Ministerie van OWCS, Sector Onderwijs & Wetenschap
Te T ec ch h n n i i ek e k a a l l g g em e m ee e en n
landsexamen vsbo-TKL
Programma van toetsing en afsluiting
2021
Inhoudsopgave
Opzet examen ... 3
Het examenprogramma ... 3
Beschrijving van de examenstof ... 3
Het centraal examen ... 3
Het commissie-examen ... 3
De beoordeling van het commissie-examen ... 4
Het eindcijfer ... 4
Bijlage 1 De eindtermen ... 5
Bijlage 2 Hulpmiddelen ... 18
Bijlage 3 Tips ... 19
Techniek Algemeen vsbo-TKL
Opzet examen
Het examen bestaat uit een centraal examen en commissie-examen.
Het centraal examen wordt schriftelijk afgenomen in een zitting van 150 minuten.
Het commissie-examen bestaat uit een mondeling examen van 35 minuten en wordt afgenomen door twee examinatoren.
Het examenprogramma
Het examenprogramma bestaat uit de volgende exameneenheden:
Code Exameneenheid centraal
examen
commissie- examen
TKL/T/1 De wereld van de techniek x
TKL/T/2 Algemene vaardigheden x x
TKL/T/3 Kernvaardigheden x x
TKL/T/4 Informatietechnologie x x
TKL/T/5 Communicatietechnologie x x
TKL/T/6 Dilemma’s x
TKL/T/7 Dienstverlening en onderhoud x x
TKL/T/8 Ontwerpen en produceren x x
TKL/T/9 Meten en regelen (sturen) x x
TKL/T10 Techniek, in en om de woning x x
TKL/T/11 Mobiliteit, verkeer en transport x x
TKL/T/12 Techniek, energie en milieu x x
Beschrijving van de examenstof
Een uitwerking en beschrijving van de eindtermen is gegeven in bijlage 1.
Het centraal examen (CE)
Het centraal schriftelijk examen bestaat uit één zitting van 150 minuten tijdens het centraal examen (zie examenrooster). Voor het centraal examen worden de
exameneenheden in de voorlaatste kolom van bovenstaande tabel getoetst.
Het gebruik van het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. Voor basispakket hulpmiddelen: zie bijlage 2 van dit PTA en “Regeling toegestane hulpmiddelen” in het informatiepakket op de website van ETE.
Het commissie-examen (CIE)
Het commissie-examen bestaat uit een mondeling examen van 35 minuten. Het examen vindt plaats in de maand maart van het desbetreffende examenjaar.
Het commissie-examen heeft betrekking op alle exameneenheden.
De beoordeling van het commissie-examen
Bij het mondelinge commissie-examen worden tenminste drie onderwerpen, ter keuze van de examinator uit de mondelinge examenstof geëxamineerd, waarvoor aparte deelcijfers worden gegeven.
Voor het commissie-examen worden drie deelcijfers gegeven:
deelcijfer a: voor het eerste onderwerp deelcijfer b: voor het tweede onderwerp deelcijfer c: voor het derde onderwerp
Het cijfer voor het commissie-examen wordt als volgt berekend:
cijfer CIE = (a + b + c) / 3 (afgerond op 1 decimaal)
Het eindcijfer
Het eindcijfer wordt als volgt berekend:
eindcijfer = (het cijfer CE + het cijfer CIE) / 2 (afgerond op een geheel getal)
Bijlage 1 De eindtermen
TKL/T/l De wereld van techniek De kandidaat kan:
1. de verschillende doelgroepen, klantgroepen en opdrachtgevers binnen de sector techniek omschrijven
- ontwerpenindustrie - maakindustrie
- dienstverlening (after sales) - recreatie en toerisme
- transport
- defensie, beveiliging/bewaking/veiligheid-milieu en hygiëne 2. de maatschappelijke structuur van de sector techniek omschrijven
- macro / meso / micro structuren techniek - multinational / industrie / mkb / ambacht - sector, bedrijfskolom en bedrijfstak/branche - beroepskolommen
- productieprocessen in de bedrijfskolommen
- onderscheid tussen ambachtelijke productie / industriële productie - onderscheid tussen industriële productie / geautomatiseerde productie - geautomatiseerde productieprocessen / procestechnieken
- het productieproces en het transport van elektrische energie - het doel van procescertificering
