Nummer Toegang: Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis: Collectie Westerbork. Versie:

(1)

Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis: Collectie Westerbork

Versie: 18-08-2020

Het Nederlandse Rode Kruis en het Nationaal Archief

This finding aid is written in Dutch.

(2)

I N H O U D S O P G A V E

Beschrijving van het archief...5

Aanwijzingen voor de gebruiker...7

Openbaarheidsbeperkingen... 7

Beperkingen aan het gebruik... 7

Materiële beperkingen... 7

Andere toegang... 7

Aanvraaginstructie... 7

Citeerinstructie... 7

Archiefvorming...8

Geschiedenis van de archiefvormer... 8

Centraal Vluchtenlingenkamp Westerbork...8

Inlichtingenbureau van het Nederlandse Rode Kruis...9

Geschiedenis van het archiefbeheer... 11

Inhoud en structuur van het archief...13

Inhoud... 13

Aanvullingen... 13

Verantwoording van de bewerking... 14

Verwant materiaal...15

Afgescheiden archiefmateriaal... 15

Verwante archieven... 15

Publicaties... 15

Beschrijving van de series en archiefbestanddelen...17

Vervolging Westerbork... 17

Naar Kamp Westerbork...17

Transporten naar Westerbork...17

In Westerbork...26

Algemeen...26

Aankomst...27

Registratie na binnenkomst...27

Organisatie van het kamp...29

Kampsterkte...31

Verschillende groepen gevangenen...37

Vertrek uit Westerbork...40

Deportatie vanuit Westerbork...41

Deportatie vanuit Vught...52

Interneringstransporten...53

Transporten tussen de verschillende kampen in Nederland...53

Overige documenten betreffende de deportaties...53

Na de oorlog...55

Nog in het kamp...55

Opsporing van vermisten...56

Verzamelen en verwerken van gegevens ten behoeve van de opsporing...57

Reconstructielijsten...90

Gepubliceerde lijsten en niet gepubliceerde lijsten afkomstig van andere opsporingsinstanties ...92

Overig...95

Publicaties van het Informatiebureau en onderzoek ten behoeve van publicaties...98

Onderzoek Rijksinstituut Oorlogsdocumentatie...99

Literatuur...100

Oude toegangen...100

Nagekomen stukken...100

Hulpsecretarie Westerbork... 104

Collectie Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1942...105

(3)

Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork...105 Gemeente Westerbork...106 Collectie persoonsbewijzen, 1941-1945... 108

(4)

Beschrijving van het archief

B E S C H R I J V I N G V A N H E T A R C H I E F

Naam archiefblok:

Het Nederlandse Rode Kruis: Kamp Westerbork Periodisering:

archiefvorming: 1939-1945

oudste stuk - jongste stuk: 1939-1972 Archiefbloknummer:

I28549 Omvang:

1637 inventarisnummer(s); 19,90 meter Taal van het archiefmateriaal:

Het merendeel der stukken is in het Nederlands en Duits.

Soort archiefmateriaal:

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefbewaarplaats:

Nationaal Archief, Den Haag Locatie:

Nationaal Archief, Den Haag Archiefvormers:

Hulpsecretarie van de gemeente Westerbork, 1943-1945 Afwikkelingsbureau Concentratiekampen (ABC), 1944-1945

Gemeente Westerbork / Burgerlijke Stand Vreemdelingenkamp Westerbork, 1939-1942 Ministerie van Binnenlandse Zaken / Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1940 Ministerie van Justitie / Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942

Durchgangslager Westerbork / Zentralkartei, 1942-1945 Durchgangslager Westerbork / Statistisch Büro, 1942-1945

Durchgangslager Westerbork / Centraal Distributie Kantoor, 1942-1945

Gemeentelijk Inlichtingenbureau voor Joden te Westerbork, jul. 1945 – dec. 1946

Volksherstel / Opsporingsbureau Joodsche Personen te Amsterdam, okt. 1945 – dec. 1946 Joodsche Coördinatie Commissie , jan 1945 - 1948

Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) / Informatiebureau, 1914-1998

Het Nederlandse Rode Kruis / Afwikkelingsbureau Concentratiekampen, 1945-dec. 1946

Ministerie van Sociale Zaken / Nederlandse Missie tot Opsporing van Vermiste Personen uit de Bezettingstijd, jul. 1947 – sep. 1951

Samenvatting van de inhoud van het archief:

De collectie Kamp Westerbork omvat de periode dat Kamp Westerbork dienst deed als het

Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork en daaropvolgend als Durchgangslager Westerbork. Deze archieven zijn na de oorlog door het Informatiebureau Rode Kruis gebruikt voor het opsporen van vermiste personen. Ook hiervan vind men de neerslag van terug. Het archief bevat stukken m.b.t.

de deportaties van en naar Westerbork alsmede de deportatielijsten zelf. Gegevens over de (financiële) administratie van het Durchgangslager en de burgerlijke stand ter plaatse. Enkele kaartenbakken persoonskaarten opgemaakt door de Hulpsecretarie en enkele kaartenbakken persoonsbewijzen aangetroffen bij de bevrijding van Durchgangslager Westerbork. Tevens bevat

(5)

de collectie een groot aantal getuigenverklaringen afgenomen na de oorlog door het Informatiebureau.

(6)

Aanwijzingen voor de gebruiker

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen

OPENBAARHEIDSBEPERKINGEN Volledig beperkt openbaar (B).

Beperkingen aan het gebruik

BEPERKINGEN AAN HET GEBRUIK

Reproductie van bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.

Materiële beperkingen

MATERIËLE BEPERKINGEN

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Andere toegang

ANDERE TOEGANG

Voor dit archief is geen andere toegang beschikbaar

Aanvraaginstructie

AANVRAAGINSTRUCTIE

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in .

2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.

3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Citeerinstructie

CITEERINSTRUCTIE

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:

Nationaal Archief, Den Haag, Het Nederlandse Rode Kruis: Kamp Westerbork, nummer toegang 2.19.296, inventarisnummer ...

VERKORT:

NL-HaNA, Ned. Rode Kruis: Kamp Westerbork, 2.19.296, inv.nr. ...

(7)

Archiefvorming

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer

GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER

Centraal Vluchtenlingenkamp Westerbork

CENTRAAL VLUCHTENLINGENKAMP WESTERBORK

In 1939 werd door de Nederlandse overheid het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork opgezet om de, grotendeels Duitse, Joodse vluchtelingen te kunnen herbergen. Tot dan toe werden deze vluchtelingen verspreid over Nederland opgevangen. Het Centraal Vluchtelingenkamp kwam te vallen onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken. In de zomer van 1939 werd begonnen met de bouw en in oktober nam de eerste groep van 22 vluchtelingen intrek.

