VERZORGINGSINSTELLINGEN

V ERZORGINGSINSTELLINGEN

MODULE 3

E EN DRINKWATERKWALITEITSPLAN , MEER DAN LEGIONELLA ALLEEN

Jean Kruth, afdelingshoofd natte technieken, UZ Leuven

Prenne#34

16 juni 2015

Kursaal – Oostende

voorbeeld van een waterkwaliteitsplan.

Prenne 16 juni 2015 - Kursaal Oostende

Jean Kruth – Technische Dienst

1

INHOUD

1. Bedrijfsvoorstelling en afkortingen 2. Preventie veteranenziekte

3. Drinkwaterkwaliteit 4. Bevoorrading met water 5. Waterkwaliteitsplan

Waterkwaliteit

2

Leuven

University Hospitals Leuven – UZ Leuven

3

Patient care

Education

(Faculty Medicine / Farmaceutical Sciences / Movements and Rehabilitation Sciences)

Number of students: 9.940

Staff members

10.889 (7.562 FTE)

Patient care

8.800(6.061 FTE)

• Number of beds: 1.920

• Admissions: 64.300

• Patient days: 533.000

• One day stay: 111.850

Key figures

1. afkortingen

GHB = campus Gasthuisberg

SPK/SR = campus Sint-Pieter / Sint-Rafaël PLB = campus Pellenberg

KVE/l: kiem vormende eenheden per liter TD = technische dienst

ZHH = dienst ziekenhuishygiëne PD = preventiedienst

CPBW = comité preventie en bescherming op het werk KHW = koud hard water (drinkwater)

ZW = zacht water

SWW = sanitair warm water

RO-water = reversed osmose water

2. Preventie veteranenziekte Wetgeving

• Besluit van de Vlaamse regering betreffende de preventie van de veteranenziekte op publiek toegankelijke plaatsen dd. 9/2/2007

• Ziekenhuis is hoog risico-inrichting = “voor het publiek toegankelijke inrichting die gericht is op de behandeling , verzorging of huisvesting van gevoelige personen”

• Watervoorzieningen: distributiesysteem voor water, met uitzondering van systemen waarop alleen toiletten en wastafels zonder douchesystemen aangesloten zijn

• Nieuwe installaties en verbouwingen steeds uit te voeren volgens “BBT”

• In bezit zijn van een beheersplan vóór indienstneming opgesteld door externe onafhankelijke deskundige

• Standaard beheerssysteem is temperatuurbeheersing

• Installatie beveiligen tegen verbrandingsgevaar (max. 43°C / 38°C)

Preventie veteranenziekte

6

2. Preventie veteranenziekte: BBT

Voorschriften m.b.t. ontwerp van san. installaties

• Vermijden van stagnatie

• Plaatsen van terugstroombeveiliging

• Wanverbindingen t.o.v. andere leidingen

• Beveiliging van brandleidingen

• Plaatsen van afsluitkranen

• Dimensionering boilersystemen

• …

Voorschriften m.b.t. positie van leidingen

• Opwarming koud water vermijden

• isolatie

• Locatie van collectoren

• Aanleg in kokers

• Beperking lengte uitstapleiding max. 5 m

• … ⁷

2. Preventie veteranenziekte: beheersplan

 Periodieke controles

maandelijkse temperatuurmetingen boilers, koud en warm water aftappunten

= knipperlicht (waarschuwing)

jaarlijkse staalname door erkend labo uit te voeren aan geselecteerde aftappunten = evaluatie

 Maatregelen

oStrikte opvolging en rapportage:

maandelijkse werkgroep waterkwaliteit TD

driemaandelijkse stuurgroep waterkwaliteit TD-ZHH-PD

jaarlijkse rapportage aan Preventiecel – CPBW’s - Directie

Preventie veteranenziekte

Vaststellingen temperatuurnames (maandelijks) = knipperlicht Knipperlicht (Slecht punt) wanneer niet voldaan wordt aan criteria:

- Warm water aan aftappunt > 55°C na 60 sec - Koud water aan aftappunt < 25°C na 60 sec - Boiler = samengesteld criterium

• Vertrektemperatuur: altijd > 55°C, min. 6u/dag > 60°C

• Retourtemperatuur: min. 6u/dag > 55°C

• Boilertemperatuur: min.1u/dag > 60°C

9

Vaststellingen temperatuurnames (maandelijks): campus GHB = knipperlicht

Preventie veteranenziekte

10

Vaststellingen staalnames watervoorzieningen (jaarlijks) = evaluatie Wetgeving:

