Ministerievan Financien
Directoraat Generaal Betastingdienst Iniichtingen TERADVISERING
Aan
de staatssecretaris
M30
Datum
8September2017 Notitienummer 2017 0000181050
notitie
RapportNationale ombudsman overgastouderopvang dejuridische gevolgenvan excuses aan burgers Auteur
dhr drs M30 van
Aanleiding
De Nationale ombudsman No heeft op 9augustusjl het rapport Geen powerplay maarfairplay bijgevoegd uitgebractit In datrapport beschrijftde
No het proces van de beeindigingvan de kinderopvangtoeslag kot door de Belastingdienst bij ouders die gebruikmaakten vandiensten van
gastouderbureau Dadim in 2014 U bent hier eerder meteen notitieover
gefnformeerd
Eenvan de aanbevelingen is het maken van excuses in combinatie met het biedenvan een tegemoetkoming voorhet aangedaneleed No
In deze notitie wordt u gemformeerd
1 watdejuridische politiek bestuurlijkeen uitvoeringsgevolgenvan een excuusbriefvan de Beiastingdienstaan ouders zoudenzijn3jaarna date 2 en indien toteen excuusbriefzouworden besloten op welkewijzede
Belastingdienstouderstegemoet kan komen
Het KamerlidOmtzigt heeftKamervragen gesteld overhet rapportvan de No Eenconceptvan die antwoorden zijn bijgevoegd U kunt alvastuw eventueie opmerkmgen bij deze antwoorden maken
adjunctdirecteur Uitvoerlngsbeleid alj lagan
1
Beslispunten
Wiltu dat de Belastingdienst excuusbrieven aanoudersstuurt
• Heeftuopmerkingen bij de conceptantwoordenop vragen van het Kamerlid Omtzigt vooruitlopend op het al dan nietopnemen van een passage overeen
excuusbrief
^
■
\
•]A i^
Kernpunten
Bij het maken van excusesspeien devolgendeafwegingen spelen een roi
1 Indien u kiest voor excuses van deBelastingdienst aan ouders erkentu dat het stopzetten van de kinderopvangtoesiag in 2014 voordat nader onderzoekwas
gedaan nietdejulste werkwijze was U komt metexcusestegemoetaan een aanbevelingvan de No waarbij de No deBelastingdienst overigens ook suggereert een tegemoetkoming financielecompensatie aan de ouders te bieden voorhet aangedane leed
2 Meerdere studiesen onderzoeken de afgelopen jaren overhet maken van
excuses in hetopenbaarbestuur hebben uitoewezen datexcuses aan burgers _de escalerend kan Lg^gij pe Landsadvocaat
bij^orbeeld ri^enTdat
excuseseen matigend effect op claims kunnen hebben Betrokkenen voelen zich serieus genomen Pitzou voorhen vaak belangrijker
zijn“dan
het indienenvan claimsv
Uiteraard gaathet dan om excuses in een actuelecasus zodat die nog invioed heeft op deloopderdingen
Juridisch gezien iser mils zorgvuldig geformuleerd geen beietsei voorhet
aanbieden van excuses ^
Inde media kan wel het beeid ontstaan dat deBeiastingdienstmetexcuses een vorm van schuid erkent op basiswaarvan een moreel appel voorcompensatie
v^rdt
§5it3an eventueel poiitiek IIn de mediaen de Tweede Kamer kunnen excuses 3 jaarna dato gezien worden ais makkelijken goedkoop
Excusesaan deze ouders kunnen het beeid scheppen dat deBeiastingdienst het toesiagenprocesniet In de greep zou hebben Pit is echterniet In overeenstemming met huidigesituatie bijToesiagen
DeBeiastingdienstverwacht geen uitvoeringsproblemen bij het versturen van de brieven
3
4
5
6
7
Gevoloen van excuusbrieven voorde uitvoerino Wiekrijgener een briefen waarom
DeBeiastingdienst is voornemensalle oudersvan wieeen lopendevoorschotbetaling
