01-05-1998 H.J. Korthals Altes, T. Woldendorp Politiekeurmerk veilig wonen. Nieuwbouw. – Politiekeurmerk veilig wonen. Nieuwbouw.

(1)

Politiekeurmerk

Veilig Wonen®

Nieuwbouw

POLITIE

KEURMERK

VEILIG

®

WONEN

P O L I T I E KEURMERK

VEILIG

�iiiiiiiiiiiiiii�============== WONEN

(2)

Co l of o n

redactie:

Cora van Zwa m

I ngenieursbureau 'Oranjewoud' BV

redactie-commissie:

Betty van Bakel, M i n isterie van B i n nenla ndse Zaken Ri ntje Groen, Politie Drenthe

Ronaid van der Horst, Politie Zuid-Holland Zuid Armando Jongejan, Politie Noord-Holland Noord Frits van de Kant, Nederlands Politie I n stituut Chris van der Nat, Politie Rotterdam-Rij nmond Jeroen van N i mwegen, Politie B rabant-Noord Pet ra Reij n houdt

René Scherpenisse, Stuu rgroep Experi menten Volkshu isvesting Paul van Soomeren, adviesbureau van Dijk, van Soomeren en Pa rtners Richard Tel derman, Politie Flevoland

Jozien Vogt, Nederlands Politie Instituut

Maarten Vroombout, Politie Rotterdam-Rij n mond Co ra van Zwa m, Ingen ieursbureau 'Ora njewoud' BV

eindredactie:

foto's:

Saskia van Bruinessen, Nederlands Pol itie I n stituut M a u reen Motta, Nederlands Politie Instituut Petra Reij n houdt

Joost B rouwers, Rotterdam

Raoul Suermondt, Den Haag (foto op pagina 53, 52) Jan Vonk, Amsterda m (foto op pagina ₈₎

vormgeving:

Gé grafische vormgeving, Rotterdam

druk:

Drukkerij Goos bv, Ouderkerk aId Ijssel

uitgave:

mei 1998

herzien september 1999, Nederlands Politie Instituut, Expertisecentrum Won i ngcr i m i n a l iteit

bestellen:

bij de pol itie i n uw regio I S B N 90-5239-139-4

Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden vermen igvu l d i g d zonder schriftel ijke toestem m i n g van h et N ederla nds Politie Instituut.

mei ₁₉₉₈ herzien september ₁₉₉₉ Expertisecentrum Won ingcr i m i n a l iteit

VEILIG

WONEN

(3)

I n h o u d sopgave

Voorwoord

J. Koh n sta m m, staatssecreta ris van B i nn e n l a ndse Zaken

H. Westra, d i recteur Stu u rg roep Experimenten Vo l k s h u i svest i n g

Dee l 1 : Achtergronden

1 . 1 . H et Pol itiekeu rmerk Veilig Wo nen® n i e uwbouw 1 . 2. Wa a r komen d e keurm erk-eisen va n d a a n?

1 . 3. De proce d u re

1 . 4. Het Po l itiekeurm e rk i n h et kort

Dee l 2: De e i sen

2. 1 . De opbouw van h et e isenpakket

2 . 2 . Prestatie-eise n Sted e n bouwk u n d i g e ran dvoorwa a rd e n (S) 2 . 3 . Prestatie-eisen Open bare rui mte (0)

2 .4 . Prestatie-eisen Kavels (K) 2 . 5 . Prestatie-eisen G e bouw (G) 2.6. Prestatie-eisen Won i n g (W)

Dee l 3: Bijlagen

3 . 1 . Toetsl ijsten (u itgebre i d e en verkorte versie) 3.2. Toelichting N E N 5096

3.3. Toe l ichting N E N 5087

3 .4. Sta ndaard conve n a nt voor l a n d elijk gebru i k 3 . 5 . Contactperson e n

3 . 6 . B e g r i p pe nlijst 3.7. Trefwoordenreg i ster

3 . 8. Ove rzicht eisen h a n d boek Po l itiekeurmerk Ve ilig Won e n N i e uwbouw, u itgave mei 1 998, t.o.v. eisen pa kket exper i m e nt h a n d boek.

3.9. Verder lezen . . .

3

VEILIG

WONEN

(4)

Voo rwoord

Het Politieke urmerk Ve i l i g Wo nen® is één van de opbren gsten van vier j a ar integraa l veil ig

h eidsbel eid. We h e b ben met h et Pol itiekeurmerk Ve i l i g Wo nen® een succesvol en effectief in

strument in ha nden, dat vrijwel 'rij p' is voor een grootsch a lige i m p l e mentatie. Dat h et zover is gekomen, in een betrekke l i j k korte tijd, is te danken aan de oorspronkelij k e i n zet van de poli

tiereg i o H o l l a nds Midden, het a a nste kelij ke enthousiasme va n de pol itie, de betro kkenheid van vele partij e n e n de u itsteke nde experimentbeg e l e id i n g door de Stu urgroep Experim e nten Vo l ksh uisvesting . De kome nde jaren zal h et erop a a n komen om deze enthousiaste betrokken

h eid, die doorgaans zo kenmerkend i s voor een pioniersfase, vast te houden e n verder uit te bouwen i n de vo lgende fase die we n u met h et keurmerk voor de n i euwbouw i n g a a n .

H et Politiekeurmerk Ve i l i g Wonen® garandeert n i et dat e r g e e n wo n i n g i n bra ken m eer p l a ats

vi nden, of dat crim i n a l iteit en over last in de woonom geving op houdt te besta a n . Maar dE kans op derge l ijke vormen van cri m i n a l iteit k a n wel be hoorlij k worden verkleind. De effectiviteit van ma atregelen a a n de wo n i n g ze lf, zoa ls h et inbraa kwerend m a ke n van ramen en deuren, is inm idde ls i n de pra ktij k bewezen: bij woningen met h et certificaat Veilige Won i n g daa lt het inbraakrisico m et 9 0 % . M i nste ns n et zo bela ngrijk a l s deze "h arde" maatregelen zij n de wat

"zachtere" ma atregelen die bij de i nricht i n g van de woonomgeving een rol spe l e n .

I n h et beg i n v a n d e zesti g er jaren verscheen v a n d e h a nd v a n J a n e Jacobs h et b o e k "Th e Death a nd Life of Great American eiti es". Haar belangrij kste ste l ling is, dat de a a nwez i g h eid van mensen op straat essentieel is voor h et vei l i g h eidsgevo e l . Daarbij zij n me nsen d i e van achter h u n raam naar die mense n op straat kijken de broodnodige "eyes on the street". Open bare r u i mte moet, in h a ar opvatting, dus vooral openbaar en va n a l l e n z ij n; zoa ls vroeger g ordij n e n z e l d e n d i c h t waren e n vrije tijd met buren o p straat werd doorgebracht. Oscar N e w m a n bouw

de dat idee i n 1 972 verder u i t tot h et concept van de "defensible space", de verdedi g bare ruimte . Het gaat er o m mensen weer verantwoordelijk te laten zij n voor de rui mte waarin ze l even, bijvoorbeeld door k l einere b u urten te creëren, zonder doorg a a nd verkeer. Toe n St. Louis i n de Verenigde Staten in het begin van de zeve ntiger jaren straten afsl oot en soms ze lfs priva

tiseerde was minder cri mina l iteit h et g evo l g . Overz i chte lij ke k l einsc h a l i g e bu urten n a ar m en se

lij k e maat k u n n e n zorgen voor meer socia l e co ntro l e en betro kken heid va n bewoners.

Waar som migen ve i l i g h eid voora l beschouwen a l s een z a a k van hoge h ekwerken rond h u n huis, zie i k vooral h eil i n e e n wat bredere ben adering, waarbij o o k reke n i n g wordt gehouden met de stede n bouwkundige i nvalsh oek e n de socia l e cohesie in de woonomgev i n g . H et sterke van h et Po litiekeurmerk® voor de nieuwbouw is die brede be nader i n g waarbij ook de omge

ving seisen zij n opgenomen i n h et totale pa kket.

Waar h et bij bestaa nde bouw lastiger is om de omgevingseisen in h u n vo l l e breedte te real ise

ren, l i gt b ij nieuwbouwp l a n n e n de weg naar ve i l i g wonen nog vol ledig open. I n de komende 1 0 jaren z u l l en op vele Vin ex-Iocaties n i e uwe woo nwij ken verrij zen; in totaal een h a l f miljoen wonin g e n . Om te voorkomen dat de Vinex- p l a n n e n van n u de problemen van de toekomst worde n, moet er nu iets g e beuren. H et Politieke urmerk Vei lig Won e n® k a n daarbij een prima h a ndvat zij n . Ik hoop va n h arte dat dit h a ndvat bij de ontwi kkel i n g van de Vin ex-Iocaties va a k wordt gegrepen e n ontwerpers, arch itecten e n stede n bouwku ndig e n prikkelt tot creatieve p l a n nen voor een ve i l i g e Vinex.

mei 1 998

De Staatssecretaris van B i n ne n l a ndse Zaken, J. Koh nsta m m

VEILIG

WONEN

(5)

Voo rwoord

Ein d 1 992 kwam de SEV i n contact met twee bevl ogen po litiemensen, die in Engeland kennis hadden gemaakt met een nieuw beve i l igi ngsconcept, dat d aar met het nodige succes van start was gegaa n . De opzet was sim pel en sprak aan: n ieuwbouwwoningen d i e a a n een a a ntal eisen voldoen komen in aanmerking voor een keurmerk. De nieuwe bewoner kan d aara a n zien dat zijn woning volgens d e l aatste i n zichten van d e pol itie voldoende is beve i l igd. I n Enge l a n d bleek deze aanpak goed te werke n : het keurmerk b l eek voor d e potentiël e woning-kopers een (extra) a rgu

ment om d e woning te kopen e n men voe lde zich er veil iger door. Aa n bieders van won i ngen wilde het keurmerk daarom - ook zonder dat er sprake was va n ove rheidsregelgevi ng - graag hebben en waren gra ag bereid om hun bouwplannen ter toetsi ng aan d e pol itie voor te leggen .