- aspecten van toelevering / import-export / mondialisering
- aspecten van dienstverlening in de techniek (for and after sales)
3. enige aspecten van technologisch ontwikkelingen noemen en is zich bewust van veranderingen die dat heeft voor de beroepspraktijk
- algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen . enige toekomstige ontwikkelingen/innovaties noemen
. het toenemend belang van het dienstverlenend aspect . invloed op de maatschappelijke ontwikkelingen
. invloed op de organisatie van het productieproces . verandering en verdwijning van beroepen
. gevolgen in termen van permanente educatie anticipatie / mobiliteit / opleidingsbereidheid
4. de interne structuur van de bedrijven in de sector techniek omschrijven - de rol van ICT binnen de technische werkvelden
- organisatiestructuur, bevoegdheid en verantwoordelijkheid - mogelijke te vervullen functies
- taken binnen deze functies
5. kenmerken van de werkprocessen in de wereld van de techniek omschrijven - opdrachtverwerving
- werkvoorbereiding
- productie
. ambachtelijke werkzaamheden
. gebruik energie in termen van krachtvoorziening . het gebruik van werktuigbouwkundige installaties . procesbesturing
- integrale kwaliteit-, milieu- en arbozorg - afleveren/opleveren
. klachtenbehandeling
. klanttevredenheidsonderzoek - secundaire processen
. administratieve organisatie (formulierenstromen) . telematica en kantoorautomatisering
. interne/externe logistiek
6. de eigen toekomstmogelijkheden binnen de sector techniek omschrijven - mogelijke beroepen in de sector techniek
. inhoud
. verantwoordelijkheden, bevoegdheden, taken . functie-eisen
. carrière mogelijkheden
7. de opleidingsmogelijkheden in het vervolgonderwijs omschrijven - beroepsopleidende leerweg / beroepsbegeleidende leerweg
8. een bewuste keuze maken voor een vervolgtraject/vervolgopleiding na het vierde leerjaar
- eigen capaciteiten - mogelijke opleidingen - mogelijke beroepen
TKL/T/2 Algemene vaardigheden De kandidaat kan:
1. werken volgens de algemeen geldende procedures en regels binnen de organisatie
- iets bespreken
- beleefdheidsvormen hanteren (flexibiliteit) - eigen beslissingen nemen
- 'neen' zeggen
- omgaan met gevoelens - omgaan met kritiek - omgaan met waardering
2. in overleg handelen rekening houdend met de eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden en die van collega’s
- leiding van de gespreksleider volgen - de eigen mening naar voren brengen - luisteren
- deelnemen aan werkoverleg, vergaderen - beeldvorming, meningsvorming, discussie - besluitvorming
3. schriftelijk en mondeling communiceren, zowel in de Nederlandse, Papiamentse*, Spaanse* als Engelse taal
- één op één gesprek voeren - kennismaken
- iets vragen
- een gesprek beginnen - luisteren
- gesprek afronden
4. vaardig omgaan met verbale en cijfermatige informatie - eerlijk zijn
- beroepsgeheim hanteren - verantwoordelijk zijn
- rekening houden met privacy
5. toepassen en beschrijven van de milieuregelgeving - milieu op de werkplek
- afvalpreventie
- hergebruik/recycling - milieuvervuiling
6. opvolgen en beschrijven van procedures, richtlijnen en voorschriften met betrekking tot Arbo-zorg in een werksituatie
- veiligheid op de werkplek - afstand nemen van werk - risico’s onderkennen - omgaan met werkdruk - belangenbehartiging - eigen belang bij conflicten - speelruimte benutten
7. rapporteren over en beschrijven van veiligheids-, gezondheids-, en welzijnsrisico’s in een werksituatie
- vertrouwelijk omgaan met de gegevens - veiligheid op de werkplek
- EHBO - hygiëne
8. in het leer- en werkproces adequaat omgaan met zichzelf en anderen.
