01-10-1998    Van Dijk, Van Soomeren & Partners. Niet zeuren maar keuren. De implementatie van het Politie Keurmerk Veilig Wonen. – Niet zeuren maar keuren. De implementatie van het Politie Keurmerk Veilig Wonen.

Njet zeuren, maar keuren:

De implementatie van het Politie Keurmerk Veilig Wonen

A m sterdam, o ktober 1 998

Van Dij k, V a n Soomeren en Partners

Deel 1 1 1 . 1 1.2 1 .3 1 . 4 1 .5 2 2.1 2.2 2 . 3 2.4 2. 5 2.6 2.7

Deel 2 3 3 . 1 3 . 2 3.3 4 4 . 1 4.2 4.3 4 . 4 5 5 . 1 5 . 2 5.3 5.4

Bijl age 1 Bijl age 2 Bijlage 3 Bijl age 4 Bijl age 5

Inhoudsopgave

Beleid

Inleiding

Het keurmerk komt (en hoe dat zo is ge komen) Pro-actief en i ntegraal

Sta nd van zaken 1 998 : Keurmerk ready for take oft ? Niet zeuren m a a r keuren

Traject

Implementatie ... maar welk model?

Vooraf

Wat kost de i nzet van een i nstrum e nt dan wel ? Waar moge l ij k l andelijk é é n l ijn te tre k k e n K i e s één van de d rie hoofd scenario's Wanneer welk sce nario

Het belangrijkste keuzecriterium : wat k u n ne n we aan?

Tenslotte ... de hoofdvrage n samengevat

Uitwerking

Korte beschrijving scenario' s Inleiding

Sce n ario's voor aa npa kge bied Scenario's naar d e rol van de politie

Kwalitatieve analyse van de scenario's I n l e i d i ng en werk wijze

Scenario's met politie als begeleider Scenario's met p o litie als mede-uitvoerd er Scenario's met politie als e nige u itvoerde r

Kosten en baten van d e scenario's Rekenmodel

De scenario's nieu wbouw

De sce n ario's voor de bestaande bouw Conclusie

Bijlagen

Onaantre k kelijke scenario's

Criteria voor kwal itatieve a n alyse van de scenario's Parameters bestaa nde bo u w e n nieuw bouw Woningvoorraad 1 9 97 per politieregio Groei van de won i ngvoorraad per politieregio Literatuur

4 4 4 5 7 7 9 9 1 0 1 1 1 1 1 3 1 5 1 7

1 9 1 9 20 2 1 25 25 26 28 30 32 32 3 3 35 38

40 4 1 42 54 55 5 6

Deel 1 Beleid

1 Inleiding

1 . 1 Het Keurmerk komt (en hoe dat zo is gekomen)

Na vijf jaar experi m e nten door de Nederlandse politie, staat de la ndelijke im plementatie van het Pol itie Keurmerk Veilig Wonen - kortweg . Het Keur­

merk' - voor de d e u r.

Per 1 januari 1 998 zal m e n in a l l e politie-regio's en -d istricten er op voor­

bereid moeten zijn dat bewoners, bed rijven , woni ngcorporaties e n gemeen­

ten vrage n naar het Keurmerk. Dat kan dan zowel het Keurmerk voor nie u wbouw z ijn, als het Keurmerk voor de bestaande bouw, waarbij dit la atste keurmerk weer in drie certificaten -voor de woni ng, het complex e n de w i j k - uiteen gelegd k a n worden.

Dàt het Keurmerk er n u komt heeft een voorgeschiedenis van m ee r dan 1 0 jaar.

AI i n de regeringsnota ' Samenleving e n Cri m i n a liteit' ( 1 985) was het beleidsdoel vastgesteld d at v i a aanpassi nge n van het o ntwerp v a n

woni nge n , gebouwen en w i j k e n het toezi c ht op potentiële daders verbeterd zou moeten worden, waardoor de gelegenheid voor cri m i na l iteit zou

vermindere n . Met dit idee werd vervolge n s - ook door de pol itie - veel geëxperimenteerd , maar de nogal vage bel eidsnotitie kwam pas met beide voeten op d e grond te sta a n toen politiemen sen i n 1 9 92 het uit Engeland overgewaaide idee van een Keurmerk Veilig Wonen (Secured by Design) verder uit gi ngen werken .

Zo ontstond i n het midden van de jaren '90 eerst het Politie Keu rmerk voor nieuw te bouwen won i ngen e n wijken en vrij snel daarna een vergelij k baar Keurmerk voor bestaande woningen, gebouwen en wij k e n . Er i s één groot versc h i l tussen beide keurmerken:

• het Keurmerk n i e u w bouw i s één geheel, waarbij er eisen gesteld worden op planologisch/stedenbou w k u ndig niveau, e isen gesteld worden aan het ge bou w/blok/com plex e n eisen aan de woni ng: van won i n gdi chtheid en bebou wingshoogte tot het slot op d e deur;

• het Keurmerk bestaande bouw is i n d r i e afzonderl ij k te certificeren delen gesplitst : woni ng, compl ex/gebouw e n w ij k ; de drie certificaten tezamen geven recht op e e n Keurmerk.

1 .2 Pro-actief en integraal

Het Keurmerk (zowel n i e u w bouw als bestaande bouw) heeft twee kara kter eigenschappe n :

• het is een pro-actief instrument: door veranderi nge n i n de bou w en het beheer van een woni ng, gebouw en/of wijk door te voeren , krijgt onvei­

ligheid m i nder kans. C r i m i n a liteit en onveiligheidsgevoelens komen d aar­

door minder voor, waarmee men bespaart op politie-i nzet e n i n grijpen achteraf;

• het is een integraal instrument:

• gericht op meerdere delicte n/problemen (geweld, d i efstal, vandalis­

me, autocri m i n a l iteit en woni ngi nbraakl, onveiligheidsgevoelens e n

Het Po litie Ke u rm e r k staat o ndertussen a l s een h u i s . Ied ereen heeft er wel eens van g e hoord, over gelezen of a l mee gewerkt. De ha ndboeken zijn vele m a l e n verbete rd en hebben hun defi nitieve vorm wel zo o ngeveer berei kt . Ged u re n d e het test- en verbetertraject heeft het Keurmerk geleid tot vera n d e ri n g e n i n het bouwbesl uit (de l a n d e l ij ke bouwregel­

geving/normen) en verlichtingseise n . Het Ke u rmerk is daa rmee nu dus al vervlochten geraakt m et andere i nstrum enten en reg e l g evi ng . De basis­

i deeën van het Keu rmerk ziet men zelfs terug keren in E u ro pese normen d i e thans o ntw i k k e l d word e n .

1.3 Stand van zaken 1998: Keurmerk ready tor take oft?

Noot ¹

Beg i n 1998 liet het m i n i sterie van B i n ne n l a ndse Zaken i n het kader van de i nteg rale veil ig heidsrapportage een studie doen naar d e k a nsen en bedrei­

g i ngen rond een g rootschalige i m plementatie van het Keu rmerk. In deze studie' werd de stand van z a k e n g l obaal op een rij gezet.

• Tevreden toepassers

O p basis van een ee rste pro cesevaluatie ( 19 95) blijkt d at

politief u n ctionari sse n , ontwerpers/a rchitect e n , woning corporat ies e n a m btenaren d i e m e t het Ke u rm e r k g e we r kt hebbe n , er over het algemeen goed mee uit de voeten k u n n e n .

• Goed instrument

Gebrui kers e n deskundigen zien het Keu rm e r k als een d e g e l ij k e n u itgeba­

l a n ceerd i n strument dat pol itie- , bouw- e n ontwerp k e n n i s i n een he ldere en stra k k e struct u u r i n z ichtelijk presenteert : twee hand boeken, m et e l k ± 50 e i sen, per p a g i n a één e i s , etc . Vanuit het buitenland kij k e n de u itvi nders van het ee rste p o l it i e keurmerk - Secu red by Desig n , UK, 198 9 - zelfs met enige jaloezie naar het Nederla ndse keurmerk: "As w it h m a ny British i n ventions after the hard work has been done, we sit back and watch others ref i n e the produ ct.".'

• Een gretige markt

Opvallend bij de d ive rse toepassingen van het keurmerk i n Nederland tot n u t o e (zie DSP, f e b r u a r i 1998 , hoofdst u k 3 ) i s de g ret i g h e i d waarmee bewo­

ners z i c h op het product storten. Als het Ke u rmerk ergens wordt aa nge­

bode n , zijn de responspe rcentages hoog tot zeer hoog . Op een si mpele m a i l i ng waarbij d e politie 'Keurmerk adviseri n g ' aan biedt, reageert maar l i efst 25 % van de a a n gesch reve n e n . I n wij kgerichte acties l ig g e n deze percentages nog hoger.