Aan het begin van de oorlog woonde er zo'n 750 joodse vluchtelingen. Na de capitulatie werd J.

Schol aangesteld als commandant. Het kamp viel eerst onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken, maar vanaf juli 1940 onder het Ministerie van Justitie.

Op 1 juli 1942 namen de Duitsers de leiding over en werd het Vreemdelingenkamp Westerbork een Durchgangslager onder het directe bevel van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und

Sicherheitsdienst (BdS). SS-Sturmbannführer Erich Deppner (1910-2005) werd de commandant van het kamp. Per 1 september 1942 werd hij opgevolgd door SS-Obersturmführer Josef Hugo Dischner. Dischner werd op zijn beurt per 12 oktober 1942 vervangen door Albert Konrad

Gemmeker. Deze laatste zou tot april 1945 als Lagercommandant aanblijven. Op 15 juli 1942 vond het eerste transport van Durchgangslager Westerbork naar Auschwitz plaats.

In de eerste maanden vertrok de trein twee keer per week: op maandag en vrijdag. Vanaf 1943 werd dinsdag de dag van het transport. 93 Treinen vertrokken vanuit kamp Westerbork richting de kampen in Oost-Europa. Tot 13 september 1944. Toen vertrok de laatste trein met 279 personen naar Bergen-Belsen. Bijna 107.000 Joden waren, grotendeels via Westerbork naar het Oosten weggevoerd. Daarnaast 245 Sinti en Roma en enkele tientallen verzetsstrijders. De meeste treinen reden naar Auschwitz. Andere transporten gingen naar Sobibor, Theresien stadt en Bergen-Belsen.

Een veel kleiner aantal ging naar de kampen Buchenwald en Ravensbrück. In totaal keerden slechts 5.000 mensen terug.

Binnen Kamp Westerbork bestonden verschillende organisatieonderdelen. J. Schol formeerde begin 1942 de volgende dertien Dienstzweige:

1. Dienstbereich 1 - Aussendienst - M. Brauner 2. Dienstbereich 2 - Innendienst - A. Hausmann 3. Dienstbereich 3 - Technischer Dienst - G. Schwarz;

4. Dienstbereich 4 - Werkstätten - L. Hupert

5. Dienstbereich 5 - Lagerinspektion - E. Frankenstein 6. Dienstbereich 6 - Administration - J. Samson

7. Dienstbereich 7 -Ärtzlicher Dienst - Dr. A. Bial & Dr. F. Spanier;

8. Dienstbereich 8 - Zentralküche - H. Seligmann 9. Dienstbereich 9 - Schulen, Kurse, etc. - G. Frank 10. Dienstbereich 10 - Ordnungsdienst - A. Pisk;

11. Dienstbereich 11 - Feuerwehr, Luft-schutz, Gasdienst und Sanitätsdienst - K. Fried;

12. Dienstbereich 12 - Appell - H. Moos;

13. Dienstbereich 13 - Frauendienst - M. Moses.

Gebaseerd op de indeling van Schol formeerde Gemmeker in januari 1943 de volgende Dienstbereiche:

1. Dienstbereich I - Lagerkommandantur - H. Todtmann 2. Dienstbereich II - Verwaltung - R. Fried

3. Dienstbereich III - Ordnungsdienst - Arthur Pisk

(8)

4. Dienstbereich IV - Gesundheitsdienst - Dr. F. Spanier 5. Dienstbereich V- Innendienst - F. Stein

6. Dienstbereich VI - Außendienst - E. Zielke

7. Dienstbereich VII - Werkstätten I - E. Wachsmann (waarnemend) 8. Dienstbereich VIII - Werkstätten II - S. Rosenbergienstbereich 9. Dienstbereich IX - Hauptküche - H. Seligmann

10. Dienstbereich X - Erziehung und Fürsorge - G. Frank 11. Dienstbereich XI - Frauendienst - mw. M. Moses

12. Dienstbereich XII - Besondere Lagerwerkstätten - H.H. Beyer

Op 14 juni 1943 bracht Gemmeker het aantal Dienstbereiche terug van twaalf naar zes. Zo onstonden:

1. Dienstbereich I - Verwaltung - R. Fried

2. Dienstbereich II - Allgemeiner Baudienst - E. Zielke 3. Dienstbereich III - Ordnungsdienst - A. Pisk

4. Dienstbereich IV - Gesundheitsdienst - Dr. F. Spanier 5. Dienstbereich V - Bekleidungswesen - S. Rosenberg 6. Dienstbereich VI - Zerlegebetriebe - H.H. Beyer

Na de bevrijding van 12 april 1945 richtte de Gemeente Westerbork het Inlichtingenbureau voor Joden in, dat de beschikking kreeg over de administratie van de Hulpsecretarie. Het kamp ontving rechtstreekse informatieverzoeken van familieleden van gedeporteerde joden. De

opsporingstaken met betrekking tot vermiste oorlogsslachtoffers werden door meerdere

concurrerende instanties uitgevoerd: het Afwikkelingsbureau voor Concentratiekampen te Vught, het Inlichtingenbureau voor Joden te Westerbork en het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis. In Amsterdam hadden Volksherstel en de Afdeling Amsterdam van het Rode Kruis de beschikking over de Joodsche Raadcartotheek. Na een competentiestrijd werd in 1946 de

opsporingstaak door het Ministerie van Sociale Zaken toebedeeld aan het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis in Den Haag (Central Tracing Bureau). In het kader van de uitoefening van die taak kwamen daar ook de meeste archiefbestanden en registraturen van de andere opsporingsbureaus terecht. ¹

Inlichtingenbureau van het Nederlandse Rode Kruis

INLICHTINGENBUREAU VAN HET NEDERLANDSE RODE KRUIS

Op 19 juli 1867 werd de vereniging Nederlandse Rode Kruis (NRK) opgericht. De vereniging had als doelstelling om in tijd van oorlog, het lot van den gekwetsten en zieken krijgsman door

persoonlijke diensten en stoffelijke hulpmiddelen te helpen verzachten, ook dan, wanneer hare hulp wordt gevraagd door oorlogvoerende natiën, terwijl Nederland in den oorlog niet betrokken is; In tijd van vrede, zich uitsluitend tot die taak voor te bereiden, om daarvoor steeds gereed te zijn. In 1909 kreeg het NRK bij Koninklijk Besluit een nieuwe opdracht: in geval van mobilisatie moest het NRK een informatiebureau voor zieken en gewonden inrichten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog voerde het Informatiebureau (hierna: IB) voor de eerste keer de werkzaamheden van zijn oorlogstaak uit. Primair bestond deze taak uit het inwinnen en uitwisselen van informatie over militairen, krijgsgevangenen en geïnterneerden. Daarnaast had het IB tot doel hulppakketten tussen krijgsgevangenen en hun verwanten te verzenden. De taak van het IB werd in de loop der jaren uitgebreid en werd vastgelegd in art. 77 van de Conventie van Genève 1929. De conventie was onder meer aanleiding om in 1936 het IB in vier afdelingen te verdelen: ²

