Stageverslag op de
afdeling collecties bij het
Groninger Museum
Kornelis Fragakis | S3535118
Begeleider Rijksuniversiteit Groningen: Dr. J.P. Keizer
Begeleider Groninger Museum: Jenny Kloostra & Prof. Dr. Andreas Blühm
Ma. Art History 2020-2021 | Faculty of Arts | University of Groningen
1
Inhoudsopgave
Inleiding ... 2
Wat heb ik gedaan? ... 5
Inzicht krijgen in het proces van het afbouwen van een tentoonstelling... 5
Mondo Mendini ... 5
‘What will the neighbours say?’ & ‘En toch staat de Martini’ ... 9
Erflaters ... 9
Verdiepen in de kunst van art handling ... 10
Inzicht krijgen in het proces van het opbouwen van een (grote) tentoonstelling ... 13
Unzipped ... 13
Bijhouden van inkomende bruiklenen en het daarbij construeren van een overzichtelijke lijst
met locatie van de objecten in de tentoonstelling ... 15
Zelfstandig een project kunnen coördineren onder leiding van een projectleider. ... 21
Analyseren van grote hoeveelheden werk in Adlib en het ontwikkelen van een overzichtelijk
systeem om de gedigitaliseerde objecten met de fysieke te kunnen analyseren en updaten.23
Kritische Analyse ... 25
Bijlage ... 30
Erflaters (Jacobs) ... 30
Zaalteksten (incompleet) ... 34
Erflaters (Schay) ... 42
Inhoud object kisten – Unzipped ... 45
Inhoud setworks kisten – Unzipped ... 65
Conditierapporten – Unzipped ... 68
Herinrichting provincie huis ... 73
Eventuele aankopen – John Veldkamp ... 78
Inventarisatie depot ... 83
2
Inleiding
Ik ben tijdens de stage erg gestimuleerd om zelf te gaan ontdekken. Dit uit zich vooral in open
opdrachten en taken waarvan de werkwijze niet of bijna niet vast staat. Het zelfstandig en
assertief kunnen werken onderling de reguliere werknemers ging hierdoor erg soepel en ben ik
bij de meeste lopende zaken betrokken. Een van meest ingrijpende processen waarbij ik ben
betrokken geraakt is een shift in de manier van werken van het museum en de afdeling
collecties. Mijn oorspronkelijke stagebegeleider is namelijk per 1 januari gestart in het Fries
museum. Hierdoor ontstond er een groot gat en was hierdoor ruimte voor verandering. Deze
kans is goed benut om opnieuw naar de verschillende rollen en taken te kijken binnen de
afdeling. Ik ben voor het proces ook gevraagd om mijn mening te uiten in een persoonlijk
gesprek met mijn huidige stagebegeleider en directeur van het Groninger Museum Andreas
Blühm.
In hoeverre dit gesprek invloed heeft gehad op de besluitvorming is niet te achterhalen, maar
het feit dat een stagiair werd betrokken bij het proces is erg moedig en voor mij heel interessant
om mee te maken. Je krijgt hierdoor veel mee van de bedrijfsvoering in een museum via veel
verschillende invalshoeken. Naast dat het een gevoel van betrokkenheid geeft, zorgt het er ook
voor dat je als stagiair serieus genomen wordt. Ik heb echt het gevoel gehad dat ik onderdeel
was van de dagelijkse gang van zaken in het museum. Het lastige is dat de stage na een half
jaar voorbij is en je betrokken gevoel zomaar weer voorbij kan zijn. Het geluk moet er zijn om
een leuke baan te vinden in het Groninger Museum of op een andere plek. Er heerst ook een
besef bij het feit dat er een vorm van geluk in een stage schuilt. De plek kan fantastisch zijn,
maar als er op het moment van de stage geen grote of indrukwekkende projecten staan gepland
krijg je wellicht een wat eenzijdige kantoorervaring.
Dit was totaal niet het geval in het Groninger Museum. Ik werd van tevoren gewaarschuwd dat
de eerste maanden erg praktisch van aard waren en daardoor de kantoorwerkzaamheden op een
minimumniveau doorgingen. Ik had daarom in het begin van mijn stage nog geen concrete
leerdoelen, ook op aanrader van mijn stagebegeleider. Het voornaamste wat mij te wachten
stond was de afbouw van een gehele vleugel van het museum voor Unzipped een grote
tentoonstelling van The Rolling Stones. Na deze periode was er ruimte om te verdiepen in het
werk van een conservator, curator en collectie medewerker. Gaandeweg zijn de leerdoelen
ontstaan en zijn er scheidingslijnen ontstaan. De leerdoelen hieronder zijn daarom ook in
volgorde van uitvoering genoteerd.
3
1. Inzicht krijgen in het proces van het afbouwen van een tentoonstelling
2. Verdiepen in de kunst van art handling
3. Inzicht krijgen in het proces van het opbouwen van een (grote)
tentoonstelling
4. Bijhouden van inkomende bruiklenen en het daarbij construeren van een
overzichtelijke lijst met locatie van de objecten in de tentoonstelling en
kistnummer
5. Zelfstandig een project kunnen coördineren onder leiding van een
projectleider.
6. Analyseren van grote hoeveel heden werk in Adlib en het ontwikkelen van
een overzichtelijk systeem om de gedigitaliseerde objecten met de fysieke
te kunnen analyseren en updaten.
Deze leerdoelen zijn opgesteld om in een korte tijd een zo uitgebreid mogelijke ervaring te
creëren binnen het museum. De paper is zoveel mogelijk op chronologische wijze opgebouwd
en begint met de afbouw van Mondo Mendini – De Wereld van Alessandro Mendini. Deze
tentoonstelling liep van 12 oktober tot en met 30 augustus. De tentoonstelling was mij niet
geheeld onbekend. Tijdens mijn master volgde ik een vak van Andreas Blühm in het Groninger
Museum. Daarin werd de groep getrakteerd op een rondleiding tijdens van de opbouw van de
tentoonstelling. Op dat moment liep ik daar rond als leek, aangezien ik nog nooit een museale
opbouw heb mogen aanschouwen. Het viel op dat er veel verschillende groepen tegelijkertijd
bezig waren op alle fronten. Van het bouwen van sokkels, schilderen en het plaatsen van
objecten.
Een andere verrassing was dat wij als groep op de opening van de tentoonstelling mochten
komen en hiermee als een van de eerste buitenstaanders de tentoonstelling mochten
bewonderen. Niet alleen voelde dit erg speciaal, maar ook heel leerzaam. Op dat moment had
ik nog geen idee dat ik een jaar later die tentoonstelling zou helpen afbouwen.
Vanaf mijn eerste dag 31 augustus tot en met de opening van Unzipped op 14 november ging
al mijn tijd naar het afbouwen en opbouwen van verschillende tentoonstellingen. De eerste vier
leerdoelen zullen grotendeels aan de hand van deze elf weken worden geanalyseerd.