- beleefdheidsvormen hanteren - eigen beslissingen nemen - inzet tonen
- omgaan met gevoelens - omgaan met kritiek - omgaan met waardering
- het ontstaan en de invloed van vooroordelen omschrijven
9. zich constructief en dienstbaar opstellen en begrip tonen voor klanten - vertrouwelijk omgaan met de gegevens van klanten
- zichzelf professioneel presenteren
- zich servicebewust, dienstverlenend en klantgericht opstellen - zorgdragen voor een verzorgd uiterlijk
- de gewoonten, normen en waarden van anderen respecteren
- professioneel te woord staan en informeren van klanten/opdrachtgevers en medewerkers
- afspraken maken
- zich mondeling en schriftelijk zich correct uitdrukken in Nederlands, Papiaments*, Spaans* en Engels
- zich in kleding en uiterlijke verzorging presenteren volgens voor de bedrijven gangbare normen
10. samenwerken
- beleefdheidsvormen hanteren - eigen beslissingen nemen - inzet tonen
- omgaan met gevoelens - omgaan met kritiek - omgaan met waardering
11. rapporteren en presenteren over werkzaamheden - toespreken van een kleine groep
- aan techniek gerelateerd onderwerp - presentatie voorbereiden
- presentatie uitvoeren - gebruik van media
. flip-over
. whiteboard/schoolbord
. presentatieprogramma, PC, beamer 12. communiceren tijdens werkzaamheden
- zich correct uitdrukken in Nederlands, Papiaments*, Spaans* en Engels
* niet voor de bovenwindse eilanden
TKL/T/3 Kernvaardigheden De kandidaat kan:
1. werkzaamheden planmatig verrichten en een taakverdeling aangeven - overleggen
- leiden en geleid worden - werkoverleg voeren
- zich houden aan afspraken - regels hanteren
- constructief samenwerken met collega’s in teamverband - taken verdelen
2. een werkplanning maken
- voorbereiden: werk voorbereiden / werk plannen / oriënteren / kiezen - inrichten: strategie bepalen / plannen
- uitvoeren: systematisch uitvoeren
- controleren: tussentijds controle / bijstellen / eindcontrole - evaluatie: afleveren / opleveren
3. verslag uitbrengen over de voortgang van eigen werk en dat van anderen - omgaan met kritiek
- rapporteren
4. projectmatig werken tijdens de voorbereiding en uitvoering van werkzaamheden - werkproces bijstellen
- aangepaste werkwijze
- controleren van de resultaten in de aangepaste
5. informatie geven over uitvoeringstijd, materialen en kosten van uitgevoerde/uit te voeren werkzaamheden en op basis daarvan conclusies trekken
- beoordelen op bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit - objectief/subjectief
- relevantie en herkomst - toepassen van informatie
6. werken met een tekstverwerking, database, spreadsheet en e-mail programma - bestanden beheren
- invoeren en bewerken van teksten en afbeeldingen
- paginanummering, marge, papierformaat, alinea, kop- en voettekst, tabellen - gegevens invoeren
- eenvoudige berekeningen uitvoeren - opmaak van cellen en getallen - verplaatsen en kopiëren
- eenvoudige formules toepassen - sorteren
- gegevens presenteren in grafiekvorm - printen
- e-mail verzenden en ontvangen
- e-mail doorsturen, beantwoorden, bulkmail versturen, blind carbon copy
7. zijn eigen handelen evalueren en vertalen in nieuwe activiteiten - evaluatie proces
- evaluatie eigen aandeel in het proces
- herkennen en uitwerken van verbeteropties - uitvoeren van verbeteropties, werken volgens
8. de effectiviteit van zijn communicatie bepalen en op basis van feedback de communicatie verbeteren
- herkennen en uitwerken van verbeteropties - uitvoeren van verbeteropties, werken volgens TKL/T/4 Informatietechnologie
De kandidaat kan:
1. basishandelingen met veel toegepaste besturingssystemen uitvoeren en de kenmerken van die besturingssystemen noemen
- back-up maken
- zoeken met behulp van verkenner - mappen maken en verplaatsen - bestandstypen
- snelkoppelingen - internetbrowser
2. met een standaard tekstverwerkingsprogramma een document maken - tekstbestanden beheren
- invoeren en bewerken van teksten en afbeeldingen
- paginanummering, marge, papierformaat, alinea, kop- en voettekst, tabellen - printen
- gebruik handleiding, helpschermen
3. met een standaard presentieprogramma een presentatie maken - standaard presentatiesjabloon
- ontwerp maken
- tekst en afbeeldingen invoeren/bewerken - eenvoudige lay-out