1. Afdeling I: Belast met aangelegenheden omtrent Nederlandse militairen;

2. Afdeling II: Belast met aangelegenheden omtrent militairen van vreemde nationaliteit;

3. Afdeling III: de Gravendienst, onder andere belast met de identificatie van onbekende

1 Schutz, Vermoedelijk op transport. De Joodse Raadcartotheek als informatiesysteem binnen sterk veranderende kaders: repressie, opsporing en herinnering. Een archiefwetenschappelijk onderzoek naar de herkomst, het gebruik en het beheer van een bijzondere historische bron, Masterscriptie Universiteit Leiden 2010, pag. 82-84 2 Verslag van het Nederlandse Roode Kruis gedurende de periode augustus 1939 december 1940

(9)

gesneuvelden;

4. Afdeling IV: Belast met het zenden van pakketten aan krijgsgevangenen, geïnterneerde burgers en gijzelaars.

Daarnaast functioneerde een algemeen secretariaat en een staf voor de financiële administratie van het IB.

Naar aanleiding van groeiende internationale spanningen werd op 29 augustus 1939 het IB opnieuw in werking gesteld. Vanaf het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog namen de werkzaamheden van het IB explosief toe. Het IB richtte zich op militairen, maar er bleek ook behoefte aan informatie over burgers. Daarom werden in juni 1940 het Correspondentiebureau en de Inlichtingendienst voor Burgers opgericht. ³ Deze diensten stonden los van het IB, maar waren wel nauw met elkaar verbonden.

Gedurende de oorlog bleken er toch nog groepen geïnterneerden en gevangen te zijn die niet voorkwamen in de instructie van het IB. Daarom werd in mei 1943 Afdeling V opgericht. De afdeling ging zich bezighouden met bijzondere aangelegenheden, zoals het verstrekken van inlichtingen over personen in gevangenissen. ⁴

Na de oorlog werden er nieuwe afdelingen ingesteld op de informatiestromen beter te kunnen verwerken: ⁵

1. Afdeling A: Belast met aangelegenheden betreffende Nederlandse militairen (inclusief Nederlanders in geallieerde dienst).

2. Afdeling B: Belast met aangelegenheden betreffende vreemde militairen (inclusief Nederlanders in Duitse dienst).

3. Afdeling C: Belast met aangelegenheden betreffende Nederlandse burgers.

4. Afdeling D: Belast met aangelegenheden betreffende vreemde burgers.

5. Afdeling Gravendienst: Belast met de registratie van oorlogsgraven.

Na de capitulatie van Japan bleek Afdeling A zich bijna alleen nog maar bezig te houden met de Nederlandse militairen in en rond Nederlands-Indië. Het bleek ook praktischer alle zaken met betrekking Nederlands-Indië door dezelfde afdeling uit te laten voeren. Dit werd gedaan door Afdeling A. De nog lopende zaken over Nederlandse militairen in Europa werden door Afdeling A overgedragen aan Afdeling C. Eind 1945 werden ook de taken van Afdeling D bij Afdeling C gevoegd.

In de eerste jaren na de oorlog bestond de taak van het IB voornamelijk uit het vaststellen van het lot van weggevoerde personen. Het IB werd dan ook op 12 september 1945 aangewezen als Nationaal Tracing Bureau. Ook andere instanties hielden zich echter met opsporing bezig, wat het opsporingswerk niet ten goede kwam. In 1946 besloot de regering daarom de opsporingstaak te centraliseren bij het IB. Als gevolg hiervan werden de werkarchieven van de andere instanties naar het IB overgebracht. ⁶

Dit zorgde er ook voor dat het IB een nieuwe indeling kreeg: ⁷

1. Afdeling A: Belast met alle werkzaamheden betreffende Nederlandse militairen en burgers

3 Het correspondentiebureau probeerde contact tussen burgers in Nederland en burgers in het buitenland mogelijk te maken. Het Inlichtingenbureau behandelde vragen betreffende Nederlandsche vluchtelingen, Nederlanders in het buitenland en opvarenden van Nederlandse koopvaardijschepen.

4 Het Nederlandse Rode Kruis (1867-1967) door G.M. Verspyck

5 Het informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis; Verslag van over zijn werkzaamheden van 1939 tot en met 1947 door J. van de Vosse

6 Luijters, G., Schutz, R. en Jongman, M. (2017). De Deportaties uit Nederland 1940-1945. Portretten uit de archieven.

(10)

in Indië en het verre Oosten.

2. Afdeling B: Belast met alle aangelegenheden betreffende Nederlanders in Duitse dienst en buitenlandse militairen (zogenaamde vreemde militairen).

3. Afdeling C: Belast met de aanleg van een Centrale Europese Cartotheek, het beheer van de documentatie en het archief en zaken die niet onder één van de andere afdelingen vallen zoals childtracing.

4. Afdeling E: Belast met alle aangelegenheden betreffende vermiste ex-politieke gevangenen.

5. Afdeling Gravendienst: Belast met de registratie van oorlogsgraven.

6. Afdeling H: Belast met alle aangelegenheden betreffende gedwongen en vrijwillig tewerkgestelde arbeiders.

7. Afdeling J: Belast met aangelegenheden betreffende Joden.

Eind jaren veertig begon de hoeveelheid werkzaamheden van het IB af te nemen. Diverse afdelingen werden hierdoor opgeheven. ⁸ Het IB bleef wel particulieren voorzien van informatie over oorlogsgetroffenen in Europa en Indonesië. Ook de gravendienst bleef actief. Vanaf de jaren

’60 werd steeds vaker onderzoek gedaan ten behoeve van de verificatie van uitkeringsaanvragen van oorlogsgetroffenen, wat leidde tot de vorming van een aparte sectie voor verificatieonderzoek van het IB. Gedurende de jaren ’70 werden ook kleine wijzigingen doorgevoerd.