• Tevreden bewoners

Los van het concrete effect op het i n bra a k risico (zie het volgende punt), is a l a a ngetoo nd dat bewoners van n i e u w bo u w w o n i n g e n die onder keurmerk g e bouwd zijn zeer tevred en zijn. Uit een NI PO-e nq uête ( 1 997) kwamen onder meer de volgende resu ltate n :

90% heeft bij een woning d i e vold oet a a n d e eisen van het k e u rmerk een veil iger gevoel;

- 9 1 % vindt dat voldoende ope n bare verlichting bijdraagt aan een ve i l iger gevoel;

98 % v i n dt betere sloten o p ramen en d e u ren een z i nvolle m a atregel;

. Fasten your seat-belts please, Politie keurmerk Veilig Wonen, Ready for take oft?', DSP Amsterdam, ^{1 3} februari 1998.

l

6 7 % van de h u u rders w i l voor een keurmerkwoning wel f 1 0, - huurver­

hogi ng beta len;

54% vindt huizen m et e e n keurmerk meer waard;

- 72% wil na ver h u iz i n g weer een w o n i ng met een keurmerk.

• Het werkt!

Hoewel de ervari nge n nog pril zijn, k a n overal waar serieuze eval u aties zijn uitgevoerd gesproken worden van een succes of zelfs groot succes. De criminal iteitscijfers gaa n o m l a ag, het veil igheidsgevoel van bewoners gaat omhoog en er is veelal spra ke van positieve neveneffecte n : verbeteri ng van de relatie politie-p u b l i e k , positieve werkgelegenheidseffecten , etc.

In de DSP studie worden in h oofdst u k 3 de gegevens v a n d e d i verse effect eval uaties op een rijtje gezet, waarbij vooral de spectaculaire d a l i ngen van het i nbraakrisico opvallen. In Utrecht bleek bij de 1 6000 'behandelde' woni ngen het i n braa krisico bijvoorbeeld ged aald naar 0, 1 25 . Bijna 30(!) maal zo laag als het regio gem i ddelde van 3% dat in de jaren e rvoor geme­

ten werd.

Bij pogi ngen om d e koste n en baten h ard te kwantificeren beperkt men zich voora lsnog noodged wongen tot het d e lict woninginbra a k . Ook wij doen dat in deel 2 van dit rapport om d e eenvoudige reden dat op dit m oment a lleen woni ngin braa kgegevens voldoende ' hard' zijn. Maar zelfs dan blijkt keihard d at de baten ( m i n d e r i n bra ak/bu it/schade, minder recherc he-/pol itiewerk , e. d . ) na enige j a r e n d e geïnvesteerde kosten ( meer d a n ) goed m a ken. D e kost gaat voor de b a at u i t .

• Motor in leefbaarheids- en in tegraal veiligheidsbeleid

I n de experim e nt periode i s gebleken dat het Keurmerk d e sam e n werking tusse n zeer versc h i l l e nde p a rtners sterk sti m uleert. Het Keurmerk werkt daarbij veelal als brug tusse n hen die de vei l i gheidstaal spre ken ( politie ) , de techn isch bou w ku n d ige taal ge bru i ke n (woni ngcorporat ies, beve i l igers) of de ruimtelijk stede n bo u w k u n d i ge taal bezigen (gemeente, planologen).

O p een vergelij kbare wijze vorm het Keurmerk het toepassi ngsi nstrument waarin leefbaarheidsbe l e i d , stede l ijke vern ieuwing en veiligheidsbeleid samen komen .

Dat de i ntegratie v a n deze verschillende beleidsterre i n e n via het keurmerk over het algemeen goed verloopt, vi ndt mede zijn oorza a k in het feit dat het keurmerk een gebiedsgericht instrument is (wijk/com plex/woni ng) . Daarmee past het k e u rmer k zowel i n de gebiedsgerichte a a n p a k van bij­

voorbeeld de stedelij ke vernieuwing en het grote steden beleid a l s in de gebiedsgebonden politiezo rg.

• Proces flauwtes

In de DSP-st u d i e wordt op d i verse p l e k ken echter ook gewezen op nogal wat zwa ktes en bedreigi ngen. Die zitten bijna a l lemaal in de sfeer van de organisatorische randvoorwaarden : het proces.

Op de vraag of het Keurmerk nu eige n l ij k ' ready for take off' is, past vol­

gens DSP ' ee n gen u ance e rd a ntwoord' :

"H et brok tec h n i e k dat we Politie keurmerk Veilig Wonen noemen, i s ongetwijfe l d e i n d 1998 l u c htvaard ig. Ready for take off: ja dus!

De orga nisatie v a n de v l u c ht, d e deskund igheid en het uithoudi ngsver­

mogen van de crew en de organ i satie van de luchtverkeersleiding ( n atio­

naal en regi o n a a l ) l ij k e n - althans op d it mo ment - nog onvoldoende. "2

De zwa k ke p l e k ke n i n het grootschalige uitvoeri ngsproces dat voor de deur

Ke u r m e r k i s een instrument voor d u u rlopers, niet voor spri nters; d it temeer o m dat door partijen i n veste ringen moeten worden gedaan die pas n a jaren (5- 15 j a a r) weer worden terug verd i e n d .

De zwa k ke p l e k k e n i n het p roces zijn oplosbaar en de DSP-studie g eeft d a a rvoor o p dive rse p l e k k e n a l voorzette n . I n een paar z i n n e n same ngevat l ijkt de o p l ossi n g voor de p ro ceszwa kte s i m pel:

• m a a k afspraken met betro k ke n p a rtijen over wat er moet gebeuren e n w i e w a t d oet;

• besch rijf dit p roces zorg v u l d i g e n leg het per regio of per district i n een werkplan vast .

I n de D SP-studie stelde m e n het als vol gt:

" I n e l ke (politi e)regio zal het keurmerkwerk heel p recies omschreven moeten worden qua proces (activite ite n , tijd, wer k p l a n) en eindterme n . Pas d a n wordt i m mers g oed d u id e l ij k wat d e politie wil , k a n e n wat a nderen k u n n e n en w i l l e n (bouw/ontwerpwereld, beve i l i g ingsbe d rijven, verze keraars, externe b u reaus).

Als e r eenmaal een derg elij k helder werkplan ligt waarin a l l e a ctiviteiten en d e fasering zijn uitgeschreve n , k u n n e n de per part ij te leveren p resta­

ties en te beha l e n eindte rmen contractueel vastgelegd (en vervol g e n s geëv a l u eerd) worde n . "3

1.4 Niet zeuren, maar keuren

De bove nstaande kreet is n i et voor n iets de titel van d it rapport: m e n m oet nu gewoon stevig aan de slag met het Keu rmerk Veilig Wonen .

Dat vereist dat e r nu snel g e komen wordt tot een n a u w keurige besc h rijvi n g e n p l a n n i ng van h e t proce s . Dit rapport geeft daar een aantal h a n d re i k i n g e n voo r .

I n d e e l 1 gaat h e t daa rbij o m de algemene beleidskeuzen die met n a m e het politiema nagement zal moeten m a k e n .

I n d e e l 2 worden de verfij n i n g e n e n o nderbou wingen gepresenteerd die als het ware ' onder' deze beleidskeuzen l i g ge n .

Het ee rste deel richt zich o p korpschefs e n korpsbeheerders. Het tweede deel richt zich op Projectleid ers Vei l i g Wo n e n , Distri ctschefs e n Chefs van Basis po lit i e-eenhed e n .

1.5 Traject

De o nd e rhavige rapportage is o nderdeel van een traject dat uite i ndelijk moet uitmonden i n con crete u itvoeri n g s p l a n n e n voor het k e u rm e r k. De g e h a nteerde wer kwijze bij d e totsta n d k o ming van dit rap port is a l s volgt.

• E i n d j u l i 1998 werd de opdracht verstrekt op basis van een offerte waari n reeds een proeve van scen ario-om schrijving was opgenome n .

• Ve rva a rd i ging concept rapportage e n toezending aan opd rachtgever e n a a n Projectleiders Ve i l i g Wone n .

• Bespr e k e n co n cept i n d e 5 kri n g e n van p rojectleiders Vei lig Wonen i n de w e e k van 24 augustu s .

• O p basis van het commentaar van opdrachtgever e n kringen is het rap­

port bijgesteld e n aangevuld tot de tweede concept versie .

Dit tweede co ncept zal worde n bespro k e n in versc h i l lende overlegorg a n e n b i n n e n de p o l itie die een r o l vervu l l e n in de besluitvorming over i m p lemen­

tatiescen ario's, zoals;

• ' pl atform veilig wone n';

• Stuurgroep Keurmerk Vei l i g Wonen;

• Raad van Hoofd comm issarissen;

• Ko rps Beheerders Beraad .