H et idee dat een derge l ij k i nstrument ook i n Nederland i n een behoefte zou k u n n e n voorzien werd bevestigd in een h a a l baarheidsonderzoek, waari n m eteen de u itgangspunten voor een Nederlands keurmerk werden meegegeve n . Een versch i l met h et Engelse voorbeeld was dat h et eisenpa kket zich n i et tot de wo n i ng zou m oeten be perken, maar zich uit zou m oeten strekken tot d e stedenbouwkundige opzet e n d e d irecte woo nomgeving van die woninge n . H et Neder

l a n dse keurmerk richt zich d a n ook niet a l leen op i n braakpreve ntie, maar ook op meer vei lig

h e i d en vei ligheidsgevoel op straat. Hetgee n de Engelse u itvinder de volgende verzuchti ng ontl okte: " As with many British inve ntions af ter the h a rd work has been done, we sit back a n d watch ot hers refine the product " .

B ij d e ontw i k ke l i ng van h et Nederlandse keu rmerk g i ng het erom drie e l e m e nten in e e n con

creet eise n p a k ket te vervl echten: de meer wete nschappe l ij k e noties over crimin a l iteits preve n

t i e, d e praktij kken n i s van d e politie e n ken nis van (steden)bouw e n h u isvesting. M et het a l d u s ontstane eise n p a kket h eeft d e S EV, in o pdracht van h e t ministeri e van B i n n e n l a n dse Zaken, i n middels 3, 5 j a ar geëxpe r i m e nteerd, eerst a l leen i n de po litie regi o H o l l a n d s M i dden en vanaf begin 1 996 op l a n de lij ke sch a a l .

De experiment-ervaringen met het keurmerk zijn uitgebreid in ka art gebracht. Het experiment heeft z ich n a ar h et oordeel van d e S EV ontw i kkeld als één " u it h et boekj e " . A l l ereerst over

treft de vraag n a a r het keurmerk a l l e verwachti nge n : in mei 1 998 werde n - zelfs al is h et keur

merk nog steeds expe r i m entee l - een k l eine 2 00 n i e uwbouwproj ecten volge n s de rege ls van het keurmerk gebouwd. De eva l uaties leren dat opd rachtgevers e n ontwe rpers h et een pra ktisch en h a a l ba a r i nstru ment vinden, waarmee veilig ontwerpen einde lij k h a n d e n en voeten h eeft gekrege n . Daa rbij h eeft h et keurmerk geleid tot nieuwe normen en kwa l iteits-eisen, on der

meer voor d e toe te passen geve l e l ementen. De eisen d i e het Pol itieke urmerk stelt a a n d e u re n en ra men zijn per 1 j a n uari 1 999 - d oor o p n a m e ervan in h et Bo uwbes l u it- zelfs l a n d e l ij k ver

p l icht. En tensl otte - immers de " proof of the p udding", om bij de Engelse voorvaders te b l ij

ve n - de bewoners van de ee rste keurmerkwij ken zij n enthousi ast. NIPO-onderzoek l eerde dat maar l i efst 90% het eens is met d e ste l ling dat h et Po litiekeurmerk voor een veil ige r gevoel zorgt e n 70% ook op de volge nde woning h et keurmerk wil .

D e experimenterva ri ngen zijn verwerkt i n deze nieuwe - geheel herz iene - versie va n h et H a nd

boek N i euwbouw, dat daa rmee h aar experimentele karakter verliest. Op 1 januari 1 999 heeft de SEV afscheid genomen va n het Politiekeurmerk. Het Nederlands Pol itie I nstitu ut (NPI) heeft het beheer van het keurmerk overgenomen, terwijl het Nationaal Centrum voor Preventie ( NCP) de kwa

liteitsborging op zich neemt. De eisenpak ketten die aan het keurmerk zijn verbonde n, of h et n u o m nieuwe o f bestaande wijken o f bu urten gaat, z u l len dynam isch b l ijven e n voortd urend a a n nieuwe inzichten en tech n i eken moeten worden aa nge past. Allee n z o k a n h et e e n i nstrument b l ijven waa r i n de actu ele kennis e n ervaring met betrekking tot vei l ig ontwerpen in een voor d e betrokkenen ha nteerbare vorm is sam engebracht. Met a l s uite i nd e l ij k d o e l dat h e t t h e m a veil ig

heid ook op de ontwerptafel de a a ndacht krijgt die het verdient. Niet als extraatje, dat af en toe a a n het progra m m a van eisen wordt toegevoegd, maar a l s vast besta nddeel, d at b ij e l ke n i euwe p l a nontwikke l i ng stevig "tussen de oren" van ontwerpers en opd rachtgevers is veran kerd . De S EV is er n a bijna vier j aar experimenteren va n overtuigd geraa kt dat h et Po l itiekeurmerk Ve i l ig Wonen'" hieraa n een stevige b ij drage zal l everen .

mei 1 998 ir. H . Westra d irecteur SEV

5

P O L I T I E K E U R M E R K

V E I L I G

WONEN

(6)

De e I

P OLI T I E KEUR M E RK

VE I LIG

_®

WONEN

1.1. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen®

nieuwbouw

1.2. Waar komen de keurmerk-eisen vandaan?

1.3. De procedure

1.4. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen in het kort

(7)

1.1. Het Po l i t i e ke u rm e r k Ve i l i g Wonen® n i e uw b o u w

Het Pol itiekeu rmerk Ve i l i g Wo n e n ®

E i nd 1 994 sta rtte n de Po l itieregio H o l l a n d s M i dden, de m i n isteries van B i n ne n l a ndse Zaken e n Justitie en d e Stu u rgroep Experimenten Vo l ks h u i svest i ng (SEV) een regio n a a l expe r i m ent met h et zogenaamde Politi ekeurmerk Ve i l ig Won e n®. Doel van h et keurmerk is om door een zorg

v u l d i g ontwerp en beheer va n de gebouwde o mgeving de kans op woning i n braken zoveel m oge l i j k te verm i nderen. Daa rbij wil h et keurmerk bij d ragen aan een verbetering van d e socia

l e veil igheid in semi-o pen bare r u i mten e n d e d irecte woonomgevi ng. Te d e n ke n valt aan zowel h et terugdri ngen van vormen van ove rl a st e n d e l i cten (zoa l s d i efsta l van e n uit auto's, fietsen

diefstal e n vandal isme) als aan h et verminderen van gevoe lens van onve i l ig h e i d .

H et Po l itieke u rm erk Ve i l ig Wonen® koppelt d a artoe een h e l d er eisenpak ket, dat v a n a f h et eer

ste begi n van d e planontwikkeling a l s l eid raad k a n worden gebruikt, a a n een keurmerk dat (de bewoners) garand eert dat ook daa dwerkel ijk m et d e e isen reke n i ng i s ge houde n . De e rva r i ng van de politie e n u itkomsten van crim i n a lite itso nderzoek zij n in dit e isenpa k ket verwerkt e n toegesp itst o p h et ontwi k k e l i ngs- e n bouwproces.

Va n experime nt . . .

I n itiatiefne m er van h et Po l itiekeurmerk Ve i l ig Wo nen® voor d e n i euwbouw was d e Politieregio H o l l a n d s Midd e n . M e n heeft z ic h laten i n s pireren door h et in E nge l a n d s uccesvo l l e 'Secured by Design ' . Won i ngen d i e a a n een aantal voo rwaard e n voldoen krijgen d a ar van de politie h et keurmerk 'Approved d esign'. Het gaat h i er n iet om overheidsregelgeving; opdrachtgevers k i e

z e n vrijwil lig voor het keurmerk. Deze m arktprik kel is ook uitgangspunt voor het N e d erlandse keurmerk. I n de regio H o l l a n d s M i dden bleek het concept na d e start van h et experiment meteen succesvo l . De bela ngstel ling van uit d e m a rkt was direct groot. De opd rachtgevers die z ich melden worden i n d e p l a n voorbereid i ngsfase ondersteu n d door spec i a a l o pge l e i d e bouw

p l a nadviseurs va n d e politie. Z ij adviseren over d e wijze waarop d e keurmerkeisen h et beste i n h et ontwerp ingepast k u n n e n worde n . H et succes b l eef d a n o o k n i et onopge merkt. I n 1 996 e n 1 997 s loten a l l e pol itieregio's zich a a n bij h et experime nt, d a arin onderste u n d door h et l a nde

l ijke Servicepunt Ve i l ig Wo nen, dat hiervoo r spec i a a l d oor d e S EV was o pgezet. H et Service p u nt fu ngeerde tijdens de experimentperiode (dus tot 1 j a n uari 1 999) a ls centraa l bege l eidi ngs- e n i nformatiepu nt. I n m i ddels vroegen tussen d e 1 50 e n 2 0 0 opdrachtgevers h et exper i m e ntele keurmerk a a n .