- presentatie uitvoeren voor een groep - hand-outs printen
4. met een standaard rekenprogramma een spreadsheetdocument maken - gegevens invoeren
- eenvoudige berekeningen uitvoeren - opmaak van cellen en getallen - verplaatsen en kopiëren
- eenvoudige formules toepassen - sorteren
- gegevens presenteren in grafiekvorm - printen
5. met gebruikmaking van netwerkdiensten informatie verwerven - navigeren in netwerken
. world wide web (www)
. mobiel internet (wap, i-mode) - raadplegen gegevensbestanden - zoekmachine gebruiken
- veranderlijke gegevens opvragen
- interactie met gegevensbestanden tot stand brengen 6. informatie verstrekken via netwerkdiensten
- eenvoudig internetdocument maken en publiceren
7. met behulp van diverse multimediaplatforms een aantal multimediaproducten gebruiken/toepassen
- PC + CD-ROM
- (technische) naslagwerken, gegevensbestand, archief - educatieve software
- catalogus op CD-ROM/DVD - e-learning software
TKL/T/5 Communicatietechnologie De kandidaat kan:
1. basishandelingen bij de bedrijfsmatige telefonie uitvoeren in een leer- en (gesimuleerde) praktijksituatie
- telefonische verbindingen tot stand brengen: intern en extern - een telefonisch gesprek voeren
- intern doorverbinden, oproepen, gespreksnotitie maken, memo schrijven - randapparatuur bedienen: pc, fax, modem, telefoonbeantwoorder,
brandalarm, algemeen alarm
- gebruik mobiele telefoon apparatuur
2. met gebruikmaking van netwerkdiensten intermenselijke communicatie tot stand brengen
- e-mail verzenden en ontvangen
- e-mail doorsturen, beantwoorden, bulkmail versturen, blind carbon copy - chatten
- messenger service gebruiken
- SMS berichten verzenden en ontvangen
3. de functie van een aantal toepassingen van telefonie en datacommunicatie en de bijbehorende apparatuur en diensten omschrijven
- providers / netwerkdiensten / collect call / doorschakelen / voice mail - telefonische verbindingen: intern en extern
- regels bij telefoneren: telefoonalfabet
- acties: intern doorverbinden, oproepen, gespreksnotitie, memo
- randapparatuur: pc, fax, modem, telefoonbeantwoorder, brandalarm, algemeen alarm / gebruik mobiele telefoonapparatuur
- telemetrie
- netwerktechniek: analoog, ISDN, ADSL, kabel, wireless
- kostenstructuur . abonnementen
. gesprekskosten, verbindingskosten . sms-kosten
. daluren en piekuren . zones
KL/T/6 Dilemma’s De kandidaat kan:
1. rekening houden met het dilemma welzijn versus welvaart en gemaakte keuzes toelichten met verwijzing naar de regelgeving
- formuleert en beargumenteert overwegingen en criteria - formuleert en beargumenteert keuzes
- brengt zijn eigen mening naar voren - raadpleegt bronnen
- hanteert wet- en regelgeving - houd zich aan bestaande regels
- handelt van uit overweging rond normatieve aspecten van het “beroep”
(ethiek, fraude, milieu)
2. rekening houden met het dilemma milieu versus winst en gemaakte keuzes toelichten met verwijzing naar de regelgeving en berekeningen
- formuleert en beargumenteert overwegingen en criteria - formuleert en beargumenteert keuzes
- brengt zijn eigen mening naar voren - raadpleegt bronnen
- hanteert wet- en regelgeving - houd zich aan bestaande regels
- handelt van uit overweging rond normatieve aspecten van het “beroep”
(ethiek, fraude, milieu)
3. rekening houden met het dilemma tijd versus kwaliteit en gemaakte keuzes toelichten met verwijzing naar de regelgeving, kwaliteitseisen en berekeningen - formuleert en beargumenteert overwegingen en criteria
- formuleert en beargumenteert keuzes - brengt zijn eigen mening naar voren - raadpleegt bronnen
- hanteert wet- en regelgeving - houd zich aan bestaande regels
- handelt van uit overweging rond normatieve aspecten van het “beroep”
(ethiek, fraude, milieu)
TKL/T/7 Dienstverlening en onderhoud De kandidaat kan:
1. klanten adviseren bij de keuze of reparatie van apparatuur voor gebruik in en om huis
- adviesgesprek in direct contact met de klant - telefonisch adviesgesprek
- gebruik maken van digitale systemen bij het adviesgesprek . klantenbestand
. productinformatiesysteem . bronnen raadplegen
2. bedrijven adviseren bij de keuze van apparatuur, product of dienst - presentatie
. ontwerpen: bedrijfsformule, huisstijl, imago, apparatuur, producten, diensten, kostprijs, toepassingsgebieden.
