WILDE KUNST?
L E S 1 – W I L D E K U N S T ? C O B R A M A T E R I E !
Algemene informatie ---
• Groep: groep 7/8
• Tijdsduur: 75 minuten
• Type: voorbereidende les
• Vakgebieden: beeldende vorming
• Onderwerp(en): Cobra kunst, materialiteit
• Begrippen: materialiteit, 2-D en 3-D, spontaniteit
• Kerndoelen PO: 54, 55, 56
• Competenties SLO Leerplankader: Kennisnemen van betekenissen die anderen daaraan geven; Betekenis geven aan beelden uit
verschillende tijden en culturen; Kennis van betekenis beeldende kunst en cultuur in het dagelijks leven van mensen vroeger en nu;
Betekenis, beeldaspecten, materiaal en techniek met elkaar in verband brengen
Korte uitleg van de les ---
In de eerste les maken de leerlingen kennis met de Cobra-beweging en -kunstenaars. Deze les is vooral gericht op het streven van de Cobra-kunstenaars om spontaan te werken. Aangezien ze in les 2 het Cobra Museum bezoeken, gaan we voor nu niet te diep in op de individuele kunstenaars en de kunsthistorische aspecten. Het eerste deel is een combinatie van vertellen door de docent en een klassengesprek. Daarna gaan ze in duo’s verschillende werken van Cobra-kunstenaars bekijken en beschrijven. De les wordt afgesloten met een presentatie.
Benodigdheden ---
• Lesbrief
• Computer & digibord
• Filmpje Klokhuis (https://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/4167/Cobra)
• PowerPoint presentatie (zie website)
• Pen, papier en potlood
Organisatie ---
• Lesbrief doorlezen
• Filmpje Klokhuis klaarzetten
• PowerPoint presentatie klaarzetten
• Afbeeldingen van de PowerPoint presentatie printen en klaarleggen (dia 9 t/m 23)
• Zorgen dat leerlingen pen, papier en potlood bij de hand hebben
Doelstellingen ---
NA DEZE LES
• Kennen de leerlingen meerdere Cobra-kunstenaars en hun werk en hebben ze inzicht in de diversiteit van materialen waarmee Cobra-kunstenaars werkten.
• Kunnen de leerlingen een kunstwerk beschrijven, zowel het beeld als de materialiteit en constructie.
• Hebben de leerlingen een eerste indruk van de ideeën en ambities van de Cobra-beweging, en in het bijzonder hun zoektocht naar spontaniteit.
UITWERKING VAN DE LES
Uitvoering ---
TIJDSINDELING
Introductie lesprogramma: 5 min.
Filmpje Klokhuis: 15 min.
Eerste kennismaking met de Cobra-beweging: 15-20 min.
Zelf aan de slag: 15 min.
Afrondende presentaties: 20 min.
INTRODUCTIE LESPROGRAMMA Zet het filmpje van Klokhuis klaar.
Vertel kort iets over de inhoud van het lespakket. Leg uit dat de leerlingen in drie lessen meer gaan leren over de Cobra beweging. Ze bekijken als eerste het filmpje van Klokhuis over Cobra.
Start de PowerPoint presentatie op.
Dia 1 en 2
Informeer de leerlingen dat ze in les 2 het Cobra Museum in Amstelveen gaan bezoeken. (het filmpje van Klokhuis is grotendeels opgenomen in het Cobra Museum)
Vraag in een kort groepsgesprek naar de ideeën/voorkennis over het Cobra Museum. Zijn de leerlingen wel eens in dat museum geweest?
Zo nee: wat denk je dat het voor een plek is?
Zo ja: wat kun je je er nog van herinneren?
Indien er leerlingen zijn die het museum kennen, laat ze aan hun klasgenoten in eigen bewoordingen uitleggen wat voor museum het is.
Dia 3
Vraag aan de leerlingen:
Kennen jullie de fontein bij het Cobra Museum?
Vertel dat de fontein voor het Cobra Museum is ontworpen door Karel Appel, één van de bekendste Nederlandse Cobra-kunstenaars.
VERDERE KENNISMAKING MET DE COBRABEWEGING
Dia 4
Herhaal en benadruk een paar onderdelen uit het filmpje: dat de Cobra-beweging niet alleen uit Nederlandse kunstenaars bestond, maar dat het internationaal was. De naam Cobra komt dan ook van COpenhagen, BRussel en Amsterdam.
Veel van de Nederlandse kunstenaars van de Cobra-beweging hadden eerder al samengewerkt onder de naam ‘Experimentele groep’.