4
Leerdoel vijf en zes kunnen grofweg in twee grote opdrachten worden verdeeld. De eerste is
een wissel van een wand in de zogeheten ‘erflaters’ zaal. In deze zaal hangen schilderijen van
verschillende invloedrijke Groningers. Mijn opdracht hierin was om een van de wanden
opnieuw in te delen en daarbij elke stap moest coördineren in samenwerking met Egge Knol,
de verantwoordelijke conservator.
De tweede opdracht was het organiseren en checken van de fotografiezaal in het depot. Deze
zaal was in zo’n tien jaar niet meer grondig bekeken. Ik werd volledig vrijgelaten in mijn
aanpak. De eerste en grootste stap hierin was het inventariseren van alle objecten in de ruimte
aan de hand van een zelf gemaakt systeem.
Om de rest van de paper overzichtelijk te houden zijn de kleinere opdrachten en
werkzaamheden gebundeld en verwerkt in de afsluitende kritische reflectie. Denk hierbij aan
het geven van een korte presentatie aan master studenten, het regelen van een bezoek aan het
depot van een ander museum in Nederland of het assisteren van Jenny Kloostra bij het maken
van een plan om de kunst in het stadhuis her in te delen.
5
Wat heb ik gedaan?
Inzicht krijgen in het proces van het afbouwen van een tentoonstelling
Mondo Mendini
Mijn eerste dag in het Groninger Museum was tevens de eerste dag van de afbouw van de
Mondo Mendini tentoonstelling. Hierdoor kon ik het volledige proces van de fysieke afbouw
meemaken. De tentoonstelling stond in het teken van ontwerper en architect Alessandro
Mendini. Mendini was de hoofdarchitect van het museumgebouw en heeft als laatste eerbetoon
aan het museum zelf de tentoonstelling ontworpen. Het bijzondere aan Mendini is, is dat hij
niet een tentoonstelling wilde over zijn eigen werk, maar hij wilde zijn inspiraties combineren
met zijn eigen ontwerpen. Deze beslissing zorgde ervoor dat er een grote variatie aan objecten
in de tentoonstelling stond, variërend van een middeleeuws harnas tot een Suprême
skateboarddeck.
Dit heeft geresulteerd in een inzage van een volle en gevarieerde afbouwperiode, waarvan de
eerste twee weken voor mijn het teken stonden van observeren en assisteren waar nodig, met
taken als het vasthouden, verplaatsen en poetsen van objecten. Dit klinkt niet heel interessant,
maar alleen het aanraken van objecten in een museum kan als een hele stap voelen.
6
Doordat alleen deze handeling al indrukwekkend is de eerste twee weken, kreeg ik weinig mee
van het proces van afbouwen. Hierdoor kan ik niet een overzichtelijk schema schetsen van de
processen van deze afbouw, maar vooral losse elementen benoemen. Een van de meest voor de
hand liggende aspecten is art handling, dit is ook een apart leerdoel die ik later zal behandelen.
Een ander element zijn de verschillende werkzame partijen tijdens de gehele afbouw. Met elk
van deze partijen heb ik in mogen en kunnen samenwerken. De meeste tijd heb ik doorgebracht
met de registrars en de tentoonstelling bouwers. Hierin heb ik voor het eerst kennisgemaakt met
conditierapporten, conditie checks, verzekeringen en verschillende transportmogelijkheden.
Afbeelding 3 laat een zogeheten ‘packing report’ zien. Zulke rapporten worden soms
aangevraagd om de bruikleengever ervan te verzekeren dat er niks is misgegaan met het
inpakken. Ik heb geholpen met het inpakken van CRO (2016) en naderhand het packing report
gemaakt. Soms stuurt de bruikleengever zelf iemand naar het museum om het inpakken te
begeleiden. Dit wordt voornamelijk gedaan met kwetsbare of waardevolle objecten.
De situatie bij de Mendini afbouw was anders in
verband met de Covid-19 crisis. Hierdoor was het
praktisch onmogelijk om veilig een restaurateur,
registrar, conservator of iemand anders te sturen
naar Groningen. Enkele bruikleengevers kozen
hierdoor om dit via een foto of videoverslag te
doen of via een live camera verbinding. Deze
digitale ondersteuning werd toegepast op
meerdere objecten in de tentoonstelling. Het
grootste kunstwerk hierin was Petite Cathédrale
(1996-2002) van Alessandro Mendini. Tijdens de
afbouw van de kathedraal keek zowel iemand van
Cartier, de eigenaar, als van het atelier van
Mendini mee.
8
9
Tijdens de afbouw en opbouwperiode is een van de belangrijkste externe ploegen, de
tentoonstelling bouwers. Deze groep, onder leiding van Bas Beets, bestaan uit een vaste groep
mensen die al sinds 2001 bij bijna elke tentoonstelling aanwezig zijn. Ze maken niet alleen de
sokkels, tussenwanden en andere constructie werkzaamheden, maar ze helpen ook met art
handling. Daarnaast waren bij de Mendini afbouw nog twee teams; de technische dienst van het
museum zelf en de koeriers. De technische dienst houdt zich vooral bezig met de belichting en
helpen mee met het inpakken van kunst. De koeriers waren er puur voor het inpakken en
transporteren van kunst. Van deze mensen heb ik verschillende praktische tips gekregen voor
het inpakken van kunst.
‘What will the neighbours say?’ & ‘En toch staat de Martini’
Naast de tentoonstelling van Mendini waren er nog twee tentoonstellingen die afgebouwd
moesten worden, ‘What will the neighbours say?’ een tentoonstelling met foto’s uit eigen
collectie en ‘En toch staat de Martini’ een tentoonstelling ter ere van 75 jaar bevrijding in
Groningen. Omdat ‘What will the neighbours say?’ een tentoonstelling was met foto’s uit eigen
collectie ging het afbouw proces erg snel. De meeste foto’s werden verpakt in papier en aircap
en met de eigen vrachtwagen naar het depot vervoerd. Er komt hierdoor geen bruikleengever
of externe transporteur aan te pas. Enkel de collectie medewerkers, technische dienst en het
team van Bas Beets hielpen met de afbouw.
‘En toch staat de Martini’ had een snelle maar complexe afbouw. Niet door de hoeveelheid
objecten, maar door een pantservoertuig en een Jeep die met een kraan uit het gebouw getakeld
moesten worden. Dit was echter niet iets waar ik bij kon helpen. Wel heb ik zo’n 30
bevrijdingsrokken van paspoppen gehaald en in archiefdozen gedaan.
Erflaters
In de tweede helft van mijn stage ben ik bezig geweest met een wissel in de erflaters zaal. Dit
is een zaal in de vleugel van de vaste collectie met schilderijen van bekende en invloedrijke
Groningers, ofwel erflaters. In deze zaal staan twee wisselingen geplant die ik onder leiding
van de conservator regel. De eerste is een grote wissel waarin enkele schilderijen vervangen
worden met andere. Het is mijn taak om met een voorstel te komen voor een indeling met de
juiste schilderijen. Het is hierin belangrijk om rekening te houden met de inclusiviteit. Dat wil
zeggen, een balans in geslacht en etniciteit. Voor deze zaal is vooral de man – vrouw balans
belangrijk. De aanleiding was ook een missend portret van Aletta Jacobs.