- uitvoeren
- promotiemateriaal aanbrengen . gebruik van presentatiemiddelen
3. afspraken met klanten vastleggen en verzorgen van een offerte en/of factuur - prijsberekening, offerte en orderbevestiging opstellen
- leverings- en betalingsvoorwaarden, prijzen - gebruik maken van digitale systemen
. klantenbestand
. productinformatiesysteem
. productregistratiesystemen (barcode, hard- en software) . prijsberekeningsoftware
. bronnen raadplegen . boekhoudsoftware
- eenvoudige crediteuren- en debiteurenadministratie verzorgen . uitgaande en inkomende facturen boeken
. betaalde verkoop- en inkoopfacturen boeken 4. 'after sales' diensten uitvoeren
- service, nazorg, garantie, klacht - creditnota, nalevering
5. uitvoeren van reparaties en onderhoud aan eenvoudige voorwerpen, apparatuur en machines
- bouw en hout - metaal
- instalectro: (installatietechniek en elektrotechniek) - voertuigen
TKL/T/8 Ontwerpen en produceren De kandidaat kan:
1. een eenvoudige technische tekening lezen - werktekening
- derde kwadrant projectie - doorsneden
- maten
- bewerkingstekens
2. m.b.v. een CAD-ontwerpprogramma een ontwerp maken - specificaties vastleggen
- 2D en 3D ontwerp realiseren - printen / plotten
3. de toepassing van CAD-ontwerpprogramma's noemen in de techniek - architectuur
- machinebouw - elektrotechniek - installatietechniek - jacht- en scheepsbouw
4. met behulp van CAD-ontwerpprogramma's een eenvoudig technische tekening maken volgens de geldende normen
- formaat en indeling van de tekening bepalen - tekening maken volgens derde kwadrant projectie - tekening volgens normalisatie van maten voorzien
- tekening volgens normalisatie van bewerkingstekens voorzien - plotten/printen
- tekening opslaan
- tekening inlezen in een CAM-programma - integraal ontwerpen
5. de algemene beginselen van productieprocessen noemen
- de beginselen van geautomatiseerde bewerkingsprincipes opnoemen . CNC
- de beginselen van geautomatiseerde productieprocessen benoemen . zoetwatercentrale
. elektriciteitscentrale . olieraffinaderij
TKL/T/9 Meten en regelen De kandidaat kan:
1. in een practicum een meting uitvoeren, de resultaten beschrijven en interpreteren
- meetopdracht interpreteren - metingen uitvoeren
- weergave meting: tabelvorm, grafiek - chemische metingen uitvoeren
- optische metingen uitvoeren - mechanische metingen uitvoeren - digitale metingen
- elektrische/elektronische metingen uitvoeren - opbouw en werking van meetsystemen
2. in een practicum een eenvoudige schakeling met relais opbouwen, de werking zichtbaar maken en omschrijven
- opbouw schakeling - volgorde schakeling
3. in een schakelpracticum de werking van de 'en' en de 'of' functie zichtbaar maken, vergelijken en omschrijven
- relais
- pneumatiek
- digitale bouwstenen - plc
4. in een practicum situatie een eenvoudige schakeling met pneumatisch componenten opbouwen, de werking zichtbaar maken en omschrijven - cilinders
- ventielen - filterssystemen - luchtvoorziening
5. in een practicum een eenvoudige schakeling met digitale bouwstenen opbouwen, de werking zichtbaar maken en omschrijven
- invertor: waarheidstabel, formule - OR: waarheidstabel, formule - NAND: waarheidstabel, formule
6. in een practicum een regelkring opbouwen/aansluiten, bestaande uit sensoren, regelaar en actuatoren, de werking zichtbaar maken en omschrijven
- naderingsschakelaar: inductief / capacitief
- regelaar: programmaschakelaar, plc/pc, microprocessor - mechanische signaalgevers: microschakelaar
- optische signaalgevers: fotocel / lichtbron met reflector, passief infrarood - actuatoren: reedrelais, contactor relais, elektromagneet, servomotor /
stappenmotor, LED
7. voorbeelden van de toepassing van chemische, optische, mechanische, digitale en elektrische metingen in de wereld van techniek benoemen
- sector techniek
TKL/T/l0 Techniek, in en om de woning De kandidaat kan:
1. m.b.v. een CAD-applicatie een eenvoudig bouwkundig ontwerp maken - voorschriften
- doel: wonen? werken? wonen en werken?