2 Implementatie ... maar volgens welk model?

2.1 Vooraf

Het Keurmerk Ve i l ig Wo n e n is een com p leet en pra ktij kgericht i n strument om de l eef baarheid e n veil igheid van woon wijken pro-actief, breed en i ntegraal a a n te p a k k e n. I n het b u ite n l a n d i s men er zelfs jaloers o p .

N a 1 0 j a a r sleutelen, experi menteren e n i n veste ren heeft de politie met het Ke u r m e r k een b l i n kend i n stru m e nt in h a n d e n .

Toch z a l het niet de eerste keer z i j n dat een org a n i satie met de gouden uitvi n d i n g op z a k de z a k e n toch zwaar verkn alt bij de verdere i ntrod u ctie, d istri butie, verkoop e n af ter sales. Het i s een be ruchte, e n hel a a s nog steed s veel g e m a a kte fout, om de i m p l e m e ntatie van een product te o nder­

schatte n .

Zoals w e a l zag e n sta a n a l l e seinen bij het Keurmerk V e i l i g Wonen op vei l i g , o p één n a .

Groene seinen zij n :

• goed werkbaar product voor u itvoerders (politie, architecte n , etc .);

• veel vraag o nder de bevo l k i ng, bedrijve n , i nste l l i n g e n , etc.;

• motor i n leefba arhe i d - en integraal vei ligheidsbele id;

• de toepass i n g leidt tot aantoon bare effe cten; meer veil ighe i d .

Het rode s e i n betreft vooralsnog de organisatie v a n de u itvoeri n g . Dat heeft a l les te m a ken met het gegeven dat het bij het Keu r m e r k Vei l i g Wonen niet alleen g aat om een mooi p rod uct, m a a r vooral om een uitvoering sproces dat een l a nge tij d shori zon moet hebbe n .

De l a ng ere tijdshorizon d i e v a n a l l e betro k kenen vereist wordt, k o mt voort u it de terug verd i e ntijd . I n deel 2 van dit rap port treft m e n exacte kosten en baten bere ke n i n g e n a a n voor d e ve rschi l l ende su bsce n a rio's van het keur­

m e r k . G l o baal k o m e n d i e a l lemaal tot het beeld dat het Ke u rmerk voor a l l e betro k kenen - w a a ronder de p o l i t i e - op termijn van 1 0 jaar een w i nstge­

vende tot zéér w i n stgevende z a a k i s .

D a a rvoor moet e chte r eerst e n i g e tijd geïnvesteerd worden . Het g lobale p l a atje is i n fi g u u r 2 . 1 samengevat. Deze figuur i s een same nvatt i n g van d e doorre ke n i ngen per scenario z o a l s d i e i n de afbee l d i n g e n v a n hoofdst u k 5 zijn te v i n d e n .

Figuur 2.1 Kosten/baten o n t w i k k e l i n g in 1 5 jaar (cumu latief)

+

o lijn

o 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 jaar

F i g u u r 2. 1 l aat zien dat het politie Keurmerk Veilig Wonen alleen tot zijn recht komt, wanneer m et een lange beleidshorizon (5- 1 5 jaar) kan worden gewerkt. Kiest men voor het keurmerk, dan ki est men voor een g rondige beleidsmatige voorbere i d i ng .

2.2 Wat kost de inzet van het instrument dan wel?

Het Keurmerk V e i l i g Wonen is een i n strument dat veel i nzet vraagt; i n ves­

teringen, d i e pas op lange termijn terug worden verdiend (zie f i g u u r 2.1 ).

Hoe hoog zijn d i e i nvesteri ngen nu precies? In de re kenmodel len d i e i n het volgende deel g e p resenteerd word e n , is de gehele i nzet omgerekend i n getallen, ook d e menskra cht. D e politie wil echter snel i nzicht i n het beslag op de capaciteit.

We l n u , die is voor de stan d aardregi04 iets meer dan één fte in het scenario met een m i n i m a l e i nzet e n ongeveer tien fte in het scenario met een m axi­

m a l e inzet; nieu w bouw e n bestaande bouw opgeteld, e n voor een periode van 1 5 jaar. De f u n ctie van projectleider Veilig Wonen maa kt in alle reken­

model len voor 1 5 jaar lang deel uit van de formatie.

Deze capaciteitsbere k e n i n g per politie standaardregio is vanzelfsprekend zeer globaal5• Voor het politiema nagement is i n dit stad i u m nog slechts de orde van g rootte van bela n g : i n de standaardregio (250.000 bestaande woni ngen; 2600 n ieuwe w o n i ngen per jaar) zal m i n i maal iets meer dan één fte i ngezet moeten worden. Gebeurt dat niet dan zakt het politie keurmerk i n die regio door de bodem e n verwordt het tot een 'po litie-afkeur-en-anti­

reclame-merk'. K iest men n iet voor het m i n i male model , maar voor een heel stevige politierol dan wordt de i nzet 1 0x zo groot (i n d e standaard regio; er zijn ' echte ' reg i o ' s die bij n a 2x de standaard regio zij n) .

2.3 Waar mogelijk landelijk één lijn te trekken

De i nvalshoek i n dit rapport is dat e l k e regio e n zelfs e l k d istrict zijn eigen l ijn kan tre kken bij de keuze e n i m p l e m e ntatie van een scenario, m aar daar­

aan zouden wel grenzen moeten worden g esteld. Er is ook nog zoiets a l s e e n l a nd e l i j k bel a n g : het keurmerk op nationaal niveau aantre kk e l ij k e n geloofwaardig m a k e n . H e t keurmerk m a g geen lappendeken v o l gaten word e n , d i e binnen de kortste keren g aat rafelen. Gezien va nuit het la nde­

l ijke belang is het bijvoorbeeld onaantrekkelijk wan neer één of meer reg io 's zouden besluiten om voor de n i e u w b o u w een scenario te kiezen waarin het bou w p l a n advieswerk wordt uitbesteed . Ee n g root deel van de project­

ontw i k kelaars opereert landelijk e n zou d a n te ma ken krijgen met verschil­

len: i n de ene regi o is het advies gratis e n treft hij een kant-en-klare struc­

t u u r aan bij de politie om advies te krijgen op zijn plan, i n de andere reg i o k o m t h i j bij de politie n i e t verder d a n het loket en moet hij m a a r zien h o e h i j met hul p v a n derden z i j n plan r o n d krijgt voor de keurmerkaanvraag.

Voor partijen die in één specifieke reg io opereren (woni ngcorporaties bij­

voorbeeld ) is het ook zuur om bijvoorbeeld op een landelij k congres van collega's te moeten horen dat deze voor d e voorbereiding van hun aan­

vraag veel meer steun krijgen van de politie en nog kostenloos ook.

Verl ies van geloofwaard ig heid van het keurmerk èn van de politie is i n d at geval een reële bedreig i ng . Wanneer het i m ag o van het keurmerk i n een negatieve spiraal terecht zou komen, kan daar geen werving tegenop en zal het k e u rmerk nooit wezenlijke bete k e n i s krijgen.

Advies: neem de besl issing over de m anier waarop met het keurmerk wordt omgeg a a n niet per regio, maar in consensus t ussen a l l e reg i o 's gezamen­

l ij k. Trek d aaruit de consequenties voor de benodigde opleiding en inzetbare capa c iteit en m a a k een landelijk plan o m deze onmisbare voorwaarden voor la ngere tijd (5-10 jaar) te k u n n e n gara nderen.

2.4 Kies één van de drie hoofdscenario's

Zoals gezegd is één landelij ke lijn beter, m a a r als het ni et anders kan, staat het e l ke regio vrij een eigen scenario te k i ezen en d it naar eigen i nzicht uit te werken. Het gaat er om dat de p o l itie i ntern en extern duidelij k m a a kt welke rol zij voor zichzelf kiest i n de uitvoering van het Keurmerk Veil i g Won e n .

E r z i j n drie rolvarianten den kbaar, geg roepeerd v a n e e n lage n a a r e e n hoge i n zet van de pol itie. Lager dan de laagste variant - die zoals we i n 2.2 zagen op ± één fte voor de standaardregio uitkomt - kan men ni et gaan.

Als dat gebeurt z a kt i n de desbetreffende regi o het Politie Keurmerk door de bodem.

De drie rolvarianten zij n :

· Politie a l s bege leider; motto: 'UITBESTEDEN '.

· Politie a l s mede-u itvoerder; m otto : 'SAMENWERKEN'.

· Politie als e n i g uitvoerder; motto : 'ZELF DOEN'.

