Speltoetse

Ouditiewe perseptuele toetse

Die afneem van die toetse

6.6

Die verkryging van •n persoonsbeeld van elke proefpersoon

Historisiteitsbeeld van die proefpersoon

6.6.2

Akademiese beeld van die proefpersoon

Verloop van die hulpverleningsprogram

Proefpersoon A

6.7.1.1 6.7.1.2 6.7.1.3 6.7.1.4 6.7.1.5

Agtergrond

Bespreking van die toetsbevindinge Hulpverleningsprogram

Herevaluering

Vergelyking van die aanvangs- en eindtoetsresultate vi

107 108 111 111

112 112 113 113 114 115 115 115 116 116

117

118 118 118 119 119 119 119 120 121 122 123

6.7.1.6 6.7.1.7 6.7.2 6.7.2.1 6.7.2.2 6.7.2.3 6.7.2.4 6.7.2.5 6.7.2.6 6.7.2.7 6.7.3 6.7.3.1 6.7.3.2 6.7.3.3 6.7.3.4 6.7.3.5 6.7.3.6 6.7.3.7 6.7.4 6.7.4.1 6.7.4.2 6.7.4.3 6.7.4.4 6.7.4.5 6.7.4.6 6.7.4.7 6.7.5 6.7.5.1 6.7.5.2 6.7.5.3 6.7.5.4 6.7.5.5 6.7.5.6 6.7.5.7 6.7.6 6.7.6.1 6.7.6.2 6.7.6.3 6.7.6.4 6.7.6.5 6.7.6.6 6.7.6.7

Samevatti ng Gevolgtrekking Proefpersoon B

Agtergrond

Bespreking van die toetsbevindinge Hulpverleningsprogram

Hereva lueri ng

Vergelyking van die aanvangs- en eindtoetsresultate Samevatting

Gevolgtrekking Proefpersoon C

Agtergrond

Bespreking van die toetsbevindinge Hulpverleningsprogram

Here va 1 ueri ng

Vergelyking van die aanvangs- en eindtoetsresultate Samevatti ng

Gevolgtrekking Proefpersoon D

Agtergrond

Bespreking van die toetsbevindinge Hulpverleningsprogram

Hereva lueri ng

Vergelyking van die aanvangs- en eindtoetsresultate Samevatti ng

Gevolgtrekking Proefpersoon E

Agtergrond

Bespreking van die toetsbevindinge Hulpverleningsprogram

Herevaluering

Vergelyking van die aanvangs- en eindtoetsresultate Same vatting

Gevolgtrekking Proefpersoon F

Agtergrond

Bespreking van die toetsbevindinge Hulpverleningsprogram

Herevaluering ·

Vergelyking van die aanvangs- en eindtoetsresultate Samevatti ng

Gevolgtrekking

6.8

Afleidings uit die empiriese studie

Toetsbevindinge

6.8.2

Vergelyking van aanvangs- en eindtoetsresultate

Die leesprestasie

6.8.2.2

Die spelprestasie

127 128 128 128 129 130 131 132 133 133 134 134 135 136 136 137 138 139 139 139 140 141 141 142 144 144 144 144 145 146 147 147 148 149 150 150 150 152 152 153 153 155 155 155 157 158 160

Viii 6.8.3

Gevolgtrekking

6.8.4

Samevatting Hoofstuk 7

Samevatting, gevolgtrekkings en aanbevelings

7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3

Inleiding Samevatting

Agtergrond

Doel van die studie Teoretiese begronding

7.2.3.2 7.2.3.2.1 7.2.3.2.2 7.2.3.2.3 7.2.3.3 7.2.3.3.1 7.2.3.3.2 7.2.3.3.3

7.2.3.4 7.2.3.4.1 7.2.3.4.2 7.2.3.4.3 7.2.3.4.4 7.2.3.4.5 7.2.3.5 7.2.3.5.1 7.2.3.5.2 7.2.3.5.3

Inleiding

Die leergeremde kind Begripsbepaling

Oorsake van leergeremdheid

Algemene manifestasies van leergeremdheid Die ouditiewe modaliteit as leerwyse

Die funksie van gehoor Ouditiewe prosessering

Die rol van die ouditiewe modaliteit. in die verkryging van lees- en spelvaardighede

Die diagnosering van die leergeremde kind Die doel van die diagnose

Klaskamerdiagnose Stappe in die diagnose Verkryging van data Ouditiewe tekorte

Hulpverlening deur r.riddel van die ouditiewe rrodaliteit Algemene riglyne vir hulpverlening

Hulpverlening in ouditiewe perseptuele tekorte

Hulpverlening ten opsigte van lees- en spelvaardighede

7.2.4.1 7.2.4.2 7.2.4.3 7.2.4.4 7.2.4.5 7.2.4.6 7.2.4.7

Empiriese ondersoek Inleiding

Die doel van die empiriese ondersoek Metode van ondersoek

Beplanning van die ondersoek Bespreking van die toetsmateriaal Verkryging van 'n persoonsbeeld Bevindings uit die studie

7.3

Gevolgtrekkings

7.3.1

Ouditiewe perseptuele vaardighede

Lees- en spelvaardighede

161 162

163 163 163 163 163 164 164 164 164 164 165 165 165 165 166 166 166 166 166 166 167 167 167 167 167 167 167 168 168 168 168 168 169 169 169 169

7.4 Aanbevelings 7.4.1

7.4.2 7.4.3 7.4.4 7.4.5

Ondersoek swak akademiese prestasie Voorligting aan voornemende moeders Klemverskuiwing in leermetode

Toepassing van hulpverlening in groepsverband

Integrering van ouditiewe perseptuele vaardighede met lees- en spelvaardighede

7.5 Slotopmerking Bylaes

Bronnelys Summary

170

170

170

170

171

172

176