Citation
Grauss, R. W. (2008, January 17). Regenerative medicine in cardiovascular disease: from tissue enginering to tissue regeneration. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/12556
Version: Corrected Publisher’s Version
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/12556
Note: To cite this publication please use the final published version (if
applicable).
215
L I S T O F P U B L I C A T I O N S
LIST OF PUBLICATIONS
Full PapersR.W. Grauss, M.G. Hazekamp, S. van Vliet, A.C. Gittenberger-de Groot, M.C. DeRuiter. Decellulari- sation of rat aortic valve allografts reduces leafl et destruction and extracellular matrix remod- eling. J Thoracic Cardiovasc Surg 2003;126:2003-10
R.W. Grauss, M.G. Hazekamp, F. Oppenhuizen, A.C. Gittenberger-de Groot, M.C. DeRuiter. Histo- logical evaluation of decellularized porcine aortic valves: Matrix changes due to diff erent decel- lularisation methods. Eur J Thoracic Cardiovasc Surg 2005;27:566-71
R. Bokenkamp, A.C. Gittenberger-de Groot, C. van Munsteren, R.W. Grauss, J. Ottenkamp, M.C.
de Ruiter. Persistent Ductus Arteriosus in the Brown -norway Inbred Rat Strain. Pediatric Res 2006;60:407-12
R.W. Grauss, E.M. Winter, J. van Tuyn, D.A. Pijnappels, RV Steijn, B. Hogers, R.J. van der Geest, A.A.F. de Vries, P. Steendijk, A. van der Laarse, A.C. Gittenberger-de Groot, M.J. Schalij, D.E. Atsma.
Mesenchymal stem cells from ischemic heart disease patients improve left ventricular function after acute myocardial infarction. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2007;293:H2438-47
E.M. Winter, R.W. Grauss, B. Hogers, J. van Tuyn, R. van der Geest, H. Lie-Venema, RV Steijn, S. Maas, M.C. DeRuiter, A.A.F. deVries, P. Steendijk, P.A. Doevendans, A. van derLaarse, R.E. Poel- mann, M.J. Schalij, D.E. Atsma, A.C. Gittenberger-de Groot. Preservation of left ventricular func- tion and attenuation of remodeling aftertransplantation of human epicardium-derived cells into the infarcted mouse heart. Circulation. 2007;116:917-27
D.A. Pijnappels, J. van Tuyn, A.A.F. de Vries, R.W. Grauss, A. van der Laarse, D.L. Ypey, D.E. Atsma, M.J. Schalij. Resynchronization of Separated Rat Cardiomyocyte Fields With Genetically Modifi ed Human Ventricular Scar Fibroblasts. Circulation 2007 (in press)
R.W. Grauss, M.G. Hazekamp, R.A. Bank, E. de Heer, J.C. van Munsteren, A.C. Gittenberger-de Groot, M.C. DeRuiter. Decellularization of rat aortic valve allografts reduces the cellular immune response resulting in a structurally intact collagen network irrespective of collagen denatura- tion. (Submitted for publication)
216 R.W. Grauss, J. van Tuyn, P. Steendijk, E.M. Winter, D.A. Pijnappels, B. Hogers, A.C. Gittenberger- De Groot, R. van der Geest, A. van der Laarse, A.A.F. de Vries, M.J. Schalij, D.E. Atsma. Forced Myocardin Expression Enhances the Therapeutic Eff ect of Human Mesenchymal Stem Cells After Transplantation in Ischemic Mouse Hearts. (Submitted for publication)
R.W. Grauss, E.M. Winter, D.E. Atsma, B.Hogers, R.E. Poelmann, R.J. van der Geest, C. Tschöpe, M.J.
Schalij, A.C. Gittenberger-de Groot, P. Steendijk. Left Ventricular Function in the Post-infarct Fail- ing Mouse Heart by Magnetic Resonance Imaging and Conductance Catheter: a Comparative Analysis. (Submitted for publication)
D.A. Pijnappels, M.J. Schalij, A.A. Ramkisoensing, J. van Tuyn, R.W. Grauss, A.A.F. de Vries, A. van der Laarse, D.L.. Ypey, D.E. Atsma. The role of anisotropy in functional integration of stem cells during cardiomyogenic diff erentiation in culture. (Submitted for publication)
S.C.A. de Jager, A.O. Kraaijeveld, R.W. Grauss, W. de Jager, S.S. Liem, B.L. van der Hoeven, B.J.