De experiment-periode i s gebruikt o m t e zoeken n a ar e e n goede 'afstel ling' v a n h et b ij h et keurmerk hore nde e isenpakket. Een keurmerk moet i m mers kwa l iteit toevoegen, maar tege lij

kertijd ook in f i n a ncieel en tec h n isch opzicht h a a l ba a r zij n . Sta n da ardisering va n normen, m aatregelen en producten i s d a arvoor noodza kelij k . H et keurmerk heeft hierover ged u re n d e d e experimentperiode a l h et nod ige stof doen opwa a i e n . Met name het ste l l en van n i e uwe eisen aan geve lelementen en h a ng- e n s l u itwerk, dat d a arvoor voor h et eerst ook een m a n u e l e test (bijnaam: "in brekersproef") moest on d erga a n , stuitte a a nva n kel ij k o p weersta n d e n . I n m i ddels i s h et g e e n d iscussi e p u nt meer dat j u i st d e z e n i e uwe testm ethoden informatie geven over de i n braakwerende kwa l iteiten van geve l e l e menten e n h a ngen sl uitwerk. Onder invloed van die testmethoden i s door d e branche d e l aatste j a re n f l i n k in producto ntwikke l i ng geïnves

teerd. N i et voor n i ets, nu dat m et ingang van 1 999 a l l e n i euwbouwwoningen aan d eze n i e uwe n orme n m oeten vol d oen.

Daarna ast i s tijdens h et exper i ment een i nfrastructuur ron d h et keurmerk o pgebouwd, waar

b i n n e n adviser i ng e n certifice r i ng p l a atsvi n d e n . Zo besc h i kt iedere politie regio over speciaal

6

VEILIG

WONEN

(8)

hiervoor opgeleide bouwp l a nadviseurs, die vera ntwoord e l i j k zij n voor de adviseri n g van o pdrachtg evers e n ontwerpers. Een keurmerkco m m issie of projectl eider zorgt voor onafh a n ke

lij ke contro l e en voor de verlening van het voorlopige keurmerk. Het keurmerk wordt pas afge

g even na een onafhankel ijke i nspectie van het opgel everde project.

H et exper i m e nt, dat op 1 j a n u ari 1 999 e i ndigde, werd begeleid door een breed samengestelde 'Stu urgroep Veilig Wo nen', met vertegenwoordigers van onder m eer de overheid, verzekera ars, beveil i gingsbra nche, pol itie, projectontwikkelaars, woningbo uwers en -beh eerders en consu

menten. Het experiment werd in opdracht van h et m i n i sterie van Bin n e n l a ndse Zaken u itge

voerd door de Stu urgroep Experimenten Vo l ksh uisvest i n g (SEV) .

. . . naar een defi n it i ef h a n d boek n i e uwbouw

In de exper i mentperiode, die liep van 1 994 tot 1 999, verschenen er zes dru k ken van h et h a nd

boek nieuwbouw, waarin telkens slechts k l e i ne in houde l ijke wijzigingen zij n doorgevoerd. Aan h et eind van de experimentperiode was er beh oefte a a n een breder opgezette eva l u atie. Door m iddel va n intervi ews met verteg e nwoordigers van de po litie, bouwwere ld en g emeenten zijn de opgeda n e ervaringen rondom h et keurmerk verza meld. Centra a l in de eva l u atie sto nd de opzet e n de inhoud van het e isenpa k ket. Om de in de exper i menten opgeda ne ken nis e n erva

r i n g in het h a ndboek te k u n n e n verwerken is gekozen voor een grondige revi sie van h et h a nd

boek.

VEILIG

WONEN

(9)

De belangrij kste concl usies u i t de eva l uatie waren:

- de toeg a n ke l ij k h eid van h et h a ndboek kon worden verbeterd door een meer inzi chte lij ke opzet (door een du idelijker onderscheid tussen basis- e n a a n vu l l e nde eise n)

- de ordening van de e isen kon beter (eisen over eenzelfde onderwe rp bij e l ka a r) - de toelichting op en motiverin g van de eisen kon worden verbeterd.

Inhoudelij k constateerden de g eïnterviewden slec hts e n k e l e k n e l p u nten i n h et e isenpa kket.

Voorbeelden h i erva n zijn de normen voor open bare verl ichting e n achterpade n .

Naast d e u itkomsten v a n d e eva l u aties maa kte o o k het verschijnen v a n het H a ndboek B esta a n d e Bouw i n 1 997 (zie vo l ge nde paragraaf) een a a n pass i n g van een dee l van het eisenpak ket noodzakelijk. Een nie uwbouwp roject wordt immers vanzelf bestaa nde bouw e n moet dan a a n die eisen k u n n e n voldoen . Vooral ten aanzien van woo ngebouwen zijn daarom i n h et n i euw-

8

VEILIG

WONEN

(10)

bouw-ha ndboek n i e uwe eisen toegevoegd. Daarnaast is een g root deel va n h et eise n p a k ket redactio neel a a n ge past en a a n g esche rpt, waa rbij de essentie van de eisen echter vee l a l h etze lf

de is g e b leven. In p a ra g raaf 2 . 1 is toeg e l i c ht hoe h et nieuwe e i se n p a k ket in e l k a a r zit. In bijla

g e 8 i s a a n gegeven o p w e l k normb lad i n h et nieuwe h a ndboek de eisen u i t h et experiment

h a ndboek te vinden zijn.

Het eva l u eren en h et h e rschrijven van h et experiment-handboek is begeleid door een redactie

commissie met vertegenwoordigers va n h et m i n i sterie va n B i n n e n l a ndse Zaken, de politiere

gio's Rotte rda m-Rijn mond e n Noord-H o l l a nd Noord, h et adviesbureau van D ij k, van Soomeren e n partners, h et Nationaal Centrum voor Preventie, h et Se rvicepunt Vei l i g Won e n e n de Stu u r

g roep Experim enten Vo l ks h u isvest i n g (S EV)

Het Ha n d b oe k Bestaande bou w.

M et h et versc h ij n e n van dit h a ndboek e i ndigt h et experimente l e karakter van het Politiekeur

merk Vei l i g Wonen® Nieuwbo uw. H et succes van het keurmerk N i e uwbouw was a a n leiding voor de ontwikke l i ng van een "broertje" voor bestaa nde woningen e n wijken: h et Pol itiekeurmerk Ve i l ig Won e n® Bestaa nde B o uw. Succesvo l l e projecten i n de reg i o's Utrecht e n Rotterda m-Rij n- mond en goede e rva

ringen met i n bra a k p re

ventie in onder a ndere B reda e n N oordwij ker

hout vormden de basis voor h et hie rbij beho

re nde eisenpakket. D it h a ndboek ve rscheen i n h et voo�a a r van 1 997 e n heeft een a ndere opzet da n dit h a nd

boek voor de n i e uw

bouw, dat uitgaat van een i ntegra l e a a n pa k v a n won i n g e n woon

omgev i n g: a l leen als op a l l e sch a a l n ivea u s a a n d e benodigde e i se n i s volda a n wordt h et keurmerk afgegeve n . B i j bestaa nde wonin

gen e n wij ken zou deze a a n pa k te star z ij n . Om te voo rkomen dat maatregelen e n/of maatrege l e n op een bepaald sch a a l n ivea u n iet worden u itgevoerd 'o mdat een vol ledig Keu rmerk toch niet h a a l ba a r is', is da a r voor drie dee l ce rtificaten g e kozen . De ce rtificaten 'Ve i lige Woning', 'Ve i l ig Com p l ex' e n 'Veilige Omgeving' k u n n e n afzonderlijk worden afgegeven e n zijn te za men g oed voor h et volledige Politiekeurmerk Ve i l i g Won e n®

Bestaa nde B ouw. Gedu rende 1 998 werd nog m et h et keurmerk Bestaa nde Bouw geëxperim e n

teerd. De eva l u atie en de daaraan gekoppe lde a a n pa ssingen vonden i n het n aj a a r van 1 998 p l a ats, zodat ook voor dit onderdee l de experimentperiode per 1 j a n u a ri 1 99 9 kon worden afgeslote n . De SEV, i n opdracht va n het m inisterie van Binnenlandse Zaken heeft zich teruggetrok

ken en heeft het beheer van het keurmerk overgedragen aan het Nederlands Politie I nstituut (NPI).

H et Nationaal Centrum voor Preventie (NCP) neemt de kwa l iteitsborgi ng van het keurmerk op zich.

