• " ^ £' -.. . Jj
" ^
I
i '
••)»M
€^'p^-.,40'%^^it4m>" •'
• i
Af SC i r i f t •
Babavia, djn Üóatan Ootooar i d u o . -
B l j l ' i g a a : 2,
,.:,x^i-.-aro: -.^.^^ <i'-3i^ varaani^ia^i
.vioaaanEüadiJau i n £>anicoaian.«
Door tuaaciankJiast van dan Haal- danti van Bankoaian.
in d a i o r i a f van
van d»n l7doA Au^astua
. . >jdracat van Uwa ^ x c a l i a n t i a . varvat dan Jouvarnaraan19 a a c r o t a r i a no., OÜÖ/A
lao ii< da aa^
j . i ondar sanoia»
r a o o o r t a a t voi^ande t a doan atraicKan.
o 4 / ö A / ^aa?t da i i s l d a n t v a . Ja^iKoaian ^^n langa oosorn- o 4 / i ' / V ^'^ftsn.^a van i a l d e r a van a f d a a U n i a n o^' ^roaaan mins van ^^^^"^^f^/*^ .^^,^^^^^^^ ^^ u a t s<9>^03t lianlcoaian.
van da varaaal^ln,^ i^oaaaiaisaai-ja.i '•'* '*^*' *, . . ,._ ,4^,, Tiina Vaa ia oo^acaaia-ida aa ^ a r a r p o r t a a r d a ^i^-^'-^tln^an d i a oijna a i i a v'*'i P o l i t l a K a a aard waran (suo 1 wa, voor e^n d a a l t n i a l d a n a oadanitall.lx moatan .vo-^doa ganoa.ad, i s ''^"^ f'^l*
; 1 ^ ^ Ï Y af karnat 1^ van da tioofdoiaata Ba^iKoaian an van den ï ' m g ï l o ï . o a o s l a c n t s anxala d i a - KMdadaailn,an uaooan o> andaia a f d a a l i n ^ a n >r ^tMn^an oatr.KKln^. x) . . a t i s OOK j a t a t in da a f d a a i i n g dan^oaian ^n i n dan firing fjoa- ro^P d a t parcan-.3gawi.lza aai. a a n t a l lUnaag^aoau ^rs u a t b o o t s t i ? ! A i i a a n a^T ^ror^^^^n . i j no^ s... .aaardamexd.
a^t ^aof4attAk; **JTar^zaajanaid van
[dat da po*
v r i j u a i d (raaniging [hat oog t e
-\icjf. 1
ypieuu.
?^t
:th~'-<^Aan
Zijna i i x c a i l a n t i a dan «i (ieneraai van rtaderiand»
t a 1 B u i t a n z o I*.
'ingan.
^•AXi.t, a a t v o i -
|»ich t a n do a i :
^ i j s an 3 t u d i a
|ii^n3tiaar' In svorda •'ing van
nara l a d a n . liaar do a l t a t a n dxx in
vait anaar»
va d i gawona
z«o*z»
Af 3 s^, i r i f t .
jafcavia, dan kid at an Octooar i 9 ó ö , - No. K 5a/S-10 aauaim.
Bijl»iganj 2 .
Ondar«9Pp: Actia dar varaani^in^i
Moaaaraiuadijan i n liantcoaian.-
Door t u 3 3CianiC3ta3t van dan rtasl- dan& van Bankoaian.
rn^avolaa da oodracnt van Uwa i x c a l i a n t i a , ^ a r v a t
^ t ^ : : ^ d.n ^ouvarn^nants 3 a c r a t a . U n o . . o o 5 A ondar aanoia»
dln« van nat door Dr. P i J p a r QV^ST- ^i.i r a p p o r t nat voiganda t a doan atra^ican.
tn zi^n 3cari5ven van dan 4dan Augu3tu3 l2óo n o .
• ./n/ / M ? t ^ a Halldanfc v a i iiarucoai<m o^n ianga ooaom- Ó4/GA/ ^^^fH.'^.t ' v l a i a i d l r . van a r d a a l l n . a n o^" groapan niing van alfcinöaa ^^'^ ,:^^,;*°':' gawoat riantcoaian.
van de v^r^^^rii^ln^ ''^oanaimjaciijaa ^ j ^ e u 6^ o i i n a 1 .^i- ^J^^-^A-* ^n ^araotjortear'da u i t i a t l n ^ a n axa JJ..I i«
:r^iaf ? of^rao 'larta^;n.aia dia.^ .adadaaiin.an uaooan
OP a t d a i a afdaaiingan ^ « 1 ^ ^ ^ ^ ^ ^ , ^ ^ ^ ^ f f i ^ ^ ; / l ^ ^^ Moa- 13* i a i ^ t in da a f d a a l i n g Ban^coaian ^^m i n dan iCi xn^ i joa r o J o ' ^ d a f p a ï c a n . s . a w i j . a nat - f , f "^f ^ ' ^ f ^ a r ^ ^ ^ ^ ^ gi^ootat i s . All^ön ixiar vorman z i j no^ ^^^a m a a r a e m a i a .
ULt a a t noofdatok: ".^ar^zaaianaid van ^*f ^;^'^^^^,^,^^^^"
4 a !,^^jAn -II H i t d a i d a i l U dat da v a r a a n i ^ i n ^ andei-a i L Sot t l a L d i i t a l n d e n n a i t r a a f t , of j a i s t a r . d a t da p o - t i ï i a S in din t ? a van xat s t r a v a n naar n a t l o n a i a v r i u a i d t a l i ondè-daal vo«at van da doalaindan d i a de v a r a a n l g i n g fi'cS g a t t a t d L X 1) HiaroiJ d i a n t avanwal i n L.at oog t a
x) .éoaliairüaadijau Liaaft in nat gawaat Bon^
^oalan 4 afdaaiingan 0n 2ö k r i n g a n . 1)
Zijna a a n a r a a i
B u
i i x c a i l a n t i a dan oouvarnaar-Aan van i»iedariand30 i-xndia
i t a n 2 o r ^ . « t a
De s t a t u t a n b a v a t t a n niaroiutrant nat v o l - IrT.Z Da v a r a a n i ^ i n ^ s t a l t zien t a n d o a i : a nat bavordaran vaïi Ondarwijs en s t u d i e van da Moiiaimaadaanaclia ^jodidi ^ n a t l a a r i n
N a d a ^ i m d a d i - l n d i a , ^n b . oavorda-Lng van nat g o d a d l a n s t i g iavan ondar nara ^ , 1 A r t . ó . 'D^ v a r a a n i g i n g t r a c n t naar do a i t a
oar.^lKan door: a, uat o p r i c h t a n sn in atand nouaan aan Wöi ataunan van onuar- v ï i j s L n r i c a t i n g a n , #aap oaualva da gavvona
2S«0*Z»
• ld •
'«ordaa gahoudoa d a t a a t a t r a v a n dar v a r a a n l g i n g n a a r tiat ö a v r l j d a a van a l i a s wat iaat dan iBlmn veraand noudt van a d r a l n i s t r a t i a v a Inrnanglng van da zi.lda dar Ragaarint^, i n n a t oijzondap oijvoorï>aaid aara a c t la tagan da liuwalljka-
r a g a l i n g a n <3n a a t toa^ioiit op hat godadlanatondarwijs, e^r&n»
zear a i s naar at r i j d tagan wat in da adat daa j^ands tagan da siioalirasctia w a t s v o o r s c t i r i f t a n s t r i j d t , ook van p o l t t i a k a n aard i a , t a r w i j l da o a r a o o n l i j k a ovartutgin^i van varactiai»
dana propagandi 3&an,-inBanicoalan v o o r a l dia van iüinang- ücaoaa afkomstig - ^i&ti tot a i t i n g a n orangt d i a in da v a r -
aeniging Moaaaiaiaadijan n i a t tUuia oaUooran. Voor da oo olad*
z i j d a 14 van z i j n voormaidan o r i a f , a l i n a a o, door dan
Rasidant gagevaii a i t a p r a a k , a l s zoiid^n "da ovar a a t aigasüaan nog Jaugdiga iïianangKabaascua ondarwijzara dia door tóoaiiaiataa- d i j a h oo da oavolking wo3:»dan l o a g a l a t a n , voorzian ( z i j n ) van aan a i t ^ a o r a i d a I n s t r u c t l a t a u aanzian van p o l i t i a k a
propaganda*', ttan 1< gaan aanwijzlngan vindan.