10
Naast het bedenken van een indeling, moet er ook een planning gemaakt worden met de juiste
partijen. Want zodra de indeling en object teksten zijn gemaakt, moet de tekst naar de afdeling
educatie voor een vertaling en het bestellen van het fysieke bord. Ondertussen moet met het
depot een transport datum geplant worden voor het brengen van de nieuwe werken en het
ophalen van de oude. Dit wordt vervolgens gecommuniceerd met de technische dienst om de
daadwerkelijke wissel te realiseren. Helaas valt een groot deel van deze taken buiten de stage.
Hopelijk kan ik de taak wel afronden, maar dan niet als stagiair. Ik zal later in het verslag dieper
ingaan op het maken van een indeling en het schrijven van objectteksten.
Verdiepen in de kunst van art handling
De eerste kennismaking met ‘art handeling’ was spannend, de gebruiken van het museum en
de kwetsbaarheid van de objecten waren mij nog onbekend. Daarnaast moest ik mezelf
distantiëren van de gebruiken die ik had opgebouwd als kunstenaar, dit is geen goede manier
van art handling voor een museum. De eerdergenoemde diversiteit van soorten objecten in deze
tentoonstelling zorgde voor een spannende en leerzame ervaring. In een periode van drie
maanden heb ik een groot scala aan kunst verplaatst, ingepakt, uitgepakt en geïnventariseerd.
Een van mijn eerste zelfstandige taken was het inpakken van het werk 12 Colonne (2006) van
Alessandro Mendini. Dit zijn twaalf zuilen of figuren bestaande uit keramieken delen. In het
museum stonden zeven van de twaalf ‘colonne’. Ik moest alle individuele keramieken delen in
pakken in kartonnendozen. De uitdaging die hierbij kwam kijken zat hem in de wijze waarop
de onderdelen zijn verzonden. Elke doos was namelijk anders waarbij de tape de dozen in de
juiste maat hielden. De eerste stap was het matchen van de doos met het juiste keramieken
onderdeel. Vervolgens werd elk onderdeel gecheckt op beschadigingen en zo nodig op de foto
gezet. Daarna is elk onderdeel verpakt in een laag met zuurvrij papier, met daaromheen een
laag met aircap (of bubblewrap). De wijze waarop de werken werden ingepakt was niet zozeer
bijzonder. Het interessante aan deze opdracht
was dat ik een eigen project binnen het hele
proces had om mee bezig te gaan. Dit project
heeft ervoor gezorgd dat, ondanks de wijze
waarop iets wordt opgestuurd, er altijd een
vorm van respect, aandacht en precisie in art
handling zit. De waarde of kwetsbaarheid
maakt hiervoor in zeker zin niet uit, omdat
overal voorzichtig mee wordt omgegaan.
Figuur 4 Opstelling van 12 Colonne in de Mondo Mendini tentoonstelling11
Dit kan echter ook doorslaan, waardoor er te voorzichtig met een werk wordt omgegaan. Een
goed voorbeeld hiervan was het inpakken van een harnas. Dit harnas moest terug naar het
museum in Milaan. De conservator keek via een live verbinding bij elke stap mee hoe het harnas
zorgvuldig in de kist werd getild, hierbij gaf ze tips en opmerkingen om dit zo soepel mogelijk
te laten verlopen. De helm werd in een aparte kist getransporteerd maar paste niet helemaal.
Jenny Kloostra sloot heel voorzichtig de vizier, maar zonder succes. De conservator gaf
vervolgens als tip om het vizier helemaal op te tillen en hard dicht te klappen. Ze vond het niet
nodig om er zo voorzichtig mee om te gaan omdat het ook bescherming moet kunnen bieden
tegen oorlogsvoering.
Art handling is essentieel als conservator of collectie medewerker. Elk kunstwerk en object is
een vraagstuk die beantwoord moet worden. De staat van een werk is in die zin wel degelijk
belangrijk, in tegen stelling tot ik eerder noemde. Dat ging meer over een algemene vorm van
voorzichtigheid voor elk kunstwerk. Daarnaast kan er met kunst uit eigen collectie volledig op
eigen wijze mee omgegaan worden, want bij inkomende bruiklenen kunnen er bepaalde
voorwaarden aan het hanteren verbonden zitten. Een goed voorbeeld is een van de drumstellen
van Charlie Watts die te zien is in Unzipped. Dit specifieke drumstel mocht maar door een
persoon uit Amerika in elkaar gezet worden en door niemand anders worden aangeraakt.
Normaal gesproken is dit uiteraard geen probleem, maar door Covid-19 mocht deze persoon
niet naar Nederland komen. Uiteindelijk is het drumstel door medewerkers van het museum in
elkaar gezet.
Daarom is het belangrijk om een goede balans te vinden tussen efficiëntie, zorgvuldig zijn en
met de volle aandacht bezig te gaan met alle soorten kunst.
Er is geen algemene wijze om met kunst om te gaan, maar
er is wel een basis waarop verder gebouwd kan worden.
Deze basis houdt in dat er met elk kunstwerk opnieuw
bekeken moet worden hoe ermee wordt omgegaan. Ook
draagt men bij elk werk handschoenen. Daarnaast zijn er
uiteraard wel regelingen voor bepaalde materialen. Maar dit
heeft meer te maken met opslag, conservering en
presentatie.
Een hele andere vorm van art handling zit in de schoonmaak
en onderhoud van werk. Tijdens de tentoonstelling
12
afgestoft door mij of door een collega. Wie maakt de kunst in het museum schoon? Dit is iets
waar ik nooit bij na heb gedacht. Ik was ook de gelukkige die een grote installatie van glas
kunstenaar Dale Chihuly mocht schoonmaken. Dit gebeurde met een lange swiffer die was
meegenomen door het team van Chihuly tijdens zijn tentoonstelling. Dit moest grondig maar
voorzichtig, aangezien sommige bloemen op 12 meter hoogte hingen.
Niet alleen kunst moet schoongemaakt worden, ook hoort het schoonmaken van kisten bij
onderhoud. Dit kwam omdat een aantal van de kisten behorende bij Unzipped beschimmeld
aankwamen. Het ging hierin gelukkig niet om kisten met werken, maar met setworks. Toch
moest de schimmel ervan af. Dit was een vrij uitzonderlijke situatie en was voor iedereen in het
museum een nieuwe ervaring. Toch is het goed om het een keer meegemaakt te hebben.
13
Inzicht krijgen in het proces van het opbouwen van een (grote) tentoonstelling
Unzipped
“The Rolling Stones – Unzipped is de eerste internationale tentoonstelling
ooit over de wereldberoemde rockband. Na Londen, de Verenigde Staten en
Azië gaat de expositie in vernieuwde vorm door Europa touren, met de
primeur voor Groningen. Aan de hand van ruim 400 originele objecten uit
het persoonlijke archief van de band, geeft de tentoonstelling een
indrukwekkend kijkje achter de schermen. Er zijn niet alleen instrumenten
en stage designs te zien, maar ook zeldzame audiofragmenten en
videomateriaal, persoonlijke dagboeken, iconische kostuums,
postermateriaal, albumcovers en zelfs hun studio en het bescheiden verblijf
in Edith Grove in Londen.”