in 2014 is stopgezeteen excuusbriefsturen De Beiastingdienstgaatuitvan 153 ouders De No heeft hetin zijn rapportover 232 gezinnen DeBeiastingdienst onderzoektwaardit verschil in zit U wordt daarseparaatoverge informeerd DeAfdeltng bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft op8 maartjl in een individuele zaak{eendossier de door de Beiastingdienstin 2014 gevoigde
procedurevan beeindigingvande kinderopvangtoeslag veroordeeld Eenexcuusbriefziet nietalleen opditstopzetten maarookopdetijdelijke onduidelijkheid voorouders overde mogelijkheidom bezwaarte maken het niet rappellerenop informatieverzoeken de moeilijkheden bij het opnieuwaanvragen
vande toeslag endetetrage afhandelingvan bezwaren
Eendivers paletaanredenen waardoor de brieven algemeen van karakter zullen zijnen niet gericht zijn op individuele specifieke omstandigheden binnen de groep ouders
De Beiastingdienst bekijktnog op welke wijzedeze brieven opgebouwd wordenen welkconcreetperspectiefde ouders geboden kunnen worden
^
■
Mooeliike luridische oevoloen van het maken van excuses
• Bij het maken van excusesdient eenzorgvuldigeformulering gekozen teworden
waarin precieswordt aangegeven waarvoordeexcuses preciesaangebodenworden omdateen rechter de excusesals erkenning van een of meerdere feiten kan interpreteren
• Uitgangspuntis datvooraansprakelijkheid uitonrechtmatigedaadex artikel 6 162 BWeen eigenbeoordelingskader geldt Hiervoormoetzijn voldaan aan dewettelijke eisen vooraansprakelijkheid te weten
onrechtmatige daad toerekenbaarheid schade
causaliteit tussen de schadeen deonrechtmatigedaad en relativiteit
• Binnen hetopenbaarbestuur bestaat echterangstvoor het aanbieden van excuses omdat daarmeeaansprakelijkheidzou worden erkend Dezeangst leidterin de praktijktoedat de overheid anderetermen gaatgebruiken zoals spijten berouw
Pagina2van4
• Een nog lopende interdepartementale werkgroep Excuses constateert datexcuses
mitszorgvuldig geformuleerd nietzondermeeraansprakelijkheiden schadeplichtigheid metzich
mee^rengSrr
Op welkewijzewarden de ouders doorde Belastingdienstgeholpen
• Inde excuusbrief zal de Belastingdienstde ouders attenderen op eenspedfieke contactmogelijkheid die deBelastingdienstvoor deze oudersin het leven zal roepen Alstegemoetkoming zullen medewerkersvande Belastingdienstdeze oudershelpen bij hetgebruikvan eenofmeer van devolgende mogelijkheden Deouders moeten zich daarvoor wel zelf op de excuusbrief reageren initiatiefligtin eersteinstantie bij hen
Toepassing van deuitspraakvan de Raadvan State
Uitgangspunt voorde Belastingdienst Isdat alle kosten kinderopvang overhet gehele jaar zijn voldaan Wanneer niet alle kostenzijnvoldaan bestaater in beginsel geen recht op kinderopvangtoeslag
DeRaad van State heeft op 8 maartgesteld dat hoewel hetuitgangspuntis dat alle kostenover hetgehele haarmoetenzijn betaald erbnzondere omstandioheden kunnenzijn waardoorerooknaar een gedeeltevan hetjaar gekeken kan worden Het doorde Belastingdienst stopzetten van detoeslag gedurende het
berekeningsjaariseen dergelijk bijzondere omstandigheid
In eerste instantie kijktde Belastingdienstnaarhetgehele berekeningsjaar omdat dit hetmeest ounstiovoorde betreffende ouders is Ouders kunnen dan namelijk
voordekinderopvangkosten overhetgehele jaar kinderopvangtoeslagontvangen Wanneer dit niettotde mogelijkheden behoort bekijkt de Belastingdienstof het berekeningsjaar opgesplitstkan worden in de periodevoorde stopzettingvan het voorschot door de Belastingdienst bijvoorbeeld per1 September2014 ende periodedaarna Vervolgens beoordeelt deBelastingdienst of de betrokken ouders in