J i t tiat iioofdstok: "Moanarmaadijah ^n da a d a t " ( b l a d - z i j d e 17 e . v . ) O l i i k t dat Moauaimnadijali zlcix in da aa'^ata p l a a t s k a a r t tagan dia adatgaot'uiKan d i a z i j s t r i j d i g actit mat da v o o r s c n r i f t a n van dan i s l a m , ^ i a r d o o r a t a i i a n da
ladan van i^oahararjadijaii, d i a zich oo aanvaardoara gronden tagan zaar koatoara <Bn. onnoodiga gaoraitcai o i j nuwalijken an oagraTaniaaan 'x^ierièn, ziati ouitan da gajaaanaciiap; z i j
onctrakkan zien aan da adat van o n d a r l i n g huiobatoon o i j dar*
g a l i j k a galaganaadan ( r a p p o r t o l a d z . 20). li.] koman daar»
door i n ootaing mat da volksnoofdan, da i^aairaii'a, d i a ook ora p a r s o o n i l j k a r a d a n a i , am da door tmn o i j v a l a gaiagan»
nadan t a ontvangan a u l d a g i f t a n , da ouda adat i n stand wan*
scnan t a noadan. D u i d a i i j k b l i j k t u i t da nota noa mat zakarhaid t a zaggan v a l t dat da volkaaoordan zicli acnarp tagan daza n i a a w l l c t i t a r a laoatan k a a r a n : vaal v^a wat nun vaa ouda ookand 3n van wat vo:)!^ Iian van waarda i s , w i l l a n da l i e - dan van dan nieuwan a t i j l a f s c n a f f a a i oovandian t r a f f a n z i j da noofdan in taan p a r a o o n i l j k a inkosnatan. i^ia v a r w i j d a r i n g l a i d t van da z i j d a van JAoauaja riadijaii, ^n n i a r l i g t <den vun da groot s t a fout an dar p i a a t a a l i j k a l a i d a r a in dankoalan &a
a i d e r s , t o t n a t n&^^&van van an Iiat n i a t ra^caning noudan met nat oaataan van nat laargaoaatuur. Dat a c n t a r , galijic da
Raaidant van Bankoalati o l i j k a n a n a t varmalda in z i j n laaarga- noamdan o r i a f ( o l a d z . 14 l a a t s t a , bladz 15 a a r s t a a l i n a a ) van raaaning i s , da door a s t a f d a a l inga oaa t u u r van tóoaiiaiaiaa- dijaii t a Bankoaian ingaoracLita oazwaran t<3^en iaat vragan van &'3n vergunning voor nat gaven van godswlianstondarwija,
al3 d i a p a r a n ondargrond zou haooai dat man aanvoudiy, waigert
vsciioolvakkan ook la?» gagavan wordt i n da oaginaalan dar MoitiACTaadaanaciia-godadia'iatlaari o. ü a t noudan van o i j a a n -
-<Oïa3tan ondar naar ladan on o a l a n g s t a i l a n d a n , waar oiider-
jiQPOQn u i t da iiioaaürBaadaanacna godsdi ans t l a a p oaiiandald woi^
dan; c. n a t o p r i c n t a n an in sta;id. houdan dan wal ataunan van oadanuizan (wakafa en taosicaaa.i), waar opanbaro g o d a d i a n a t -
oafaningan ganouden wordan, <3n d, nat u i t g a v a n dan wal s t a a n varlaanan aan aa u i t g a v a van ooakan, t r a c t a t a n , brocuuraa an
courantan, waarin ondarwjroan u i t da ï4oaa?ara<3<iaan3Ciia goda- d i a n s t - , zada- &n g a l o o f a l a a r bahandald woi'-dan, zullanda' i n
iadar gaval zoowal daza ala andara middalan t a r o a r a i k i n g van iiaar doai nbmaar in s t r i j d laogan «oman mat da wattan d a - zaa Lands, dan wal raat da opanbara orda of da goada zadan»
- 3 -
-O
den morgaresd te erkennen die over een verzoek om ver- gunning moet pclviaeeren, komt mij minder juist voor. Een Z'^)U kunnen zeggen djnt zij, en niet ten onrechte, weigeren te erkennen dnt een liohoflm P I S de mprgprned bevoegd zou kunnen worden geacht om over de toelnRtbperheid vnn hunne onderwijzers bij het godsdienstonderwijs te oordeelen.
Wie weet wnt er in de Mnslimsche wereld hier te Ipnde te doen is geweest over de afschRffing vnn het vergunnings-
stelsel voor het godsdienstonderwjjs, een mnrstregel die eerst met de wijziging van de Groeroeordonnentie in 1925 zijn be-
slag heeft gekregen, begrijpt welke sentimenten er in een vereeniging R I S MoehpmmndiJRh, die tot de felste bestrijders vpn het in die leringen gehnte vergunningsstelsel behoorde, werden opgewekt door het wederinvoeren vpn een regeling,die ten eenenmple in strijd is met wnt de Regeering in ént op- zichttot beginsel heeft fiongenomen.
Volgens de meening V R H den Resident zijn het de delo- yale gevoelens ven de vereeniging tegen het Inlpndsch Destuur die in here houding in deze tot uiting komen. In zijn brief no, 25u geheim van den oden Augustus j.l.
schrijft de Resident (blndz. 2 alines 4) dfit de vereeniging zich niets aantrok van de regeling door zijn smbtsvoor»
grnger gemBokt, woerbij pan MoehRramndij sh v^erd toegestssn zich V>or het godsdienstonderwijs, door hsre onderwijzers Ban hsre leden te geven, te bepalen tot een kennisgeving fBXX het Hoofd van plr.etselijk bestuur, zoodot die circu- Inira werd ingetrokken omdï^t verschillende onderwijzers, met volkomen negatie der betrokken hoofden, onderwijs gin»
gen geven. De vroeg ligt voor de hsnd wie hier in de eerste pipata een fout ra^Rkte. Zonder eenigen twijfel is het Bestuur hier in gebreke gebleven door niet in de rege»
ling op te nemen dst die onderwijzers vnn hun optreden eveneens kennis hadden te geven pnn de volkshoofden; 1) het hrd de raoeilijlöieden, uit een dergelijke onvolledige rege-
ling voortkomende, dienen te voorzien. Het komt mij niet billijk voor het voorbijgnsn v«n de hoofden pen Moehamme- dijfih flleen te wijten en die jfi:ve.&ni.g,tn^ wegens hpre hier- uit afgeleide deloynle houding een regeling op te leggen
die zij f la een onrechtvpfirdigheid voelt, omdnt zij in té- gensprf3nk is met wpt de Kegeering in het rechtstreeks be- stuurd gebied ten pnnzien vrn het godsdienstonderwijs B I S beginsel heeft ppngenomen.