Doch n iet alleen de rol van de politie is van belang, ook de rollen die andere betro k k e n partijen ku nnen gaan spe l e n . Wie g aat wat doen?

Vooral i n de sce n a ri o ' s waarin de politie niet a lles doet (of zelfs bijna n iets doet) is het van belang de rol l e n te definiëre n . Als de politie het niet doet, wie doet het dan wèl ?

Partijen d i e bij het Keurmerk betro k k e n moeten worden zijn, na ast de poli­

tie: gemeenten, woni ng corpo raties, beve i l ig i ngsbedrijven en adviesbu rea u ' s ( d e markt), justitie, verze keraars, beheerders en bewoners.

I n het onderstaande worden de d rie scenario's op hoofd lijnen beschreve n , waarbij ook aandacht besteed wordt a a n de r o l van a ndere partijen dan d e politi e .

Hoe m i n i m a a l de rol van d e politie ook is, er m oet worden u itgegaan van een loketfunctie en een begeleidi ngsfu ncti e. Dat verei st mi nimaal het lang­

ere tijd handhaven v a n de fu nctie Projectleider Veilig Wonen.

Het Keurmerk i s een i nstrument met een lange beleidshorizon, zoals in het voorg aande al werd a a ngegeven. In onderstaande beschrijvingen moest e r daarom op word e n vertrouwd d a t de regio's d e projectleidersf u nctie m i n i­

maal 5 tot 1 0 jaar garandere n . De fu nctie van projectleider is de absol ute bodem onder alle scena rio ' s.

Ook is er i n de besch rijvi n g van u itgeg aan, dat e l k e regio een ' keurmerk­

commissie' heeft d ie gegara ndeerd is; een derg e l ij ke c o m m i ssie kan ook i nterregionaal georga niseerd worden, bijvoorbeeld door samenwerking tussen meerdere regio's.

Die bestaat uit d e genoemde projectleider Veilig Wonen en 2-5 medewer­

kers van een stafafd e l i ng d i e i n houdelijk goed i ngevoerd zijn in het keur­

mer k . De commissie komt slechts i ncidenteel bij elkaar o m een keurmerk­

aanvraag te beoordelen; de keurmerkcom missie is een organisatorische voorziening die een zeer geringe i nzet vergt, maar er m oet wel i n voorzien zijn.

Va n u it d it vertre k p u nt kan met de beschrijving van d e scenari o ' s i n hoofd­

lijnen worden gest a rt .

Hoofdscenario 1 : politie als begeleider; motto: 'uitbesteden'

Binnen dit hoofd scenario is d e rol van de politie gem i n i m aliseerd. Zij sluist de binnengekomen keurmerkaa nvragen door naar mar ktpartijen en behan­

delt de i ngevulde k e u rmerkaa nvragen. Deze werkzaam heden k u nnen vervu ld worden door de projectleider Veilig Wonen m et incidentele onder­

steuning van a nd e re leden v a n de keurmerkcommissi e . H et u itvoerende werk (de adviseri n g aan d e keurmerkaanvragersl wordt door adviesbu­

reau"s ged a a n .

D e pol itierol is d u s d oorge leidi ng en begelei d i n g , althans voor de keurmerk­

aanpakken op het complexnive a u . In de a a n p a k op het n iveau van de indi­

viduele woning is d e rol van de pol itie nog geringer: a l leen doorgeleiding.

De projectleider V ei l ig Wo nen fu ngeert als sluis en c o ntroleur. De advise­

ring wordt uitbesteed aan marktpartijen (zoals bevei l i g i n gsbedrijven en ijze rware n w i n kelsl of de bevei l i g i ng wordt door bewo ners zelf gedaan op basis van een folder die zij aan het lo ket van het politi e b u reau mee kunnen krijge n . De controle e n herkeuring kan door d e politie g e d a a n worden (vo l ­ ledig of steeksproefgewijsl, maar ook deze taken k u n n e n worden uitbe­

steed aan de m a r kt. De kosten voor de aa nvragers n e m e n dan navenant toe. Voor socia a l e c o nomisch zwak keren , d i e niet in staat zijn zelf te voor­

zien in de benod i g d e beveiligi ngsmaatregelen, bl ijft het certificaat buiten berei k .

Hoofdscenario 2: "politie als mede uitvoerder; motto: 'samenwerken'

De politie doet i n d i t scenario niet alleen de doorgelei d i n g , beg eleiding en beoordeling van k e u rmerkaanvragen, maar i s o o k actief b ij de uitvoeri ng betro k ke n . De specifieke k e n n i s van de politie met betre k king tot bijvoor­

beeld cri m i n a l iteits a n a lyses en kennis over de modus o perandi kan een zeer waardevolle bijdrage zijn aan de advisering , m et name bij de gebiedsgerich­

van haar t a a k voor i nteg rale veiligheidszorg. Veel gemeenten hebben bo­

vendien een stichting ingesteld voor d i e nstverleni ng aan bewoners, d i e advies- e n m o ntagewerk bij i n d i v i d u e l e bewoners k u n nen doe n . D e politie k a n kiezen voor een actieve rol bij d e opleveri ngscontrole e n d e herkeuring van woningen, maar dit oo k gedeeltel i j k uitbesteden, al naar gelang d e o mstandig heden. De markt kan t a k e n overnemen die n i et d o o r de politie k u nnen worden u itgevoerd , zoals zeer speci a l i stisch advieswerk (d enk aan n i euwbouwplanadviezen) .

Alle genoemde parti jen k u n n e n i n e e n organisatorische constructie worden betro k k e n . Het is helemaal afhankelijk van de wensen binnen de reg i o hoe dit vorm gegeven wordt. Te d e n k e n valt aan convena nten met prestatie­

afspraken.

De gemeente zou bij het afslu iten van de convenanten een coördi nerende rol spelen i n het kader van haar eerder genoemde rol op het ge bied van i ntegrale veiligheidszorg .

Het is aan d e projectleider Veil i g Wonen om een plan te m a ke n voor het smeden van de benodigde samenwerkingsverbanden . Zijn t a a k is het verrichten van zendi ngswe r k : partijen bewegen tot samenwerking met e l ka a r en met de pol itie (en bevorderen dat de gemeenten deze samen­

w e r k i ng formeel in convenanten vastlegt) , en een plaats aan de vergader­

tafel veroveren voor de politie bij projecten i n de bestaande bouw.

Hoofdscenario 3: politie als enig uitvoerder; motto: . zelf doen'

I n dit scenario is het takenpakket v a n de politie het meest uitge breid. De reg i stratie e n certificeri ng, de adviseri n g , de opleveri ngscontrole en de herkeuring worden door de politie zelf gedaan. Dit betekent al gauw e e n e norme i nzet, vooral w a n n e e r actief m e t de aanpak op w o n i n g niveau aan d e slag wordt gegaan: woning voor woning moet worden geadviseerd e n gecontroleerd. Specialistische k e n n i s z a l moeten word e n opgedaan (scho­

l i n g ) e n worden gecombineerd met d e aanwezige kennis en k u nde (cri m i na­

liteit en modus operand i ) . Zo ' n brede basis is nodig o m al het benod i g d e advieswerk o p complexniveau t e k u n nen doen. D i t advieswerk kan reg i o­

naal e n/of per di strict geconcentreerd worde n . Dit is o.a. afhankelijk van de hoeveelheid aanvragen die verwacht worden. De projectleider Vei lig Wonen is d e spin in het web die zorgt dat op alle plaatsen en momenten waar dat nodig is gekwali ficeerde adviseurs besch i k baar zijn.

De rol van de markt is beper kt tot m ontage van beve i l ig i ngsmiddelen bij bewo ners, die dit niet zelf k u n nen doen. Samenwerki n g met gemeenten , corporaties en bewoners blijft nod i g , maar heeft meer het ka ra kter v a n afste mmingsoverleg d a n v a n werkverdeling.

2.5 Wanneer welk scenario?

Deze rapportage beoogt een gestructu reerd raamwerk te bieden voor d e beslissing over de keuze v o o r e e n bepaald hoofdscenario.

Daartoe zij n de bela ngrijkste criteria o p een rijtje gezet die de keuze i n een bepaalde richting k u n nen sturen. Die criteria zijn op a l l e niveau ' s van de pol itie-org a n i satie toepasbaar (regio, d i strict) ; als eerste wordt echter ge­

m i kt op een inschatting op het l a nde lijke n iveau of het niveau van de totale regio.

Het gaat o m de volgende variabelen.

Beschikbare capaciteit voor aanpak woningcriminaliteit.

Termijn waarop effect z i c htbaar moet zijn.

Reeds aa nwezige samenwerkingsverbanden met strategische partners en/of de wens deze verd er uit te bouwe n .

Wens tot versterking v a n de relatie politie-publiek.