Prakken, T.J.C. van Berkel, D.E. Atsma, M.J. Schalij, J. W. Jukema, E.A.L. Biessen. CCL3 (MIP-1α) levels are elevated during acute coronary syndromes and show strong prognostic power for future ischemic events (Submitted for publication)
Letters
Reply to the editor: Decellularisation of rat aortic valve allografts reduces leafl et destruction and extracellular matrix remodeling. R.W. Grauss, M.G .Hazekamp, M.C. DeRuiter. J Thoracic Cardio- vasc Surg 2004;128:155-56
Peer-Reviewed Abstracts
M.C. Deruiter, C. VanMunsteren, N. Aoyama, R.W. Grauss, M. Van Eck, A.C. Gittenberger-de Groot (2002) Transdiff erentiation of endothelial cells into intimal cells during cuff -induced neointima formation in the mouse. XIIth International Vascular Biology Meeting, Karuizawa, Japan
R.W. Grauss, C.J. van Munsteren, D.R. Doorn, B.P. Hierck, H. Beekhuizen, M.G. Hazekamp, A.C.
Gittenberger-de Groot, M.C. DeRuiter. In vivo behavior of decellularized aortic valve allografts in a rat implantation model: feasibility of allogeneic matrix scaff olds in regenerative medicine.
8th International Vascular Biology Meeting, Toronto, Canada, June 1-5
217
L I S T O F P U B L I C A T I O N S
R.W. Grauss, M.G. Hazekamp, F. Oppenhuizen, A.C. Gittenberger-de Groot, M.C. DeRuiter. His- tological evaluation of decellularized porcine aortic valves: Matrix changes due to diff erent decellularisation methods. The 3rd Joint Meeting of the European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS) and the European Society of Thoracic Surgeons (ESTS), Leipzig, Germany, Septem- ber 2004
R.W. Grauss, P. Steendijk, E.M. Winter, J. van Tuyn, A.A.F. de Vries, A. van der Laarse, A. Gitten- berger-de Groot, E.E. van der Wall, M.J. Schalij, D.E. Atsma. Adult Mesenchymal Stem Cells from Patients with Ischemic Heart Disease Engraft in Ischemic Myocardium and Improve Left Ven- tricular Function in NOD/scid Mice. Journal of the American College of Cardiology 2006;47:s159A
E.M. Winter, R.W. Grauss, B. Hogers, J. van Tuyn, P. Steendijk, P.A. Doevendans, D.E. Atsma, A.C.
Gittenberger-de Groot. Human epicardium derived cells: a novel source of autologous cells for myocardial repair. European Heart Journal 2006:27:149
R.W. Grauss, E.M. Winter, P. Steendijk, B. Hogers, AC. Gittenberger-De Groot, A. Van Der Laarse, M.J. Schalij, D.E. Atsma. Adult Mesenchymal Stem Cells from patients with Ischemic Heart Disease improve left ventricular function after acute Myocardial Infarction in NOD/scid mice:
functional analysis by 9.4T MRI. European Heart Journal 2006;27;547
R.W. Grauss, P. Steendijk, E.M. Winter, J. Van Tuyn, A.A.F. De Vries, A. Van Der Laarse, M.J. Schalij, D.E. Atsma. Forced myocardin expression in mesenchymal stem cells from patients with ischemic heart disease improves left ventricular function after myocardial infarction in NOD/scid mice.
European Heart Journal 2006;27:551
R.W. Grauss, E.M. Winter, P. steendijk, J. van Tuyn, R. Vicente Steijn, B. Hogers, R. van der Geest, E.E. van der Wall, A.C. Gittenberger-de Groot, A. van der Laarse, A.A.F. de Vries, M.J. Schalij, D.E.
Atsma. Adult Mesenchymal Stem Cells from Patients with Ischemic Heart Disease Diff erentiate into a Vascular Phenotype and Improve Left Ventricular Function After Acute Myocardial Infarc- tion in NOD/scid Mice: A 9.4T MRI Study. Circulation 2006;114:II52
R.W. Grauss, J. van Tuyn, P. steendijk, E.M. Winter, R. Vicente Steijn, B. Hogers, R.J. van der Geest, E.E. van der Wall, A.C. Gittenberger-de Groot, A. van der Laarse, A.A.F. de Vries, M.J. Schalij, D.E.
Atsma. Forced Expression of Myocardin in Mesenchymal Stem Cells from Ischemic Heart Disease Patients Induces Diff erentiation Into a Cardiomyocyte Phenotype and Improves Left Ventricular Function after Myocardial Infarction in NOD/scid Mice. Circulation 2006;114:II198-II199.