Ter voorkoming vpn misverstpnd moge Ik hier opmerken det ÈéoehRmmpdij p.h hoewel geenszins deloyapl, in den zin VEn tot verzet geneigd, geen regeeringsgezinde vereeniging is. HRBr onverzoenlijk Moslimsch ksrnkter belet dit. i'veri- gens zei het Uwe Excellentie niet verborgen zijn gebleven dat regeeringsgezinde politieke en godsdienstige vereeni- gingen uiterst zeldzeem zijn geworden. Ik hoop hier in een afzonderlijken örief binnenkort op terug te komen,
p grond vpn hetgeen Dr Pijper in zijne uitvoerige
Biededeelingen omtrent de actie vnn de hier besproken veree»
niging in Benkoelen mededeelt en over den consul vnn Moe- hpramRdijph in dpt gewest zegt, en op grond vpv, de ter Su- mo trs's Westkust met deze vereeniging is soortgelijke en
zeker niet meer gunstige omstRndigheden opgedane ervnvi-nfi - dPRr toch zijn de niet onbedenkelijke politieke trekken uit deze godsdienstige vereeniging blijkens de verslagen der gewestelijke recherche, behoudens een zeer enkele uitzon-
1) Zie het verslsg ven Dr Pijper | 9 : "Toezicht op het gods*
dienstonderwijs/blRdz. 41,
4 -
.^«»>in0- a e d e r t aeruimen t l j a vercwonen - ben i k caet aen sZlltr : ' n h ' t ^ v ^ r s l B g v.'n o o r d e e l d . t MoehBrn^aoijah ook
4r^ i«nk')elen voor r e d e l i j k e n rBRd vptbcpr Zfl z i j n . ^ok h i e r i ^ l e ^ e e n ï J n ï i j d v o o r t g e z e t v e r b l i j f vrm een d e r hoofd- S c t s t u u r a f e S e f v . n ^^oeh^^a^dij . h een - ^ ^ J J ^ f ^ ^ f J ^ l g e ^ fencing i n de gedragingen f ^^ P^^'P^gf ^ i « ^ ^ " n . r r H k ^ e - hebben. Reeds voor h e t ^ « ^ ^ ^ ^ ^ ^ ' ' " ^ f ^ f ^ ^ P ^ ^ S S e s t u ^ « e -if>n werden besi^rekingen t e r znke met h e t hoofcibestuur ge
ioLd! Men wachtte eigenlijk slechts op ^«^^f ^/^^f^^f ^^^
of een d e r g e l i j k bezoek geen t e g e n k a n t i n g ven de z i j d e
v L h S t gewestelijk bestuur .ou - ^ e ^ ^ ^ ' f ' t ' l f l l ^ e vlZt
r l n c zich h i e r o v e r h e e f t u i t g e s p r o k e n , denk i k TJwe Excel- l e n t i e binnenkort t e kunnen b e r i c h t e n d a t een d e r leden ven h e t hoofdbestuur derwnarts ia v e r t r o k k e n .
In h e t v e r s l a g door !>. P i j p e r u i t g e b r f i c h t , v i n d t h e t
s l d . ' r orbl^drille 41, regel 6 v.n - ' ^ « - - ' « ' ^ ' ^ S ^ !
de o o r d e e l van den Resident over ^^'«^'''«^^^^^^^^„^Jt" ^ ^ J . t r L t l f f i n e wpprvoor i k onder meer neer de 6e pRrRgrRRf.
" S o e i f o ^ s d i r ^ ' ^ ' s verhouding t o t Perml" moge verwijzen.
/Afgescheiden ven ae bemoeienis van de ^ ^ J f ® J « ^ ^ ® ^ ^^
hoofdbestuur en den dserven t e verwachten invl-.eu, mjge XK nie F x r e n e n t i e e e r b i e d i g i n overweging geven ^«eds thans tegemoet t e komen aan een D i l l i j k en t e rechtvaBrüigen vlfz?ek ven MoeheoEnadijeh, door den Resident u i t t e noodi- gan een einde t e maken aan h e t voor h e t geven vrm gods- d i e n s t o n d e r w l j s best..ance a t e l s e l van vergunning. ^- 1^««-
niïnetning van h e t r a p p o r t ven Dr, P i j p e r en vun d« Dij den Resiöent%.e,:mn de invoering van f / ' ^ f ' ^ ^ T ^ ^ ? " " ^ " ^ ^ ? iTz^
... < ««...« «<**+• In rtf, l a a t s t e Die e t s ook omüet aeze steende bezweren, n i e t i n de, l . a t s t e p l . e t s ook ^^^^J f ^ | o r d o n n a n t i e , z e l f s t n ha..r tegenwoordigen ^ ^ f ^ ' / ^ ^ f ^ ^ ^ ! ^ ^ hoofdbestuixr vnn MoehPmmPdij^h ae meest «^'^f ^'g^'' ^Jf^J^^f.^
rinpr vfin de verkondiging von den ïslBffi vormt, b l i j k t mij de S i 1 mijn b r i e f van den 27sten Mei 1933 Bnnbevolen t o e p . s -
s e l i l k v e r k ï L l n g v . n d i e ordonnantie op h e t gewest Benkoelen niAfr ri*^ l u i s t e wea; om de tegen de h u i d i g e r e g e l i n g b e -
Ttltr^l bfz^^r™ L ondervangen. Hetzelfde I s Je v e r k r i j g e n L...-» ««« nTr.ntHeHlke. vnYï h e t Hor^fa vp.n g e w e s t e l i j k b e -
s t u u r S ? t g i B n d e r e g e l i n g r - - r b i j i n den t r a n t van d i e o r - l o r e n t l e ^ e n n l s g e l l n g 13 voorgeschreven voor ^^
d i e n s t o n d e r w l j s w i l l e n geven, thans ««^^^?^ " J ^ ^ ^ ^ ^ ^ , ^ " ^^
c i r c u l p i r e ven dan vorlgen Resident ean h e t I'.uropeesch b e - s t u ^ , m a r . e n de betrekken volkahoofden, een r e g e l i n g d i e n i e t «Heen h e t door ^ ^ f «^«J^^ ^ H ^ . ^ ^ ^ t ï ' d r h o o J d e n Moslimach ;roaadien3tonderwiJ8 moet g e l d e n , u^t ae hoofden zïch zuÏÏen moeten schikken i n een v r i j e - ^ ? ; ^ ^ - ' ' ^ ^ g o d s d i e n s t i g e beginselen d i e afxvljken van f ,.^^SJ^' f ! „ Snnengenam hun d^t ook b l i j k e n s hunne d ^ ^ L l T n l oSer h e t I 5 g e s c h e t s t e houaing jegens de vleuwe ^ ^ ^ ^ ^ i J J ^ Ï ' ^ ï ^ s ^ f 3
Riaemeen zffll z l J n . i s een e i s c h d i e h e t In B r t l k e l 173 I . b .
^an een l e d e r giws.rborgde v r i j bel^foen van z i j n e gods- d i e n s t i g e weening s t e l t .
e .^.dviseur voor Inlendsche kieken, (w.g.) R.Crobe©.
/«enteekening. Doordrukken ven dezen b r i e f en h e t d a a r b i j
baSoogende' l e r s l . g z i j n gezonden ..n den ^-?-^^^^^^' vppl b i j h e t Hooggerechtshof ven '^e^erl^ndsoh-Indie,
een doordruk van h e t v e r s l a g nm den D i r e c t e u r van Blnnen- I s n d s c b - B e s t u u r .
vnn de r e i s ven den A d j u n c t - A d v j a e u r v o o r I n l e n d s o h e Zaken T\BRV Benkoe I e n .
( B . a . S . van 17 Auguatua 193Ö n o . 2 3 6 5 / A ) .
I M H > U D :
S 1 . Het O o d a d i e n s t o n d e r w i j s i n B e n k o e l e n .
S 2 . opkomst vpn h e t HeforraiSHie en van f/oehBSJmsdij fih i n Benkoelen, S 3 . ' erkEPPiaheid ven MoehpmtoRdiJBh i n B e n k o e l e n .
§ 4 . FoehRmmRdij ah en de p.dpt.
§ 5 . 8 i ^ ' e a i r s h ' s en de e c t i e van Woehfimmsdljah.
S 6 . MoehamtoBdijeh'a v e r h o u d i n g t o t de P e r m i . 3 7 . : e Hr»pet XXI" t e B e n k o e l e n .
5 »i
S 8 . C o n f e r e n t i e o n d e r l e i d i n g vpn den H e a i d e n t . a 9 . T o e z i c h t op h e t g o d s d i e n s t o n d e r w i j s .
B i j l e g e n : 1 .