De o nveilig heid i n de woonom g evi n g .

W e n s o m dit doelgeri cht a a n te p akken d a n wel via e e n brede a a n p a k , die ook op andere terre i n e n baten genereert.

Het bevei l i g i ngsniveau van d e woni ngvoorraad.

Concentratie van het i n braakpro bleem bij sociaal economisch sterkeren dan wel ju ist zwak keren.

Deze volgorde geeft tevens de prioriteit van de criteria aan. Het capaciteits­

criteri u m is veruit het bela n grijkste.

In het onderstaande schema zijn de d rie scenario's uit 2.4 vermeld met daa rbij d e keuze criteria ( w a n neer wèl e n wa nneer niet aantre k kelij k ) .

"Uitbesteden" "Samenwerking" "Zelf doen"

Politie als begeleider Politie als gedeeltelijk Politie als volledig

uitvoerder uitvoerder

Betrokken partijen: Betrokken partijen: Betrokken partijen:

Politie, markt, corporaties, Politie, markt, corporaties, be- Politie beheerders/bewoners, heerders/bewoners,

gemeenten, verzekeraars, gemeenten, verzekeraars,

justitie justitie

Aantrekkelijk bij: Aantrekkelijk bij: Aantrekkelijk bij:

Zeer nijpend capaciteits- Capaciteitsgebrek Capaciteit beschikbaar gebrek Prioriteit bij brede, gestructu- dan wel mogelijkheid Laag onveiligheidsniveau reerde aanpak voor verho- deze extern te werven.

Bestaande samenwer- ging van het veiligheidsni- Snel merkbaar resultaat

kingsverbanden met veau nodig

markt Bestaande contacten met Hoog onveiligheidsni-

Inbraakprobleem gecon- strategische partners en/of veau

centreerd bij draag krach- wens tot versterking van Prioriteit voor ver bete- tigen relaties met deze partners ring relatie politie-publiek

Inbraakprobleem geconcen- Zwak ontwikkelde rela- treerd bij sociaal economsich ties met strategische

zwakkeren partners

Niet aantrekkelijk bij: Niet aantrekkelijk bij: Niet aantrekkelijk bij:

Hoog onveiligheidsniveau Nijpend capaciteitsgebrek Nijpend capaciteitstekort Snel merkbaar resultaat Nog nauwelijks ontwikkelde Over de hele linie laag

nodig relaties met strategische onveiligheidsniveau

Laag beveiligingsniveau partners Prioriteit voor verster-

Concentratie inbraken- Snel merkbaar resultaat king relaties met strate-

probleem bij sociaal eco- nodig gische partners

nomisch zwakkeren Een opvallend hoog dan wel opvallend laag onveiligheids- niveau

De gegeven aan w ijzingen voor d e keuze d a n wel verwerping van de hoofd­

scenario's zijn een grove samenvatting van d e sterkte/zwakte a nal yse die in het volgende deel van de rapportage is opgenomen.

Waar behoefte bestaat aan nadere onderbou wing zij ve rwezen naar het volgende deel.

2.6 Het belang rijkste keuzecriterium: wat kunnen we aan?

Va n de politie is bekend dat zij a ltijd a l les a a n k a n!

Teg e l ij kertijd merkt d e b uite nwerel d nog wel eens dat d e politie g roots met iets start, maar na e n i g e tijd toch wat minder betrouwbaar blij kt a l s partner bij de u itvoe r i n g .

H i e r i s d u s e n ige p l a n ni n g vereist . A l s m e n a l s politie met het Keurmerk a a n de s l a g w i l - de argumenten o m d at te d o e n werden eerder gegeven - d a n moet m e n de werkstroom die d a t g eeft o o k voor langere tijd k u n nen mana­

g e n . Dat bete kent d at de beschi kbare capa citeit spoort met het werkaan­

bod dat het Ke u rmerk g eeft.

Om een e n a nder i n z i c htelijker te maken werken we met een sta ndaard p o l itieregio die een w o n i ngvoorraad van 250 . 000 bestaande woningen heeft en een n ie u w b o u w productie van 2 . 600 woningen per j a a r . De hoe­

veelheid w e r k die het k e u rmerk geeft k a n op d ri e maniere n g e reg ulee rd worde n .

1 . Via het scenario d a t de politieregio ha nteert;

u i t besteden geeft w e i nig wer k , same n werken meer werk en zelf doen bete k e nt veel w e r k .

2 . Nieuwbouw- en/of bestaande bouw;

de hoevee l heid n i e u w te bouwen w o n i n g e n (2600 per jaar i n de stan­

daard reg io) vormt een geringe hoevee l heid werk vergeleke n met het enorme stu wmeer aan besta a nde woni ngen (250 . 000 i n d e stand a a rd regio); de o nver beterl ijke o ptimist die roept 'doen we even i n een p a a r jaartjes, g ooi de l u i k e n van d a t stu wmeer m a a r ope n ' creëe rt een vloed­

go lf wer k . Als de ongel u k kige bove n d i e n voor het scenario 'zelf doen'ge kozen heeft, l ate n de gevo l g e n zich voor d e pol itie rade n . 3. Meer o f minder a a n werving doen;

in elk scenario (zie 1) e n voor elk type bouw (zie 2) kan men de z a k e n meer of m i nder werve n d a a n p a kke n . Meer werving - > m e e r wer k .

V i a de genoemde d r i e varia belen k a n m e n e e n hoevee l heid w e r k regelen die voor de politie behapbaar i s . Het minimaal te managen werk a a n bod (uitbes­

teden/niet werven) vergt toch nog altijd één f u l l time k racht. Het maximale model vergt in de standa ard regio de i nzet van ongeveer 10 f u I l time krach­

ten (zie p a r . 2 . 2 .) . De omvang e n beheersing van het werka a n bo d is in de volgende fig u u r same n gevat.

Fig u u r 2.2 Beheersbaar houden van de werkstroom . nieuwbouw:

scenariokeuze

2 3

___ ,_____ wervings-

1'-"I'----'I'---'t:.sl\:lfs€letJI' --

bestaande bouw:

open

dicht

scenariokeuze

2 3

�--r---Tr.---�+---·---·--·--- -- open

___ wervings­

sluisdeur

J

---+-'---'-II-'---...L.I-'---'-+ --- _. - _. - _. -- -- dicht

scenario's ter keuze:

1 == uitbesteden 2 == samenwerken 3 == zelf doen

D

2.7 Tenslotte ... de hoofdvragen samengevat.

De keuzes d i e de Nederla ndse politie thans rond het K e urmerk Vei lig Wo­

nen moet m a k e n zijn complex en fundamenteel.

Vraag 1: Acht men het i n strument Keu rmerk Veilig W o ne n waard evol genoeg om te conti nuere n ?

Eva l u aties hebben laten z i e n dat het instrument goed i s : het is een i ntegraal i n strument ( meerdere del icten, actoren e n nivea u ' s) w a a r ma rkt voor is en d at effectief werkt.

Vraag 1 is i n feite dus een retorische vraag . De vraag bevestigend bea nt­

woorden i m pliceert echter dat men voor het (goede) K e u rmerk product een (l angdurig) proces van i n- e n uitvoering voorziet en dat dan (dus) ook regelt.

Vraag 2: Acht m e n een blijvende rol van d e politie noodzakelij k ?

Onverlet d e verantwoordelijkheid v a n het lokale best u u r blijft de betrokken­

heid van politie met een a a njagende en initiërende rol noodzakelij k . De rol van de gemee nte kan, zal en moet in de toekomst nadru k kelijker worden, maar de rol van d e politie kan n a u welijks o nder het geschetste m i n i m u m z a k k e n .

Vraag 3: Zij n de politieregio's bereid om zoveel mogelij k t o t één l ij n te ko­

m e n bij de uitvoeri ng van het Keurmerk?

Dit bete kent dat m e n kiest voor één van d e gepresenteerde scenario's waarbij va nzelfspre kend geldt dat hoe meer reg io's voor hetzelfde scenario kiezen, hoe du idelij ker d e zaa k er voor de klanten op wordt .

Vraag 4: I s men vervolgens bereid e n i n staat om de resultante van de voorg aande keuze landel ij k vast te leggen?

Het moet bekend zijn welke reg io's wel k model/sce n a r i o volgen (de l andelij­

ke keurmerkkaart) en de modellen/sce n a r i o ' s moeten e xact vastgelegd zij n .

Vraag 5: Is men vervolgens p e r politieregio bereid e n i n staat om voor d e r e g i o e e n plan t e m a k e n waarin d e afspraken worden vastgelegd m et de betro k k e n partijen - waaronder in ieder geval de politie - over wat er moet gebeuren en wie wat doet.