Experimenteren was zowel voor deze groep als voor de Cobra-kunstenaars erg belangrijk. Ze waren namelijk niet tevreden met de kunstwereld en de kunst die er op dat moment gemaakt werd. Dit had ook te maken met de Tweede Wereldoorlog (De Cobra-groep werd in 1948 opgericht). Ze waren teleurgesteld in volwassenen; volwassenen voerden oorlog en de Cobra kunstenaars hadden die oorlog meegemaakt. Ze hadden kinderen gezien die honger leden en ze zagen dat er veel vernield was en door brand verwoest. De wereld had zijn onschuld verloren. Linksboven op de foto staat Karel Appel.
De Cobra kunstenaars hadden genoeg van die wereld. Ze wilden het anders doen. Ze wilden een nieuwe, vrije samenleving, die terugging naar het begin. Karel Appel zei daar later over:
‘We wilden helemaal opnieuw beginnen, net zoals een kind.’
Vraag aan de leerlingen:
“De wereld had zijn onschuld verloren.” Wat denken jullie dat hiermee bedoeld wordt? Zijn jullie het eens met die gedachte?
Dia 5
Dit is een werk van Eugene Brands gebaseerd op een tekening van zijn dochter.
Vraag aan de leerlingen:
Vinden jullie dat het eruitziet als door een kind gemaakt? En zo ja, waarom?
De Cobra-kunstenaars keken niet alleen naar kindertekeningen, maar ook bijvoorbeeld naar Afrikaanse maskers en tekeningen van psychiatrische patiënten. Wat deze kinderen en mensen volgens de kunstenaars met elkaar gemeen hadden, is dat ze niet te veel nadachten bij wat ze deden. Ze lieten het werk ontstaan en waren niet bezig met de details. “Een vogel heeft vleugels, een snaveltje en twee pootjes, zo!” Teken je die kenmerken, dan herkent iedereen het als een vogel. Meer is er niet nodig, terug naar de basis.
Bij veel Cobra-kunstenaars herken je allerlei dieren, figuren en spullen in hun werk, maar niet altijd. Soms mocht de kijker zelf bedenken waar hij naar keek en soms vond de schilder het niet belangrijk dat het ook maar ergens op leek.
Dia 6
Dit schilderij is van Asger Jorn en heet Brief aan mijn zoon.
Vraag aan de leerlingen:
Er is van alles in te herkennen, maar wat precies? Wat zien jullie allemaal?
Hier is het misschien niet helemaal duidelijk wat je ziet, maar er is nog genoeg te herkennen.
Dia 7
Bij Ruimte + Kleur van kunstenaar Constant Nieuwenhuys herken je vooral kleuren en vormen.
Vraag aan de leerlingen:
Heeft dit werk ook nog iets van een kindertekening?
Denken jullie dat het moeilijk is voor volwassenen om te tekenen als een kind?
En jullie, tekenen jullie nog als kinderen of toch al meer als volwassenen?
ZELF AAN DE SLAG
De leerlingen werken in duo’s en krijgen een afbeelding van een Cobra-kunstwerk. Er zijn 15 verschillende afbeeldingen. Mocht je die niet allemaal nodig hebben, kies dan zo veel mogelijk verschillende soorten: schilderij, tekening, gedicht, keramiek, 3-dimensionaal, collage et cetera.
De bedoeling is dat ze zo precies mogelijk beschrijven wat ze zien. Ook proberen ze erachter te komen waarvan het werk is gemaakt en hoe het is gemaakt of geconstrueerd. Ze doen dit aan de hand van en aantal vragen/opdrachten. Ze maken aantekeningen van hun bevindingen.
(NB: Het is een oefening in kijken. Het gaat niet om goede antwoorden, maar om het kijken, reflecteren en ontdekken.)
• Leerling 1 bekijkt de afbeelding (leerling 2 krijgt de afbeelding nog niet te zien) en probeert deze zo goed mogelijk te beschrijven aan leerling 2.
• Leerling 2 maakt aan de hand van deze beschrijving een schets. Samen bekijken ze door afbeelding en schets met elkaar te vergelijken welke informatie goed is doorgekomen en welke niet. En welke informatie belangrijk is en welke niet.
• Hierna bestuderen de leerlingen samen de afbeelding en overleggen met elkaar hoe het is gemaakt: vorm, kleur, lijn, materiaal, constructie.
• Ze maken aantekeningen van hun bevindingen.
AFRONDENDE PRESENTATIES
De leerlingen geven per duo een korte presentatie, laten de afbeelding zien, beschrijven het beeld en vertellen wat ze ontdekt hebben.
(Door de verschillende afbeeldingen ook aan de hele klas te tonen, zien de leerlingen hoe verschillend en veelzijdig de Cobra-kunstenaars zijn.)
Vertel ten slotte dat ze de volgende les naar het Cobra Museum gaan en dat ze daar tijdens een rondleiding de kunst van Cobra-kunstenaars in het echt zullen zien.
Bespreek alvast vast de museumregels:
- Rustig lopen
- Kunstwerken niet aanraken
- Hand opsteken als je iets wil vragen