ƒ
, HïïT 0"»rs- Evenals In sndere gewesten h e e f t zich ook In Benkoelen NSTONDiRwlJS s i n d s eenlgen t i j d eene hervorming voltrokken In de methoden BEMK5>KLEN. vt»n h e t Moallmsche godadi©n3tonderw5.j9. NR^at de o u d e , o v e r -
geleverd© vorcien van godsdienstonderwijs z i j n nleu:#e opgeko- men, met nfime; de madrasah, voorts de g o d s u i e n a t l g e l e e r g a n g , en de moderne godsdie na t v e r k o n d l g l n g (tebll>gh). Met deze d r i e nleuiwe vormen hebben tevens hunne i n t r e d e gedean: de owdern o p g e l e i d e onderwijzer enn de medraagh, de nleuv^erwetsche gods- die nat l e e r e e r , de laoderne godadlens t v e r k o n d l g e r (moeballija^).
Doch nnaat deise nJ.euvi«re ontwiklcellngsvormen hebben de oude methoden van godadlenatonderwljs zich gehendhisafd: h e t elemen- t a i r e Koranonderwijs nwfir den ouden t r s n t , oa de ouderwetsche o n d e r r i c h t i n g in de g o d s d i e n s t i g e g e s c h r i f t e n ( k i t s b ' a ) hebben h e t veld behouden, wst meer i s , g i j hebben op de sohere nog
B l t i j d h e t aieeste v a t .
Het godsdienstonderwijs nner ouderwetschentrent stond zeker n i e t op hoogen t r e p . Tevergeefs zoekt men in Benkoelen nftnr I n r i c h t i n g e n voor godadienstonderwija zooels de p e a s n t r è n s . de voorvRderlijke goaadienatscholen ven J e v a , waarin J o n g e l i e - den van heinde en ver aeEoenkojaön OHI onder l e i d i n g ven één of
^®®i^ g'>eroe'a de h e i l i g e wetenschnppen ven den Islsm t e beoe- fenen. Het e l e m e n t a i r e godsdlenstonderwija i s In l^nkoelen g e r e g e l d e l s overfil e l d e r s : de k i n d e r e n l e e r e n den Koren in h e t r.rfibiach opzeggen, z i j l e e r e n u i t h e t hoofd ©enige Are-
blache spreuken en forraules welke b i j d^- r i t u e e l e g o d s d i e n s t - oefening ( s p l f i t , aembehjsngj te pns komen, s^ma l e e r e n z i j ook i e t s ven de a l l e r e e r s t © beginselen van de g e l o o f s l e e r . Hunne l e i d a l i e d e n b i j d i t onderwijs z i j n óf hunne o u d e r s , óf de voorneasiste g e e s t e l i j k e vsn h e t d o r p , de laaai doeaoen.
aoma ook een van diens h e l p e r s , de Chatib of de B i l e l . dnn ml de onpmbtelijke g o d s d i e n s t o n d e r w i j z e r , die e r een e i g e n Koran- s c h o o l t j e op na h o u d t . P l s a t a ven d i t onderwijs ia de woning van den g o e r o e . ook wel de 1 a n g l e r , of de isoaköe. l e e r l i n g e n
d i e
/o
» g -
die verder w i l l e n gaan dpn d i t e l e m e n t a i r e o n d e r r i c h t , vinden deartoe gelegenheid b i j oieer ontwikkeld© Imaia'a ©n C h s t l b s ,
wier onderwijs zich ook u i t s t r e k t t o t de w e t g e l e e r c ^ e i d ( f l q h ) . Zeer weinige Benkoeleezen hebben hunne g o d s d i e n s t i g e s t u d i ë n ook b u l t e n hun geboorteland v o o r t g e z e t ; de t r e k ging t o t nog toe noch nsfir de scholen van SumBtre's Westkust, noch n s e r de in r e c h t z i n n i g e kringen EOO goed bekend atasnde g o e r o e ' s
van ÖRHtsm en BfitevlR. NRsr Mökke ging men a l l e e n t e r b e d e v a a r t , n i e t om zich i n c.it taiddelpunt ven tóosllrasche wetenschep ean g o d s d i e n s t i g e atudiën te wijden. 2.00 i s Benkoelen t o t vóór k o r t een afgealoten Moaliaach gebied geweest, wp-nrln laen den gods- d i e n s t beleed neer de wijze der v n d e r e a , en vrm geene nieuwe godsdienstig,.; stroomingen, of vsn h e t onderscheid tusachen -'ude en ieuwe Achting i n den g o d s d i e n s t s f w l a t .
ThBna het godsdienstonderwijs volgens moderne methoden.
Het optreden ven f^ohP-wmBdljph op h e t gebied vpn h e t onder-
wijs h e e f t de ade i c h t i n g t o t g r o o t e r e Icrschtslnspennlng geprik- k e l d . In 1928 v o l t de o p r i c h t i n g van de sohoolvereenlglng ^Djern- ' I j j e t - C h a i r " t e r h o o f d p l s n t s Benk>elen. V o o r z i t t e r dezer v e r e e - n i g l n g ia een bekend voorman der ude - i c h t i n g . ÏÏPdji A.bdul Che- U k , de Hoofd-Fenghoeloe b i j den LendrpRd, eveneens onverdecht voorstander der ude i c h t i n g , i s bescherEïiieer. Efe v e r e e n l g l n g onderhoudt t h s n s twee scholen t e Baakoelen, «éne In i g i s , eene t e Pagsr Alam (iserge Seraideng-Boeklt-Kaboe), ééne t e Kesembe
(Tjoeroep) , en e r z i j n plennen )m eene school op t e r i c h t e n t e TflbR Pensndjoeng. Xk heb de laoederschool ven Djsm'ij j e t - C h e l r "
t© Benkoelen bezocht en een Indruk gekregen vr-n den perd en den geest VBO h e t ondcïrwijs. Men wordt s t e r k her^'-^nfr ^^x\ de vel©
3 ' r t g e l i j k e scholen op g o o s d l e n s t i g e n grondslag die op «J'BVB
b e s t s s n onder den n^^m. mpdreaeh; s l e c h t s i s h e t onderwijs dear gewoonlijk s i t o t een hoogeren t r n p gevorderd di^n h i e r . De school b e s t a a t trouwens ook e e r s t d r i e j e a r , en h e e f t In verband d e a r - mede neig s l e c h t s v i e r k l a s s e n . Kr z i j n t;?en k l e i n e tweehonderd
leerlingen
- 3 -
l e e r l i n g e n , waaronder s l e c h t s enkele m e i s j e s ; b l l j k h e e r i s i n de ouderw©t3Ch« kringen w s s r u i t dt) l e e r l i n g e n voortkomen, h e t vooroordeel tegen h e t near school zenden ven meisjes nog n i e t geheel overwonnen. Bij h e t onderwijs i s de g r o o t s t e p l e a t s
Inger-J-imd aan de g o d s d i e n s t i g e valeken: Kf.)rfin, K^renvoordreclita- kunat (Arebiach t « d j w ï d ) , Arrabiache apropkkunat, w e t g e l e e r d b e i d
( f i q h ) , );^eloof3leer( ^Ilm Rl-tRU^btïd). u l t l e g k u n d e VRH den
Korsn ( t R f a l r . i . Vnkken n i s l e z e n , s c h r i j v e n en rekenen komen Rchterpen. Voor de h e l f t von h e t Rsntsl l e e r l i n g e n ia a i t I s f i t - s t e evenwel n i e t ©rg, went df^ school i s verdeeld I n eene oeh- tendachooi en in eene tn'ddegschool, d a t wil zeggen: ' s morgens wordt h e t onderwijs v o l l e d i g gegeven fisn l e e r l i n g e n , d i e geene
endere school bezoeken, ' s middags k^-»mt '^en tweede ploeg l e e r - l i n g e n op achool d i e 'a morgens op de taenken eener Gouvernements- aohool hebben gezeten en die een v e r k o r t e n Iciergeng vola^n, b i j - na u i t s l u i t e n d ven g o a a a i e n s t i g e n a a r d , met w e g l a t i n g van vak- ken zooals h e t lezen ©n s c h r i j v e n van L f s t i j n a c h s c h r i f t . In de
laagstcj klftsaen wordt ook onderwijs gegeven in de t h e o r i e en de p r p c t i j k der r i t u e e l e godsdienstoefening (fftlRt J nedffiit de noo- d i g e Arabische spreuken en formule i n de k l a s s e z i j n onderwe- zen, gBsn l e e r l i n g e n en l e e n a e e a t e r neer een p c h t e r de school gelegen gebouwtje. I n g e r i c h t voor h e t houden van r i t u e e l e gods- d i e n s t o e f e n i n g e n . Zoo komt h e t godsdienstonderwijs i n deze
school dus geheel in de p l s w t s van de e l e m e n t s i r e g o d s d i e n s t i g e opvoeding, d i e vroeger in h e t h u i s g e z i n -^^f b i j den Koronleernar p l s s t s vond, n e l l i c h t i s men zich in de kringen é®v ' ude Rich- t i n g nog n i e t eens bewust, hoe ver men zich met de o p r i c h t i n g ven d e r g e l i j k e tasdrasah's r e e d s verwijderd h e e f t von h e t gods- d i e n s t o n d e r w i j s ir, den ouden t r a n t . De moderne tae^lraSfih Immers
— h e t moge h i e r even worden v a s t g e l e g d — zooals die op Jsva en Sumfitre en andere e i l o n d a n in ae 1 e a t s t e t i e n t a l l e n ven j a - ren «Ij h e t onderwijs ia ingüuurgeru, i s een schoolvorm a l e , w e l l i c h t o n m i d d e l l i j k u i t Arobië, misschien ook u i t Egypte
Is
/ ^
- 4 -
i s ingevoerd, en d i e h i e r t e Ifinde, merkwRnrdig genoeg u i t h l a t o r i a c h oogpunt, den Invloed ondergRfin h e e f t ven de Oouver- neoientsschool, de dusgeneftiade Stfndf?ardacho->l. Manr z i j i s n i e t u i t s l u i t e n d h e t eigendom of h e t wapen der ude -^ichtinK, ook de
Nieuwe Richting b e d i e n t zich van maciraseh'g, en deRr de Nieuwe R i c h t i n g méév timi de r^ude Richting voor moderne 'nderwijsmetho- dea o p e n a t a a t , wfiait er in de acholen der Hieuvve n i c n t i n g som- t i j da een f r i s s c h e r e g e e a t dan in die oer lisoem Toe e " .
