Urticaria (galbulten)
Wat is urticaria?
Urticaria (Urtica = brandnetel) is de medische naam voor netelroos of galbulten. Urticaria is een huiduitslag die vaak heftig jeukt. Het ontwikkelt zich in korte tijd. De afzonderlijke plekken trekken meestal binnen enkele uren weg, in ieder geval binnen 24 uur.
Het begint met rode vlekjes. Deze kunnen overgaan in verdikte rode of bleke plekken. De huidafwijkingen kunnen samenvloeien tot grotere plekken. Een dergelijke plek noemen we een urtica of kwaddel. Het ziektebeeld in zijn geheel heet urticaria.
We spreken van acute urticaria als de periode waarin de urticaria optreedt in totaal niet
spreken we van chronische urticaria.
Bijna een kwart van de bevolking krijgt in de loop van zijn leven urticaria. De aandoening komt voor bij zowel mannen als vrouwen, op alle leeftijden.
Hoe ontstaat urticaria?
Bij het ontstaan van urticaria speelt histamine een belangrijke rol. Histamine ligt
opgeslagen in bepaalde cellen in de huid. Om precies te zijn: vooral in de mestcellen. Deze cellen maken deel uit van het immuunsysteem.
Onder invloed van allerlei prikkels kan histamine uit deze cellen vrijkomen. Als dit gebeurt, verwijden bloedvaten zich, de huid krijgt een rode kleur. Ook veroorzaakt
histamine een toegenomen doorlaatbaarheid van vocht door de wanden van de bloedvaten.
Hierdoor ontstaat vochtophoping ontstaat in de huid. Daarnaast veroorzaakt histamine jeuk.
De prikkels die histamine kunnen vrijmaken, delen we als volgt in:
Fysische prikkels (lichamelijke inspanning, plaatselijke druk op de huid, koude, warmte, zonlicht, water, trillingen). Deze urticaria noemen we induceerbare urticaria.
Geneesmiddelen (vooral pijnstillers en antibiotica).
Acute en chronische infecties (met name door virussen en parasieten).
Allergie voor voedingsmiddelen (bijvoorbeeld pinda’s, noten, schaal- en schelpdieren en fruit).
Voedseltoevoegingen (kleurstoffen, conserveringsmiddelen en smaakversterkers).
Insectensteken en beten (vlooien, mijten, luizen, muggen, wespen).
Allergie voor ingeademde producten (schimmelsporen, dierlijke huidschilfers).
Contactallergieën.
Interne ziekten.
Soms zijn meerdere prikkels tegelijkertijd aanwezig. Ook kunnen sommige prikkels reeds bestaande urticaria verergeren, zoals fysische prikkels en pijnstillers. Bij chronische urticaria vinden we bij de 60 tot 90% van de patiënten geen oorzaak. We spreken dan van
‘chronische spontane urticaria’. Er bestaat voor deze aandoening geen duidelijke erfelijke aanleg, toch komen sommige vormen in bepaalde families vaker voor. Bijvoorbeeld koude urticaria en zonlicht urticaria.
Symptomen
De typische urtica (kwaddel) is een intens jeukende, verheven rode plek, die vaak centraal bleek is. Afzonderlijke plekken kunnen groter worden en samenvloeien met andere
plekken. Ze verdwijnen binnen enkele uren zonder restafwijkingen aan de huid achter te laten.
Er zijn geen voorkeursplaatsen aan te wijzen: urticaria komt even vaak voor op armen, benen, romp en in het gezicht. Als omgevingsfactoren een rol spelen, ontstaan de
afwijkingen meestal ter plaatse van het contact of inwerking. Drukurticaria komen voor op knieën, handpalmen en voetzolen. Urticaria door insectenbeten zien we meestal op
onderarmen en onderbenen.
Speciale vormen van urticaria
Inspanningsurticaria
Bij inspanningsurticaria ontstaan speldenknopgrote, jeukende of branderige rode bultjes. Deze treden op bij transpiratie, door lichamelijke inspanning of in een warme omgeving.
