Audience Design: van
Luistervink tot Televisiekijker
Een beschrijving van nieuwsberichten in NOS Journaals:
Vormgeving, Opbouw en Inhoud
Groningen, 12 augustus 2010
Masterscriptie ter afsluiting van de studie
Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW)
aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) Annabel Eigenhuis
Studentnummer: 1743791
Audience Design: van
Luistervink tot Televisiekijker
Een beschrijving van nieuwsberichten in NOS Journaals:
Vormgeving, Opbouw en Inhoud
Groningen, 12 augustus 2010
Masterscriptie ter afsluiting van de studie
Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW)
aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG)
Samenvatting
Televisie is al jaren een populair massamedium onder kijkers en zenders. Zo kijken veel mensen in Nederland bijvoorbeeld elke avond om acht uur naar het NOS achtuurjournaal om op de hoogte te raken van de belangrijke gebeurtenissen van die dag. Maar wat is nu eigenlijk ‘nieuws op televisie’ en hoe wordt dat precies aan een televisiekijker gebracht? De manieren waarop de informatie in nieuwsberichten ‘verpakt’ kan worden, om via het televisiescherm in beeld en geluid overgebracht te worden, zijn eindeloos en de ontwikkelingen volgen elkaar rap op. Media spelen een grote rol in onze samenleving, de behandeling van ‘nieuws’ moet een accurate weergave van de werkelijkheid zijn die op een feitelijke en ‘onpartijdige’ manier in het NOS Journaal gepresenteerd wordt. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat de kijker enigszins weet hoe een journaaluitzending over het algemeen in elkaar zit en dat kijkers bekend zijn met bepaalde gebeurtenissen in Nederland en in de wereld. In het geval dat bepaalde kennis nog niet aanwezig is bij de kijker, moet deze dus meer moeite doen om de tekst te kunnen volgen. Dit is mogelijk door de manier waarop de nieuwslezer (of correspondent) de informatie presenteert en soms expliciet voor de kijker in perspectief plaatst. De kijker wordt door de nieuwslezer ‘betrokken’ bij de informatie en gesprekken in de uitzending doordat deze als derde partij in de interactie expliciet genoemd en aangesproken wordt. Een televisie-uitzending kan dus gezien worden als een communicatieve uiting; een samenhangend geheel van informatie die op het televisiescherm aan de kijkers wordt getoond.
verankeren. Uitingen in de uitzending worden ontworpen met overhearers in gedachten, op basis van een schatting van de kennis die het publiek heeft van de wereld en belangrijke gebeurtenissen daarin (Bubel 2006: 55) en van de opbouw van een nieuwsuitzending op zich. Omdat er geen directe link is tussen de auteur of zender en de kijker, moeten er camera’s en montagetechnieken worden toegepast om de boodschap over te brengen. Bij audience design gaat het dan om de stijlvariabelen voor de uitvoering of het ontwerp van alle uitingen en onderdelen binnen het geheel van een nieuwsuitzending, waarbij het visuele aspect van de boodschap, met de kijker in gedachten, wordt meegenomen. Daarbij is de verwerking van de informatie dus geen passieve activiteit van het publiek, maar een manier om wat zij zien waarde te geven en het te begrijpen in de context die zij begrijpen (Bubel 2008: 58). In de uitzending (en in het ontwerp) krijgt de kijker aanwijzingen die hem daarbij zouden moeten helpen en ondersteunen in het proces van verwerking. In de NOS Journaals wordt in de inleiding van nieuwsitems door de nieuwslezer bepaalde informatie geëxpliciteerd, zoals de aanleiding of context van het nieuwsfeit, zodat de kijker de juiste bestaande kennis kan activeren. Dit is nodig om vervolgens de nieuwe informatie correct te kunnen verwerken en toe te voegen aan de ‘algemene wereldkennis’.
In het verslag wordt er voorafgaand aan de dataverzameling en analyse een uitgebreide theoretische inleiding beschreven, waarin de beschikbare literatuur binnen het vakgebied en de belangrijke begrippen binnen het onderzoek worden besproken. Hierbij wordt gekeken naar het fenomeen televisienieuws en wat dat precies inhoudt. Vervolgens worden specifiek het NOS Journaal en haar kijkers binnen dit kader toegelicht. Aan de hand van de beschikbare literatuur wordt het model van Bubel (2008) voor de (ver)werking van televisie discourse als basis gebruikt om dit toe te spitsen op nieuwsuitzendingen op televisie. Aan de hand van de uitkomsten van de analyse kan dit model uiteindelijk aangevuld worden. Hiervoor worden in het onderzoek twaalf NOS achtuurjournaals opgenomen in het corpus voor de analyse. De uitkomsten worden uiteindelijk binnen het theoretische kader besproken en op drie niveaus van de nieuwsuitzendingen gepresenteerd.