Behalve de scholen van I J R m ' i j j a t Chair viric^t men t e g e n - woordig in Benkoelen op v e r s c h i l l e n p l o a t s e n zelfstandig© k l e i -
ne mfidrRSRh's, wnarvpn do g o e r o e ' a behooren t o t de '*ude Rich- t i n g ; z i j drogen f r a e i e Arpbiache nBraen: n i - I r s j n d i j j p h , A.l-Ich- l 0 » i j j # h , TftrbiJRtoel I c h s ^ e n , r j a m ' i j J B t Rl-Ichapsn (hoofd i s een vooruiBlig onderv«ijzer der Ljam'ijJBt Chnir t e Benkoelen), ï a r b l j s t o e l - T o e l l B f i b . De l e a t a t e s c h o o l , t e Kepehlang g e v e s t i g d ,
»
h e e f t den nseca eene zekere onafhankelijkheid t e hendheven t e n opzicht© vRn h e t r i c h t i n g s v e r s c h i l , en dus noch t o t de ^'ude noch t o t de Nieuwe R i c h t i n g t e behoorenj in deze school werd h e t merlcwaardige apiegelgevecht geleverd over de beginselen van d© Kaoem Toea en -f^eoem Moeda, waarvan e l d e r s in h e t v e r s l a g spreke znl z i j n .
Het godsdienstonderwijs volgens moderne laethoden vsn Moe- hPOTiedijeh i s behrndeld orider de pBrpgreef: mSRKZ/^AMHKID V/VM M'^F.nhum.mjf'M in BTSHKOELBN.
S 2 . OPK'.'MST VAN Het r e f o r m l s u i e , fsnders genanwd de Wieuwe R i c h t i n g i n den lirrp RT-piTïMISM^- KM g o d s d i e n s t , en M-ehummndij sh z i j n g e e n s z i n s b e g r i p p e n d i e e l - V/IH M^'EHAMMADIJAH k s n d e r d e k k e n . '••.^•> reforniisme deed z i j n i n t o c h t h i e r t e Ififtde
IN BKWK*>ELEN. o n f j f h p n k e l i j k v»n Moehfimmjjdijeh; Moehfïmmadijah w s s , en i s g r o o t e r - d e e l s n o g , e e n e v»^ir>fieniging voor Moslimsehe i n w e n d i g e z e n d i n g ,
o o r s p r o n k e l i j k met r e f o r m i s t i s o h e t e n d e n s e n , o i e e c h t e r n i e t s l t i j d en overfil op den vo-srgrond stpf5n. In d i e g e d e e l t e n d e r B u i t e n g e w e a t e n e c h t e r , «fRPr de r e f o r m t a t i s c h e beweging i n h a r e onvervfilaohe g e d a a n t e nog n i e t b i n n e n d r o n g , v e r v u l t Moehamma-
/J
- 5 -
d l j s h vsak de r o l ven plflBtavervungater vsn het peforraisme. Zoo ' P Celebes, In de Zuider- en n o a t e r i ï f d e e l l n g vnn Borneo, en i n Benkoelen.
re r e s i d e n t i e Benkoelen, goofila h i e r v ó ó r In d l t r e p p o r t r e e d s gezegd were, la t o t voor k o r t een a f g e s l o t e n Moslimsoh gebied geweest, i e e e r s t e r e f o r r a l a t i a c h e denkbeelden werden In Henkoelen v e r b r e i d door een Minangkebeuer, deciji Ahmad, die omstreeks 1915 R I S koopcsiRn z i c h t e nenkoelen v e s t i g d e . Hij was een f s K i i l i e l i d van den beleenden MinRngkebBuschen r e f o r m i s t rjonan ThPlb, ;^ Rnvankolijk üich door n i e t s v^n z i j n e Ipndgenoo- t e n onderscheidende, begon h i j I f t e r godsdienstonderwijs t e geven in r e f o r m i s t I s c h e n g e e s t . Zijn pnnhfing b l e e f e o h t e r ge-
r i n g , i e r s t s i n d s omstreeks 1923 werd de ileuwe Richting vsn meer beleng In Benkoelen. Doch de s n e l l e toenerae ven den r e f o r m i a t i s c h e n Invloed dRgteekent e e r s t ven de j e r e n 1927
en 1928. In igH'^" r i c h t t e n eenige Mlnanprkabpuers t e r h o o f d p l a a t s Henkoelen tezomen met eenige Benkoeleezen eene g o d s d i e n s t i g e v e r e e n i g i n g o p , genrtarad Moehtbbool-IchSRnn", d i e nog b e s t P f t doch weinig raeer b e t e e k e n t . l e z e v e r e e n i g i n g op r e f o r m l s t i s c h e n grondslag h e e f t MoehaHEnnuijeh i n Benkoelen binnengeheeld. In
1928 ïiond zij namelijk een zekeren Al-Amin! (een feiinangkebfuscben g o d s ó i e n s t o n d e r w i j z e r , herkomatig vsn FfiriBHian, tevoren werkaaem i n Atjt^h, thans t e Kepphlpng) RIS wsornemer m v.v h e t XVïIde
Congres vrn Moehfimmpdljf^h to J o g j g k n r t B , om MoehHmmediJRh's beginselen t e l e e r e n kennen en von siljne l:>evindingen v e r a l p g Vilt t a brengen, -vpd^'t fie lede^i -"-pn ï^'"-ehibboel-Tchsssn" de be- g i n s e l e n von Moeha;;amBdijfih r l d u s hpoden l e e r e n kennen, kwsm e r een aioebnlligh vsn MoehfimmedijRh u i t Jsv» near Benkoelen, dl© e i g e n l i j k s l e c h t s vo-rhf^d, l i e f d e g i f t e n in t e zamelen, doch d i e zich gpsrne beschikbf?nr s t e l d e om opnieuw h e t s t r e - ven vsn Moehnmmi^dljfih u i t e e n t e z e t t e n . Het gevolg w?^a dst de e e r s t e af d e e l i n g vnn Moehpmiedijph in ^^enkoelen werd o p g e r i c h t ,
voorloopig
/ /
- 6 -
voorlooplg beatBende u i t 13 l e d e n . Men gsf kennis vnn de o p - r i c h t i n g Rf?n h e t flo-fdbestuur t e JogjPknrtR, en •, i t zond, o v e r - eenkomstig h e t g e b r u i k , twee leden nnar f^enkoelen om den t o e s t e n é aer •-^'f'^^nv'e pfd»^eliop -ip t e riemen» ^''ene op^nbnre propegp.ndnver- andering werd t i j d e n s h e t v e r b l i j f der twee Jfsv^nen b e l e g d ,
wft©rdoor de beginselen van MoehwaimBdiji?h i n rulmeren k r i n g bekend werden, ' e nieuwe efrieelinn kon d a d e l i j k h r r e onderwij s t r a k
beginnen, doordat een r e e d s bestfiand comité voor de oprichting?: ven eene moderne g o d s d i e n s t s c h o o l Ran l^'oehntompcijEh h^re school over- aroög. re e e r s t e v o o r z i t t e r werd ;'j Rianloeddin (de tegenwoordig g e w e s t e l i j k e Consul , s e c r e t n r l a - p e n n i n g m e e s t e r Hes^n ' i n (de tegenwoordige p f d e e l i n g s v o o r z i t t e r t e Benkoelen;.