H oe het werkproces er precies u itziet ( a ctiviteite n , tijd, te leveren pres­

taties, werk p l a n ) ;

A l l e ove rige criteria d i e van belang z i j n voor d e reg i o z e l f , waarvan d e bela ng rij kste zijn:

Heb i k capaciteit?

Heb ik een probleem qua woningcri m i naliteit?

Moet dit op zeer korte termijn worden aangep a k t ?

W i l i k de relatie m et het p u b l i e k a a n merkelijk verbeteren?

Wil i k de samenwerking met strateg ische partners aanmerkelijk aan­

halen?

Hoe meer vragen met . j a ' beantwoord worden, hoe i nteressa nter het wordt om de hoofdstroom van het werk zelf aan te p a k ke n en hoe meer de wervi ngslu i ke n mogen worden ope ngezet . Ready for take oft!

Deel 2 Uitwerking

3 Korte beschrijving scenario

s

3. 1 Inleiding

Zoa l s in het beleidsdeel staat beschreve n zijn e r d iverse mogelijkheden om de organ isatie rond het keu rmerk vorm te geve n . De d r i e besch reven hoofd s c e n a r i o ' s zijn de twee u itersten e n een gemiddelde vari a nt op e e n l ij n . I n d i t tweede d e e l z u l l e n deze h oofdst a n d p u nten verder uitgewerkt word e n . Uite i ndelijk l evert dit een aa ntal mogelijke scen ari o's o p die als voo rbeeld zouden k u n n e n d i e n e n voor de reg i o n ale i m p l ementatie van het Keu r m e r k in een specifie ke reg i o . Op basis van twee d i mensies spl itse n wij hier d e h oofd sce n a ri o ' s op in gedetai l leerdere (sub)scenario ' s .

Keuze 1 : type bouw

Allereerst m oet er een keuze gemaa kt worden voor e l k type bouw waar men z i c h o p w i l richte n : n i e u w bouw e n bestaa nde bo u w . Binnen de bestaande bouw kan vervo lgens gekozen worden voo r twee vormen v a n aa n pa k : w o n i n g a a n p a k o f com pl ex- e n wijk a a n p a k . Gecombinee rd resu lteren deze twee keuzemomenten in d rie keurmerkaanpakken:

1 n i e u w b o u w : woni ng-, complex- e n w ij k a a n p a k;

2 bestaande bouw: com plex en wij k a a npak;

3 besta a n d e b o u w: woningaanpa k .

Uiteraard k a n e e n actieve regio a a n h e t w e r k g a a n m e t alle drie d e manieren van a a n p a k - waar bij overigens i nteressante combi naties zijn t e bede n ke n -, m a a r d a a rover l ater mee r . I n eerste i nstantie w i l dit rapport be h u l pz a a m zijn bij de keuze voor een scenario binnen de zoj u i st

ond erscheiden a a n p a kgebiede n .

Keuze 2 : werving

Te n tweede is de m ate van werving voor het Keurmerk een belangrijke factor . Deze bep a a l d onder and ere d e belasti n g van d e organisatie e n d a a r­

mee voor een deel d e benodigde org a n i satiestructu u r . Bijvoorbee ld een systematische overbevra g i n g van een kleine g roep, be perkt opgeleide m e n se n leidt zeer snel tot o n werkbare situ ati e s .

De c o m b i natie van h e t aanpa kgebied e n de werving l e i d t tot 1 8 mogelijke scenario' s :

Schema 3.1 onderverde l i n g n a a r a a n p a k e n werv i n g van d e hoofdscenari o ' s

rol politie politie als begeleider

werving geen actieve

werving werving nieuwbouw woning-, N1 N2

bestaande bouw

complex-, en

wijkaanpak cel 1 cel 2

complex- en - ^-

wijkaanpak

cel 7 cel 8 woningaanpak BW1 BW2

cel 1 3 cel 14

politie als politie als enige uitvoerder mede-uitvoerder

geen actieve geen actieve

werving werving werving werving

- - ^- N6

cel 3 cel 4 cel 5 cel 6

BK3 BK4 - ^-

cel 9 cel lO cel 1 1 cel 12

- BW4 ^- BW6

cel 1 5 cel 1 6 cel 1 7 cel 18

Het schema bevat weliswaar 1 8 cell e n , maar laat zien dat slechts 9 daar­

van daadwerkelijk gevuld zij n met rea l i stische en/of aantrekkelij ke scenario's . I n de volgende parag rafen van dit hoofdst u k worden de 9 scena rio' s afzonderlijk beschreven.

De resterende 9 scen a r i o 's zijn als onaantrek keli jk of n i et-realistisch geclassificeerd . De gronden op basis waarvan dat is g e beurd worden vermeld in bijlage 1 .

De overgebleven scenario 's zijn dus zonder uitzonde r i n g scenario 's die aantrek kelijk kunnen zij n , afhankelij k van o m stand igheden en prioriteite n , m a a r die d u s niet automatisch altijd a a ntr e k kelijk zij n. H e t g a at d u s o m keu ze-opties. Deze o pties worden a l s volgt benoemd :

Scenario 's met politie als begeleider (uitbesteden) N 1 : politie als begeleider, geen werving

N2: politie als begeleider, actieve wervi ng BW1 : politie als begeleider, geen werving BW2: politie als begeleider, actieve werving

Scenario 's met politie als mede-uitvoerder (samenwerking) B K 3 : politie als mede-uitvoerd er, gee n werving

BK4 : politie als mede-uitvoerder, a ctieve werving BW4: politie als mede-uitvoerder, a ctieve werving

Scenario 's met politie als enige uitvoerder (zelf doen) N 6 : pol itie als enige u itvoerder, actieve wervi ng BW6: politie als e n i g e uitvoerd er, actieve werving

3.2 Scenario's voor aanpakgebied

Nieuwbouw aanpak (scenario's Nl, N2 en N6)

Bij het keurmerk n i e u w bo u w gaat het om sce nario 's waarin structurele aandacht is voor d e preventie van verschillende vormen van cri m i n a l iteit in en om woningen b i n ne n n i e u w te bouwen complexen e n w ij ken. De veilig­

heid van de wijk en/of het complex en van de won i n g e n daarbinnen wordt betro k ken in de u itwerki n g van de bouwpl a n nen. Dit betekent dat de i n spanningen pas op termij n , d at wil zegg e n pas bij bew o n i n g , effect sor­

tere n . Er wordt om de tafel gezeten met p artners als de g e m eente, project­

ontwik kelaars en w o n i n g b o u wverenigingen. Het rendement van de inzet is hoog omdat de beve i l i g i n g een g root aantal woningen tege l ij k geldt en o mdat een breed d e l i ctspectru m kan word e n aangepa kt. De aa nvragers van het keurmerk zijn w o n i n g bou wverenigingen en projectontwi k kelaar. Een regi onale com mi ssie beoordeelt de aanvragen. Afha n k e l ij k van het ge kozen scenario worden b i n n e n het korps al dan n iet function arissen opgeleid tot bouwplanadviseurs, die d e a a n vragers helpen hun keurmerkaa nvraag voor te bereiden voor d e beoordeli ng door de regio nale commiss i e .

Bestaande bouw complex- en wijkaanpak (scenario's BK3 en BK4) De aanpak van de besta ande bouw voor com plexen e n wijken behelst scenario's waarbij de veilig heid van een groep wo n i ng e n - en bewoners - wordt aangepakt, m a a r d a n b i n n e n reeds bestaande complexen en/of wij ken . Voor certificering k o m e n complexen en/of wijken in a a nmerking waarbij (he rstructureri ngs-) maatreg elen op stapel sta a n ter aanpassing of

u iteraard de voorke u r om in d e rgel ijke meer of minder omvattende pl annen beve i l i g ingsmaatrege len mee te nemen.

Deze situatie in de bestaande b o u w i s complexer dan bij nieuwbouw het geval i s , omdat e r een bestaande (on)v e i l i g h e idssituatie i s , die terdege ge­

analyseerd zal moeten worden om tot een keuze van de j u i ste mix van maatreg e l en te komen. Net zoals bij de nieuwbouw heeft de politie bij d e bestaande b o u w , complex- e n w ijkaanpak, t e maken met andere partijen . De scenario's zijn dan ook geschikt om de contacten met de strateg ische p a rtners aan te halen. De inspanningen sorteren pas o p termijn, dat w i l zeggen na d e herstructu rering , effect . H e t rend ement van de inzet i s e c hter hoog omdat de beve i l ig ing een heel gebied - en dus meerdere woningen - betreft en omdat een b reed d e l i ctspectrum kan worden aangep akt . De scena rio's voor de bestaande bo u w , op complex- en wijkaanpak zijn g een van a l l e geschikt om als politie a l l e s a l léén te doen, dan wel alles uit te besteden in a l l e geva l l en een en and e r gecoördineerd te worden met p a rtne rs zoals de gemeente, woning corporaties en eventueel met ju stiti e .