218 E.M. Winter, R.W. Grauss, B. Hogers, J. van Tuyn, R. van der Geest, R. Vicente Steijn, H. Lie-Venema, P. Steendijk, P.A. Doevendans, A. van der Laarse, R.E. Poelmann, D.E. Atsma, A.C. Gittenberger-de Groot. Preservation of Left Ventricular Function and Attenuation of Remodelling After Trans- plantation of Human Epicardium-Derived Cells into the Infarcted Mouse Heart. Circulation 2006;114:II239.
R.W. Grauss, P Steendijk, J. van Tuyn, E.M. Winter, A.C. Gittenberger-de Groot, A van der Laarse, E.E. van der Wall, A.A. de Vries, M.J. Schalij, D.E. Atsma. Forced Myocardin Expression Enhances the Therapeutic Eff ect of Mesenchymal Stem Cells From Ischemic Heart Disease Patients After Acute Myocardial Infarction in NOD/SCID mice. Journal of the American College of Cardiology 2007;49:s827a
R.W. Grauss, J. Van Tuyn, P. Steendijk, E.M. Winter, A. Van Der Laarse, A.C. Gittenberger-De Groot, E.E. Van Der Wall, M.J. Schalij, D.E. Atsma. Transplantation of myocardin-overexpressing human mesenchymal stem cells improves left ventricular function after acute myocardial infarction in NOD/scid mice: analysis by 9.4T MRI. European Heart Journal 2007;28:253
R.W. Grauss, M.J. Goumans, E.M. Winter, A.M. Smits, P. Steendijk, A.C. Gittenberger-De Groot, A. Van Der Laarse, M.J. Schalij1, P.A. Doevendans, D.E. Atsma. Human foetal cardiomyocyte pro- genitor cells improve LV systolic function after myocardial infarction in NOD/scid mice. European Heart Journal 2007;28:226
E.M. Winter, B. Hogers, R.W. Grauss, P.A. Doevendans, D.E. Atsma, A.C. Gittenberger-de Groot.
Human adult epicardium-derived cells improve left ventricular function of the infarcted heart after a defi nitive scar has been formed. European Heart Journal 2007;28:256
E.M. Winter, R.W. Grauss, D.E. Atsma, M.J. Schalij, A.C. Gittenberger-De Groot, P. Steendijk. Assess- ment of left ventricular function in the failing mouse heart by magnetic resonance imaging and conductance catheter. European Heart Journal 2007;28:174
219
S C I E N T I F I C A W A R D S
SCIENTIFIC AWARDS
First price in recognition of best oral presentation, 2nd Leiden Vascular Medicine and Institute for Cardiovascular Research VU meeting, Leiden, The Netherlands, March 2004.
First price in recognition of best oral presentation in the session acute myocardial infarction / PCI, annual autumn meeting Netherlands society of cardiology, The Netherlands, October 2006.
Travel award from the ESC council on Basic Cardiovascular Science, The European Society of Cardiology congress 2007, Vienna, Austria September 2007.
220
ACKNOWLEDGEMENTS
Aangezien het dankwoord, na de CV en stellingen, het meest gelezen gedeelte van een proef- schrift is, behoort ook aan dit gedeelte veel aandacht te worden besteed. Daarnaast is dit de uitgelezen kans om iedereen die op een actieve, dan wel passieve manier heeft bijgedragen tot de totstandkoming van dit proefschrift te laten meedelen in de eer die mij vandaag te beurt valt. Op het gevaar af iemand te vergeten, wil ik graag enkele personen bij naam noemen.
De medewerkers van de afdeling Anatomie & Embryologie wil ik bedanken voor de leuke tijd die ik daar heb doorgemaakt gedurende het eerste deel van mijn promotie onderzoek. De staf, Rob, George, Arnold, Margot, Beerend, Heleen, Paulien en Paul heb ik altijd als erg toegankelijk ervaren.
Alle onderzoekers waarmee ik heb samengewerkt binnen Anatomie & Embryologie, Marit, Daniël, Shirin, Bianca, Kim, Nienke en Izmaël wil ik bedanken voor de vruchtbare discussies en gezellige momenten. Graag wil ik ook de Analytische Ondersteuning bedanken, Monica, Liesbeth, Conny en Bert; zonder jullie was deel 1 van mijn proefschrift er nooit gekomen.
Jan Lens wil ik bedanken voor het produceren van veel fi guren in deel 1 van mijn proefschrift.