fiet v e r d i e n t optnerking, d a t MoehsrasnadiJBh in oenkoelen aus o p g e r i c h t i s door Mlnangkebsuers, b i j wie i^ieh enkele b e n k o e l e e - zen hncïden - - ••'ireslotenj vorcier, apt d i e enkele v v . r u i t a t r e v e n d e Benkoeleezen g e d e e l t e l i j k i'roeger l i d wpren geweest vpn de F . 3 .
I . I . ; ten s l o t t e , d^t sommige personen die t o t MoehFmwp.dljsh t o e t r a d e n , b i j h«^t '"^^"timr geen el te, sf;unstiKen nnpm hr.;^nen.
l e z e d r i e f e i t e n e c h t e r hebben n i e t s b i j z o n d e r s voor wie de op- komst ven eene moderne g o d s d i e n s t i g e v e r e e n i g i n ? e l d e r s i n de Buitengeweaten h e e f t gpdegeslegen. Telkens herhfialt zich weer h e t z e l f d e : vreemdelingen, b i j voorkexir J^vsnen of Minsngkebnuers,
brengen in eene s t r e e k h e t e e r s t de nieuwe denkbeelden; de P . S . I . I . ( d i e hfire leden op l e e r s t e l l i g g*ebied v r i j l p p t en ^ l l e g o d s d i e n s t i g e r i c h t i n g e n , oudgeloovige en r e f o r r a i a t i s c h e , n n s s t e l k a a r Ipot eatfVBn) v e r l i e s t tegenover oe goed g e - l s c i i j l l n e e r d e nieuwe v e r e e n l g i n g t e r r e i n , doch b i j de nieuwe beweging s l u i t e n 2ich b i j voorkeur sen ce o n r u s t i g e , nnn hunne ouderwetsche om- geving o n t g r o ö i o e , ontevreden elementen óer b e v o l k i n g . Kerst
f l l e n g s , B I S de nieuwe beweging volgroe5.d i s , geraken die r o e -
r i g e , vsifik minder mmatige elementen op den r-chtergrond, r u s t i g e r personen hebben hunne toek «la l e i d e r s overgenomen, meestpl
z i j n
/s
- 7 -
Eljn d i t l i e d e n u i t h e t Ipnd z e l f .
A.RnvnnkeliJk scheen h e t d e t Moehp«TO?^dlj Rh in Fsenkoelen weinis: tegenwerking ^r-u ondervinden. Mnrr de «fTT-essleve wijze vrm optreden tegen de heerschende r e o h t z i n n i g h e i d , voornl ook tegen de algeraeen geëerbiedigde Rdpt, r i e p de menschen oer f^ude Richting i n h e t gew««r. Sindsdien knn raen in henkoelen
spreken vsm een s t e e d s f e l l e r e n s t r i j d tusachen ^Keoem Moedo"
en Kaoem Toewo". 'vien v e r k e t t e r t e l k a a r nog n i e t , zooala d s t
tl
op Jnvs en e l d e r s in den s t r i j d der r i c h t i n g e n wel i s voorge- komen, mRRr wederEijdsch WRntrouwen, verdachtxapking, k l e i n e
p l a g e r i j e n , z i j n t-?c>i "«n de '^vr•.c•:• urn den --vii,. "5,t r o d s d i e n s t i g oogpunt i s h e t merkwaardig, d s t men vrn de z i j d e ner ''ieuwe
d i c h t i n g op v e r s c h i l l e n d e plPBtsen zonder f>e7.WRnr i s overgegeen t o t h e t o p r i c h t e n v?in eigen "'•'rijdf'gdiensten, wst t''Ch wel een d u i d e l i j k teeken v^n e f s c h e i d i n g i a . ? e r t o e l i c h t i n g van - i t p\mt moge h e t volgende worden opgemerkt.
T© Moslimsohe v^'et nevet a^r\ plge^Tieenen r e c h t s r e g e l , dp.t In tjeginsel op één© bewoonde plRr.ts, daaronder t e verstp^n een d o r p , eene a t e d , eene a t r d s w i j k , s l e c h t s één gemeenscheppelijke V r i j d a g d i e n a t mag worden gehouden, j-'lurrlifceit VRO V r i j d a g d i e n s - t e n moot worden tegengegRRn; nauwkexirig la ojnachreven, i n welke gevplltMT men t o t de o o r i c h t l n f v n <^k\r\ tweeden,een deraen Vrtjaeg d i e n s t laBg overgRsn. reze strenge r e c h t s r e g e l h e e f t vo'-r h e t
behoud rier eenheid in de Fosliiaache gemeente da g r o o t s t e b e t e e k e - n l s : h e t gevoel von srnrahonrlgheid wordt door h e t p;em«enschBpp0-
11 jk r-pgpan, eenmp-al ' s weeks, ^nv^T dezelfde moskee, v e r s t e r k t , de uiterlljkf> eenheid rier ge^nf^entft wordt door h e t b e z i t vp.n eene moskee bewpsrc. "e o p r i c h t i n g vr-n nieuwe Vrijnaguienaten geeft h i e r t e Ipnde — g e l i j k bekend i s — dik'J?ijls ponleiding t o t
h e f t i g e n a t r t j n . Verscl^il in g o d s d i e n s t i g e r i c h t i n g e c h t e r , 2oof5l3 d«?t tusschen Kfioem Moedo en Kcoem Toewo, l e v e r t voLsrens
de
- o -
d© kenners der »v©t geen voldoenden grond op t o t scheuring i n de gemeente in aezen z i n , d r t h e t z i j de Kaoem Toewo, h e t z i j d©
K-eoem Moedo h e t r e c h t gou heboen hf^ren eigen v'rijdf>gdienst in te s t e l l e n . Het i s voorgekoraen, o . a . i n Benkoelen, dfit de pmi- htingers vnn eene beppnlde r i c h t i n g h e t p l m mr-Rkten, een eigen
V r i j d a g d i e n s t in t e s t e l l e n , omdat z i j n i e t in één gebouw met hunne t e g e n s t a n d e r s de s r l p t ol-djoem^oh (Vrijdegsohe g o d s d i e n s t
oefening; w i l l e n v e r r i c h t e n , m«fir dsn werd rV«T.t<^ö^en vsn de endere z i j d e filtijd h e f t i g g e p r o t e s t e e r d . In Henkoelea h e e f t de ude Richting h e t r u s t i g j^an^ezien, det Mo©h«iamfldijah op de bovenver- dieping vsn h a a r vereenigingagebouw Vrljdf^gdienat ging houden, dat d© Permi i n een gewoon h u i s ergens in de strci op hnre wijze '^rljdfigdienat ging v i e r e n . In Tjoeroeo wordt eveneens d© boven- v e r d i e p i n g ven h e t Chineesche h u i s wearin h e t kantoor ven ^ o e - hRtamndijsh g e v e s t i g d i s , voor den V r i j d a g d i e n s t g e b r u i k t , ook
te Kepshifing De z i t iloehammndijr^h een eigen Vrijdagdie nat i de l i e d e n der md© Richting t o r p l e o t s e — nnr.r vf^n den Controleur vernoiaen werd, hebben zich i^envsnkelljk v e r z e t , mPRr op den duur eene t o l e r a n t e houding nengenomen, wpp.rachijnlljk '/^el u i t overweging, dnt z i j In deze z u i v e r g o d s d i e n s t i g e znek op den stcmn Vfin h e t Bestuur n i e t hoefden t e rekenen, en di^t z i j dua h e t beate deden i n d i e n z i j n i e t h e t voorbeeld g^ven v«n ordever-
s t o r i n g . Kenschetsend z i j n de v e r s c h i l l e n d e »rgumenten die men voor deze scheurmr-kerlj o p g e e f t . Te Benkoelen (wP.rr d r i e algemeen erkende v r i j d a g d i e n s t e n z i j n , n . l . In Mnsdjid i : j e m i ' , Tengeh
^pdP.ng, in Masdjid Pp3?*r I k f n , in Fpsdjld ^'eser Fengkoeloe) gsf men f^ls reden op dr-t de bestsande ^'rljdrgtnoskf'.r- : tegenwoordig
sll© t© k l e i n z i j n om op Vrijdr.g de menaciie.; fc., r^ergen; t e Tjoe- roep dAfirentegen verklaard© men, dct MoehammBdijsh t o t h e t mos- keebestuur h e t verzoek g e r i c h t hf^d om de preek voortaan n i e t
Rlleen in h e t Areoisch nx? sr ook i n de iRndstnel t e doen u i t s p r e - ken, verüer om de gelegenheid voor de r i t u e e l e wnsschingen, d i e
i n s t n o t ven v e r v u l l i n g v e r k e e r d e , t e v e r o e t e r e n , en op deze verzoeken h^d men geen antwoord geicregen.