Bestaande bouw woningaanpak (scenario's BW 1, BW2, BW4 en BW6) De scenario's binnen de bestaande bou w , op woningniveau, ondersc heiden z i c h van de and ere scenari o's doord at zij zich uitslu itend ri c hten op het d e l i ct woninginbraak. Een tweede ond erscheid is dat de beve i l i g ingsadvi­

seur d i rect in contact staat met bewone rs . Daardoor zijn de scenario's zeer gesc hikt w anneer de politie het c ontact met het pu bliek wenst te verbete­

ren of w anneer men tot doel heeft d e onve i l i g hei dsgevoe lens bij het p u b l iek terug te d ringen. De inspanningen so rteren al vrij snel effect. Immers nadat beve i l i g ingsmaatregelen z ijn aang e b ra c ht is de woning d i rect minder of niet meer toeg anke l ijk voor inbra ak. De politie komt bij de mensen t h u i s , of besteedt dit advi eswerk uit aan (betro u w ba re) beve i l i g ingsbedrijven . Na g e reedmeld ing moet controle o p d e u itvoering worden geo rg aniseerd . D it gebeurt in de regel d oor de politie, al d an niet steekproefsgewijs . Mog e l ijk kan ter z ijner tijd ook d it controle werk u itbesteed word en aan d e rden.

3.3 Scenario's naar de rol van de politie 3.3.1 Scenario's met politie als begeleider

N 1 Politie als begeleider, geen werving

Bij dit eerste nie u w bou wscenario is de rol van de politie minimaa l .

Aanvragen voor bouwplanadvies worden doorgespeeld naar een marktpar­

tij. Hiervoor bestaan in de meeste reg i o's gespecialiseerde adviesbu rea u s . Het enige dat de politie zelf d oet is het controleren van de ingevulde keurmerkaanvraag . Dit doet d e reg i ona l e keu rmerkcommissie (in sommige reg io's moet die nog worden opgericht, in andere reg i o's bestaat die al).

Deze commi ssie kan bestaan u it zowel pol itie- als gemeenteambtena ren . De werkzaamheden van de l e d en van d e keu rmerkcommissie kosten in dit scena rio zeer weinig tijd d a a r het a antal aanvragen heel beperkt zal bl ijven.

Ter gedachten bepal ing: voor de standaardregio 2 à 3 a anvragen per j a a r .

N2 Politie als begeleider, actieve werving

Als N 1 met het versc h i l dat e r h a rd aan de we rving getrokken wordt. Het streven is om op den d u u r a l l e n i e u w b o u w ond er keu rmerk te doen bou­

wen. Door de a ctieve werving komen veel meer aanvragen op de politie af d an bij N 1 het geval is. Om dit o p te vangen zal er als aanspreekp unt meer moeten zijn dan al leen een reg i ona l e keu rmerkcommissie.

De regionale keu rmerkcommi ssie zal zich, net als in het voorg a ande

scena rio, met de behandel ing van keurmerkaanvragen bezig houden. Ook in scena rio N2 worden adviesaanvragen d oorgespeeld naar markt partijen .

3.3.2

BW 1 Politie als begeleider, geen werving

Het streven bij dit scenario voor de aanpak v a n woni n g e n , i s niet om zoveel mogelijk te d o e n , maar om zoveel mogelijk gedaan te k rijge n . De advisering wordt uitbesteed a a n marktpartijen, zoals beveiligi ngsbed rijven e n ijzer­

warenwi n ke l s . De select i e van erkende bedrijve n wordt gedaan door de politi e . D eze bedrijven moeten voldoen aan de randvoorwaarden van h et Ke u rme r k . Uiteraard is een BORG-certifi caat een eerste vereiste voor selec­

tie .

Er vi ndt geen actieve wervi n g plaats. Niettem i n zullen e r aanvragen van i nd iv i d u e l e bewo ners b i n n e n komen voor het certificaat veilige wo n i n g . Daa rvoor moet e e n org a n i satorische voorzi e n i n g word e n getroffe n , op zijn minst het inste l l e n van een a a nspree k p u nt o p reg i o nivea u . Zelfs de controle op d e u itvoering v a n het advies kan bij een a ndere p a rt ij liggen of, a l s dat niet wenselij k i s , toch bij d e politie, maar d a n steekproefsge wijs .

BW2 Politie als begeleider, actieve werving

Eve n a l s bij het voorgaande scenario wordt de advise r i n g uitbesteed aan de markt . Er vindt e c hter actieve wervi n g voor het aanbod v a n de bedrijven p l a ats onder i n d ividuele bewoners: e l ke be woner k rijgt een brief . De politie is de afzender v a n deze brief . Vanuit haar gezag en o n a f h a n kelij k e positie heeft dit het beste effect . Hierdoor zal het a a ntal a a n v ragen voor het certificaat veilige w o n i n g veel g rote r zijn dan bij BW 1 , zonder dat dit meer werk bete kent voor de politie, omd at de uitvoeri ng v a n het eigenlij k e werk voor het overg rote deel bij a nderen ligt . Wanneer actief geworven wordt, zal wel de l o ketf u n ctie van d e politie dichter bij de burger moeten l i g g e n . Me n k a n niet v o l s t a a n met een aansp reek punt op reg i o nivea u . B i j e l k d i s­

trict moet e e n a a n s p re e k p u nt word en ingeste l d . Ook in dit scenario ligt de controle op de j u iste u itvoe ring van het advies mog e l ij k bij een a ndere partij d a n de polit i e . Een red e n om actief te werven k a n gelegen zijn i n een hoog i n br a a k risico en/of in het winnen van vertro u w e n van verze keraars. Deze k u n n e n er in dit scenario v a n op aan dat binnen 5 j a a r a l l e bewoners in de reg i o zijn aangesc h reven . Daardoor kan van een struct u rele verbetering van het schadebeeld worden u itgeg a a n , wat premiekorting rec htva ardigt. De d rempel voor bewo ners om mee te doen wordt hiermee ve rlaagd .

Een verdere verlaging van d e d rempel kan bere i k t worden door toe te staan dat bewoners h u n eigen bevei l i g i n gsmaatregelen neme n , aan de hand van een d u i d e l ij ke f o l d e r die zij bij het politiebureau k rij g e n . De politie contro­

leert dan of a a n de eisen van het certificaat i s voldaa n , of besteedt d it uit a a n een beve i l i g i ng s bedrij f . Een verdere d rempelverlaging k a n bere i kt wor­

d e n door wo n i n g e n die i n het bezit zijn van woningcorporaties op een andere manier te benadere n , name l i j k door, of samen met, de corporatie, in zijn rol a l s h ui s ba a s .

Scenario's met politie als mede-uitvoerder

BK3 Politie als mede-uitvoerder, geen werving

I n scenario BK3 (bestaande bouw complex- e n wij k a a n p a kl ligt het i n itiatief bij een a ndere p a rtij dan de pol itie, bijvoorbeeld de g emeente, e n wordt de politie a utomati s c h mede-u itvoerder, aangezi e n er behoefte zal zijn aan criminal iteit s a n alyses, k e n n i s over m.o. 's en specia l i stisch tech nisch ad­

vies . De politie is d e aang ewezen partij om deze inbreng te leveren . De and ere partijen in het same n wer king sverband hebben mog elij k taken o p de volgende gebied e n : org a n i satie van de bewo nersparticipatie, p l a n nen en

BK4 Politie als mede-uitvoerder, actieve werving

Als BK3, maar met actieve werving. De politie i s hierbij i n itiatiefnemer; zij enthousiasmeert zoveel mogelij k partijen o m i n gebieden waar zij dit op g rond van de onvei l i g he i d ssituatie nodig acht, een bijdrage te leveren aan het opzette n v a n een structurele a a n p a k , uitmo ndend i n een keu rmerk Veilig Wonen voor die com plexen/wij ken. Dankzij de bredere aanpak is er meer rende m e nt dan bij BK3, maar het vergt meer organi satorische i nspan­

n i ng van de politie.