Om een betere groepering van de werkzaamheden te krijgen werd in 1981 een grotere herindeling van de taken doorgevoerd: ⁹

1. a. Archief / documentatie / Oorlogsinformatie 2. b. Opsporingen / algemene informatie

3. c. Rampeninformatie binnenland / verbindingen

In de jaren die volgden vonden er nog meermaals (kleine) herindelingen plaats. Halverwege de jaren negentig werd een grote reorganisatie ingezet. Voor de afhandeling van aanvragen met betrekking tot de periode rond de Tweede Wereldoorlog en Nederlands-Indië werd een aparte afdeling ingericht: Oorlogsnazorg. Het IB werd hiermee opgeheven. In 2014 werd de naam gewijzigd in Oorlogsarchief en werd de taak overgebracht naar de afdeling Opsporing en Ondersteuning. ¹⁰

Het IB nam lange tijd een zelfstandige plaats in binnen het Nederlandse Rode Kruis. Het had een eigen directeur en werd tot het voorjaar van 1946 gefinancierd door het Ministerie van Oorlog.

Hierna werd de financiering (deels) overgenomen door het Ministerie van Sociale Zaken. ¹¹

Geschiedenis van het archiefbeheer

GESCHIEDENIS VAN HET ARCHIEFBEHEER

De archieven van het Centraal Vluchtelingenkamp (1939-1942) en het Durchgangslager Westerbork (1942-1945) die ten dienste staan van de latere opsporing van joodse personen zijn via een omweg uiteindelijk terecht gekomen bij het Informatiebureau. Na de bevrijding ontstonden er

verschillende particuliere en officiële bureaus die zich bezig hielden met de opsporing van Joden.

Omdat het zuiden eerder was bevrijd dan het noorden vestigde zich in Eindhoven de Joodsche Coördinatie Commissie (JCC). Na de oorlog vestigde de JCC zich in Amsterdam. In Utrecht richtte de Nederlands Israëlitische Gemeente een inlichtingenbureau op, Informatie Werk. In Vught vestigde zich het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen (ABC) dat later verhuisde naar Den Haag. In Amsterdam richtte Volksherstel het Opsporingsbureau voor Joodsche Personen op. Hun taken werden overgenomen door de Afdeling Amsterdam van het Rode Kruis. In 1946 kwamen de bureaus in Westerbork en Amsterdam te vallen onder het Informatiebureau. Op 15 december 1946

9 Jaarverslag van het informatiebureau 1981

10 Jaarverslag van het Nederlandsche Rode Kruis 2014

(11)

werd een groot gedeelte van de stukken overgebracht naar Den Haag. (Alleen de cartotheek van de Joodsche Raad bleef nog tot mei 1949 in Amsterdam.) De archiefstukken werden opgenomen in het werkproces van het Informatiebureau. Er werd verder gewerkt met de dossiers en stukken ten behoeve van de opsporing. Het Informatiebureau Rode Kruis voegde zelf ook documenten toe aan de collectie. Daarnaast er soms ook informatie aan de reeds bestaande documenten toegevoegd.

Documenten die minder relevant waren voor de opsporing van vermiste personen zijn uiteindelijk bij het NIOD terecht gekomen. De collecties zijn complementair.

(12)

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud

INHOUD

Dit archief bevat de neerslag van de verschillende fasen van Kamp Westerbork en de

werkzaamheden van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis met betrekking tot de opsporing van vermisten. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork 1939-1942.

Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork 1939-1942: Van 1939 tot 1942 was Kamp Westerbork in gebruik als Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork en viel het onder de verantwoordelijkheid van het ministerie Binnenlandse Zaken en opvolgend het ministerie van Justitie. Dit gedeelte van het archief is geordend op archiefvormer, Centraal Vluchtelingen Kamp of de Gemeente Westerbork, en vervolgens op datum. Te vinden is onder andere binnenkomende en uitgaande correspondentie en lijsten betreffende aangekomen of vertrokken vluchtelingen.

Polizeiliches Durchgangslager Westerbork 1942-1945: Van de periode dat Kamp Westerbork onder het bevel van Befehlshaber der Sicherheitspolizei und Sicherheitsdienst dienst deed als

Durchgangslager (1942-1945 ) is slechts een gedeelte van de oorspronkelijke kampadministratie in deze collectie terecht gekomen. Een voorbeeld van de stukken die u kunt aantreffen zijn (delen van) de financiële administratie van het kamp, zoals facturen, en de zogenaamde deportatielijsten.

Daarnaast bevat dit archief stukken die zijn opgesteld door de Bevolkingsadministratie

Hulpsecretarie van de gemeente Westerbork [Hulpsecretarie] die in het kamp gevestigd was. Te denken valt aan stukken betreffende geboorten, sterftegevallen en huwelijken gesloten in het kamp. Daarnaast bevat dit archief ook gealfabetiseerde lijsten van gedeporteerde personen met hun laatste woonadres voordat zij in Westerbork arriveerden.

Persoonskaarten: De Joodse gevangenen werden bij aankomst in Westerbork door de

Hulpsecretarie op persoonskaarten ingeschreven als inwoner van Hooghalen. De persoonskaarten zijn in Nederland vanaf 1939 opgemaakt ten behoeve van de gemeentelijke

bevolkingsadministratie. Iedere persoon staat in het bevolkingsregister op één kaart geregistreerd met naam, geboortedatum, adres, plaats in het gezinsverband en eventueel beroep, godsdienst, verhuizingen of overlijdensdatum. Als iemand verhuisde werd hij ook in de nieuwe gemeente ingeschreven in het bevolkingsregister en werd bij de inschrijving in de vorige gemeente

aangetekend welke bestemming betrokkene had. Omdat bij deportatie uit Westerbork de nieuwe bestemming onbekend was werden de persoonskaarten afgestempeld met de vermelding

‘Buitenland’. Let op: de Hulpsecretarie beperkte zich in het begin tot het registreren van de kleine groep Duitse Joden uit het Stammlager, die werden gedeporteerd. De gedeporteerde Nederlandse joden werden in eerste instantie niet door de Hulpsecretarie geregistreerd; zij werden alleen op de deportatielijsten vermeld. Vanaf begin 1943 veranderde dit. De persoonskaarten komen voor een groot deel overeen met de zogenoemde ‘kleine persoonskaarten’ die door de Hulpsecretarie werden aangemaakt. Deze ‘kleine persoons kaarten’ zijn na de oorlog opgenomen in Centrale Europese Cartotheek (Centrale Europese Cartotheek (CEC), toegangsnummer 2.19.287).

Informatiebureau: De naoorlogse stukken in de collectie zijn opgesteld door de verschillende opsporingsinstanties en zijn uiteindelijk allemaal gebundeld bij het Informatiebureau van het Rode Kruis. Dit gedeelte van het archief bevat onder andere getuigenissen van overlevenden en de neerslag van het onderzoek door het Informatiebureau over groepen vermiste Joodse personen.