Il
i
- 9 -
Wljat dus aeze p l u r a l i t e i t vnn Vrijdf-gdiensten op eene bewuste poging om h e t v e r s c h i l met d« Kpoera Toewo t© doen u i t - komen, en z-):> hnre p o s i t i e t e v e r s t e r k e n , r.--.Ahrm*r,rdi,3ï5h t r a c h t h e t z e l f d e t e bereiken door ü e a t r i j d l n g ven de euf= t i n s t e l l i n g e n .
In d© psrngrRaf over MoehaoEöndlJRh ©n de a a c t , beneden, i s h i e r o p d i e p e r ingegnon.
Ie orgcnlanti© von Moehp-mmndljph i a v e r s t e r k t doordnt in 193-'• de, gev'jezen "o--.r£itter vr:. ne ^ f d e e l i n g Henkoelen, Hfidji Moehnmwfid Joeno^a l jjimf^loeddin anngewezen werd t o t Consul voor h e t gewest i'>enkoèlen. ' e Consul begon met de pfdeelingen en
groepen pf te. r e i z e n , vergf^i':eriagen t e oeleggen met een of meer fifdeelingen, o n d e r s c h e i d e n l i j k groepen, en zoo w i s t h i j h a t on- d e r l i n g e contpct t e bevorderen. De t e a k VPH den Consul l a v e r - der:it de veretegenwor^rüiger vfm Moehpmmsdijfih ''r-- " i j n b i j de eu- t o r i t e i t e n , RIS hoedenlg h i j meer den eens plr^Rtselijke m o e i l i j k - heden b i j de p u t o r l t e i t e n h e e f t vor^rgebrpcht, ook houdt h i j g e - r e g e l d b r i e f w i s s e l i n g met h e t Hoofdbestuur t e Jogjfjkr.rta. ''^ratrent GBn persoon ven den huldigen Conaul v e l t op t e merken, dnt h i j
•;enkoel0es i s vrn geboorte en vo.^rtgekomen i a u i t eene godadien- 3 t i g e f n r a i l i e . Aanvankelijk behoorende t o t de >uae K i c h t i n g , l e e r d e h i j gedurende een vijfjf^rig v e r b l i j f t e Batpvle de r e f o r - m i s t i s c h e r i c h t i n i r '•" - M-Irsjnr-d kennen, en kwfm onder h r n r i n - v l o e d , zonder zich e c h t e r o p e n l i j k Rpn t e s l u i t e n . Te Benkoelen teruggekeerd werd b i j ZPRkwfsRrnener. Hij behoorde t o t de o p r i c h - t e r s ven MoehfiBmadljfih, zonder e e r s t l i d t e z i j n geweest vr-n Moehlbboel IchspRn. Hij i s een mpn viïn r i j p e n l e e f t i j d , wiens
zonen betrekkingen bekleeden in Gouvernementsdienst. "ene op den voorgrond tredende figuur i s h i j n i e t , ook h e e f t h i j zich n i e t s l t i j d tegen den Invloed van Min8ngk«ibRuers in z i j n e v e r e e n l g l n g weten t e v e r z e t t e n , doch door z i j n gemBtigd optreden i s h i j
j u i s t wel voor z i j n e f u n c t i e g e s c h i k t , i^^en msg Rpnnemen, det h i j : gevoelig zou b l i j k e n voor een beroep op z i j n e medewerking, a e t
hem ven n e a t u u r s z i j d e zou b e r e i k e n , .IÜ a^n wogen ven r/oehnmmedljsh- in
- I t - !
in h e t -peohte spoor to houden en voorr»! de p o l i t i e k u i t de
vereeenigiag t e weren. Hij v e r s c h i l l e n d e gelegenheden heb ik hem u i t g e l e g d , welke bezwpren e r van overheidswege bestRan tegen de h u i d i g e RCtie vsn sommige pfdaelingen v^n Moehat»imp.diJfih; de Bjededeelingen d i e h i j dnerop deed omtrent de msatregelen welke h i j of r e e d s genomen hpd of nog zou nemen, wijzen e r wel op dfit
b i j htiHi de e r n s t i g e wil Panwezig i s om MoehstaiaRdiJph t e tcsken t o t wRt z i j behoort t e z i j n : eene v o o r u i t s t r e v e n d e g o d s d i e n s t i g e v e r - een i g i n g vpn in meerderheid Benkoeleezen met Benkoelee^en pan h e t ; hoofd, breeder i s d i t onderwerp uitgevï-erkt in ue pBVBg^veaf over MoehommadiJ p-h en de Permi.