Het tweede deel van mijn promotie-onderzoek vond plaats op de afdeling Cardiologie. Lya, Linda en Talitha wil ik graag bedanken voor de secretariële ondersteuning, Tom en Hylke voor de computerondersteuning en Henk en Wibo voor het altijd weer snel oplossen van alle laptop- problemen.
Binnen het Laboratorium voor Cardio-biochemie ben ik veel dank verschuldigd aan prof. Dr.
van der Laarse. Beste Arnoud, altijd stond je klaar voor vragen of het oplossen van technische problemen op de werkvloer. Verder wil ik Lizet, Minka, Ton en Margreet bedanken voor de ana- lytische ondersteuning. Hierbij wil ik apart mijn dank betuigen aan Cindy Schutte en Rebecca Vicente Steijn voor de hulp bij de vele immuno-histochemische kleuringen die moesten worden verricht. Dr. P. Steendijk, beste Paul, bedankt voor de introductie in de wereld van de PV-loops.
Ik heb de lange dagen op de proefdier OK altijd als erg gezellig ervaren.
Ik wil alle medewerkers van de Proefdierfaciliteiten en van het Laboratorium voor Grote Proef- dieren bedanken voor hun medewerking. Met name Marja is onmisbaar geweest in het oplos- sen van de logistieke problemen die complexe kleine proefdieringrepen met zich brengen.
Naast het laboratorium voor cardio-biochemie en de proefdierfaciliteit heb ik vele dagen en nachten doorgebracht op de NMR afdeling van het Gorlaeus laboratorium. Dr. B. Hogers, beste Bianca, bedankt voor de introductie in de wereld van de muizen MRI. Iets waarvan ik dacht dat niet mogelijk zou zijn, is door de enorme berg aan voorbereidend werk van jouw kant toch mogelijk geworden: prachtige seriële MRI opnames van het bewegende muizenhart. Daarnaast wil ik Fons en Cees bedanken voor het altijd klaar staan als de MRI weer was vastgelopen.
221
A C K N O W L E D G E M E N T S
Rob van der Geest wil ik bedanken voor het ontwikkelen van het MASS-for-mice softwarepakket;
je was altijd bereid om op korte termijn dingen uit te leggen of veranderingen door te voeren.
Beste Liesbeth, wij begonnen tegelijk aan een vrijwel identiek onderzoek qua praktische vaar- digheden. Samen hebben we alle tegenslagen en teleurstellingen die gepaard gingen met het opzetten van een experimenteel hartinfarctmodel in muizen meegemaakt. Door onze nauwe samenwerking hebben we veel data kunnen delen, ik ben je dan ook veel dank verschuldigd.
Collega’s in de ‘tuin’ – Bart, Sven, Pascalle, Miriam, Gabe, Su-San, Bas, Joana, Saskia, Laurens, Maureen, Claudia, Ivo, Sjoerd, Maaike, Marleen, Denise, Douwe, Roxana, Jan-willem, Roderick, Ellen, Jaap, Jan, Rutger, Hadriaan, Soban en Jaco – bedankt voor de geweldige werksfeer, ook in de avonden en weekeinden. Zonder jullie was promoveren niet half zo leuk geweest. Ook de vele congresbezoeken met sommigen van jullie heb ik als een geweldige ervaring beschouwd.
Beste Daniël, jou wil ik met name bedanken voor de vele vruchtbare wetenschappelijke discus- sies die we, in en buiten het ziekenhuis, samen hebben gevoerd. Hier zijn erg leuke dingen uit voortgekomen en ik hoop dat we dit in de toekomst kunnen blijven doorzetten. Ik ben bij dat je mijn paranimf wilt zijn.
Collega’s in het HAGA ziekenhuis: hartelijk dank voor de fl exibiliteit en een luisterend oor betreff ende de afhandeling van mijn promotieperikelen. Daarnaast wil ik mijn opleiders interne geneeskunde, dr. R.M. Valentijnen dr. R.H. Kauff mann, alsmede de maatschap bedanken voor de inzet om mij in 2 jaar de fi jne kneepjes van het klinische vak bij te brengen. Ik heb in korte tijd enorm veel geleerd en verwacht de komende tijd nog veel meer te kunnen leren.
Beste vrienden en vriendinnen, jullie weten wie jullie zijn, ook al zijn de contacten wat verwa- terd de laatste jaren, ik beloof beterschap vanaf nu!