Aanvullingen

AANVULLINGEN NNTB

(13)

Verantwoording van de bewerking

VERANTWOORDING VAN DE BEWERKING

De collectie is voor de overdracht aan het Nationaal Archief reeds deels gedigitaliseerd.

Bij de overdracht van het Oorlogsarchief Nederlands Rode Kruis naar het Nationaal Archief is besloten om de volgende archieven samen te voegen tot één collectie:

1. NL-HANRK-2024 Vluchtelingenkamp Westerbork;

2. NL-HANRK-2050 Vervolging Westerbork;

3. NL-HANRK-2019 Hulpsecretarie Westerbork;

4. NL-HANRK-2030 Persoonsbewijzen Westerbork.

De collectie is hiervoor omgenummerd. Inv.nr. 1590 uit NL-HANRK-2050 Vervolging Westerbork bleek twee keer voor te komen. Beide stukken hebben een apart nummer gekregen, zie inv.nr.

1646.

(14)

Verwant materiaal

Verwant materiaal

Afgescheiden archiefmateriaal

AFGESCHEIDEN ARCHIEFMATERIAAL

NIOD, NL-AsdNIOD, 250i Westerbork, Judendurchgangslager

Verwante archieven

VERWANTE ARCHIEVEN

Toegang 2.04.58, Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: zorg voor de vluchtelingen uit Duitsland (archiefinventaris 2.04.58)

Toegang 2.09.45, Inventaris van het archief van de Rijksvreemdelingendienst (RVD) en taakvoorgangers van het Ministerie van Justitie (archiefinventaris 2.09.45)

Toegang 2.19.281, Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis: Informatiebureau, Familiedossiers betrekking tot personen Nederlands-Indië (archiefinventaris 2.19.281)

Toegang 2.19.287, Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis, Centrale Europese Cartotheek (CEC) (archiefinventaris 2.19.287)

Toegang 2.19.321, Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis: Kampen en Gevangenissen (archiefinventaris 2.19.321)

NIOD, NL-AsdNIOD, 250i Westerbork, Judendurchgangslager

Drents Archief, NL-AsnDA, 0126 Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1946 GMD 3 - Bestuursarchief gemeente Beilen 1917-1972

GMD 4 - Bestuursarchief van de gemeente Westerbork 1920-1997

Publicaties

PUBLICATIES

Blom J.C.H., Geschiedenis van de joden in Nederland, Amsterdam, 1995

Croes, M. en Tammes, P., Gif laten wij niet voortbestaan. Een onderzoek naar de overlevingskansen van joden in de Nederlandse gemeenten, 1940-1945, Amsterdam 2004

Griffioen, P. en Zeller, R.,“Jodenvervolging in Nederland en België tijdens de Tweede Wereldoorlog: een vergelijkende analyse” in: Achtste jaarboek van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, Zutphen 1997 Hájková A.,"Das Polizeiliche Durchgangslager Westerbork" in: Terror im Westen - nationalsozialistische Lager in den Niederlanden, Belgien und Luxemburg 1940-1945, Berlijn 2004

Pottkamp, R.C.C., Toegang op de deelcollectie Westerbork, Judendurchgangslager, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Collectie Kampen en Gevangenissen, Amsterdam 2005

Schütz, R., Vermoedelijk op transport. De Joodse Raadcartotheek als informatiesysteem binnen sterk veranderende kaders: repressie, opsporing en herinnering. Een archiefwetenschappelijk onderzoek naar de herkomst, het gebruik en het beheer van een bijzondere historische bron (Masterscriptie Universiteit), Leiden 2010

Veen, H. van der en Abuys, G., Westerbork 1939-1945, Het verhaal van Vluchtelingenkamp en Durchgangslager Westerbork, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Hooghalen 2003

(15)

Verbrugge, K., De centralisatie van de opsporingsbureaus voor joden in ING/NIOD, Oorlogsgetroffenen WOII.

Terugkeer, opvang, nasleep, Amsterdam 2009, 35-44 in:Westerbork Cahiers deel 1-11, Assen 1993-2006 Vosse, J. van de, Het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis. Verslag over zijn werkzaamheden van 1939-1947, Den Haag 1948.

Vosse, J. van de, Het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis. Verslag over zijn werkzaamheden van 1948-1953, Den Haag 1954

(16)

Beschrijving van de series en archiefbestanddelen

B E S C H R I J V I N G V A N D E S E R I E S E N A R C H I E F B E S T A N D D E L E N

Vervolging Westerbork

VERVOLGING WESTERBORK

Naar Kamp Westerbork

NAAR KAMP WESTERBORK

1 Treindienstregeling, die ingaat op 2 november 1942, en zal rijden op de maandagen en vrijdagen over de baanvakken Beilen – Groningen – Nieuwe Schans en Onnen – Waterhuizen, voor rekening van de Höheren S.S. en Polizeiführer, opgemaakt door de Chef van de Dienst van Exploitatie gericht aan N.V. Nederlandse Spoorwegen

29 oktober 1942 1 stuk

Openbaarheid beperkt tot 01-01-2046

Transporten naar Westerbork

TRANSPORTEN NAAR WESTERBORK

Op 26 juni 1942 werd door SS-Hauptsturmführer Ferdinand Aus der Fünten van de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung aan de Joodsche Raad medegedeeld dat mannen, vrouwen en gezinnen zouden worden overgebracht naar werkkampen in Duitsland, 'ein Polizeilicher Arbeits(ei)nsatz'. In het Joodsche Weekblad, extra editie van 14 juli 1942, publiceerde de Joodsche Raad het dreigement van de Sicherheitspolizei. Er waren 700 joden in Amsterdam gearresteerd. Als de 4000 daartoe aangewezen joden niet naar Duitsland zouden vertrekken dan werden de arrestanten direct weggevoerd. Met deze bedreiging werd het begin van de grote transporten aangekondigd. De oproeplijsten werden door de Duitsers (Zentralstelle) opgesteld. Onmisbare personen werden er vanaf gehaald door de Joodsche Raad. Met geblindeerde trams werd men naar het Centraal Station gebracht waar de treinen richting Westerbork klaar stonden. De lijsten in deze serie zijn niet eenduidig.