P O L IT I E K E U R M E R K

V E I L I G

WONEN

(11)

•

Effecte n

De g e l u i d e n over h et Po l itiekeurmerk Vei l i g Wonen® zijn d u s pos itief. M a a r hoe zit h et met d e resu ltate n : w a t vinden d e uite i n d e l ij k e bel a n ghebbenden - d e bewon ers - e r e igen l ij k v a n , e n - in termen van cri m i n a l ite itc ijfers - h é l pt het n u ook echt?

Om de eerste vraag te bea ntwoorden verrichtte h et N I PO in opd racht van de S EV in het voor

jaar va n 1 998 een representatieve (te l efonische) e nquête onder de eerste keurmerkwij k -bewo

ne rs, mense n d i e wo nen in een n i euwbouwwijk of - b u u rt die - incl usief de woning e n - vol gens de spelregels van h et keurmerk i s ontworpen . Deze eerste rapportcijfers g even a a n dat zij h et keurmerk een warm h art toed ragen. A l l e maatreg e l e n k u n n e n op g rote i nstem m i n g rekenen;

meer d a n 90% van de ond ervraagden vi ndt zaken a l s betere openbare verlichti ng, beter h a n g

en s l u itwerk, goede b u ite nverl ichti n g aan de wo n i n g en zicht op straat en op de parkeerpla at

sen z i nvol. N i et zo verwon d erlij k d u s dat 90% van de ondervra a g d e n het eens is met de ste l l i n g d a t h et Pol itiekeurmerk Vei l i g Wo n e n® voor een veiliger gevoel zorgt. Driekwart v a n d e ond er

vraagden w i l , a l s men zou g a a n ver h u i zen, weer een woning-met-keurmerk. Als de kosten daarvoor f 7 50,- zouden bedragen (is aan de hoge ka nt, er zij n ook experimenten waarbij d e mee rkosten tot ongeveer d e h e lft daarvan beperkt b l even) vindt tweederde deel d a t red e l ij k .

D e tweed e vraag - zorgt h et keurmerk na ast voor meer veilighei dsg evoe l o o k daadwerke l ij k voor minder cri minal iteit - i s lastiger te bea ntwoord e n . Over d e keurmerk-brede a a n p a k zoals d i e voor d e n ieuwbouw geldt (wo n i n g en woonomgevin g integra a l a a n pa kken) is d a a rover nog we i n i g met zekerheid te zegg e n . Er zij n wel iswa a r 1 50 tot 200 p roj ecten in voorbe reid i n g , maar h et a a nta l opgeleverde won i ng e n is n u nog beperkt tot o m e n n a bij d e 5 0 0 . Wé l zijn inmiddels ervaringen én cij fe rs bekend uit twee pol itiereg i o's waa r i n i n m i d d e l s ruim 30.000 indivi d u e l e besta a n d e won i n gen op keu rme rk-nive a u zijn bevei ligd. H et i n braakris ico voor deze woningen is spectacu l a ir g ed a a l d : van ru i m 2% n a a r rond de 1 pro m i l l e . Zij n norm a a l i n d i e regio j a a rlij ks ongeveer 20 op d e 1 000 woningen a a n d e beurt voor e e n inbraak, b i j gecerti

ficeerde won i n g e n (die vo l doen a a n de eisen van h et bij h et Po l it i e ke urmerk B esta a n d e Bouw be hore nde certificaat Vei l i g e Wo n i ng) is er dat welgete l d één.

1 0

VEILIG

WONEN

(12)

1.2. Wa a r k o m e n de keu r m e rk-e i sen v a n d a a n?

De eisenpakketten voor nieuwbouw en besta a nde wonin gen zij n een pra ktische verta ling van h et in 1 99 1 verschenen proefsch rift Sociale Veilig heid e n G ebouwde O m geving van Va n der Voordt e n Va n Weg e n . B e l a n g rij k o nderdee l va n dit p roefschrift is de Checklist Sociaa l Veilig Ontwerpen ( 1 990). Uitg a ngspunt daa rbij is dat de a a nwezig heid van potentië l e daders en een a a ntrekke lijk e n kwetsbaar doe lwit de kans op criminaliteit ve rhogen . Daarentegen zullen j uist de a a nwezigheid van 'socia l e ogen' en zicht en toezicht die kans verlagen. Dat g e ldt ook a l s de woo nomgevin g a a ntrekkelij k is vo rmgeg even, goed is onderhouden en bewo ners en voorbij

g a n g e rs zich betrokken voe len bij ' h u n' omgevin g . Dit zij n stuk voor stu k psycho logische drem

pels, die de kans op criminaliteit en onveiligh eidsgevoelens reducere n . De invloed van toegan

ke lijkheid e n vluchtwegen op crimina liteit is e nigszins a m biva l e nt. H et beperken van de fysieke toega nke lij k h eid voor ongewenste personen werkt preve ntief tegen a l lerlei vo rmen van crimi

n a l iteit en angstgevoe lens. Teg e lij ke rtijd k u n n e n j uist da a rdoor potentië l e slachtoffers m oeilij

ker vl uchte n . In h et eisen p a k ket is daaro m gezocht naar een evenwicht tussen open e n geslo

ten.

In schema ziet een e n a nde r er als volgt uit:

Omgeving

socia l e drempels

fysieke dre m pels

aanwezig heid van 'socia l e ogen' betrokken heid zichtbaarheid attra ctiviteit van

de omg eving

toeg a n ke lij kheid/

vl uchtwegen

De omgeving als g e l e g e n h e idsfactor of barrière

attractivi

teit fysie ke kwetsbaa r

heid

De acht elem e nten uit h et schema zij n de basiscriteria wa a ra a n ( p l a n ne n voor) de g e bouwde omgeving worden g etoetst op inbra a k risico e n socia l e veiligheid. In dit ha ndboek zij n ze uitge

werkt in concrete eisen. Het eise n p a k ket is erop g e richt om socia l e en fysieke dre m p e l s op te werpen tussen dader en doelwit door ontwerp-maatregelen en een zorgvuldig beheer va n woningen, woo ngebouwen en de woo nomg evin g . Daarmee wordt een bijdrage g e l everd a a n een a a ntrekke lijke e n veilige l eefo mgevin g .

Z o is e r onder meer a a ndacht voor zichtlijnen, (beveiligings)verlichting e n voorlichting .

In de woonomgeving worden bijvoorbeeld eisen gesteld aan binnenterreinen, achterpaden,

p a rkeervoo rzie ningen, straatm e u bilair en speelvoorzieningen. Uiteraard zij n ook een goed ver lichtingsplan en een adequaat sociaal en ruimtelij k beheer van g root b e l a n g .

VEILIG

WONEN

(13)

Voor het ontwerpproces is aanslu iting gevonden bij 'A Pattern Language' van Christoffer Alexander.

H et betreft een 'werkbijbel' voor ontwerpers (Center for Environmental Structure van de Berkeley

universiteit in Cal ifornia). De beleving van de ruimte i n de wijk, de straat en de won i ng vormen het u itga ngspunt van 'A Pattern Language'. Voor het optreden van crim inaliteit en de beleving van onve i l igheid is de benadering va n Alexander actueel. Het gaat bij criminal iteit en onve i l igheid i mmers om de interactie tussen mens en omgeving, een proces waarover de ruimtelij ke patronen van Alexander veel te melden hebben.

U iteraard besteedt h et Pol itiekeurmerk Ve i l ig Wo nen® ook de nodige a a ndacht aan de i n braak

were ndh eid van ramen e n deure n . Niet a l leen h et sl ot, maar de h e l e constru ctie van h et geve I e l ement i s bepa lend voor de m a t e van i n braa kwerendheid. H et Politieke urmerk s l u it da arom i n h et eisenpa k ket voor d e wo n i ng a a n bij d e nieuwe N ederl a ndse ontwerp-norm N EN 5096.

Vo lgens deze norm m oeten i ntegrale geve l e l ementen zowel statisch, dyna m isch als m a n uee l worden beproefd. Vooral de m a n u e l e test s l u it a a n op de i n bre kerspraktijk, va ndaar de bij

n a a m ' i n brekersproef' . Met i ngang van 1 januari 1 999 is deze N EN 5096 in het landelijk geldende B ouwbesl uit opgenomen. Dit betekent dat in alle n ieuw te bouwen won i ngen (en renovatieprojec

ten) inbraakwerend hang- en slu itwerk moet worden toegepast. H ierdoor zijn de meer kosten voor het toepassen van het Pol itiekeurmerk Vei lig Wonen® met meer dan 50% gedaa ld.

Geve l e l ementen worden door twee erkende keuri ngsin stituten getest: de Stichting Kwa l ite its

centrum Geve l e l e m e nten (SKG) en de Stichting Keuringsbureau Hout (SKH). Alleen geveIele

menten die de test goed doorstaan komen voor gebruik i n een won i ng i n een keurmerkwij k i n a a n m erking. Het is ook m oge lijk o m - b ijvoorbeeld o p basis van bestekste keni ngen e n -

omschrijvingen van een reeds goedgekeurd geve l e l e ment - een conform iteitsverklaring voor een bepaald geve l e l e ment te verkrijgen . Deze verklaring wordt dan afgegeven door een beoorde lingscom m issie van S KG/S K H .