Tijdens de analyse is er gekeken hoe de boodschap voor de kijkers wordt weergegeven in de vorm van een nieuwsuitzending die bestaat uit tekstuele en visuele uitingen die begeleid worden door geluid. Er zijn er verschillende vaste elementen van een NOS Journaal te benoemen. Zo duurt een ‘gemiddeld’ NOS Journaal ongeveer 25:05 minuten en bestaat uit 211 shots. Er worden gemiddeld 11,6 verschillende nieuwsberichten per uitzending behandeld die in drie categorieën zijn in te delen, namelijk lange, middellange en korte nieuwsitems. Er wordt informatie gepresenteerd in de vorm van deeleenheden, die bestaan uit verschillende onderdelen zoals interviews, beschrijvende beelden, live reportages of grafische animaties. Een gemiddelde NOS nieuwsuitzending in het corpus bestaat uit 4063 woorden waarin de gesproken informatie gegeven wordt. Sprekende personen in beeld komen in alle langere nieuwsitems, in verschillende vormen voor. De belangrijkste is de presentator van het journaal; de nieuwslezer. Deze fungeert als ‘boodschapper van het nieuws’ voor de kijker, het is de ‘verteller’ die de uitzending (verbaal) tot geheel maakt. Daarbij helpen de vaste opbouw en structuur de kijker ook om een uitzending te herkennen als NOS Journaal en vervolgens om de informatie die gegeven wordt te kunnen volgen en verwerken.
van het onderwerp dat de nieuwslezer op dat moment introduceert. Om informatie te geven of uit te diepen worden er vervolgens vaak beelden van interviews getoond, waarbij soms de vragen van de interviewer, maar altijd de statements of antwoorden van de geïnterviewde te horen en zien zijn. Ook worden er live reportages in beeld gebracht, er worden overzichtsbeelden getoond van de nieuwslezer in de studio, die zich richt op een scherm waarop de gesprekspartner te zien is. Dit gebeurt steeds op dezelfde manier voor kijkers. De link tussen de tekst en het beeld is in deze gevallen specificerend, omdat de beelden tonen wie er op dat moment spreekt. Eventueel worden ‘tussendoor’ shots van beschrijvende beelden getoond die ‘iets’ tonen waarover de geïnterviewde spreekt. De informatie die in beschrijvende beelden gegeven wordt, fungeert in de nieuwsberichten meestal als aanvulling of verklaring van (soms verschillende standpunten over) het zojuist gepresenteerde nieuwsfeit. De link tussen dit soort beelden met ‘bijpassende’ tekst en intradiëgetisch geluid is vaak specificatie (illustratie of verankering), de beelden specificeren de tekst op één of andere manier. Soms verschuift de ‘primaire bron van informatie’ voor de kijker van de gesproken tekst naar het beeld, wanneer er dingen getoond worden die niet met woorden verteld kunnen worden. Dit wordt in beeld gebracht door computeranimaties of beelden van een bijzondere locatie of gebeurtenis die bijvoorbeeld met een mobiele telefoon zijn opgenomen. Vaak worden deze beelden begeleid door de voice-over van de nieuwslezer om voor verankering van de informatie in de beelden te zorgen.
Voorwoord
Dit is de Masterscriptie waarmee ik de opleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen officieel afsluit. Hierin beschrijf ik een onderzoek naar audience design in Nederlandse nieuwsuitzendingen, om precies te zijn in twaalf NOS achtuurjournaals die in 2009 en 2010 zijn uitgezonden. De afgelopen drie jaar heb ik met plezier meerdere mediagerelateerde vakken gevolgd en aangezien ik elke dag op met het NOS nieuws opsta, zie ik dit onderzoek als een representatieve afsluiting van mijn opleiding in Groningen. Ook kan ik persoonlijk aansluiting vinden met projecten die ik tijdens mijn vorige opleiding, HBO Media & Entertainment Management te Haarlem, heb gedaan. Na een stage en een afstudeerproject bij Nur die Liebe zählt in Keulen, sloot ik die opleiding af met een onderzoek naar de verschillen en succesfactoren van een aantal Nederlandse en Duitse Endemol televisieprogramma’s. Het wordt me duidelijker dat in dit gebied dus mijn interesse ligt en dat er nog steeds zoveel te leren is. Na het schrijven van deze scriptie kan ik zeggen dat de uitvoering van het onderzoek weer een deel bijdraagt aan mijn persoonlijke kennis.
Om dit verslag uiteindelijk definitief te voltooien, heb ik vele uren achter de computer doorgebracht. Ik wil mijn waardering uitspreken voor de prettige begeleiding om af en toe helderheid te verschaffen in alle theorie en data. In hitte en storm kon ik terecht op de kamer van meneer Sauer, ik voelde me altijd sehr wilkommen en ik had altijd het gevoel dat er de tijd werd genomen. Kortom, ik heb genoten van het hele proces dat me zover gebracht heeft mijn Masterscriptie uiteindelijk in te kunnen leveren.
Veel leesplezier!
Annabel Eigenhuis