- materiaalkeuze
2. met behulp van CAD-software een eenvoudige installatietekening maken - elektrische installatie
- sanitair
- aircondition, luchtbehandelingssystemen - gas)
3. m.b.v. een kleurenprogramma een kleurontwerp maken - kleurenleer
- stijlleer
4. m.b.v. een CAD-applicatie een plan voor het perceel maken - indeling
- kosten paden - kosten beplanting - aanleg kosten
5. eenvoudige praktische opdrachten uitvoeren in en om de woning - afwerken en inrichten van de woning
- gas, water, airco, riolering en hemelwater - elektriciteit, bekabeling en schakelingen TKL/T/11 Mobiliteit, verkeer en transport De kandidaat kan:
1. kenmerkende elementen en voorwaarden noemen bij infrastructuur en verkeersgeleiding
- land - lucht - zee
2. kenmerkende elementen en toepassingsgebieden van de techniek in mobiliteit en infrastructuur omschrijven.
- ontwerpen - produceren - onderhouden
- beheren: meten en regelen
3. kenmerkende elementen en toepassingsgebieden van transport omschrijven - goederenvervoer
- personenvervoer - vervoer levende have
4. kenmerkende elementen en voorwaarden noemen bij veiligheid en verkeer
5. eenvoudige praktische opdrachten in de context van mobiliteit - meet en regeltechniek
- automobielen - tweewielers
TKL/T/I2 Techniek, energie en milieu De kandidaat kan:
1. enige aspecten van technologisch ontwikkelingen noemen bij energie en milieu - atoomenergie
- zonne-energie - waterstofmotoren - hybride motoren - brandstofcellen
2. kenmerkende elementen en toepassingsgebieden van de techniek bij energie en milieu omschrijven.
- veiligheid - duurzaamheid - beheersbaarheid - maakbaarheid
3. energiegebruik en besparing - overzichtstabellen
- berekeningen
- vergelijkingstabellen
4. kenmerkende elementen en voorwaarden noemen bij duurzaam produceren en recycling
- integraal ontwerpen
- milieu vriendelijke materialen
Bijlage 2 Hulpmiddelen Basispakket
Het standaard basispakket bij alle centrale examens en commissie-examens bevat:
schrijfmateriaal
tekenpotlood
blauw en rood kleurpotlood
liniaal met millimeterverdeling
passer
geodriehoek
vlakgum
rekenmachine
Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep).
Woordenboek
Nederlands-Nederlands (eendelig) óf
Nederlands-thuistaal van de kandidaat (eendelig) Een digitaal woordenboek is niet toegestaan.
De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig.
Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen op de website van het ETE,
www.ete.cw.
Bijlage 3 Tips Centraal examen
Oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen.
Oude centrale examens zijn te vinden op de website van het ETE.
Commissie-examen
bekijk de informatiefilm over het mondeling commissie-examen op de site:
https://duo.nl/particulier/staatsexamen-vo/index.jsp
NB Dit is wel hoe het in Nederland gaat, maar het geeft ook een goed beeld hoe het bij ons gaat.