B ij d e start van h et experim ent waren nog maar weinig geve lelem enten op d e n i e uwe n ormen getest. Onder i nvloed van de vraag n aar h et Politie keurmerk Vei l ig Won e n® komt daar snel ver

a ndering in. I n midde l s zijn voor toe passing i n de n ieuwbouw ti enta l l e n geve l e l eme nten getest en goedgeke urd. Oorspro nkelij k g i ng het m et name om k u n ststof geve l e l ementen; m omenteel neemt ook h et a a ntal goedgekeurde meta l e n producten e n houtproducten snel toe. Een over

z icht van fa brikanten die goedgekeurde producten k u n n e n l everen is o pvra agbaar b ij de SKG of S K H, zie b ij l age 5 'contactpersonen'.

Integraal keurmerk

Ve i l ig wonen is méér dan wo nen in een veil ige woning. Won e n is ook zich verplaatsen in de directe woonomgeving, a a n komen per a uto, per fiets, te voet of met h et open baar vervoer.

Wo nen is ook h et sta l l en van een fiets of parkeren van een a uto, het spelen op straat, h et gebruik van voorzie n i ngen a ls w i n kels, scho len, groen, etc.

Het Pol itiekeurmerk Ve i l ig Wo n e n® stelt daarom eisen a a n de stede n bouwkundige o pzet van de wij k of bu urt, de open bare rui mte, gemeenschappelij ke r u i mten i n woongebouwen, de kave l s én de woning. Om h et Keurmerk te verwerven m oeten a l l e woningen vo ldoende i n braakve i l ig zijn en h et woongebouw en de woonomgeving voldoende sociaa l ve i l ig.

Zo'n i ntegrale a a n p a k van omgevi ng en wo ning werpt de m eeste vru chten af. Vandaar dat b ij de realisatie va n n i e uwbou wprojecten h et Keurmerk a l leen wordt afgegeven wan n eer á l l e betrokken won i ngen én h et woongebouw én d e woonomgeving a a n d e (basis) eisen vo ldoe n . Deze a a n p a k b l ij kt goed t e werken. Afstemming va n doe lste l l i ngen ( i n bra akpreve ntie, soc i a l e veiligheid) e n midde l e n (ontwerp, beheer) e n het realiseren v a n e e n gewe nst kwa l iteitsnive a u k u n ne n bij de n i e uwbouw a l s het ware i n h et ontwikke lingsproces 'meelopen'. D e wijk e n d e won i ngen bestaa n immers n o g a l leen op papier.

._- -,

1 2

VEILIG

WONEN

(14)

1.3. De proced u re

Wie kan a a nvragen?

Er is een versch i l tussen i n itiatiefnemers en a a n vragers. Iedereen k a n het in itiatief nemen tot een (betere) beve i l i ging van won i n gen, woongebo uwen en de woo nomgeving: gemeenten, (toekomsti ge) bewoners, ouderenorga nisaties, verhu urders, eigenaars, verzekeraars, po litie enzovoorts. De a a nvrager van het keurmerk voor n ieuwbouw is echter a ltijd de opdrachtgever van het bouwproject. B ijvoorbeeld: woning corporatie, projecto ntw i k kelaar, voor-ei gen -reke

n i n g bouwende a a n nemer enz. Dit is tensl otte de partij d i e bepa a l t hoe het project gebouwd g a at worden .

Door het i ntegra le kara kter va n het Politiekeurmerk Veilig Wonen® n ieuwbouw is samenwer

k i n g tussen versch i l lende partijen (bewoners, gemeente, één of meer verhu urders, open bare n utsbedrijven) nood z a kelij k . De versch i l lende partijen leggen vast we l ke eisen e l ke partij voor h a ar reken i n g neemt.

De proced u re in stappen

Als eerste sta p neemt de a a nvrager co ntact op met de politie i n zij n/haar reg io. De co ntactper

sonen va n de po litieregi o's vindt u i n de bijl a ge. De actuele sta n d van z a ken is op te vragen bij het Neder l a nds Politie I nstituut.

De po litie wijst een bouwp l a n -a dviseur a a n . In de meeste geva l len i s dit een speciaa l hiervoor opgeleide pol itie-functionaris, maar het is ook mogel ijk dat d e keurmerkco m m i s

s ie of de reg ionale project lei der Vei lig Wonen (dat kan per reg i o variëren) in de betreffende reg io deze taak heeft gedelegeerd a a n een externe desk u n d ige

2 Aan de h a n d van de toets l ijst (zie bij l a gen) wordt eerst vastgestel d wel ke (categorieën van) eisen van toepa ssing zijn (zie ook in hoofdstu k 2 . 1 de paragraaf 'va n toepass i n g verk l aren ') . D e keurmerkco m m i ssie o f d e reg i o n a le project leider Vei lig Wo nen stelt het eisenpa k ket vast. De a a nvrager o ntva ngt een schriftel ij k overzicht van de voor dat s peci

fieke project van toepass i n g verklaarde eisen. Reden om een bepaa l de eis n iet va n toepas

sing te verkl aren i s onder meer het n iet voorkomen va n het ontwerp-onderdeel waarop d ie eis betrek k i n g heeft (een l ift b ij een gez i nswo n i ngen bijvoorbeeld).

3 Tijdens het p l a n proces wordt de o pdrac htgever b ij gestaan door een bouwp l a n a dviseur d i e kan adviseren over de wijze waarop de van toepassing verklaarde eisen i n het ontwerp k u nnen worden verwerkt. B ij onenig heid of in geva l van twijfel ged urende het p l a n proces besl ist de reg ionale keurmerkco m m i ssie/projectleider.

4. Het p l a n proces resulteert i n een schriftel i j ke a a nvraag, waari n i s vastgelegd:

- vo l gens wel ke s pecificaties de van toepassi n g ver k l a arde eisen worden u itgevoerd;

- wie de te nemen maatregelen z u l len u i tvoeren;

- op wel ke termij n dat z a l gebeuren .

S De reg ionale keurmerkco m m i ssie/projectleider beoordeelt de a a nvraag. B ij afwij k i n gen va n het H a nd boek overlegt de projectleider met het Nederlands Pol itie I nstituut.

Een d i s pensatiecom missie beoordeelt de op l oss i n g en kan (schrifte l ij k) d ispensatie verle

nen, wan neer zij de o p l ossing a l s gelij kwaardig a a n de in het H a nd boek gegeven opl ossi n g beoordeelt.

B ij een positieve beoordeling van de tota le a a nvraa g verleent de reg ionale keurmerk

co m m i ssie/projectleider een machtig i n g tot het voeren van de mel d i n g 'keurmerk a a n ge

vraag d ' . Deze macht i g i n g is vastgelegd in een convena nt, zie bijlage 4. Gemaa kte afspra

ken tussen alle betrokken partijen zijn hierin vastgelegd. Mocht de aanvrager het niet

eens zijn met de beoorde l i n g van zijn a a nvraa g d a n bestaat voor hem een beroepsmoge

l ij kheid bij de beroeps- en geschil lenco mmiss ie.

VEILIG

WONEN

(15)

In het handboek Organisatie (u itgave 1 999) wordt hierop nader ingegaan.

6 N a de opleve r i n g van h et project waarop de aa nvraag betre k k i n g had g a at een onafhan

kel ij ke inspect i e i n ste l l i n g na of a l l e maatreg e l e n a d equaat zij n u itgevoerd. O p basis van een onafha n k e l ij k e k e u ringsrapport verleent d e regio n a l e keu rme rk-co m m i ss i e tensl otte h et keurmerk.

Overgangsrege l in g

D it h a n d boek bevat -als resultaat van d e experimentperiode- een geheel herzien e versie va n h et eisenpakket dat g ed u re n d e de experimentperiode is g e h a nteerd. H et in d i t h a n d boek weergeg even e i se n pa kket i s u ite raard a l leen va n toepassing o p nieuwe a a nvra g e n voor h et Politiekeurmerk Ve i l i g Won e n® N ieuwbouw. Voor reeds a a n g e m e l d e en i n be h a n d e l i ng geno

m e n keurm e rkaa nvrag e n geldt d e h a n d boekversie die op h et moment van a a nvraag van toe

pass i n g was.

Kosten van het keurmerk/certif i ca at

Om de kosten van d e k e u ring, reg i stratie e . d . te dekken z ij n er kosten verbonden a a n de keu

r i n g van h et p roj ect. H et advies van de politie b l ijft overigens i n beginse l g ratis. De tarieven voor de keuring k u n n e n worden opgevra a g d b ij d e reg ionale projectleider/k e urmerkcomm issie of bij h et Nederlands Po l itie I nstitu ut.

G e l d i g he id van het Keu rmerk

Het afgegeven keurmerk is vijf jaar g e l d i g . N a vijf j a a r moet worde n g econtro leerd of nog steeds aan d e van toepass i n g z ij nde eisen wordt voldaa n . Procedu res h ie rvoor worden nog nader u itgewerkt.