1De voorbereiding voor zo’n grote tentoonstelling heeft ongeveer anderhalf jaar geduurd.
Daarom ben ik logischerwijze ook niet bij het gehele proces aanwezig geweest. Ik heb echter
wel de wissel meegemaakt van de laatste drie tentoonstellingen naar die van Unzipped. Dit kost
veel tijd en komen veel handen aan te pas. Bij de gehele
opbouw van de Rolling Stones tentoonstelling waren
daarom ook vier partijen constant aanwezig.
2Het team van
het museum zelf vormt de basis. Daarnaast waren er twee
schilders, drie of vier mensen voor alle elektra, audio en
beeld, en vier tentoonstelling bouwers. Ondertussen was er
ook nog een team in London constant op afstand bezig met
het aanleveren van beeld en geluid. Mijn taak was vooral
van logistieke aard en begon bij de binnenkomende
transporten, zoals te zien op figuur 7. Zo’n 200 kisten,
verspreid over meerdere vrachtwagens, zijn voorzien van
locatie labels zodat iedereen in een oogopslag kon zien waar
de desbetreffende kist uiteindelijk heen moest. Daar sluit de
volgende doelstelling op aan.
1 https://www.groningermuseum.nl/kunst/tentoonstellingen/the-rolling-stones
2 In figuur 16 staan alle verschillende partijen die betrokken zijn geweest bij het gehele proces van de tentoonstelling
Figuur 7 labelen van kisten bij de eerste lading kisten voor Unzipped
14
15
Bijhouden van inkomende bruiklenen en het daarbij construeren van een
overzichtelijke lijst met locatie van de objecten in de tentoonstelling
Ik kreeg de verantwoordelijkheid om de inhoud van
alle kisten bij te houden. Dit houdt in dat zodra er
een kist openging, alles wat eruit werd gehaald
moest worden gelabeld en genoteerd op een
formulier. Bij de meest ingewikkelde locaties heb ik
dit zelf bijgehouden en waar ik niet bij kon zijn heb
ik uitbesteed aan mijn collega’s. Het bijhouden van
deze lijsten heeft meerdere doelen. Namelijk het
checken of alles binnen is gekomen en het creëren
van een goed overzicht voor wanneer de
tentoonstelling moet worden afgebouwd. Hiermee
kan er ook meteen gecontroleerd worden dat alles
wat uit is gepakt, ook weer terug gaat. Dit klinkt
misschien voor de hand liggend en simpel, maar
deze tentoonstelling was allesbehalve eenvoudig.
Figuur 10 Kist inhoud met onderdelen van het appartement voor Unzipped16
Dit kwam vooral door een chaotische manier van inpakken in Londen. Veel van de setwork
kisten waren ingepakt zoals in figuur 8. Er zat geen duidelijke logica in en de transport
formulieren klopten niet met de inhoud. Ik heb regelmatig essentiële missende onderdelen
teruggevonden in een kist waar dit absoluut niet in zou moeten. Dit is een van de redenen dat
ze mij heel graag bij de afbouw willen hebben. Helaas valt dit niet onder de stage en zal dus
ook niet in dit verslag terecht komen. Wel heb ik alle formulieren verzameld en verwerkt in
twee verschillende Excel-bestanden. Een voor de Setwork kisten (dit zijn onderdelen als
vitrines, wanden voor de studio en het appartement, en podiumdelen voor alle outfits) en een
lijst voor alle objecten zoals de gitaren, outfits en documenten. Deze formulieren zijn te zien in
de bijlage onder Inhoud object kisten – Unzipped en Inhoud setwork kisten – Unzipped.
Naast het administratief werk assisteerde ik ook de tentoonstelling bouwers en hielp ik mee met
het in elkaar zetten van zowel een nagebouwd appartement van The Rolling Stones en een
nagebouwde studio. Beide installaties werden vervolgens volledig ingericht met tientallen
props zoals met sigaretten gevulde asbakken, oude playboys, gitaren en nog veel meer.
Daarnaast deed ik ook conditiechecks van de verschillende instrumenten zoals twaalf
mondharmonica’s van Mick Jagger, gitaren van Ronnie Wood en Keith Richards en een
drumstel van Charlie Watts. In de bijlage staat een conditierapport met door mij gemaakte foto’s
van een akoestische gitaar van Mick Jagger en een elektrische gitaar van Keith Richards.
17
Figuur 13 Mond harmonica van Mick Jagger
18
19
20
21
Figuur 6 tot en met 16 laat doormiddel van een klein fotoverslag de opbouw van de
tentoonstelling zien. Waarbij het begint met het uitladen van de vrachtwagens zoals te zien op
figuur 7 en 8. Daarna gaat het door naar het verdelen van alle kisten op de juiste locatie zoals
in figuur 9, 10 en 14. Vervolgens worden alle kisten gecontroleerd op schimmel en word dit
schoongemaakt. In figuur 11 en 12 laat het proces zien van de opbouw van twee grote
installaties van het appartement en de studio. Vervolgens sluit het af met de vergeten puntjes
op de I in de geplakte teksten en met het dankwoord op figuur 15 en 16.
Zelfstandig een project kunnen coördineren onder leiding van een projectleider.
Dit leerdoel is vooral tot stand gekomen door de opdracht om een wissel te realiseren van de
erflaters zaal. Eerder heb ik de praktische zaken benoemd, maar het meest leerzame gedeelte is
het bedenken van een goede indeling met de juiste schilderijen. Het initiële idee was om slechts
één schilderij te wisselen, maar een beter plan was uiteindelijk toch om de gehele wand weer te
updaten. In figuur 17 zijn de eerste vier opties te zien voor de indeling van de desbetreffende
wand. De eerste twee zijn gemaakt door Jenny Kloostra en de volgende twee door mij. Ik heb
in deze opties ervoor gekozen om Albarta ten Oever toe te voegen aan de selectie. Hierdoor
krijgt de zaal er een Groningse vrouwelijke kunstenaar bij. Dit is later in het proces vervangen
door Albarta ten Oever (1774) door Luitjen Jacobs van der Werf. Ofwel, een kinderportret van
ten Oever. Uiteindelijk is na vele versies een definitieve versie tot stand gekomen met
goedkeuring van zowel de conservator en de directeur. De volgende stap hierin is het schrijven
van objectteksten en het maken van een infobericht voor het museum. Ik zal hierin niet alle
teksten schrijven, aangezien een groot aantal schilderijen al voorzien is. Helaas zal de wissel
plaatsvinden na mijn stage. Desalniettemin is het proces erg leerzaam waarbij de hoeveelheid
mensen die bij een relatief kleine wissel betrokken zijn verbazingwekkend. Hierin moet
rekening gehouden worden met de mening van minstens drie partijen, waaronder ikzelf. Ik
kreeg de opdracht halverwege november en eind januari is eindelijk een akkoord bereikt voor
de indeling.