Verschillende lijsten met een verschillende herkomst zijn chronologisch geordend. Er zijn

verschillende opstellers van de documenten te herkennen: de Joodsche Raad, de Zentralstelle, de Registratuur van Kamp Westerbork (Dienstbereich II). Er zijn ook verschillende soorten lijsten: Lijsten met oproepnummers, lijsten met strafgevallen (S) en zgn. Hopla-lijsten. De term Hopla kan

verwijzen naar Hotelplan, dat voor de oorlog luxueuze treinen exploiteerde met bestemming in wintersportgebieden. Etty Hillesum was werkzaam in de Hopla-cartotheek in Westerbork. [Etty Hillesum, The letters and diaries of Etty Hillesum 1941-1943 (Amsterdam 2002) voetnoot 528, 728].

Niet alle personen die op de lijsten worden genoemd zijn daadwerkelijk op dat moment in Westerbork terecht gekomen.

De datum van aankomst op de kaart van de Joodsche Raad wijkt soms af. Vermoedelijk heeft iemand dan op het laatste moment toch nog een vrijstelling gekregen. Ook is het zo dat er soms andere plaatsnamen worden genoemd.

2-200 Lijsten met de namen van personen die vertrokken zijn vanuit Amsterdam naar Kamp Westerbork

1942-1944 200 omslagen

De lijsten zijn voornamelijk losbladig. Af en toe zijn ze met bruin tape vastgelijmd.

Sinds half juni 1942 waren veel joden die in de provincie woonden gedwongen om naar Amsterdam te verhuizen. Niet degenen die een volgens de Wehrmacht een belangrijk bedrijf werkten en in het bezit waren van een Rüstungsinspection waren. Verder gold dit - maar niet overal - voor gemengd gehuwden en Duits-joodse oorlogsinvaliden uit de Eerste Wereldoorlog.

De transporten naar Westerbork verliepen regionaal verschillend. De deportaties uit andere steden kwamen later op gang dan de deportaties vanuit Amsterdam. Vanuit Den Haag vond het eerste transport op 18 augustus 1942 plaats. Toen men overging tot het ophalen van mensen bleken de gegevens van de Zentralstelle vaak achterhaald. In Rotterdam begonnen de grote razzia's in de eerste week van oktober 1942.

In de inventaris van Marja Poters zijn details te vinden over de data van transport naar Westerbork.

De volgende serie is vermoedelijk na de oorlog geordend op plaatsnaam van de gemeente van herkomst. Meestal gaat het om zogenaamde straftransporten: gearresteerde joden. Op sommige lijsten komen stempels voor. 'Registratur Abt Gesuche'of 'DB 2 Verwaltung'

2 19 juli 1942 - Lijsten met de namen van mensen die vanuit het Centraal Station Amsterdam met de trein vertrokken zijn om 2.16 en

(17)

2.36

3 25 juli 1942 - Lijsten met de namen van mensen die vanuit het Centraal Station Amsterdam met de trein vertrokken zijn om 2.16 en 2.36

4 29 juli 1942 - Lijsten met de namen van mensen die vanuit het Centraal Station Amsterdam met de trein vertrokken zijn

5 7 augustus 1942 - Lijsten van personen verzameld in de Hollandsche Schouwburg en Adama van Scheltemaplein (Zentralstelle)

6 8 augustus 1942 - Bevat ook een aantal tweetal personen oorspronkelijk woonachtig in Utrecht en Rotterdam

7 10 augustus 1942

8 21 augustus 1942

9 26 augustus 1942

10 1 september 1942

11 2 september 1942

12 3 september 1942

13 4/5 september 1942

14 5/6 september 1942

15 6 september 1942

16 9 september 1942

17 10 september 1942

20 14/15 september 1942

21 15/16 september 1942

22 16/17 september 1942

23 17/18 september 1942

24 18/19 september 1942

27 23/24 september 1942

28 24/25 september 1942

(18)

30 28/29 september 1942

31 29/30 september 1942

32 30 september / 1 oktober 1942

33 1/2 oktober 1942

34 4/5 oktober 1942

35 13 oktober 1942

36 21 oktober 1942

37 30 oktober 1942

Openbaarheid beperkt tot 01-01-2046 een bladzijde ontbreekt

38 6 november 1942

39 7 november 1942

40 10/11 november 1942

41 11/12 november 1942

42 13 november 1942

43 13/14 november 1942

44 17/18 november 1942

45 19/20 november 1942

46 20/21 november 1942

47 24 november 1942

48 25/26 november 1942

49 26 november 1942

50 27/28 november 1942

51 2/3 december 1942

52 2/3 december 1942

53 9/10 december 1942

54 8/9 januari 1943

55 13/14 januari 1943

56 18 januari 1943

57 20 januari 1943

(19)

58 22 januari 1943

59 25 januari 1943

60 27 januari 1943

61 29 januari 1943

62 1 februari 1943

63 3 februari 1943

64 5 februari 1943

65 8 februari 1943

66 9/10 februari 1943

67 15 februari 1943

68 22 februari 1943

69 24 februari 1943

70 8 maart 1943

71 10 maart 1943

72 12 maart 1943

73 15 maart 1943

74 17 maart 1943

75 19 maart 1943

76 22 maart 1943

77 24 maart 1943

78 26 maart 1943

79 29 maart 1943

80 31 maart 1943

81 11 mei 1943

82 6 mei 1943

83 18 mei 1943

84 20 mei 1943

85 21 mei 1943

86 22 mei 1943

87 23 mei 1943

(20)

88 25 mei 1943

89 26 mei 1943

90 27 mei 1943

91 29 mei 1943

92 30 mei 1943

93 31 mei 1943

94 1 juni 1943

95 4 juni 1943

96 5 juni 1943

97 7 en 10 juni 1943

98 12 juni 1943

99 15 juni 1943

100 16 en 17 juni 1943

101 16, 17, 24, 26, 27, 28 en 29 juni 1943

102 18 en 19 juni 1943

103 28 juni 1943

104 29 juni 1943

105 6 en 8 juli 1943

106 10 juli 1943

107 13 juli 1943

108 15 en 16 juli 1943

109 17 juli 1943

110 21 juli 1943

111 23 en 26 juli 1943

112 24 juli 1943

113 30 en 31 juli 1943

114 5 augustus 1943

115 7 augustus 1943

116 9 t/m 13 augustus 1943

(21)

117 14 augustus 1943

118 21, 22 en 23 augustus 1943

119 26 augustus 1943

120 27 augustus 1943

121 30 augustus 1943

122 2 september 1943

123 7 september 1943

124 14 t/m 20 september 1943

125 18 september 1943

126 20 t/m 26 september 1943

127 23 september 1943

128 29 september 1943

129 29 en 30 september 1943

130 1 t/m 3 oktober 1943

131 8 oktober 1943

132 9 oktober 1943

133 11 en 12 oktober 1943

134 13 t/m 19 oktober 1943

135 19 t/m 22 oktober 1943

136 21, 23, 27, 28 en 30 oktober 1943

137 26 oktober 1943

138 27 oktober 1943

139 28 oktober 1943

140 3 november 1943

141 4 november 1943

142 6 november 1943

143 10 t/m 17 november 1943

144 11 november 1943

145 17 november 1943

146 19 november 1943

(22)