Aa nspra k e l ij k h e id

De politie of a n d ere b ij h et Pol itiekeurmerk betro kken o rg a n isati es, person e n of i nstel l i n g e n a a nvaarden geen a a n spra k e l ij k h e i d voor mog e l ij k e s c h a d e d i e uit (de p roce d u res r o n d ) a a n vraag, advisering, uitvoe ring, keuring e n/of certificer i n g met betrek k i ng tot het Po l itiekeur

merk Vei l i g Won e n® voort zouden k u n n e n komen.

1 4

POLITIE KEURMERK

VEILIG

WONEN

(16)

1.4. H et P o l iti e k e u rm e rk i n h et kort

1 . Wat is het Pol it i e ke u rmerk Ve i l ig Wonen ®?

H et Politiekeurmerk Ve i l i g Won e n is een keurmerk, dat k a n worden afgegeven voor woningen e n wijken d i e voldoen a a n een voo rgesch reven p a k ket van eisen voor soci a l e ve i l i g he id, i n braak- e n brandpreventie. Deze e i se n zijn omsch reven in twee h a ndboeken: h et H a ndboek Po l itiekeurmerk Ve i lig Wo nen voor de N i e uwbouw en h et H a ndboek voor B estaa nde Won i ng e n . H et keurmerk voor n i e uwbouw is een integ raal k e u r m e r k voor de omgevin g e n de woning e n . Voo r bestaa nde wijken e n won i ng e n bestaat d e mogelij k h eid v a n afgifte v a n deelcertifi cate n . E r is e e n dee lcertificaat Ve i lige Won i ng, e e n dee lcertificaat Vei l i g Com p l ex e n e e n dee lcertifi

caat Ve i l i g e Omgevi n g . Samen zij n zij goed voor het Po l itiekeurmerk Ve i l i g Wonen®. Een derde ha ndboek Organisatie (u itgave 1 999) beschrijft het proces va n i nvoering en de hele la ndelijke orga

nisatie.

2. W ie kan het k e urmerk aanvragen?

Het Politiekeurmerk voor de n i e uwbouw kan worden a a n g evraagd door de opdrachtgever van h et (n ieuwbouw) p roject waarop de a a nvraag betrek k i n g h eeft. De a a nvra a g voor h et Keur

merk Bestaa nde Wo n i ngen en de daarbij be hore nde dee l ce rtificaten Vei l i g e Won i n g e n/of Vei

l i g Complex voor bestaa nde wo n i ng e n is afkomstig van de eigenaar, beheerder of (ve r) h u u rder van de betreffende wo n i n g (en). Het certificaat Ve i l i ge Omg evi n g tenslotte kan worde n a a n g e

vraagd door de betreffende gemeente.

3. Waar kan het keu rmerk worden a a ngevraagd?

H et keurmerk voor d e nieuwbouw kan worden a angevraagd bij d e politie. I n a l l e p o l iti eregi o's is een tea m van speciaa l opgeleide bouwpl a n advise u rs actief. Adressen en telefoo n n u m mers van de politiere g i o's vindt u in b ij l a g e 5 . De a ctuele informatie is op te vragen bij h et Neder

l a nds Politie I nstituut. H et N ede rla nds Po l itie I nstituut kan u verte l l e n wie de regio n a l e con

tactpersonen zij n .

4. Het Pol iti ekeurmerk van experiment n a a r l a n d e l ijke i nvoer i n g .

Het expe r i m ent met h et Politiekeurmerk voor zowel de nieuwbouw a l s de bestaa nde bouw i s afges lote n . De kome nde j a re n wordt h et Politiekeurmerk Ve i lig Wo nen® l a nde lij k ingevoerd.

5. Wie zij n lande l ij k betrokken?

H et l a ndelij k e traject wordt b e g e l e i d door een R a a d van Toezicht Politiekeurmerk Veilig Won e n . Daarin participeren de m i n i steries van B i n ne n l a ndse Zaken en Justitie, h et Verbond van Verzekeraa rs, de Ve renigi ng Nederlandse G e m eenten, Aedes (voormalige Natio n a l e Won i n

g raad en NCI V), de Vere n i g i n g E i g e n H uis, de N ede rla ndse Woon bo nd, het p l atform va n N eder

l a ndse projectontw i k k e l a a rs N EPROM, de Consumenten bond, het Nede rla nds Po l itie I nstit u ut ( N P!), adviseurs uit diverse pol itiereg i o's, en h et Nationaa l Centrum voor Preventie (NCP).

6. Waar kan ik voor informatie over het keurmerk terecht?

Voor project-aanmelding en i nformatie over het Politiekeurmerk Vei l i g Wonen® kunt u contact opnemen met de pol itieregio waar het project wordt gebouwd. Zie bijlage 3.5.

V E I L I G

WONEN

(17)

De e I

P OL I T I E K E U R M E R K

VE I L I G

®

WONEN

2.1. De opbouw van het eisenpakket 2.2. Prestatie-eisen Stedenbouwkundige

randvoorwaarden CS)

2.3. Prestatie-eisen Openbare ruimte

(0)

2.4. Prestatie-eisen Kavels

(K)

2.5. Prestatie-eisen Gebouw (G) 2.6. Prestatie-eisen Woning (W)

(18)

2.1. De o p b o u w v a n het e i s e n p a k ket

H et eise n pa k ket bestaat uit norm bladen, die in vijf catego rieën zij n g eord e n d . Va n g root naar k l ein zij n dit a chtereenvolgens:

1 Sted enbouwku n dige ra ndvoorwaarden 2 Open bare ruimte

3 Kave ls 4 Gebouw 5 Woning

Aan e l ke categorie is een eisen pa k ket verbonden. Om voor h et vol ledige Politiekeurmerk Veilig Wo nen® in aanmerking te komen moet in a l l e categorieën a a n voldoende eisen worden volda a n .

Voor d e inde ling in d e z e categorieën i s gekozen op basis van d e vera ntwoord e lij k h eid van d e bij h et keurmerk betrokken pa rtij e n . Zo i s de gemeente verantwoorde lij k voor d e eisen in d e categorie 'open bare ruimte' e n zij n a l l e "woning-eisen" voor de opdrachtgever e n architect i n d e la atste categorie o p g e n o m e n . D e z e nieuwe inde ling k o m t da armee ook beter overeen met de ind eling van het h a n d boek besta a n d e bouw.

Binnen iedere categorie zij n de eisen vervolgens g eorden d vo lgens h et principe van 'buiten n a ar bin nen': eerst d e eisen b uite n h et woon g ebouw of de woning, dan d e e ntree, e nzovoorts.

Het eisen pa kket volgt zo a l s h et ware de bewoner of bezoe ker op weg naar de woning.

O m h et hele systeem inzichtelij k e n h a nteerbaar te maken, zij n bij dit h a n d boek toetslijsten g evoeg d . U vindt zowel een korte, overzichtelij ke toetslijst als een wat uitge breidere variant in d e bij l agen. De eerste is bedoeld om snel een overzicht te krijgen van d e "score" van h et pro

j ect. De tweede, wat uitgebreidere, versie lijst leent zich meer voor h et overleg en noteren van o pm erkingen bij d e nog te vervu l l e n of a a n te passen eisen.

Normbladen

De eisen zelf zij n uitgewerkt in zoge naamde normbladen: één eis per normblad. U vindt op die normbladen steeds de prestatie-eis (wat) en de specificaties waarmee in ieder g eva l a a n die eis kan worden vol d a a n (hoe). Basiseisen zij n herkenbaar a a n de donkerblauwe paginakleur e n doordat het n u m mer va n de eis in een zwart rondje geplaatst is . Bij a a n v u l l e n d e eisen i s h et rondje waarin h et n u m mer va n de eis staat wit en de pagina lichter bla uw. De eisen zij n zo geformuleerd, d at zij wil l en stim u l e re n tot creativiteit. Er zij n immers méér wegen die naar Rome leide n . De eisen zij n daarom verwoord als prestaties, in overeenstemming met d e g a n g ba

re praktijk in d e bouwwerel d . Dit imp liceert tevens een 'g elijkwaardig h eidsc l a usule': oplossin

gen die afwij ken van de op lossingen onder "h oe" in het handboek maar a a ntoonbaar tot h et

zelfde preventieve effect leiden, komen eveneens in a a n m erking (zie ook 1 .4.: De proced ure).

Voorts wordt vermeld op welke veilig h eidsproblemen d e maatregel gericht is:

inbraak woning inbra ak g e bouwen diefstal va n/uit a uto's

diefstal vanaf de open bare weg fietsendiefstal

va nda lis me b u urtoverlast

onvei ligheidsbel eving bra nd

open bare gewe l d pleging

V E I L I G

WONEN

(19)

H et norm blad eindigt telkens m et de toetsingscriteria die a a n de eis ten grondslag liggen (zie h i ervoor ook onderdee l 1 .2 : Waar komen de keurmerk-e isen vanda a n ) :

a a nwezigheid daders attractiviteit doelwit kwetsbaarheid doelwit soc i a l e ogen

zichtbaarheid betrokkenheid

attractiviteit omgeving

toega n ke l i j k h e id/vl u chtwege n .