• Niveau waakzaamheid:

• 30% of meer dan 1 000 KVE/liter (info naar gebruikers)

• Niveau verhoogde waakzaamheid

• 30% of meer dan 10 000 KVE/liter

• Meldingsplicht

• 30% of meer dan 100.000 KVE/liter

• > 3 opeenvolgende meetcampagnes boven de 10.000 KVE/liter

• > 3 opeenvolgende staalnames op één punt boven de 10.000 KVE/liter Exploitant brengt afdeling toezicht Volksgezondheid op de hoogte

• Aërosolvormende installaties worden buiten dienst geplaatst

• Actie ondernemen in overleg met Volksgezondheid

• Indienststelling indien lager concentratiegrens is bereikt van 100.000 KVE/L

• Intensief staalnameplan gedurende eerste 3 maanden

11

Vaststellingen staalnames watervoorzieningen (jaarlijks) = evaluatie

voorzichtigheidsprincipe: er wordt actie genomen vanaf 10.000 kVE/l (<< wettelijke norm):

• 2010: 7 punten > 10.000 kVE/l

• 2011: 1 punt GHB > 10.000 kVE/l

• 2012: 1 punt PLB > 10.000 kVE/l

• 2013: 0 punten > 10.000 kVE/l

Verdieping enkele weken voordien uitgehuisd

Preventie veteranenziekte

Spoelen van installaties voor ingebruikname Volgens BBT art. 3.3.4 (anno 2007):

Spoelen:

• Zo kort mogelijk na hun installatie en na de druktesten

• In secties uitgevoerd, startend op de bovenste verdieping en vervolgens verdieping per verdieping naar beneden toe

• Alle kranen worden geopend en gedurende 2 uren gespoeld.

Desinfectie (in hoogrisico-inrichting):

• na de spoeling de installatie ledigen en vervolgens vullen met het

desinfectieproduct (bv. Natriumhypochloriet 50 mg vrije chloor per liter 12 uur contacttijd of 50 ppm). Drinkwatergrens = 0,25 ppm

• Na het verlopen van de contacttijd alle kranen openen en de installatie terug gedurende 2 uren spoelen.

• Hierna waterstalen nemen die geanalyseerd worden op E.Coli, Entrokokken en kiemgetal.

13

Spoelen van installaties voor ingebruikname

Volgens WTCB-dossier nr.2011/2.15 (anno 2011):

Spoelen:

• Zo snel mogelijk na vulling en drukproef en juist vóór ingebruikname.

• Zodra installatie gevuld is, het water minstens één keer per week volledig verversen (vulling uitstellen tot vlak vóór ingebruikname).

• Spoelplan op te stellen waarbij minstens 20 x ververst wordt

• Start bij het meest stroomafwaarts gelegen tappunt.

• Na spoelen, controleren op kleur en geur door vergelijking van water afgetapt aan teller met water afgetapt op einde van vertakkingen Desinfectie (hoogrisico-inrichtingen)

• Staalname op een aantal strategisch gekozen punten

• Bepaling van het totale kiemgetal bij 22 °C, aanwezigheid van E.

colibacteriën en enterokokken.

• Een desinfectie zal pas overwogen worden indien het water een ontoelaatbare hoeveelheid biologische agentia bevat.

• Na de desinfectie de installatie opnieuw grondig spoelen en overgaan tot nieuwe staalname.

Preventie veteranenziekte

14

Onderhoud van installaties na ingebruikname

• Onderhoud van een binneninstallatie

• afsluitkranen moeten steeds volledig geopend zijn

• terugstroombeveiligingen, overdrukventielen controleren

• niet gebruikte tappunten doorspoelen

• jaarlijkse controle temperatuurmeters

• bij wateronderbreking min. 5 minuten spoelen

• Boilers en verzachters reinigen

• Thermische desinfectie op risicopunten (bevallingsbaden)

• …

15

3. Drinkwater

Wetgeving= Drinkwaterbesluit 13/12/2002

• Levering:

• Waterleverancier dient water te leveren die voldoet aan alle normeringen;

• Indien water niet voldoet moet hij gepaste maatregelen treffen;

• Desinfecteren is toegelaten op voorwaarde dat parameterwaarden niet worden overschreden;

• Eigen waterwinningen vallen eveneens onder dit decreet.

