Het veranderend klimaat
deel 1
Prof. Gerbrand Komen
6 - 13 oktober 2008 HOVO - Utrecht
1. Variabiliteit in het complexe klimaatsysteem
2. Waarnemingen en modellen
3. Klimaatverandering: detectie, attributie, verwachtingen, onzekerheden
4. Wat moeten we doen: actoren in het maatschappelijk debat
Overzicht
• Het systeem
• Grilligheid
• Mechanismen
1. Variabiliteit
25 20 15 10 5 0
Klimaatvariaties
• Klimaatverandering is van alle tijden
• Onderscheid tijdschalen: seconden tot miljoenen jaren
• Schommeling of trend?
• Hoe ontstaat de grilligheid?
Drie voorbeelden
1. Instabiele straalstroom
2. De Noordatlantische Oscillatie (NAO) 3. Atmosfeer/oceaan interactie: ENSO
Hoe ontstaat de grilligheid?
NAO Index - gemiddelde luchtdrukverschil tussen IJsland en de Azoren
1. Chaos, cyclogenese
2. Noord-Altantische Oscillatie 3. El Niño / Southern Oscillation 4. Heel veel andere processen,
terugkoppelingen via (voorbeelden) - albedo, waterdamp, wolken
- saliniteits/dichtheidsvariaties (oceaan) - stofkringlopen
Interne variabiliteit
grote natuurlijke grilligheid
• variaties in de aardbaan
• vulkanische erupties
• landgebruik
• broeikasgassen, zoals CO2
• variaties in zonnesterkte en kosmische straling
Extern veroorzaakte variaties
In het jaar 2007
383 ppm
37% boven pre-industrieel
10 000 5000 0 jaar Tijd vóór 2005
Rode curve: CO2 concentraties tijdens de afgelopen 600 000 jaar
Recente variaties
Wereldgemiddelde temperatuur
Wereldgemiddelde zeespiegel
Sneeuwbedekking (noordelijk halfrond)
Klimaatvariaties
• Veel natuurlijke oorzaken: chaos, vulkaanstof, zon, oceaan, aardbaan
• De laatste tijd is de menselijke invloed van toenemend belang (broeikasgassen,
stofdeeltjes, landoppervlak)
• Probleem: hoe definieer je
klimaatverandering (detectie) en hoe bepaal je de oorzaak (attributie)?
Klimaatverandering is van alle tijden
1. Variabiliteit in het complexe klimaatsysteem
2. Waarnemingen en modellen
3. Klimaatverandering: detectie, attributie, verwachtingen, onzekerheden
4. Wat moeten we doen: actoren in het maatschappelijk debat
Overzicht
Onderscheid:
• Grootheid
• Methode
• Lengte waarnemingsreeks
• Ruimtelijke overdekking
• Organisatie: kwaliteitscontrole, archivering/beschikbaarheid