een van deze twee perioden in dit geval januari augustus2014en September december2014 aan alle voorwaardenvoorhet recht op kinderopvangtoeslag heeft
voldaan
Dit alles is echter wel casusafhankelijkenzal pergeval beoordeeld moeten worden Alsbij de nieuwe beoordeling blijkt datersprake isvan fraude of dater aan andere voorwaarden nietvoldaan is krijgende ouders geen kinderopvangtoeslag
toegekend
1
Ruimeretoepassingvan debetaaltermijn
Om rechtte hebben opkinderopvangtoeslag moetende kosten van
gastouderopvang voldaanzijn binnen twee maanden na afioopvan hetjaar De Belastingdienststelt zich bij dezeouders coulantopen bekijktof ookbetalingen na
de hierbovengenoemdetwee manden kunnen worden toegerekendaan berekeningsjaar2014
2
3 Coulanteopstelling bij toekenning betalingsregeling
Ouders kunnen eenpersoonlijke betalingsregeling naardraagkrachtaanvragen aan het eindewaarvande resterende schuld niet actiefingevorderd wordt Voor
toekenningvan een dergelijke betalingsregeling beoordeelt de Belastingdienstof
geensprake isgeweest vanopzetof grove schuld
Ouders smartenoeld toekennen
• In de Volkskrant van 9augustus 2017zegtde No overzijnaanbeveling Indeze zaak verdienen degezinnen compensatie atcMi iHi]denktaan
smartengeldofruimhartige beoordelingbijdelopende beroepszaken maarwil de predezeinvutUngaandeBetastingdienstlaten
In het rapportvan9augustus doet de No
overlgen^^g^Q^ai
uitkerenvan smartengeld maarhij wekt wel die
suggesOET
Indian de Beiastingdienstouders actief bijvoorbeeld in de excuusbrief wijstopde mogeiijkheideen schadeverzoek inte dienen kan dit bijde ouders verwachtingen wekken die mogelijk nietwaargemaakt kunnen worden Totnutoe zijnde
verzoeken 5 in totaai immers afgewezen
Bovendienzou de Beiastingdienstmetde onderpunt 1geschetste toepassing van deuitspraak vande Raad van State voidoenaan de ruimharige beoordeling waar de No inzijn interviewin de Volkskrant overspreekt
Hetstaatouders uiteraard vrijzeifeenverzoek totschadevergoeding in te dienen
Deze verzoeken zullen zoalsgebruikelijkindividueei beoordeeld worden en getoetst worden aan degangbare criteria Een aantal ouders heeft dus a zondersucces van
deze mogeiijkheid gebruik gemaakt
anbeveiing tothet
Politieke en maatschaooelilke contextwerkwMze Beiastingdienst 2014
• De Beiastingdienst opereerde in 2013 2014 in een politiekeenmaatschappelijke
contextwaarin misbruik en oneigenlijk gebruikvan overheidsmiddelen waaronder toeslagen bestreden moestworden Devolgende passagein een briefaan de
Kamer uit 2014 laat dat zien Tw
Een effectievereaanpak vanfraude vergtmaatregeten dieertoezullen leiden datburgersonderomstandighedenmeteen minder dienstverlenende
Beiastingdienstworden geconfronteerd Dedienstverlenende houding blijft bestaan maarin deafwegingtussen dienstverleningenfraudebestrijdingzai de balans vaker in het voordeetvanfraudebestrijdingmoetendoorslaanK
V
lA^
IKamerstukken 17 050 nr 432en17 050 nr 463
Pagina4van4
Vragen
vanhet lidOmtzigt
CDA aande staatssecretarisvan Financienoverdeopschorting
en
stopzetting
vankinderopvangtoeslag Vraag
IHeeftukennisgenomenvande
uitspraak
vande Raadvan Statewaarbij
deBelastingdienst
in het
ongelijk
isgesteld