Naast dit grotere project, staat er ook een kleinschalige wissel gepland. Het schilderij Hero of
Ivo van Fritema en zijn gezin (1530) door Monogrammist van Valenciennes gaat voor een
tentoonstelling naar de Menkemaborg. Hierdoor ontstaat er een groot gat dat opgevuld moet
worden. Er komen twee schilderijen voor in de plaats: De kinderen van burgemeester Tjaerd
Gerlacius en Beerta Alting (1665) van Adam Camerarius en Elsbeth Schay (1705 – 1710) van
22
Figuur 18 goedgekeurde voorstel voor de erflaters wand
23
Mijn taak hierin is het regelen van de logistiek en het schrijven van de object teksten in
samenwerking met de conservator, Egge Knol. In het portret van Elsbeth Schay staat een
donkere knecht afgebeeld Nu was het in de tweede helft van de 17
deeeuw gebruikelijk om
zwarte bedienden af te beelden om rijkdom en invloed uit te stralen.
3Nu is er geen bewijs dat
de familie Schay slaven in huis had, maar het moet wel benoemd worden in een object tekst
van 30 – 40 woorden.
Analyseren van grote hoeveelheden werk in Adlib en het ontwikkelen van een
overzichtelijk systeem om de gedigitaliseerde objecten met de fysieke te kunnen
analyseren en updaten.
Om te leren werken met het programma Adlib
en het leren kennen van de collectie van het
Groninger Museum kreeg ik de opdracht om
een ruimte in het depot aan te pakken. Dit
houdt in dat alles wat in de ruimte staat in kaart
gebracht moet worden. Het gaat om de ‘F’, de
ruimte voor fotografie. Problemen die ik ben
tegengekomen
variëren
van
verkeerde
standplaatsnummers, niet ingeschreven werk,
onbekend werk en werk dat opnieuw moet
worden ingelijst. Volgens Adlib stonden er
bijvoorbeeld 995 objecten in en inmiddels zijn
hier 69 objecten bijgekomen. Dit waren vooral
objecten met oude standplaatsnummers van
voormalige locaties. Dit is belangrijk werk
omdat anders deze 69 objecten moeilijk te
vinden zijn in een depot met meer dan 80.000
objecten.
3https://mappingslavery.nl/kaarten/nl-reg/groningen/groningen/
24
Om dit soepel te laten verlopen heb ik alle 995 objecten vanuit Adlib omgezet in een Excel
bestand in volgorde van standplaats. Vervolgens ga ik in de ruimte zelf elk object langs en
schrijf ik per locatie alle inventarisnummers op. Dit leg ik naast de gegevens in Adlib en
corrigeer waar nodig. Het klinkt als een eenvoudig systeem en dat is het ook. Inmiddels wordt
mijn bedachte systeem ook gebruikt om de S (schilderijen) te inventariseren. In de bijlage staat
mijn Excel bestand. Hierin is de volledige lijst te zien met meer dan 1000 objecten. Alles wat
blauw en geel is gekleurd is correct. Al het andere moet nog uitgezocht of gevonden worden.
Het lastige van deze opdracht is het achterhalen van de herkomst van onbekende, niet
genummerde objecten. Zo heb ik zestien niet genummerde foto’s ontdekt, waarvan er tien
waren ingelijst. De rest lag in een rol papier op grote werken van Erwin Olaf. Na enig onderzoek
en met de hulp van een aantal collega’s zijn we erachter gekomen dat het foto’s zijn van de
Amerikaanse fotograaf, Larry Clark. Clark was voor een solotentoonstelling in het Groninger
Museum in 1999 in Groningen en maakte voor die gelegenheid de desbetreffende foto’s.
Uiteindelijk bleek dat de foto’s niet worden gezien als op zichzelf staande kunstwerken, maar
als tentoonstellingsmateriaal. Dat betekend dat Larry Clark de foto’s misschien wel heeft
gemaakt, maar ze alleen zijn bedoeld voor die specifieke tentoonstelling. Het is dan ook niet de
bedoeling dat de foto’s worden bewaard. Uiteindelijk worden alle 16 foto’s vernietigd.
25
Kritische Analyse
Om eerlijk te zijn heb ik weinig kritiek op mijn tijd bij het Groninger museum. Ik heb alles
kunnen doen wat ik wilde en heb ik veel geleerd. Ondanks dat ik een tijd thuis zat. Eerst omdat
ik zelf Covid-19 had en daarna vanwege de sluiting van alle musea. Ik had niet meer kunnen
doen met mijn gegeven tijd bij het Groninger Museum. Wel had ik veel meer willen doen.
Daarom heb ik geregeld dat ik de komende tijd bij het museum kan blijven werken om een
aantal onafgemaakte zaken alsnog af te ronden.
Om alsnog een analyse te geven, doe ik dit graag aan de hand van een aantal kleine taken die
ik kreeg naast de grote lopende projecten. Want ondanks dat de meeste tijd van de stage zat in
het afbouwen en opbouwen van meerdere tentoonstellingen heb ik tussendoor vraagstukken
proberen te beantwoorden. Positief hieraan is dat ik gelijk ‘hands-on’ bezig was met kunst. Ik
heb tientallen objecten in mijn handen gehad tussen mijn eerste dag op 31 augustus en 14
november, de dag van de opening van Unzipped. Het voornaamste wat ik heb geleerd is art
handling. Ook heb ik een glimp opgevangen van het proces van het opbouwen en afbouwen
van tentoonstellingen. Het nadeel van deze eerste twee en een halve maand is dat er bijna geen
tijd was om handelingen te verrichten passend bij een medewerker collecties. Er kwam hierdoor
weinig kantoorwerk en onderzoek bij kijken. Het enige echte onderzoek wat ik in die tijd heb
gedaan is het beantwoorden van extern binnenkomende vragen.
Om deze vragen te kunnen beantwoorden kon ik eindelijk mijn onderzoek vaardigheden
gebruiken die ik heb geleerd tijdens mijn tijd op de universiteit. De leukste vragen kwamen
vooral van mensen die ergens een kunstwerk hadden gekocht en wilde weten of het iets
bijzonders is. Dit kan bijvoorbeeld een aquarel zijn van een dorpsgezicht met een brug en een
huis. Je weet dat niet een waardevol kunstbezit is, maar toch moet er in zeker zin mee omgegaan
worden alsof dit wel het geval is.
Een wat uitgebreidere vraag kwam vanuit de gemeente Groningen. Dit ging om een aanvraag
aan de toenmalige hoofdcollecties om voor het provinciehuis met een voorstel te komen om de
kunstcollectie opnieuw in te richten. Hiervoor heeft Jenny Kloostra het meeste werk verricht,
maar heb ik de inrichting gedaan voor de flexibele werkruimtes. In de bijlage staat een Excel
overzicht met deze inrichting per ruimte. Voor de herinrichting is er geprobeerd om een
narratief verbeelden met de bestaande collectie. De uitdaging voor mij zat er vooral in dat alle
belangrijke kunstwerken al een bestemming hadden gekregen in de belangrijkste zalen en
26
kantoren van het gebouw. Ik had een lijst met werken van moderne ploeg leden, foto’s van drie
generaties koninginnen en ander willekeurig werk.