Ba s is e i s e n en a a n v u l lende e isen

Ook op het gebied va n beveiliging geldt: de ketting is zo sterk als de zwa kste schakel. Anders gezegd: de preventieve waarde van een maatrege l wordt mede bepa a ld door de aanwezigheid va n a ndere, daarmee samenha ngende, maatrege len. Zo h eeft het beveiligen van de voordeur weinig zin als het raam ernaast simpe l te openen is. Om het Pol itiekeurmerk Vei lig Wonen'" voor een nieuwbouwwijk te behalen moet da n ook a a n álle van toepassi ng z ij nde basiseisen worden volda a n . Als basiseisen zijn die eisen benoemd waarvoor een breed draagvlak bestaat, met name va nwege de (door onderzoek aa ngetoonde) preve nti eve effecten. Er zijn in het h a ndboek 23 basiseisen opgenomen.

Va n de a a nvu l l ende e isen die van toepa ss i ng worden verkla ard m oet aan min i m a a l 60% wor

den volda a n . Er zijn 28 van deze aanvullende eisen. I ndie n deze a l lemaal van toepassing zou

den zijn moet dus aan m i n i m a a l 1 7 a a nvu l l e nde eise n worden volda a n . Deze eisen m ogen u it a l l e categorieën komen.

Welk e isenpa kket i s o p het project van toepass i n g ?

H et i s a l e e n a a ntal m a l e n genoemd: a l l ereerst wordt - door d e keurmerkcommissie o f d e regio

n a a l proj ectle ider Ve i l ig Wo nen - bepaald we l ke eisen op h et betreffende project van toepassing z ij n . Soms is het lastig om te bepa len aan we l ke eisen een opdra chtgever moet vo ldoe n . B ijvoor

beeld: een projecto ntwikkelaar bouwt 20 won i ngen in een veel grotere uitbreidi ngslocatie. Er is - b i n n e n dat project- da n hooguit een beperkte moge l ij kh e id om op steden bouwk u ndig nivea u iets te wijzigen. Of op een zoge naamde " i n bre i-lokatie" i n de stad wordt een nieuw a p parte

me ntengebouw gebo uwd, terwij l in de omgeving verder niets wijz igt. I n beide geva l l e n is het b ijvoorbeeld l astig o m b i n n e n a l l e vijf de categorieën aan de eisen te voldoen. Samen met de projectleider/keurmerkcommissie zal er altijd een oplossing worden gevonden .

Als h u l p midde l i s i n een s c h e m a o p de vo lgende pagina i n hoofdlijnen weergegeven wel ke categorieën eisen in h et a lgemeen in versc hi l l e nde situaties van toepassing z u l l e n zijn, een en a nder ter beoordeling van de keurmerkcommissie of regionaal project leider Ve i l ig Wo n e n .

17

VEILIG

WONEN

(20)

Nieuwbouw

I

^S stedenbouwkundige randvoorwaarden

I

⁰ open bare ruimte

I

^K ^kavels

I

^G woongebouw

I

^W ^{won ing}

Same ngevat bete kent d it:

Politiekeurmerk Veilig Wonen Eisenpakket van toepassing:

,--- � �

+J f-- +J

:> :>

c: f-- c:

f--- f---

- f--

C'I c:

:§

�

.Q _.-c: f---- 3: _::l

c: 0

C1I c: .Q

. (I) (I)

.t: ::l ^....^v(I) i- C'I c:

- '0' 0

c: � 0

C1I Co 3:

.:é (I)

�

^c^(I) ^i- ^'(I)^LU^c:

'--- - L--

f--.---

0

f--

0

I---- ....

:>

I---- c:

0

i-

_� 0

i- ^c:⁰^c:

0

i-_L--

3:

H et vo l l edige eise npa kket (a l l e vijf de categorieën) is va n toepass i ng b ij uitbreidingswijken e n grotere i n bre idingslocaties.

Bij d e e l proj ecten in u itbre i d i ngswij ken en k l ein ere i n breidi ngsproj ecten kan d e categori e 5 (Steden bouwku n dige ran dvoorwaarden) ge heel of deels niet van toepassing worden verkl aard. Voorbeelden h i ervan zijn b ijvoorbeeld een a p partem entenco m p lex i n een uitbrei

d i ngswij k of een n i euw blok ee ngezin swo ningen in een bestaa n d e woonwij k . Of de cate

gori e 5 in z'n ge heel n i et va n toepass i ng kan word e n verklaard is ter beoorde ling van d e keurmerkcomm issie o f d e regionale proj ect l eider Pol itieke urmerk Veilig Wo nen®. B e pa lend daarbij is of red elij k erwijs nog invloed op d e sted e n bouwk u n d ige o pzet van d e o mgev i ng moge lij k is.

Al leen voor vrijstaa n d e of twee-o nder-één-ka pwoningen d i e gebouwd word e n in opdracht van een particulier op een vrije kavel is het moge lij k om a l leen d e categor i e W (Wo n i ng) toe te passe n . Het kan h ierbij ga a n om zowel een nieuwbo u wwoning in een besta a n d e wij k als in een uitbre i dings l ocatie. I n dit geval wordt n i et vooraf een (voor l opig) keurmerk verleend, maar wordt achteraf - n a oplevering - h et certificaat Ve i l ige Wo n i ng afgegeve n . Ook voor deze uitzon d eri ngen gel dt: of de overige categorieën al d a n n i et (dee ls) van toepassing worden verklaard wordt bepa a l d door d e keurmerkcom missie of d e regionaal project l e i der Po l itiekeurmerk Veilig Won e n®.

N i et a l leen categorieën eisen k u n nen - volgens bovenstaand sch ema - n i et van toe passing wor

d e n verklaard, dat geldt ook voor individuele eisen bin nen de categorieën. We maken d aarbij onderscheid tussen twee typen eisen:

1 . E isen d ie a l l ee n van toe passi ng zijn als de ontwerponderde l e n waarop d ie eisen betre k k i ng h e b be n ook i n de wij k a a nwezig zijn. Als d i e n i et aanwezig zij n d a n z ij n uiteraard ook d i e eisen n i et va n toepassing. Dit geldt b ijvoorbee ld voor voorz i e n i ngen (58), achterpaden (K4) of een lift (G6).

2 . E isen die a l tijd va n toepass i ng zij n: deze hebben betrek king op ontwerponderdelen waar van h et positief is a l s ze in de wijk a a nwezig zij n (en d u s n egatief a ls ze ontbreken). Ont

breekt d i t ontwerponderd eel d a n is d a n ook a a n d i e eis n i et voldaa n . Voorbee l d e n van d it soort e isen zij n 5 1 tot en met 57 (a l l e n steden bouwku n d ige opzet), open bare verl ichting (0 1 ). voor- en z ijt u i n (K3), b a l kons (G2), z i cht op de open bare r u i mte (W 1 ) en opk l i m ba ar

h e i d (W3).

V E I L I G

WONEN

(21)

2.2. P OL I T I E K E U R M E R K

VEILIG

_®

WONEN

5 1 Woningdifferentiatie (aanvullende eis) 52 Bouwhoogte en schaal (aanvullende eis)

_ 53 Aansluiting op omliggende bebouwing (aanvullende eis) - 54 Wijkontsluiting (aanvullende eis)

_ 55 Routes langzaam verkeer (aanvullende eis) -56 Verkaveling en achterpaden (aanvullende eis) - 57 Recreatie en groen (aanvullende eis)

58 Voorzieningengebied (aanvullende eis)

59 Publiekstrekkende voorzieningen (aanvullende eis) 5 1 0 Wijk- of buurtcentra (aanvullende eis)

(22)

A A N v u L L E N D E E I s Won i ng d i ffere nt i at i e

H et �gebied is g evarieerd en bewoners k u n n e n zich met h et woongebied identificeren .

• Er is variatie n a ar woningen (wo n i n gtype, won i n g grootte, prijsklasse, e i g endom, laag bouw of gesta pelde bouw) en daarmee variatie naar doe lgroepen in de wijk.

• De variatie wordt opgebouwd u i t homogene clusters wo n i ng e n .

Veiligheidsproblemen

vandalisme i n braak g e bouwen b uurtoverl ast

Criteria

a a nwez i g h eid daders betrokkenh eid

a a ntrekke lij k h eid doe lwit

P O L I T I � K E U R M E R K

V E I L I G

WONEN

(23)

A A N v u L L E N o E E 5 B o u w h oogte e n scha a l

H et �gebied voldoet a a n d e mense l ij k e ma at; men voelt zich n i et verloren temidden va n anon i e

me bouwmassa's.

• Woongebouwen zijn over h et a l gemee n n i et hoger d a n vijf bouwlage n . Beperkt toegepast z ij n hogere woongebouwen a ls sted e n bouwk u n d i g e accenten toeg esta a n .

• B ij l a a g bouw z i j n m a x i m a a l rijen v a n 20 w o n i n g e n a a n eenges loten , d e voorkeur g a at uit n a ar maxi m a a l 1 0 .