BW4 Politie als mede-uitvoerder, actieve werving

Uitg a ngspunt bij dit scenario voor won i ngaanpak is het verdelen van het vele werk, dat de advisering en controle van woningen met zich

meebrengt. Er wordt actief geworven hetgeen resulteert i n een regiobrede d e k k i ng b i n n e n een periode van 5 jaar. Redenen om actief te werven zijn hetze lfde als b ij BW2 ; de werving heeft dezelfde voordelen . Er zij n verschil­

lende varianten voor de werkverd eling te bedenken, waarvan er twee worden benoemd:

a Er wordt zeer ster k samengewerkt met de verhu urders van h uu rwoning­

en: zij doen het aanschrijven van h u n bewoners e n bieden de bevei li­

gi ngsmiddelen a l s p a k ket aan; l iefst met de mogelijkheid o m te betalen via een h u u rverhoging ( d ie u it zal komen tussen f 3,- en f 1 0,- per m a a n d ) , want die gespreide beta l i ng blij kt d e drempel aanzienlij k te verlagen;

b de politie e n een (gemee ntelijke) sti chting verdelen het advieswerk; d e politie controleert alle w o n i ngen waarbij zij z e l f heeft geadviseerd e n e e n ( k lein) d e e l v a n de w o n i n g e n d i e d o o r derden zijn beveiligd.

H et is belangrijk o m de gemeente bij de aanpak te betrekken; niet a l leen i n haar r o l als coördi nator e n sti m ulator m a a r mogelijk ook i n haar rol a l s s u bsidiegever.6

3.4 Scenario' s met politie als enige uitvoerder

N6 Politie als enige uitvoerder, actieve werving

Een advi esvrager voor een n i e u w bouw project hoeft nooit doorverwezen te worden naar een marktpartij. De politie verzorgt het bouwpla nadvies en doet dit kosteloos. Evenals bij het tweede scenario voor de n i e u w bouw

(N2) is het streven zo veel mogelij k onder keurmerk te doen bouwen. Er zal d u s actief aan werving worden gedaan. Die f u n ctie kan bij de regionale k e u rmerkco m m i ssie li ggen. N aast een reg ionale keurmerkco m m issie zijn er voor de u itvoering bouwpla nadviseurs. Zij begeleiden initiatiefnemers bij het opstellen van h u n keurmerkaanvraag en wonen daartoe de nodige ontwerp­

teamvergaderingen bij en/of voeren bil ateraal overleg met partijen. De bouwplanadv iseurs ku n n e n op twee m a n ieren worden gestatio neerd: op regioniveau of op di strictsniveau. Gezien de special ist ische k e n n i s die noodza kelijk i s voor adequate u itvoering van het advieswerk m oet worden uitgeg a a n van een gespeciali seerde ful l-time f u n ctie. De bou w p l a nadviseurs vormen een pool en k u n n e n voor elkaar invallen bij ziekte of p i e k d r u kte.

Eventueel wordt i nterreg ionale samenwerk i ng op touw gezet.

BW6 Politie als enige uitvoerder, ac tieve werving

Het streven b i n nen d it scenario voor woningaanpak is om zo veel mogelijk zelf te doen: zowel het advies a l s de controle op de u itvoering d aarvan ligt bij de politie. Een belangrij k e doelste l l i ng bij dit scenario is dat d e politie

Noot 5 In ' Fasten your seatbelts lease' wordt een vergelij king gemaakt tussen een aanpak met en een aanpak zonder subsidie van de gemeente. In de aanpak met subsidie bleek een veel groter deel van de deelnemers zich tot op certificaatniveau (dus degelijker) te beveiligen dan in de aanpak

z i c h w i l laten zien a a n het p u b l i e k en de rel at i e met de bewoners wil verbe­

tere n . Er vindt actieve werving plaats. Rede n e n o m actief te werven en m o g e l ij ke voordelen daarbij zijn hetzelfde a l s bij BW2 . De actie k a n starten o p één p i l ot l o kat i e , waar hoog rende m e nt van de i n s p a n n i n g wordt

verwacht. Vanuit d e pi lotlo k atie verspreidt d e a a n p a k zich b i n n e n 5 jaar als een o l ievlek naar de rest van de reg i o . Aan het eind v a n de periode hebben a l l e bewoners een a a n bod ge k regen . Wanneer de politie alles zelf w i l doen, zoals in d it scena r i o , is het o pzetten van een p reventieteam

o no nt k o o m b a a r . Het team adv iseert i nd i v i d u e l e bewoners, doet niet de m o ntage, m a a r mogel ijk wel weer (ee n deel v a n) de controle o p de uitvoeri n g van het advies. Het team k a n best a a n u i t p o l itiesurvei l l a nte n ('menskracht met su bsid ie'), d i e ged u rende een bepaalde periode ful l-time worden i ng ezet i n het team . Voor reg i o's d i e g e b i edsgebonden

f u n ct i o n a rissen he bben opgeleid of d a armee bezig zij n , i s het p reventieteam een u itstekende p r a kt ij kervari ngspla ats.

4 Kwalitatieve analyse van de scenario' s

4.1 Inleiding en werkwijze

I n dit hoofdstuk worden de gesel ecteerde scena rio' s nader uitgewerkt . Hiertoe i s e e n SWOT-a nal yse u itgevoerd 7, w a a rvan het resultaat e e n be­

schrijving is van de sterke e n zwakke k a nten van de scena rio's e n van de mogelijke k a nsen e n bed reig i n ge n .

D e a na lyse beperkt z i c h tot e e n onderlinge vergelij king v a n scena ri o's die betre k k i n g hebben o p hetze lfde gebied van aanpak. Dit omd at het verge l ij­

k e n van scenari o ' s voor nieuwbouw met scenario's voor bestaande bouw niet z i nvol i s .

D e beoord e l i ng v a n de scenario's heeft p l aatsgevonden a a n de h a n d van een vaste set criteri a . Belangrijke criteria zijn bijvoorbeeld de daling van de crimi n a liteitsd r u k binnen een gebied en de be n odigde i nzet binnen de pol itie-org a n i satie, maar ook het hebben van co ntacten met het p u bl ie k of met strategische p a rtners kan een red e n zij n om al dan niet te kiezen voor een specifiek scenario .

Een volledig overzicht van de criteria d i e bij d e SWOT-analyse zijn gehan­

teerd i s te v i n d e n i n bijlage 2 .

I n d e volgende d rie paragrafen worden per rol die d e politie o p z i c h kan neme n, voor elk scenario afzonderlijk de ste r k e en zwakke ka nte n verme ld i n een sc hema, evenals d e kansen en bedre i g i ngen die eigen zijn a a n het scenario .

Bij a l l e scenario ' s wordt ervan uitgeg a a n dat a l s er sprake is van effect, het g a at om een breed effect: zowel een d a ling van het i n braa krisico als een afname v a n andere vormen van criminal iteit e n overlast a l s een a fname van het s u bjectieve onveilighe idsgevoel van (toe komstige) bewo ners. Met a n dere woorden een afname van de crim i n a liteitsd ru k . Wanneer een effect verwacht wordt o p slechts één delict, b ijvoorbeeld i n braak, dan i s dit expli­

ciet verme l d .

Als afsluit i n g wordt telkens same ngevat i n w e l k e situatie het betreffe n d e s c e n a r i o a a ntre k kelijk i s .

4 . 2 4.2.1

Scenario' s met politie als begeleider Scenario's nieuwbouw

N 1 Politie als begeleider, geen werving

Sterk te Zwakte

zeer beperkte inzet van de politie het te verwachten effect is beperkt - makkelijk in te passen in politieorganisatie - afhankelijkheid van adviesbureau's

lage opleidingskosten (alleen keurmerk - advies niet gratis voor de aanvrager commissie leden) - geen verbetering van de relatie met stra-

tegische partners

lange communicatie lijnen tussen advi- seurs en keurmerk commissie (van belang bij verschil van inzicht)

Kansen Bedreigingen

mogelijke competentiestrijd tussen ad- viesbureau's en keurmerk commissie (in geval van verschil van inzicht)

Scenario aantre k kelijk bij:

• lage c r i m i n aliteitsd r u k (omgeving ) ;

• weinig nieuwbouw;

• zeer geringe capaciteit binnen het korps;

• a n dere prioriteiten b i n n e n het korps.

N2 Politie als begeleider, actieve werving

Sterk te Zwakte

- te verwachten effect groter dan bij N l - afhankelijkheid van adviesbureau's zeer beperkte inzet politie - advies niet gratis voor aanvrager makkelijk in te passen in politieorganisatie geen verbetering van de relatie met stra-

tegische partners

- lange communicatie lijnen tussen advi- seurs en keurmerk commissie (m.n. van belang bij verschil van inzicht)

Kansen Bedreigingen

kennisoverdracht tussen gespecialiseerde - verschillen in kosten tussen regio's (ad- adviesbureau's en politie vies soms wel en soms niet gratis)

- achterblijvende respons (ondanks actieve werving) doordat de kosten een drempel vormen

mogelijkheid van competentiestrijd tussen adviesbureau's en keurmerk commissie in geval van verschil van inzicht

Sce nario aantre k kelijk bij:

• hoge cri m i naliteitsd r u k (omgevi n g ) ;