Een ander voorbeeld van een interessant, maar korte vraag is in de onderstaande mailwisseling
te zien:
On Tuesday, 29 September 2020, 16:03:50 EEST, Kornelis Fragakis <kfragakis@groningermuseum.nl> wrote:
Dear Martin,
Thank you for your question, and we are happy to provide you with the information we can. I found some information regarding the literature and the Exhibtions.
Exhibitions:
Rembrandt Hokusai Van Gogh 1952-04-12 / 1952-05-12
Kunstlievend Genootschap Pictura – Groningen
Disegni Olandesi del seicento. Collezione C. Hofstede de Groot die Groninga May 1968
Museo Archeologico dell'Università (Liviano) – Padua
Het historiestuk in Nederland 1978-10-06 / 1978-12-10 Groninger Museum, Groningen
Literature:
- Keuze van schilderijen en tekeningen uit de verzameling C. Hofstede de Groot, nagelaten aan de gemeente Groningen: Tentoonstelling Rijksbureau voor Kunsthistorische documentatie, april 1955. (1955). 's-Gravenhage: Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, p. 12.
27
- Hofstede, P. T., Spronsen, G. V., & Vries, D. D. (1978). Het historiestuk in Nederland: Een
keuze uit de verzameling 16e en 17e eeuwse teken- en schilderkunst van het Groninger Museum. Groningen: Groninger Museum.
- Kunstlievend Genootschap Pictura, Rembrandt Hokusai Van Gogh (1952). Groningen: Kunstlievend Genootschap Pictura, p. 3.
- Westers, A. Disegni Olandesi del seicento. Collezione C. Hofstede de Groot die Groninga.
Cataloga della Mostra, 1968. Venice: Alfieri, Florence: Marchi & Bertolli, no. 24, figure 19.
- Bolten, J. Dutch drawings from the collection of Dr C. J.Hofstede de Groot (1967). Utrecht: Oosthoek, p. 252.
We will look into the matter regarding your second question, and get back to you soon. Kind regards, Kornelis Fragakis Stagiair Collecties GRONINGER MUSEUM Museumeiland 1 Postbus 90 9700 ME Groningen The Netherlands +31(0)50 3666555
www.groningermuseum.nl
28
Wat zullen de buren zeggen? - Fotografie uit eigen collectie t/m 4 oktober 2020Drukker in oorlogstijd - H.N. Werkman en de Blauwe Schuit t/m 4 oktober 2020
Pronkjewails - Design uit heden en verleden t/m 9 mei 2021
De Collectie permanente opstelling
Van: Martin Royalton-Kisch <kisch@talk21.com>
Verzonden: zaterdag 26 september 2020 11:56
Aan: Info <info@groningermuseum.nl>
Onderwerp: Question for the curator, old master drawings: Rembrandt
Dear Sir/Madam,
I am compiling a new catalogue of all Rembrandt's drawings, to replace the one published by Otto Benesch (Drawings of Rembrandt, 6 vols, London, 2nd ed. 1973). This is being done online for now - I-hope to finish in around 2035 and then publish a book. I do sometimes of course catalogue works in your collection, which I came to Groningen study long ago - see: www.rembrandtcatalogue.net
I am currently working on Benesch no.508 (your inventory no.1931-195) and have now posted my draft text on the website (my text is also at the end of this message). I have some questions that I hope you can help with as your "collectie online" does not cover these details
(https://collectie.groningermuseum.nl/Details/collect/10000981)
1. Do you have a note of more Literature and Exhibitions featuring the drawing?
2. In the 1967 Bolten catalogue, the provenance is given as:: J. Barnard; Joshua Reynolds; Thomas Lawrence; and William Esdaile. But I fear this may be incorrect as there are no collector's marks, whereas usually there are. Do you have any further information about that? Perhaps there are some marks on the verso?
Any help you can give me would be gratefully received - thank you in advance.
With best regards,
Martin Royalton-Kisch
http://www.rembrandtcatalogue.net
Een vraag zoals “Do you have a note of more Literature and Exhibitions featuring the
drawing?” van Martin Royalton-Kisch is redelijk snel beantwoord. Royalton-Kisch is bezig
met een catalogus voor alle tekeningen van Rembrandt. Royalton-Kisch verwacht dit af te
hebben rond 2035. Zijn vraag ging over een specifiek werk in de collectie van het Groninger
Museum. Deze tekening komt uit de verzameling van de kunsthistoricus, verzamelaar,
29
historicus en curator Cornelis Hofstede de Groot. Mijn werk hieraan was de juiste informatie
uit Adlib halen om dit vervolgens op een overzichtelijke wijze naar Royalton-Kisch te sturen.
Dit is leuk en interessant werk, maar duurt niet lang. Het leerzame is dat ik het systeem Adlib
beter leer kennen en een wat mee krijg van een specifiek stuk uit de collectie. Vraagstukken
zoals die van Royalton-Kisch en van de gemeente komen tussendoor, maar zijn net zo
interessant. Ik had op meer van dit soort vragen gehoopt.
Waar ik wil wat kritisch over ben is de lengte van de stage. Een half jaar is voor mij net te kort
om echt op bepaalde zaken te storten, zonder dat daarbij een algehele kennismaking tot een
afdeling daarin verloren gaat. Ik kan mij bijvoorbeeld prima focussen op een of twee projecten
die samen 3 maanden duren, maar heb dan weinig tijd om andere taken op te pakken. Een ideale
lengte van een stage zou eerder een volledig jaar zijn. Nu is dit waarschijnlijk niet haalbaar voor
zowel de universiteit en de meeste studenten qua inkomen. Maar zou wel helpen om echt een
museum en zijn werkwijze te leren kennen.
Ook de Covid-19 crisis hielp niet mee. De eerste drie maanden waren geen probleem in verband
met de opbouw van een belangrijke tentoonstelling, maar de laatste twee tot drie maanden
werkte ik bijna alleen maar vanuit huis. Dit is helaas een issue voor iedereen en kan ik daarom
ook niemand kwalijk nemen. Wel is dit heel erg zonde van de ervaring die je opdoet als stagiair.
Zo regelt het Groninger Museum voor stagiaires vaak een reis naar een museum wat niet door
kon gaan en was de opening van de Rolling Stones tentoonstelling zo goed als digitaal.
Desalniettemin was de stage een geweldige afsluiter van de Curatorial studies van de
Rijksuniversiteit en had het onder geen enkele omstandigheden willen missen.