Toelichting

Oe maximale lengte van rijen woningen houdt onder meer verband met de gewenste lengte van ach terpaden.

Z i e ook

• S6 'Verkave l i n g e n achterpaden'

• K 1 'Verkave l i n g en situering een ge

z i nswo n i n g en'

• K2 'Verkave l i n g en situer i n g woon

g e bouwen'

• K4 'Achterpaden'

• G 1 'Woon g ebouw; omvang e n com

part i m e nter i n g'

Veiligheidsproblemen

vandal isme b u urtoverl ast

onvei I i g h e i ds be l eving

20

Criteria

betrokkenheid toega n ke l i j k h e i d

V E I L I G W O N E N

(24)

A A N v u L L E N D E E 5 A a n s l u i t i ng o p o m l i gg e n d e bebo u w i n g

H et woon g e bied s l uit a a n op de rest van de bebouwde kom.

• De overg a n g van h et bestaa nde naar h et nieuwe woo ngebied wordt overzichte l ij k e n attractief vormgegeven, door:

- h erken bare en a a ntrekkelij ke e ntrees van h et woo ngebied in het zicht van won i ng e n;

-

- het b u ndelen van verkeersstromen, zodat i nformeel toezicht op de toega ngsro utes ontstaat;

- h et ontbreken van een 'niemandsla nd' waarop geen toezicht is en h et ontbre ken van ruimte l ij k e --

barri ères zoa l s een s poor l ij n, a utosne lweg of g e l u idwere nde voorz i e n i n g e n . De max i m a l e -

afstand tussen h et bestaa nde e n n i e uwe woongebied i s 1 00 m eter.

Z i e ook

• KS 'Erfafscheidin g e n '

--

Vei I igheidsproblemen Criteria

va nda lisme toeg a n ke l ij k h e i d

onvei I i g h eidsbel eving

(25)

A A N v u L L E N D E E I 5 Wij konts l u it i ng

De ontsl u i t i n g van h et woo n gebied is overz ichte l ij k .

• een woongebied tot 500 woni ngen h eeft maxi m a a l 1 of 2 hoofdonts l u it i n g e n voor g e m otoriseerd verkeer.

of

• een woongebied met meer dan 500 wonin g e n heeft maxi m a a l 2 tot 4 hoofdonts l u itingen voor g e moto riseerd verkeer.

Vei I igheidsproblemen Criteria

i n b raak gebouwen toega n ke l ij k h eid

22

VEILIG

W O N E N

(26)

A A N v u L L E N D E E 5 R o utes l a n gz a a m verkeer

Routes voor fietsers e n voetg angers zijn soc i a a l ve i l i g .

Dag- e n n achtro utes:

• Op ten m i nste één van d e ro utes va n u it won i ngen n a a r essentiële functies e n voorz i e n i n g e n (win

kel, sc hool, openbaar vervoer, pa rkeren, wij kcentrum) is zicht vanuit d e o m l iggende bebouwi n g .

• E r z ij n geen t u n n e ls, viaducten o f onderdoorg a n g e n op de l a ngzaam-verkeer- routes n a a r d e voor

z i e n i ngen.

• Langs routes voor l a ngzaam verkeer is h et a a ntal m 2 g esloten rol l u i k m i nd e r d a n 50% van h et tota l e aantal m2 g l a soppervlak. De maxi m a l e a a neengesl oten l e n gte van g esloten ro l l u i k e n bedraagt 20 meter. B ij d e bereke n i n g te l l e n a l leen d i e rol l u iken mee d i e z i ch o p d e begane g rond bev i nden.

Dag routes, recreatieve of a lternatieve routes:

• O p a Iternatieve routes door h et g roen wordt geen schijnve i l i g h e i d g ewekt d o o r een recht beloop e n/of open bare verl ichting.

Zie ook

• 0 1 'Openbare ver l icht i n g '

Z i e volgende pag i n a >

Veiligheidsproblemen

openbare g ewe l d p l e g i n g onvei I ighei dsbelevi n g

Criteria

toe g a n ke l ij k h e i d

aa nwez i g h e i d soc i a l e ogen z ichtba a r h e i d

kwetsbaarheid doelwit

V E I L I G

WONEN

(27)

Vervolg S 5 - Routes l a n g z a a m verkeer

Tip

Het z i c h t op routes k a n bereikt word e n d o o r d e routes langs d e voorz ij d e va n d e wo n i ngen t e l a t e n l o p e n . Aan d e voorzijde van won i n g e n is h et z i cht o p l a n g e term ijn beter gegarandeerd dan aan de achterzijde van woon bebouwi n g .

D o o r routes voo r l a n gzaam verkeer i n h e t g roen t e voorzien va n e e n o p e n z o n e va n m i n i ma a l 4 mete r a a n b e i d e z ij d e n is een beter ove rzicht over d e route mogelijk. Dit k a n b ijvoorbeeld met laag b l ijve n d e beplanting.

/

24

VEILIG

W O N E N

(28)

A A N v u L L E N o E E I 5 Ve rkave l i n g e n a chte rpa d e n

D e verkave l i n g d ra a gt bij a a n een soc i a a l ve i l ige ontsl u it i n gsstruct u u r .

• De verkave l i n g is zo opg ezet dat achterpaden overz ichte l i j k zijn en voldoen a a n d e specifi caties van norm blad K4 " a chterpa d e n "

Z i e o o k

• S2 ' B ouwh oogte en scha a l '

• K 4 'Achterpaden'

Veiligheidsproblemen

onve i l ig h eidsbelevi n g b u u rtoverl ast

Criteria

z ichtbaarheid betro k k e n h e i d toeg a n k e l ij k he i d

P O L I T I � K E U R M E R K

(29)

• A A N v u L L E N D E E I s Recreat i e e n g ro e n

I n het woongebied i s r u i mte o m te recreëren e n draagt openbaar g roen b ij a a n een attract i eve e n ove rzichte l ijke woo nomgev i n g .

• I n h et woongebied o f a a n d e r a n d d aa rvan, ligt een centra a l (groen) g e b ied met moge l ij k heden voor m u lti-fu n ctioneel gebruik (spelen, wa n de len, p u b l i eksact ivite iten, vissen, etc.)

• Ve rspreid in het woongebied zij n k l e i nere (groene) p l e k ke n gesitueerd, onder a ndere ten behoeve va n spee l r u i mte.

Toelichting

Deze aan vullende eis is altijd van toepassing als een wijk groter is dan 500 woningen.

Z i e ook

• 09 'Voorz i e n i ngen voor jongeren'

Veiligheidsproblemen

b u u rtoverl ast

26

Criteria

attractiviteit betrokkenheid

(30)

A A N v u L L E N D E E 5

Voo rz i e n i n g e n g e b i e d

H et voorz i e n i ngengebied i s a a ntrekke lijk e n k a n a ls ontmoeti ngsplaats i n het woongebied functione

ren. B u iten de w i n keltij d e n is er geen on bewoonde en verlaten sfee r, d i e u itnodigt tot cri m i n a l iteit e n/of onve i l i g h e i dsgevoe lens oproept.

• Voorz i e n i n g e n veroorzaken geen ove rl ast.

• Voorz i e n i n g e n l ig g e n bij voo rkeur centra a l in h et woongebied.

• E r is een menging van fu ncties: wo nen, w i n kels, (geen overl ast veroo rza ken de) horeca e n voorzie

n i ngen zoa ls een b i b l i otheek, postka ntoor, med ische voorz i e n i ngen, bank etc., waardoor o p ver

sch i l l en d e tijden toezicht aa nwezig is.

• Boven m i n i m a a l 60% van de w i n k e l s l i ggen won ingen, die z i cht h e b be n op het voorz i e n i ngenge

bied.

• Fu ncties die na s l u it i n gstijd van d e w i n kels open zijn of worde n g e b r u i kt (zoals een a potheek e n een beta a l a utomaat) l i ggen i n h et z i cht van won i n g e n .

• Loo proutes van en naar de voorz i e n i ngen l i g g e n i n h et z i cht van won i n g e n .

Z i e ook

• 02 'Parkeren i n d e openlucht'

• 03 'Openbare parkeerg a rage'

• 04 'Voorz i e n i ngen voor het sta l l e n van fi etse n '

• Voor a a n beve l i n g e n rondom d e i n richting van w i n ke l gebieden z i e de 'checkl ist w i n ke l g e b ie

den', ' Beve i l i g i n g van gebouwen deel 3 : w i n kels' ( p u b l i catie van d e Stichti ng B o uwresearch) of h et p roject 'Ve i l i g Ondernemen'. Zie voor ver

dere i nformatie over deze l iteratu u r b ij l age 9 'Verder lezen'.

Vei I igheidsproblemen

vandal isme b u u rtoverlast i n braak g e bouwen d i efstal van/uit a uto's

d i efstal vanaf de openbare weg openbare gewe l d p l e g i n g onve i l i g heidsbeleving

Criteria

a a nwez i g h e i d d a de rs a a nwez i g h e i d socia l e ogen z i chtbaa rh e i d

betrokkenheid

a a ntre k k e l ij k h e i d doelwit kwetsba arheid doelwit