147 20, 25 en 26 november 1943

148 25 november 1943

149 27, 29 en 30 november 1943

150 30 november 1943

151 7, 17, 20, 23 en 24 december 1943

152 9 december 1943

153 16 december 1943

154 17 december 1943

155 24 december 1943

156 6 januari 1944

157 12 januari 1944

158 17 en 18 januari 1944

159 20 januari 1944

160 27 januari 1944

161 28 januari 1944

162 2 februari 1944

163 4 februari 1944

164 5 februari 1944

165 11 februari 1944

166 12, 13 en 14 februari 1944

167 15 februari 1944

168 16 februari 1944

169 22 februari 1944

170 28 februari 1944

171 29 februari 1944

172 2 maart 1944

173 9 maart 1944

174 13 t/m 17 maart 1944

175 23/24 maart 1944

(23)

176 31 maart 1944

177 1 april 1944

178 6 april 1944

179 18/19 april 1944

180 27 april 1944

181 9 mei 1944

182 17 mei 1944

183 18 mei 1944

184 26 mei 1944

185 6 juni 1944

186 9 juni 1944

187 19 juni 1944

188 1 juli 1944

189 13 juli 1944

190 20 juli 1944

191 27 juli 1944

192 8 augustus 1944

Dit is de dag waarop de familie Frank aankwam in Westerbork

193 14 augustus 1944

194 21 augustus 1944

195 29 augustus 1944

196 6 februari 1945

197 6 februari 1945

198 7 maart 1945

199 14 maart 1945

200 12 april 1945

201-245 Lijsten met de namen van personen die vertrokken zijn uit diverse plaatsen in Nederland richting Westerbork. Het betreft veelal lijstjes met S-gevallen (strafgevallen)

1943-1945 omslagen

(24)

Begin januari 1942 moeten honderden joodse mannen huis en haard verlaten om ver weg te gaan werken in speciale kampen. Ze komen terecht in meer dan veertig werkverruimingskampen in vooral Noord- en Oost-Nederland. Deze kampen blijken uiteindelijk een voorportaal van deportatie naar kamp Westerbork en de vernietigingskampen in het Oosten.

In de oude inverntaris van Marja Potters zijn de diverse data te vinden per plaatsnaam

Het betreft stukken met een verschillende herkomst. Ze zijn op een gegeven moment geordend per plaatsnaam.

201 Almelo

202 Amersfoort

203 Apeldoorn

204 Arnhem

205 Assen

206 Barneveld

207 Breda

208 Den Bosch

209 Den Dolder

210 Den Haag

211 Deventer

212 Diepenheim

213 Doetinchem

214 Ede

215 Eindhoven

216 Enschede

217 Emmen

218 Epe

219 Groningen

220 Haaren

221 Havelte

222 Hengelo

223 's Hertogenbosch (kamp Vught)

224 Holten

225 Kampen

226 Leeuwarden

227 Maastricht

(25)

228 Meppel

229 Nijmegen

230 Putten

231 Roermond

232 Rotterdam

233 Amsterdam / Rotterdam - 4 augustus 1942

234 (gevangenis) Scheveningen

235 Westerbork naar gevangenis Scheveningen

236 Tilburg

237 Varsseveld

238 Velp

239 Venlo

240 Kamp Vught

241 Winschoten

242 Winterswijk

243 Zutphen

244 Zwolle

245 Zonder vermelding van plaatsnaam - 3 t/m 6 juli, 2, 20, 25 augustus, 1, 2, 4, 7, 9 12, 14, 22, 27 september t/m 3 oktober, 6, 10 oktober 1943, 15, 29, 30, 31 januari, 8 en 31 maart 1944

246 Lijsten met personen die op 19 en 25 september 1942 vanuit diverse werkkampen op transport gingen naar Kamp Westerbork

1942 1 omslag

247 Lijsten van personen in Westerbork die voorlopig zijn vrijgesteld voor het transport op 26 en 27 augustus 1942. Het betreft inwoners uit Limburg, Haarlem, Amsterdam, Vledder en Zuid Laren

z.d. 1 stuk

In Westerbork

IN WESTERBORK

Algemeen

ALGEMEEN

248-255 Statistieken opgemaakt door het ´Statistisch Büro'

1942-1944 8 omslagen

(26)

248 Kampsterkten en transportbewegingen, 1943-1944

249 Organisatie algemeen

250 Dienstbereich II

251 Dienstbereich VI

252 Dienstbereich VIII

253 Dienstbereich XII

254 Dienstbereich ?

255 Lagerkrankenhaus (ziekenhuis)

256 Plattegrond van Kamp Westerbork

juli 1944 1 stuk

257 Tekening in vogelvluchtperspectief van A.W. Hartogh Architect BNA van Kamp Westerbork

augustus 1944 1 stuk

Aankomst

AANKOMST

258-260 Lijsten van personen aangekomen in Westerbork

258 1942

259 1943

260 1944

261 Lijst opgesteld door het Einsatzkommando Amsterdam van strafgevallen die op 13 maart 1945 in Westerbork zijn binnengekomen

13 maart 1945 1 stuk

262 Lijsten van S-gevallen uit Amsterdam aangekomen in Westerbork op 1 mei en 7 augustus 1943

1 omslag

520 Lijst met aanwezige personen in Westerbork op 24 mei 1944

Registratie na binnenkomst

REGISTRATIE NA BINNENKOMST 263, 1587 Kampregistratie

1942 - 1945

De registratie van de persoonsgegevens van een binnengekomen transport vond plaats in de toneel- en concertbarak. Eerst werden daar de personalia van de betrokkenen opgenomen en zij kregen dan in de regel ook meteen te horen, in welke barak zij ondergebracht werden. Vervolgens moesten zij bij enkele ambtenaren van het Centraal Distributiekantoor hun distributiebescheiden afgeven – niet hun persoonsbewijs: dat mochten zij behouden. De persoonsbewijzen waren strikt genomen

(27)

overbodig daar in het kamp aparte identiteitsbewijzen (kampkaarten) werden uitgereikt. Daarna passeerden de nieuw binnengevoerden enkele tafels waar door functionarissen van de Antragstelle nagegaan werd of zich onder hen Joden bevonden die op omstandigheden konden wijzen waaruit zou voortvloeien dat zij niet transportfähig waren; al die gegevens werden genoteerd. Ten slotte kwam de ´controle´ door enkele medewerkers van de roofbank Lippmann-Rosenthal

(Sarphatistraat): men moest al zijn courant geld binnen het toegestane maximum (geen Joods gezin mocht meer dan 250 gulden in bezit hebben) inwisselen tegen kampgeld- de rest werd in beslag genomen, samen met eventuele waarde voorwerpen die men nog bij zich had; de fouillering was even grondig als vernederend.