30
Bijlage
Erflaters (Jacobs)
Optie 2
Optie 1
31
Optie 2
1950.0658
1931.0116
32
Optie 3
Optie 4
33
Optie 1
1950.0658 1931.0116Optie 2
2015.0252 1996.007534
1996.0075 – 106 x 135.5 (van Swinderen)
1989.0382 – 75 x 93.5 (kinderportret ten oever)
1931.0037 – 83 x 103 (Aletta Jacobs)
1953.0117 – 82 x 99
2016.0001 – 138 x 116
Zaalteksten (incompleet)
Inv. no. 1950.0663
Kunstenaar Houten, Barbara van Titel Zelfportret
Afmetingen 77 x 50.5 x 88.2 x 67.8cm Standplaats H-S-016-B
Beschrijving zelfportret in eiken lijst - buste en face, iets naar rechts gewend.
Met zwarte hoed en opengeslagen mantel - licht blauwe shawl om de hals.
Inv. no. 1950.0658
Kunstenaar Houten, Barbara van Titel Samuel van Houten
Afmetingen 120 x 91 x 138 x 108.5cm Standplaats H-S-016-B
Beschrijving Mr. Samuel van Houten was een Nederlandse politicus in de 19e
eeuw. In zijn tijd werd kinderarbeid normaal gevonden. Later werd bekend dat het werken niet goed was voor de gezondheid van de kinderen. Samuel van Houten wilden de kinderen beschermen en maakte daarom in 1874 een wet. Deze wet, het 'kinderwetje van Van Houten', verbood arbeid in werkplaatsen en fabrieken voor kinderen tot twaalf jaar.
Dit portret is geschilderd door zijn dochter en kunstschilder Barbara.
Inv. no. 1989.0382
Kunstenaar Werf, Luitjen Jacobs van der Titel Albarta ten Oever
Afmetingen 83.5 x 65 x 93.5 x 75cm Standplaats H-S-005-B
35
Inv. no. 1931.0037
Dr. Aletta Henriëtta Jacobs (1854-1929)
Aletta Jacobs werd in 1871 als eerste vrouw in Nederland
toegelaten aan de universiteit en promoveerde in 1879 tot doctor.
Zij was huisarts in Amsterdam en voorvechter van
vrouwenrechten, waaronder het kiesrecht, dat er in 1922 eindelijk
kwam.
In 1871, Aletta Jacobs became the first women to be admitted to a
university in the Netherlands. She was promoted to the academic
status of doctor in 1879, and became a general practitioner in
Amsterdam. She was also a fervent proponent of women’s rights,
including the right to vote that was finally granted women in the
Netherlands in 1922.
Aletta Jacobs wurde 1871 als erste Frau an einer niederländischen
Universität offiziell immatrikuliert. Sie studierte Medizin und
promovierte 1879. Als Hausärztin arbeitete sie in Amsterdam und
setzte sich für Frauenrechte ein, u. a. für das Frauenwahlrecht, das
hierzulande 1922 eingeführt wurde.
Isaac Israëls (1865-1934)
Olieverf op doek, 1920
36
Inv. no. 1931.0116
Kunstenaar Meijer, Henk
Titel Dr. C. Hofstede de Groot
Afmetingen 113 x 141 x 140.5 x 168cm
Standplaats H-S-016-B
Beschrijving portret in olieverf op doek van Dr C. Hofstede de
Groot, met daarop afgebeeld twee schilderijen uit de collectie
van het Groninger Museum: linksboven een schilderij van J.
Vrel, 'Interieur met man bij haardvuur' (#1931.0125) - destijds
bekend als 'Binnenhuis'; linksonder, staand op grond tegen de
wand, 'Mannelijke tronie', van een navolger van Rembrandt
(#1931.0120) - destijds bekend als 'Rabbi', van Rembrandt
Inv. no. 1990.0418.A
Inv. no. 1990.0418.B
Edzard Tjarda van Starckenborgh Staghouwer (1859-1936)
en zijn vrouw Christina Jacoba Quintus (1864-1931)
Tjarda was burgemeester van Groningen (1900-1917) en
Commissaris van de koningin in Groningen (1917- 1925). Het
gelijknamige kanaal is naar hem vernoemd.
Tjarda was mayor of Groningen (1900- 1917) and Queen’s
Commissioner in Groningen (1917-1925). The canal of the same
name was called after him.
Tjarda war Groninger Bürgermeister (1900-1917) und Kommisar
der
Königin
in
Groningen
(1917-1925).
Der
Van
Starckenborghkanaal ist nach ihm benannt.
Lizze Ansingh (1875-1959)
Olieverf op doek
Bruikleen erven mevrouw C.J. Cheston-Tjarda van Starkenborgh
Staghouwer
37
Inv. no. 0000.2373
Dr. Rembertus Westerhoff (1801-1874)
Medicus in Warffum, historicus en oudheidkundige, schrijver van
meerdere belangwekkende boeken en verzamelaar van oudheden
uit de wierden. Zijn verzameling vormde het begin van het
Groninger Museum.
Doctor in Warffum, historian and expert in Ancient Studies,
author of several important works and collector of ancient objects
found in wierden (man-made mounds raised to avoid the
consequences of flooding). His collection formed the very start of
the Groninger Museum.
Mediziner in Warffum, Historiker und Archäologe, Verfasser
mehrerer
wichtiger
Schriften
und
Sammler
alter
Ausgrabungsgegenstände aus den Warften. Seine Sammlung legte
den Grundstein für das Groninger Museum.
Anoniem / Anonymous / Unbekannter Meister
Olieverf op doek, 1870
38
Inv. no. 2014.0120
De noordmuur van het koor van de Nicolaïkerk te
Appingedam The north wall of the choir of the Nicolaï Church
in Appingedam Nordwand des Chors der Nicolaï-Kirche in
Appingedam
De middeleeuwse Nicolaïkerk in Appingedam is de grootste kerk
in de Groninger Ommelanden. Dit realistisch geschilderd detail
gaat om meer dan een gewone weergave van een gebouw. Henk
Helmantel schreef hierover: ‘Het boeiende vond ik de ritmiek van
de verschillende vormen die de realiteit ook als een abstracte
compositie laat ervaren.’
The medieval Nicolaï Church in Appingedam in the largest church
in the Groningen countryside. This realistically painted detail
concerns more than merely a normal depiction of a building. Henk
Helmantel wrote on this topic: ‘The fascinating part was the
rhythm of the various forms that enable reality to be experienced
as an abstract composition.’
Die mittelalterliche Nicolaï-Kirche in Appingedam ist die größte
Kirche der Provinz Groningen außerhalb der Stadt Groningen. Der
realistisch gemalte Ausschnitt zeigt viel mehr als schlicht die
Innenansicht eines Gebäudes. Henk Helmantel schrieb dazu: ‘Das
Spannende lag für mich in der Rhythmik der vielen Formen, durch
die man die Wirklichkeit gleichzeitig als abstrakte Komposition
wahrnimmt.’
Henk Helmantel (Westeremden 1945)
Olieverf op paneel, 2012 Aanwinst 2014, mede mogelijk gemaakt
door de BankGiroLoterij
39
Inv. no. 2015.0045
Ailke Westerhof (1876 – 1946)
Zuster Westerhof was verpleegkundige op een Nederlands
veldhospitaal bij de oorlogen op de Balkan (1913 - 1918). Zij
kreeg als eerste Nederlandse verpleegster de Florence
Nightingale-medaille.