en aan eenouder wienskinderopvangtoeslag
inSeptember
2014 isstopgezet
enisteruggevorderd
voordatjaar alsnog
moetworden uitbetaald 1Antwoord Ja
Vraag
2Hoebeoordeeltude gangvanzaken in dit
specifieke geval
Kuntuaangevenwelke zaken erinuwogen
zijn misgegaan bij
deBelastingdienst Toeslagen
Antwoord
Inhet verleden
stopte
deBelastingdienst Toeslagen
dekinderopvangtoeslag
zodraer eensterkvermoeden bestondvan
mogelijk
misbruikvandekinderopvangtoeslag
Daama pas werder nader onderzoekuitgevoerd
omvast testellen oferinderdaadsprake
wasvanhetonrechtmatig verkrijgen
vankinderopvangtoeslag
Ouders werdendaarbij
verzochtombewijzen
aanteleveren zoalsbijvoorbeeld
eencontractofbetaalbewijzen
Dezewerkwijze
isin dit
specifieke geval toegepast
Vanaf medio 2016 is deze
werkwijze
aangepastenwordentoeslagen
alleen noggestopt
nadater
bewijsstukken zijn opgevraagd
enisvastgesteld
datergeenreeht is op detoeslag
Weikunnen
betalingen
inbepaalde
situaties wordenopgeschort
omtevoorkomen datkinderopvangtoeslag
tenonrechte wordt uitbetaaldDe
werkwijze
in deperiode
2013 2014paste
in depolitieke
enmaatschappelijke
contextvandie
jaren
omvermoedens vanmisbruikenoneigenlijk gebruik
vanoverheidsmiddelentegentegaan Achteraf kan worden
gesteld
dat degekozen werkwijze
niet in allegevallen
tothetgewenst
resultaat heeftgeleid
endat individuele ouders hiervan hinder hebben ondervondenDe Nationaie ombudsman heeftop9augustus
jl
hetrapport
Geenpowerplay
raaarfairplay gepubliceerd
Indatrapport
komt dehandelswijze
vandeBelastingdienst
in 2014tenaanzienvan eengroep oudersaande orde de ombudsmannoemt eenaantalvan232
gezinnen
waarvande
kinderopvangtoeslag
isstopgezet In hetrapportverwijst
de Nationaieombudsmannaarde hierboven
genoemde uitspraak
vande RaadvanState Deombudsmandoet in
zijn rapport
eenaantalaanbevelingen
aandeBelastingdienst
om dewerkwijze
teverbeteren Ik bereideenreactie op het
rapport
voor Dezereactie zal ikuwKamer in oktober doen toekomenVraag
3De RaadvanState is vanoordeel dat de
Belastingdienst Toeslagen bij
destopzetting
vanhetvoorschot niet heeft
gehandeld
inovereenstemming
metdesystematiek
van deAlgemene
wetinkomensafhankelijke regelingen
Awir omdatopschorting
opgrond
van artikel 23 Awirmeer
wettelijke waarborgen
biedt dan hetopnihil stellenvanhet voorschot opgrond
vanartikel 16
vijfde
lid Awirenbetrokkene nietgewezenis op demogelijkheid
ombezwaaraantetekenen
Bij
hoeveel mensenheeft deBelastingdienst Toeslagen
eenvoorschotstopgezet
zonder datzij
opdemogelijkheid
gewezenzijn
datzij hiertegen
bezwaar konden makenAntwoord
Het is
voorgekomen
dat erbrievennaarouderszijn
verstuurd waarin werdaangegevendat detoeslag
zal wordengestopt
zonder dat de briefmelding
maakte vande bezwaarmogelijkheid
Deze brieven worden
altijd
op eenlatermomentgevolgd
dooreenbeschikking Op
elkebeschikking
vandeBelastingdienst Toeslagen
staatstandaard de bezwaarclausule ledereen wordt daarmee gewezenop demogelijkheid
omin bezwaartekunnen gaantegen
destopzetting
vandetoeslag
Vraag
4Vanhoeveelmensendie via het betreffende
gastouderbureau kinderopvangtoeslag kregen
isde
kinderopvangtoeslag stopgezet
enteruggevorderd Bij
hoeveelmensenis dit achterafteruggedraaid
Vraag
5Hoeveel vandezemensenhebben bezwaar
gemaakt
enhoeveelvandeze bezwarenzijn
optijd
behandeld Kuntu aangevenhoe
lang
hetgemiddelde
bezwaargeduurd
heeftAntwoord 4en 5
Bij
alle aanvragers hetprecieze