• Controle:

• Waterleverancier doet de kwaliteitscontroles: openbaar net / binneninstallatie

• Twee types controles: bewaking (17 parameters) / audit (61 microbiologische, chemische en indicatoren parameters)

• Meldingsplicht van de waterleverancier aan Volksgezondheid

• Advies aan abonnees en eigenaars van huishoudelijk installaties

• Publieke gebouwen: advies en begeleiding en gebruikers informeren

• Bij ernstige verontreinigingen zal de waterleverancier de levering inperken ¹⁸

3. Drinkwaterkwaliteit

• Wetgeving “water bestemd voor menselijke consumptie”

• Beheerder moet zorgen dat de kwaliteit van het water regelmatig wordt gecontroleerd

• Resultaten 3 jaar bij te houden

 Periodieke controles

jaarlijkse staalname door erkend labo uit te voeren aan geselecteerde aftappunten

 jaarlijkse staalname door dienst ziekenhuishygiëne op koelfonteinen

19

3. Drinkwaterkwaliteit Frequentie controle

1. Gebruik leidingwater zonder behandeling

• Geen analyses vereist!?

2. Gebruik leidingwater met behandeling ter plaatse

• Opslag

• Filtratie

• Ontharding

• Opwarming

• Ontsmetting Waar bemonsteren?

- Zeker op tappunt waar het water wordt gebruikt voor voedselbereiding

Drinkwaterkwaliteit

3. Drinkwaterkwaliteit

Controles in kader van drinkwaterbesluit 13/12/2002 o Beheerder openbaar drinkwaternet (VMW):

• staalname aan aansluiting en aan aftappunten in gebouw

• resultaten alleen meegedeeld indien kwaliteit onvoldoende

• zeer zelden melding (in 2013 te hoog ijzergehalte) Drinkwater (koelfonteinen, keukens, verzachters en RO-water)

o74 locaties:

- Koelfonteinen - Keukens - Verzachters, - RO-water

- Endoscoopwasmachines

osporadisch problemen te wijten aan teveel ijzer of loodgehalte:

21

3. Drinkwaterkwaliteit

Drinkwaterkwaliteit

22

3. Drinkwaterkwaliteit: Wel of geen koelfonteinen

excl. interne logistieke kost, de kost voor koelkast en event.

afvalkosten

incl. lozing en zuivering, excl. koelfontein, bekertjes e.a.

23

OMSCHRIJVING PRIJS INCL. BTW

Spa reine of bruis1 liter glas (12 flessen per bak) 234,97 €/m³ Spa reine of bruis kleine flesjes glas (28 x 25cl per

bak)

403,4 €/m³

Campus PRIJS INCL. BTW

Gasthuisberg 3,47 €/m³

Sint-Rafaël/Sint-Pieter 4,19 €/m³

Pellenberg 1,93 €/m³

3. Drinkwaterkwaliteit: Wel of geen koelfonteinen

De jaarlijkse kost voor een koelfontein stemt overeen met een verbruik van 0,25 m³ (hetzij 250 liter) flessenwater.

Voor een eenheid met 24 bedden waar patiënten gemiddeld 0,5 liter water/dag drinken (dus 12 liter per dag), is de kostprijs van de koelfontein reeds na 21 dagen breakeven met de kostprijs van flessenwater.

Drinkwaterkwaliteit

Criteria gehanteerd bij microbiologische staalnames op koelfonteinen Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:

• Leidingwater (verschillend naargelang gewest)

• Opmerkelijk is dat hier geen eisen gesteld worden naar pseudomonas en kiemgetal

• Flessen- en containerwater (identiek voor de 3 gewesten)

• Hier worden wel eisen gesteld naar pseudomonas en kiemgetal

25

Criteria gehanteerd bij microbiologische staalnames op koelfonteinen - aanvullend bijkomende staalnames op de ca. 200 koelfonteinen op de

verschillende campi van UZ Leuven door dienst Ziekenhuishygiëne - Specifieke toetsing naar pseudomonas en het totaal kiemgetal omdat

vanwege zeer vatbare patiënten die in universitair ziekenhuis verblijven en water gebruikt wordt voor sondevoeding en medicatie pletten (ondanks dat dit niet opgenomen is in het drinkwaterbesluit)

- Werkwijze en drempels voor acties bepaald (cfr. werkwijze bij Legionella) - opgelet: nieuwe koelfonteinen altijd spoelen voor ingebruikname!!