Het kaartsysteem, waarin iedereen werd geregistreerd door de Duitsers is slechts gedeeltelijk bewaard gebleven. Alleen het gedeelte van de mensen die nog in Westerbork aanwezig waren. Toen het bevel kwam tot vernietiging van de gehele registratie hebben de gevangenen stukken

achtergehouden en in een houten schuurtje van de timmermanswerkplaats begraven. Na de bevrijding zijn deze boeken aan het Canadese Leger overgedragen. Deze stukken zijn terecht gekomen bij het NIOD. (Overigens bevinden zich in deze collectie vergelijkbare stukken)

1587 Onvolledige serie met Duitstalige 'Lagerkarten', met opgave van naam, voornaam, geboortedatum, geboorteplaats, beroep, datum van aankomst in Westerbork, baraknummer, plaats van herkomst, adres, datum van vertrek, nationaliteit, religie en familiegegevens.

Alleen kaarten van mensen bij de bevrijding aanwezig in het kamp.

Veel kaarten hebben een 'Z' in de rechterbovenhoek. Dit betekent Zurückgestelt; vrijgesteld van deportatie., 1942-1945, 1 kaartsysteem

uitzonderlijk formaat doos; samen met inv. nr. 263

263 Aanvraagkaarten voor een 'identiteitsbewijs voor kinderen' van het Nederlandse Rode Kruis. met opgaven van naam, voornamen, geboortedatum en geboorteplaats, woonplaats en adres, datum van binnenkomst en baraknummer., 1944, 1 kaartenbak

afwijkend formaat doos; samen met inv. nr. 1587

264-279 Bevolkingsregistratie 1942-1943

Tussen juli 1942 en december 1942 werden de Nederlandse joden niet door de gemeentelijke autoriteiten in Westerbork geregistreerd. Zij werden gezien als ‘op doorreis’. Vanaf begin 1943 veranderde dit. De Joden ´verhuisden´ administratief van Amsterdam (en andere plaatsen in Nederland) naar Hooghalen en werden bij aankomst in Kamp Westerbork ingeschreven als inwoner van Hooghalen. De gemeente had een hulpsecretarie gevestigd in het kamp, die de personalia registreerde op persoonskaarten. Personen die langere tijd in het Lager Westerbork verbleven, werden na zes weken ingeschreven in het bevolkingsregister van de Gemeente Westerbork.

264 Ingevulde formulieren, geaccordeerd door M (Dr. D.W. Molhuijsen), hulpsecretarie, gericht aan het Gemeentebestuur van Westerbork met opgave van in het kamp aangekomen gevangenen, 1942-1943, 1 omslag

265 Stukken betreffende het verzoek van de burgemeester van de Gemeente Westerbork aan diverse gemeenten om mensen aanwezig in Westerbork uit te schrijven bij de gemeente van herkomst zodat zij kunnen worden ingeschreven in het bevolkingsregister van Westerbork, 1943, 1 omslag

266-268 Stukken betreffende de inschrijving in het bevolkingsregister, 1943- 1944

3 omslagen 266 februari t/m april 1943

267 mei t/m september 1943

(28)

268 oktober 1943 t/m mei 1944

269 Ingekomen stukken bij de ambtenaar van de burgerlijke stand te Westerbork alfabetisch geordend op afzender, 1942, 1 pak

270 Ingekomen stukken bij de Burgemeester en het Gemeentebestuur van Westerbork betreffende mutaties in de persoonsbewijzen, 1942 -1943, 1 omslag

271 Ingekomen en afschriften van uitgaande stukken afkomstig van de Hulpsecretarie in Kamp Westerbork betreffende lacunes in de bevolkingsadministratie, 1942 -1944, 1 omslag

272 Ingekomen en afschriften van uitgaande stukken van de Hulpsecretarie en de Secretarie van de Gemeente Westerbork aangaande de bevolkingsregistratie, 1942-1943, 1 omslag

273-275 Lijsten van personen die dienen te worden ingeschreven in het bevolkingsregister van de Gemeente Westerbork, 1943

3 omslagen 273 afkomstig uit Amsterdam

274 afkomstig uit verschillende plaatsen

275 onbekend

276 Brieven van de gemeente Westerbork aan het hoofd van de afdeling bevolkingsregister in de gemeenten Amsterdam en Den Haag, met het verzoek de persoonskaarten op te sturen van de mensen die in het bevolkingsregister van Westerbork staan ingeschreven en afkomstig zijn van Amsterdam en Den Haag, met bijlagen, 1944, 1 omslag

277 Uittreksel uit het register van huwelijken en echtscheidingen van een gesloten huwelijk in Amsterdam, 1943, 1 stuk

278 Stuk uitgaande van het Emigratiebureau Westerbork, Barak 60, Abteilung: Algemene Voorlichting, betreffende de verordening over de meldingsplicht voor Joden en het onderscheid tussen ´voljoden en bastaardjoden´, 1943, 1 omslag

279 Stukken betreffende het uitschrijven uit het bevolkingsregister van Westerbork in verband met vertrek naar het buitenland, 1942-1943, 1 omslag

Organisatie van het kamp

ORGANISATIE VAN HET KAMP

De Lagerkommandanten waren achtereenvolgens Deppner, Dischner en vanaf 12 oktober 1942 Gemmeker. Kurt Schlesinger was vanaf februari 1942 Oberdienstleiter. De interne organisatie van het Judendurchgangslager lag in handen van de daar verblijvende Duitse Joden. De twaalf en later zes hoofdafdelingen van de interne organisatie heetten ´Dienstbereiche´ (DB). De Lagerkommandatur was Dienstbereiche I. En daarbij sloten de overige Dienstbereiche aan: II de Administratie (met de Antragstelle), III de Ordedienst en de Fliegende Kolonne, IV de Medische dienst, V de Binnendienst (o.m. verdeling van binnenkomenden over de barakken), VI de Buitendienst (boerderij, tuinderij), VII de Bouwtechnische dienst, VIII de Reparatiebedrijven, IX de Keuken, X de Sociale dienst (hulp aan vertrekkenden) XI de ´Vrouwendienst´ (vorming van de keuken-Kommandos ed.) en XII de Industriële bedrijven.