Urticaria factitia
Urticaria factitia ontstaat in reactie op druk of wrijven van de huid. Er ontstaan jeukende streepvormige kwaddels. Na enige tijd trekken die spontaan weer weg. Ze zijn al op te wekken door met een stomp voorwerp over de rug te krassen. Dit
noemen we ook wel positief dermografisme. Dit komt bij 3 tot 5% van de bevolking in meer of mindere mate voor.
Koude-urticaria
Bij koude-urticaria ontstaan urticae (kwaddels) op plaatsen waar de huid wordt afgekoeld. Dit treedt bijvoorbeeld op bij zwemmen in koud water. Dit kan zelfs tot
gevaarlijke situaties leiden als het hele lichaam reageert. Mensen kunnen zelfs verdrinken als bijvoorbeeld de bloeddruk daalt en ze het bewustzijn verliezen. We kunnen de diagnose stellen door op een gestandaardiseerde manier de huid plaatselijk af te koelen. We doen dit met een ijsbloktest.
Vertraagde drukurticaria
Bij vertraagde drukurticaria ontstaan na enkele uren pijnlijke, verharde zwellingen op drukplaatsen. Deze vorm ontstaat vaak rond de gewrichten. Soms lijkt het of het gewricht ontstoken is. Het is belangrijk de symptomen van vertraagde drukurticaria niet te verwarren met een ontsteking van het gewricht. De behandeling van deze aandoening is erg moeilijk.
De diagnose
Artsen kunnen urticaria gemakkelijk herkennen. De arts zal eerst vragen naar de meest voorkomende oorzaken. Al pratend zoekt de arts samen met u naar een mogelijke oorzaak.
In een groot aantal gevallen leidt dit al tot de oplossing, verder onderzoek is dan niet nodig. Pas als we aanwijzingen vinden voor een mogelijke oorzaak, kunnen we daar eventueel nog gericht onderzoek naar doen.
Behandeling
De behandeling bestaat uit het vermijden van de prikkel die de problemen uitgelokt heeft.
Dit geldt natuurlijk alleen als de boosdoener bekend is. Als dit niet mogelijk is, kunnen we geneesmiddelen toedienen die de werking van histamine blokkeren (antihistaminica).
Deze zijn meestal effectief. Hierbij maken we gebruik van moderne antihistaminica. Deze veroorzaken doorgaans geen sufheid, oudere antihistaminica doen dat wel. Vaak heeft u een hogere dosering nodig dan bij hooikoorts.
Als de klachten onvoldoende reageren op het ene antihistaminicum kunnen we een ander antihistaminicum proberen. Daarnaast kunnen we montelukast toegevoegen. Dit is een medicijn dat we normaal gesproken aan patiënten met inspanningsastma geven. Dit medicijn kan ook een goed effect hebben op urticaria. Bij tussentijdse opvlammingen kunnen we ook een kortdurende behandeling met prednison geven.
Als antihistaminica in voldoende hoge dosering samen met montelukast niet het gewenste effect heeft op de urticaria, kunnen we overwegen een behandeling met omalizumab te starten. Omalizumab neemt de stoffen weg die de mestcellen activeren. Als omalizumab onvoldoende werkt of als we dit medicijn aan u niet kunnen geven, komen andere medicijnen in beeld die het immuunsysteem onderdrukken. Een voorbeeld van zo’n medicijn is ciclosporine.
Vooruitzichten
In de meeste gevallen is sprake van acute urticaria. Dan is de huidaandoening van korte duur. Soms zelfs zo kort dat de verschijnselen alweer weg zijn, voordat mensen besluiten naar de huisarts te gaan. Helaas zijn er ook mensen bij wie urticaria langdurig optreedt en zelfs maanden tot jaren kan voortduren (chronische urticaria).
Deze patiëntinformatie is gebaseerd op de folder van de NVDV 2019.
Contact
Dermatologie - Polikliniek T 088 753 11 20
klantcontactcentrum@tergooi.nl Ma t/m vr 08:00 - 16:30 uur