aantal is niet bekend dieaangesloten
warenbij
hetdesbetreffende
gastouderbureau
isnaaraanleiding
vanhet sterke vermoedenvanmisbruik dekinderopvangtoeslag
voor2014stopgezet
Datheeft niet directgeleid
totterugvorderingen Terugvorderingen zijn
ontstaannadat het nader onderzoekwasuitgevoerd
envastgesteld
werddatergeen recht op
kinderopvangtoeslag
bestondDaarbij
is ookvastgesteld
daterin eenaantal
gevallen
geen recht bestond op detoeslag
in dejaren
2012 en2013 In 95gevallen
isna ontvangstvan eenbezwaarschrift deterugvordering gedeeltelijk teruggedraaid
Intotaalzijn
er voor2014 164 bezwaarschriftenontvangen Hiervan dienenernog 10
afgehandeld
teworden
Over de
jaren
2012 2013 en2014 samenzijn
erin totaal 533 bezwaarschriftenontvangen
In 47 vandegevallen
is het bezwaartijdig afgehandeld
Indegevallen waarbij
het bezwaar nietoptijd
is behandeldbedroeg
degemiddelde behandeltijd
18 maandenVraag
6Vanhoeveel
toeslagerechtigden
is het bezwaarafgewezen
metalsmotivering
datzij
nadedatumvan
stopzetting
niet devolledige
kosten betaald hadden endaaromvoorhet helejaar
geenrecht haddenop
kinderopvangtoeslag
Antwoord
leder bezwaar wordt individueel behandeld
waarbij
ermeerdere factorenzijn
die het rechtopkinderopvangtoeslag bepalen
Defactoren waarom eenbezwaar wordtafgewezen
worden nietseparaat bijgehouden
Hetis daarom nietmeer teachterhalenbij
hoeveelpersonendemotivering
isgebruikt
datzij
nade datumvanstopzetting
niet devolledige
kosten betaald haddenendaaromvoorhet helejaar
geen recht haddenopkinderopvangtoeslag
Vraag
7Klopt
het dat ouders verzocht isommetbewijsstukken
naarhetbelastingkantoor
tekomenendat deze ouders maanden latereenbericht
ontvingen
dat‘Op
basisvandebewijsstukken
hebben
wij
deaanvraagopnieuw
beoordeeldWij
zettenuwaanvraagkinderopvangtoeslag
stop
omdat debewijsstukken
nietjuist
waren’ maardat deze ouders hoezeerzeookaandrongen
niettehorenkregen
welke stukkenonjuist
warenin deogenvandeBelastingdienst
Antwoord
Er
zijn
inderdaadgevallen
geweestwaarin de ouders onvoldoendezijn gei
nformeerdoverwelke stukken
onjuist zijn
De communicatie hierover is inmiddelsaangepast Vraag
8Hoeveel mensenhebben in 2014en2015 eenbriefontvangenvande
Belastingdienst
dat huntoeslag
isstopgezet
vanwegeonjuiste bewijsstukken
zonder dat vermeld werd welkebewijsstukken
nietjuist
warenAntwoord
Perdossier wordt beoordeeld of alleende
juiste bewijsstukken zijn overlegd Op
basisvandeze
beoordeling
wordterperdossiereenbeslissing gemaakt
enwordter eenbriefopgemaakt
voorde ouder Dereden van
stopzetting
perdossier wordt nietseparaat bijgehouden Vraag
9Hoekaneen
toeslaggerechtigde
wienstoeslag
wordtstopgezet
ofteruggevorderd
endieafhankelijk
is vandetoeslag
om de kostenvankinderopvang
tekunnen betalen snel aantonen dat detoeslag
tenonrechte isstopgezet
ofteruggevorderd
Antwoord
Hetmakenvanbezwaar is hiervoor de
geeigende mogelijkheid
Het bezwaar dientduidelijk
temaken daterrecht bestaatop
kinderopvangtoeslag
Debewijsstukken
dienen daarvoorte wordenmeegestuurd
Inhet verleden werdenbezwarenniet in alle situaties binnen degeldende termijnen afgehandeld
enkon het voorkomen dat ouderssomslang
moestenwachten Inmiddels worden door de
Belastingdienst^Toeslagen
de bezwaren binnen de daarvoorgeldende termijnen afgehandeld
Tevens heeft deBelastingdienst Toeslagen zijn werkwijze aangepast
waardoortoeslagen
alleen nog wordengestopt