Sister Westerhof was a nurse at a Dutch field hospital during the
Balkan Wars (1913 - 1918). She was the first Dutch nurse to be
awarded the Florence Nightingale Medal.
Schwester Westerhof arbeitete während der Balkankriege (1913 -
1918) als Krankenschwester in einem niederländischen
Feldlazarett. Sie war die erste niederländische Krankenschwester,
die die Florence-Nightingale-Medaille erhielt.
Bart Peizel (1887 – 1974)
Olie op doek, 1918
Aankoop
40
Inv. no. 2013.0031
Inv. no. 2013.0345
Samuel Juda Oppenheim (1785-1873) en zijn tweede vrouw
Reintje van Raalte (1794-1858)
Samuel Oppenheim was een succesvol Joodse koopman uit
Pekela, die in 1833 naar de stad Groningen verhuisde. Hij was
stamvader van een belangrijke Joodse familie in Groningen.
Samuel Oppenheim was a successful Jewish merchant from
Pekela, who moved to the city of Groningen in 1833. He was the
forefather of a successful Jewish family in Groningen.
Samuel Oppenheim war ein erfolgreicher jüdischer Kaufmann aus
Pekela, der sich 1833 in Groningen niederließ. Er war Begründer
einer namhaften Groninger Familiendynastie.
Jozef Israëls (1824-1911)
Olieverf op doek
Legaat Mr. N. J. Polak, Den Haag / Schenking Mr. J.H.J. van
Blommestein, Twello
41
Inv. no. 2013.0043
Anda Kerkhoven (1919 – 1945)
Anda Kerkhoven studeerde medicijnen aan de Groninger
Universiteit. Verzetsvrouw die vanweg haar onverzettelijke
houding 19 maart 1945 door de Sicherheitsdienst aan de bosrand
bij Glimmen is vermoord.
Anda Kerkhoven studied medicine at the University of Groningen.
Remaining unbroken after being captured as a resistance fighter.
She was executed on 19 March 1945 by Sicherheitsdienst at the
edge of the woods near Glimmen.
Anda Kerkhoven studierte Medizin an der Groninger Universität.
Als unbeugsame Widerstandsfrau wurde sie am 19. März 1945
vom Sicherheitsdienst am Waldrand bei Glimmen erschossen.
Johan Dijkstra (1896-1978)
Olie op doek, 1940-45
Aankoop met steun BankGiro Loterij
Inv. no. 2019.0017 Kunstenaar Buys, Jacobus
Titel Jan Modderman en Angelique Esther Elin Afmetingen 73 x 59.7 x 89 x 75cm
Standplaats H-S-005-B
Beschrijving Portret van Jan Modderman (Groningen, 17 september 1747 - 1
oktober 1790, Groningen) en Angelique Esther Elin (Utrecht, 4 april 1754 - 8 april 1844, Groningen). Het echtpaar is geschilderd in hun kamer met een tafel en theeservies. Angelique heeft een theekopje in haar hand. De doopsgezinde Modderman was industrieel, patriot en pionier in de luchtvaart. De familie Modderman is een vooraanstaande doopsgezinde familie uit Groningen.
Inv. no. 0000.1272
Kunstenaar Hauck, Augustus Christiaan Titel Dr. Gerhardus Nicolaas Heerkens Afmetingen 31 x 23 x 36 x 28cm Standplaats H-S-005-B
Beschrijving De bekende Groninger geleerde en hekeldichter Gerhardus
Nicolaas Heerkens (Sappemeer 1726 - 1801) was zeer bedreven in het dichten van ingewikkeld Latijn. Beroemd is nog altijd de grafsteen met een uitgebreid gedicht in het Latijn gewijd aan zijn overleden hond.
42
Erflaters (Schay)
Afbeelding
Beschrijving
Inv. no. 0000.1064
Kunstenaar Camerarius, Adam
Titel De kinderen van burgemeester Tjaerd Gerlacius en Beerta Alting Afmetingen 155.8 x 147.2 cm
Standplaats H-S-001-B
Beschrijving Een familietafereel, voorstellende de vier kinderen: Antonius (9
jaar), Clara (7 jaar), Bernard (5 jaar) en Wibbina (1 jaar) van de Groninger burgemeester Tjaerd Gerlacius en zijn echtgenote Beerta Alting. Dit schilderij is een schoorsteenstuk afkomstig uit het huis in de Poelestraat 29 te Groningen.
Object tekst (wit op A6.25.05 – Max. 30 woorden)
Afbeelding
Beschrijving
Inv. no. 0000.1279
Kunstenaar Collenius, Hermannus Titel Elsbeth Schay
Afmetingen 90.8 x 73.5 cm Standplaats H-S-004-B
Beschrijving Elsbeth Schay was de dochter van burgemeester Cornelis Schay.
Met de uitgestrekte rechterarm neemt de rijk geklede Elsbeth een bloem van de schaal die haar door een kleine bediende links op het schilderij wordt aangeboden. In haar fontangekapsel zijn struisvogelveren verwerkt en in haar oren draagt zij parels. Collenius geldt als dé societyschilder van zijn tijd.
43
Het Groninger Museum [1697- ca.1715]
Fragment van het schilderij van Elsebeth Schaij
Schilderij van Elsebeth Schaij
Thema: museum, archief, kerken
44
Beschrijving:
Het Groninger Museum bezit een schilderij van Elsebeth Schaij (1697- ca.1715), geschilderd door Hermannus Collenius (1650-1723) dat ook de omslag siert van de gedrukte gids 'Sporen van het slavernijverleden in Groningen'.
Elsebeth's vader Cornelis Schaij (1656-1732) was een vooraanstaande Groninger, afkomstig uit een geslacht van hooggeplaatste militairen. Naast raadsheer, ouderling, curator en burgemeester werd hij in 1695 ook bewindhebber van de Kamer Stad en Lande van de WIC. Op het schilderij heeft Elsebeth een zwarte bediende aan haar zijde, gehuld in stijlvolle kledij. De figuur van de knecht met een zwarte huidskleur, vaak geplaatst aan de rand van een schilderij, kent een lange voorgeschiedenis in Europa. Zwarte bedienden werden niet alleen klein afgebeeld als een teken van onderworpenheid, maar ze zijn ook vaak in een Moors (Arabisch) kostuum gehuld. De zwarte page in oriëntaalse dracht, zoals we die ook aan de zijde van Elsbeth van Schaij aantreffen, werd een stijlfiguur. Het past bovendien in de tendens om voorname Europese vrouwen te portretteren in het nabije gezelschap van Afrikaanse jonge mannen, om de blanke huidskleur van de vrouw beter te laten uitkomen.
Sinds de tweede helft van de zeventiende eeuw verwees de zwarte bedienden op schilderijen bovendien naar de invloed en rijkdom van de betreffende opdrachtgevers. Het portret van Elsebeth van Schaij is een goed voorbeeld van deze trend. Er zijn geen documenten gevonden die verwijzen naar de daadwerkelijke aanwezigheid van een zwarte bediende in de huishouding van de familie Van Schaij.