Drinkwaterkwaliteit

26

Koelfonteinen

Extra staalnames door ZHH op kiemgetal en pseudomonas

Voorzichtigheidsprincipe: Verder onderzoek + actie vanaf 10 kVE/ml (<< wettelijke norm)

27

4. Waterbevoorrading

Voor drinkwater zijn we afhankelijk van de watermaatschappij die instaat voor de aanlevering van kwalitatief drinkwater. Dit water wordt niet alleen gebruikt als drinkwater maar is ook belangrijk als proceswater voor medische en niet-medische toepassingen, als sanitair water voor de hygiëne in een ziekenhuis en als spoelwater voor o.a. toiletten.

Controleer het aantal

aansluitingen en monitor deze continu.

Waterbevoorrading

4. Waterbevoorrading

NOODZAAK AAN RISICOBEHEERSING

- Uitgangspunt = goede kwaliteit van het door de watermaatschappij aangeleverde drinkwater. Wettelijk gereguleerd, incl. controles op kwaliteit.

- Kleur- en/of smaakverschillen zijn zintuigelijk vast te stellen, microbiële en chemische verontreinigingen zijn echter met enige vertraging vast te stellen (via chemische, microbiologische analyses of na vaststelling van ziektes).

- Afhankelijkheid van eindgebruikers of gebruikerstoepassingen t.a.v. drinkwater in kaart brengen om noodzaak aan redundantie te bepalen

- Leidingen met stilstaand water en verbouwingen vergroten de kans op incidenten aanzienlijk  noodzaak aan goed as-builtplannen en coördinatie van werken.

- De relatief hoge leeftijd van sommige gebouwen en installaties vormt een risico voor de bedrijfszekerheid, leidingcorrosie is in dit kader van belang om opgevolgd te

worden. ²⁹

4. Waterbevoorrading

Definieer verschillende mogelijke incidenten en bekijk mogelijke maatregelen om voorbereid te zijn.

Voorbeelden:

• Geen water en/of waterdruk zeer laag

• Geen drinkwatergebruik mogelijk Voorbeeld: UZ Pellenberg …

• Geen watergebruik mogelijk voor sanitaire toepassing (wassen, reinigen,….)

• Geen watergebruik mogelijk voor spoelen van toiletten (bv. voorrang aan medische toepassingen, keukens)

• Beperkt drukverlies (welke gebruikers zitten op hoge verdiepen)

Waterbevoorrading

30

4. Waterbevoorrading

Definieer verschillende mogelijke maatregelen om voorbereid te zijn.

- Bekijk waar je het waterverbruik kan beperken

- Contact met de brandweer en of civiele bescherming voor de aanlevering van water via tankwagens om toiletten te spoelen

- Mogelijkheid tot bevoorrading via externen

- Mogelijkheid om keuken of andere cruciale diensten niet kunnen worden aangeschakeld aan noodvoeding/citernes)

- Mogelijkheid van chlorinatie van het water zodat het bruikbaar is voor bepaalde toepassingen  ervaring op campus Pellenberg

- Redundantie testen??

31

5. Besluit: noodzaak aan integraal waterkwaliteitsplan

Al deze elementen kunnen/moeten gebundeld worden in een waterkwaliteitsplan.

- Legionellapreventie - Drinkwaterkwaliteit - Waterbevoorrading

- Andere belangrijke aspecten:

• Tandartsstoelen

• Endoscoopwasmachines

• Koeltorens

• Dialyse

• Therapiebaden

• WC-deksel

• Automatische kranen

• waar warm water voorzien? Op locaties waar uitsluitend handhygiëne wordt toegepast aan de lavabo volstaat koud water (toiletten, raadplegingsboxen, ed).

Waterkwaliteitsplan

5. Besluit: noodzaak aan integraal waterkwaliteitsplan

Al deze elementen kunnen/moeten gebundeld worden in een waterkwaliteitsplan.

Uitdagingen op verschillende vlakken:

- Ontwerp - Indienstname

- Exploitaties: zowel preventief onderhoud, accidenteel onderhoud als kwaliteitsbewaking

33

Bronvermelding

• Het legionellabesluit van de Vlaamse regering d.d. 09-02-2007 (gepubliceerd 04-05- 2007)

• Best Beschikbare technieken (BBT) voor legionella-beheersing in Nieuwe Sanitaire Systemen (april 2007)

• WTCB-dossier nr.2011/2.15

• Besluit van de Vlaamse regering houdende reglementering inzake de kwaliteit en levering van water, bestemd voor menselijke consumptie d.d. 13-12-2002

• Belgaqua technische voorschriften (laatste versie)

Waterkwaliteitsplan

34

jean.kruth@uzleuven.be

DANK VOOR UW AANDACHT!