nadat isvastgesteld
datergeenrecht bestaat op de
toeslag
Vraag
10Kunt ude beleidsinstructiesvoorhet
stopzetten
controleren enterugvorderen
vankinderopvangtoeslag
in 2014en2015openbaar
makenVraag
12Waren debeleidsinstructiesvoorcontrole
stopzetten
enterugvorderen
vankinderopvang
2014en2015 in
overeenstemming
metdeAlgemene
WetInkomensafhankelijke Regelingen
Indien
zij
niet inovereenstemming
daarmeewaren opwelk epunt
en was erdaneenafwijking
Antwoord 10 en12
De
bevoegdheden
enverplichtingen
voordeBelastingdienst Toeslagen
metbetrekking
tothetstopzetten
controlerenenterugvorderen
vankinderopvangtoeslag zijn
in dewet enregelgeving vastgelegd
Erzijn
geenaanvullende beleidsinstructiesgegevenvoordekinderopvangtoeslag
in 2014en2015pih
lo WtL ^
c
Vraag
11Mag
deBelastingdienst opschorten
of stopzettenals detoeslaggerechtigde
degevraagde
informatie aanlevertendeze informatie geen
aanwijzingen
bevat datgeenrecht bestaatoptoeslagen
Antwoord
Nee Als ergeen
aanwijzingen zijn
of als uit deaangeleverde
informatie nietblijkt
datergeenrecht bestaatop
kinderopvangtoeslag
magdeze nietopgeschort
ofgestoptworden door de Belastingdienst
Toeslagen
Vraag
13Welke
wijzigingen
in beleid vondenerplaats
in 2013 en2014naaraanleiding
vandezogenaamde Bulgarenfraude
Antwoord
Op
1januari
2014 is de Wetaanpak
fraudetoeslagen
enfiscaliteit inworking getreden
Dezewetbevateenaantal
maatregelen
omfraudetegentegaan waarondermeermogelijkheden
voorde
Belastingdienst Toeslagen
omvooraf voordattoeslagen
worden uitbetaald controles uittevoereowaardoor derechtmatigheid
wordtvastgesteld
Deaandachtvoorde in hetvoorjaar
van2013 in depubliciteit gekomen
fraude heeft deontwikkeling
van dehandhaving
door de
Belastingdienst Toeslagen
ineenstroomversnelling gebracht
HettoezichtvandeBelastingdienst Toeslagen
werd hierdoorverscherpt
Datheeftgeleid
tothet‘stronger’
handelenvande
Belastingdienst Toeslagen
enhetstevig optreden bij
eensterk vermoedenvanhet
onrechtmatig gebruik
vantoeslagen
Dat levert automatisch ookmeerhinderopvoorgoedwillende toeslag
ontvangersVraag
14Zijn
erouderskinderopvanginstellingen gastouders
enbemiddelingsbureaus
dieeenonnodig grote
schadegeleden
hebbenvanhetabrupt
stopzettenenterugvorderen
vankinderopvangtoeslag
in 2014 Zoja
omhoeveel mensen eninstellingen
gaathet danAntwoord
Daar is nietsvan
gebleken
Eenieder diemeentdathij
alsgevolg
vanonrechtmatig
handelenschade heeft
geleden
kanoverigens
individueeleen verzoekomschadevergoeding
doen datdan zal worden
getoetst
aande daarvoorgeldende
wet enregelgeving
Vraag
15Kuntudeze vrageneen voor een enbinnen de
reguliere termijn
van drie wekenbeantwoorden
Antwoord
Gezien de hoeveelheidaaninformatie die verzameldenbeoordeeld diende teworden was
beantwoording
binnen dereguliere termijn
van3 weken nietmogelijk
1 ABRvS 8 maart2017 ECLI NL RVS 2017 589
Pagina1van1 GeprintmetDigidoc2 op 08 09 2017 13 36
Parafenoverzicht
Werkmap
Onderwerp Nummer
Algemeentaakverzoek podg conformafspraken GraagVTparlnerseenterinfo TVO DGB181050Nationale ombudsman
2017 0000015585
Document Excuses in hetopenbaarbestuur 2017 0000181050
m
Naam DatumenTijd Inbox
Uglenbroek J JM ETC] MT 08092017 13 29 j | 08 09 2017 09 55
_
0809 2017 09 07 08 09 2017 09 03
DGBELPatBfeiHn BJZ JZ Paraferen
COMMvoorDGBEL Parafefwi
DGBEUBedrijfJurtdische Zaken Paraferen
i
EV04
pre9D COMM
]IM1 bi van
M224 BEDRIJF
o