Roomies Gerwin, Yuri en halve roomie Hidde: met jullie in 1 huis wonen heb ik altijd ontzettend inspirerend gevonden, bedankt voor deze geweldige tijd. Ik ben er trots op dat jullie mijn vrien- den zijn. Nu er een periode van meer vrije tijd aanbreekt hoop ik weer meer met jullie te kunnen afspreken. Beste Yuri, het was voor mij niet meer dan logisch dat jij mijn paranimf zou zijn.
Morten en Mieneke, dankzij jullie inzet is dit boek visueel – ondanks de strakke deadline– gewel- dig geworden!
Lieve Davien, ook jou wil ik bedanken voor de liefdevolle steun in de eerste periode van mijn promotie-onderzoek, welke er zeker ook toe heeft bijgedragen dat ik dit heb kunnen bereiken.
Beste Marcel en Angelique, jullie stonden altijd voor mij klaar, ook al was dat in deze voor mij drukke periode niet altijd wederzijds. Ik kan mij geen betere broer en schoonzus voorstellen!
Pappa en Mamma, jullie zijn het die mij de kans hebben gegeven om te studeren en uiteindelijk ook te promoveren. Jullie hebben nooit aan mijn capaciteiten getwijfeld en stonden altijd voor mij klaar als dat nodig was. Mijn dank daarvoor is dan ook niet in woorden uit te drukken.
222 Mijn liefste monster, Carolien, ik leerde je kennen op de dag dat mijn laptop (zonder back-up) werd gestolen. Niet een ideaal moment zou je zeggen, maar 2 jaar later zijn we nog steeds bij elkaar. Jouw geduld, onvoorwaardelijke steun en vertrouwen heb ik heel erg gewaardeerd.
Ik heb je lief.
Robert
223
C U R R I C U L U M V I T A E
CURRICULUM VITAE
De auteur van dit proefschrift werd geboren op 29 januari 1977 te Oud Beijerland. In 1995 behaalde hij het H.A.V.O.- en vervolgens in 1997 het V.W.O.-diploma aan de Rijks Scholen Gemeenschap te Oud-Beijerland. Hierna startte hij met de opleiding biomedische wetenschappen aan het Leids Universitair Medisch Centrum, welke studie hij vanaf 1999 combineerde met de opleiding Geneeskunde. Tijdens de doctoraalfase van zijn studies werkte hij als student-assistent aan de vakgroep anatomie en embryologie (prof. dr. A.C. Gittenberger-de Groot). Ook was hij bij deze vakgroep betrokken bij onderzoeksprojecten naar de eff ecten van maternale hypercholestero- lemie op de vorming van arteriosclerose in de nakomelingen (prof. dr Gittenberger-de Groot) en naar het gebruik van tissue-engineeringstechnieken om de duurzaamheid van biologische hartkleppen te verlengen (dr. M.C. deRuiter en prof. dr. M.G. Hazekamp). In 2002 behaalde hij het doctoraal examen biomedische wetenschappen. Na zijn artsexamen in 2003 heeft hij ach- tereenvolgens 3 maanden gewerkt als arts-assistent op de afdeling thorax-chirurgie van het LUMC (opleider prof. dr. R.A. Dion) en 4 maanden als arts-assistent op de afdeling cardiologie in het Medisch Centrum Rijnmond Zuid.
In 2004 begon hij als arts-onderzoeker cardiologie in het LUMC (prof. dr. E.E. van der Wall). Hier deed hij pre-klinisch onderzoek onder leiding van prof. dr. M.J. Schalij en dr. D.E. Atsma naar het gebruik van stamceltherapie in de behandeling van het acute myocardinfarct. Tevens zette hij in deze periode zijn werk over tissue-engineering van aortakleppen voort. De resultaten hiervan staan beschreven in dit proefschrift.
Tijdens zijn promotieperiode won hij in 2006 de prijs voor beste presentatie op het najaarscon- gres van de Nederlandse Vereniging Voor Cardiologie en in 2007 ontving hij een Travel Grant van de European Society of Cardiology.
Per 1 juli 2007 is hij begonnen met de opleiding cardiologie vanuit het Leids Universitair Medisch Centrum (opleider prof. dr. E.E. van der Wall), welke werd aangevangen met de vooropleiding interne geneeskunde (opleiders dr. R.H. Kauff mann en R.H. Valentijn) in het HAGA ziekenhuis te Den Haag. Hier zal hij ook de B-opleiding cardiologie volgen (opleider dr. B.J.M. Delemarre) waarna hij in 2010 weer zal terugkeren naar het LUMC.