Een taerkwpprdig d-^ouaent, dfit «nngeeft in welk str-dium de s t r i j d tuaschen '^ude en •üeuwe Hichting in Benkoelen v e r k e e r t , ia h e t r a p p o r t dpt de Hoofdpenghoeloe h e e f t uitgebrf^cht over een s c h o o l f e e s t t e K«pr-hi^ng in Juni J l . , wprr de l e e r l i n g e n vr.n eene godsdienatachool b i j wijze ven t o o n e e l v e r t o o n i n g een s c b i j n d e b e t organiseerden tusschen oe Kenschen van Links" en ae Menschen vp.n R e c h t s " . Hechts netoogde dpt h e t gebea der levenden voor
de doeden uitvierking h e e f t , en b e r i e p ziich op den Koran, de "'ver- ;
• l e v e r i n g en de uitspr^^ken der godgeleerden. Links g i n g , met Koran en 'overlevering gewepend, h i e r f e l t e g e n i n . Het t%-eede onderwerp wea h e t bekende b e g r a f e n i s g e b r u i k , genpemd t ^ l q l n . Hechts beweer- d e , dr-t de dooden ue o n a e r r i c h t i n g uie van t e l q i n u i t g p o t , \s-el d e g e l i j k hooren en a e r i e p s i c h wederom op Koran en ' v e r l e v e r i n g . Links antwoordde dat tïslqin geen z i n h e e f t , immers menschen d i e slepen kunnen B I n i e t hooren, hoeveel t e minder raenschen c i e ge- s t o r v e n 2 i j n ; dooüen t e i s i l l e n onderwijzen s t r a t g e l i j k niet h e t lesgeven rBn stronken vpn boomen. 'Tet derde punt wra h e t be-
t i t e l e n vrn den Profeet Koehemaad met " ^nze Heer", wof^rtegen de | 'ieuwe Richting bepsslde bezwaren h e e f t . Het v i e r d e punt ging |
'j
o v e r de h e i l i g l i e i d van aen Korfm. Le 'ude H i c h t i n g vpt h e t Kor- ] ff '1 s n v e r a : " S l e c h t s de g e r e i n i g d e n z u l l e n hem ( a e n Korpn; Renraken , ;
0 £
•9
- 11 -
op I n de b e t e e k e n l s d s t uil© KorRnexetaplsren met e e r b i e d moeten w'.rden o e h n n d e l d i do ''ieuwe R i c h t i n g neetat s s n , d n t de g e r e l - n l g d e n " v o l g e n a de J u i s t e e x e g e s e de Engelen z i j n , d e t de were Koren z i c h bevlnot. op de Welbewnsrde T n f e l l a uea h e m e l , en a a t Q.Ki exemplRron ven den Kornn op pnrrie o o r i e d e r e e n mogen worden n n n g e r a r k t . Het v i j f d e punt b e t r o f een b e p a o l d gebed dfit b i j de r l t u o e l e g o d a d l e n a t o e f e n i n g e n wordt u i t g f i s p r o k e n ; de uae R i c h t i n g b e w e e r t d ^ t de P r o f e e t d i t gebed p l t i j d h e e f t g e b e z i g d , de ^lieuwe R i c h t i n g o n t k e n t d i t .
D i t s c h i j n r i " ' '••^. g e e f t '^o ' r i g i n e e l e w i j z e e e n i g e h o o f d p u n - t e n u i t den s t r i j d d e r r i c h t i n g e n w e e r . Het z i j n de o u d e , bekende g e s c h i l p u n t e n , d i e t e l k e n s opduiken wnnr de Nieuwe H i c h t i n g h e ^ r i n t o c h t d o e t : i n de I r w t s t e J p r e n i n ^ r l e r a b e n g , T s p p n o e l i , Z u t d - B o r n e o , Z u i d - C e l e b e a , en t h p n s i n H e n k o e l e n .
ID S i n d s hRsr v e s t i g i n g I n Benkoelen i n den Jr^re 1928 h e e f t Moehnamodijah Eich g e s t a d i g u i t g e b r e i d . Volgens m e d e d e e l i n g
??. Van den "Conaul '-••-•hnmtoedljph", d i e de v e r t e g e n v r i o r d i g e r ven Moehnmsisdijrh i a u) r h o t g e h e e l e g e w e s t , t e l t de v e r e e n l g l n g
thwna R f d e e l i n g e n (tjabfing t e H e n k o e l e n , K e p a h i a n g , Woeereemen, B i n t o e h o n , t e r w j j l e r groepen (gromoolp.n) fJ.Jn t e T J o e r o e p , ï s b » S R t l n g , Tabs Penendjoeng ( o n d e r p f d e e l i n g R e d j e n g ) , T a l i n g L i s k , o e d j o e n g ^ondjoeng ( ^ n d e r s f d e e l i n g i-ebon)7\ T P I S , K e l b p n g , ; : R P S 1
F o e t i h , T o n d J o e n g Agoeng P o l l k , Kerkpp, öswfing l i e b a r , Loeboek ö e - d l n g ( " n d e r ï ï f d e e l i n g L p i s ) , ï ' s i a , ? o l o ('"'nderfif d e e l i n g SeloemE) , Mpno, i^sdeng i^indoe, l o e r l f - n SebRt}=tng, ^91B)S. S i r i n g , Simpeng
^ ' n d e r p f d e e l i n g Manra), e l o e K i n « l , ïi?ndjoeng S f k t i {'"^nderefdee- l l n g K a o e r ) , K r o e l , Hws ( ' n d e r ? » f d e e l i n g K r o e l ) , ?nnnv B e n k o e l e n , Fekn^n S^ptoe ( ' n d e r R f d e e l i n g i.-enkoelen";,
Het s s n t f i l l e d e n i s z e l f s n i e t b i j b e n a d e r i n g t e b e p e l e n .
Aen l e d e n l i j s t e n b e h o e f t nngenoeg geene wRnrde t e worden t o e g e k e n d . h i e t i n fille a f d e e l i n g e n en g r o e p e n l a de werkjsaemheid e v e n
- 12 -
g r o o t . Het meest decien Vf?n zich spreken d© ofdeeling Benkoelen en de gr-^eo Tjneroep.
i« werkzeamhftid van f.'oehpmmndijph in Bankoelen v e r v p l t I n : onderwijs , dïïeronder t e v e r s t s a n godsdienstonderwijs èn gewoon
soiioolonderwijs ( H . I . S . , otflndeardsch-ilen, t e r hoofdplRfits Hen- k o e l e n , t 6 Tjoroep, en e l d e r s ) , t R b l J R h ' a , godsdienstonderwijs voor volwossenen, c u r s u s s e n , o . s . In de Arshlsche tp-pl.
Het go ds d l6 ns t o n de rw i .13 In den e i g e n l i j k e n zin beteekent tegenwoordig w e i n i g , zulks ten gevolge der " r i n t e n g n n " (beleraaie- r i n g e n , ' , volgens MoeherauBdij s h , vsn rie s t u u r s z i j de ondervonden, welke "rintangrm" Moehriitr..BdiJ ah gebreoht hedoen t o t het ü e a l u l t ,
voorlooptg geene vergunning voor h e t geven van g o u s d i e n s t o n d e r -
wija ftan te vragen. Het gewone achoolondervdja gr^at intuaschon dooi Wet t>etreft de t e b l l p ; h ' a , h i e r o v e r i s in de voorafgegene r e - oherohe- an b e s t u u r s r p p p o r t e n zooveel t e doen geweest-, det b e t w e l l i e h t s i j n nut ken hobben, over dezen modernen vorm v&n gods- d i e n s t i g e propagendfi. i e t s meer t e zeggen. Het Areblsche t p b l i g h
b e t e e k e n t : overbrenging, v a r k o n a l g i n g . Verwant i s h e t woord
moebflHigh, overbrenger, v e r k o n ö i g e r . In z i j n e i g e n l i j k e b e t e e k e - nlB wordt d i t woord g e b r u i k t b i j den moakeedlenst: h i e r Bljn
moebsllijKh's personen u i s , wenneer '"''•' moskee gront en vol i s , oe- pRBlde s r c r B l e woorden vun den voorganger met l u i d e stem -^ver- brengen" nsar de verderef zich bevindende g e l o o v i g e n . In den n i e u - weren ttjci e c h t e r hebben tfsfclïfth en moebrilligh «ene gewijzigde
b e t e e k e n i s gekregen, die in de N'ederlBadache handooeken t o t de kennis VPH den Isijsoi nog n i e t t e vinden i s . Vooraoover mij nekend i a , hebben moderne Moal5.iai3ciie kringen i n iederlendsoh-Indlë t e o - l ï g h in de b6teek€vnis vpn: godadienatverkondiging, g o c s d i e n s t i g e proppgfndfi, '"v«3rgenomen u i t i-ritSGh-ïndië, wepr -i'-ner de Hindoe's vele i j v e r i g e Mogllmsehe zendelingen g o d s d i e n s t i g e proppgnnde, teblügh genoemd, b e d r i j v e n . leEe Moslimache zending h e e f t In me- thode "Veel ven oe C h r i s t e l i j k e zenaing en misaie a f g e z i e n . In 'lederlendaeh-Inüië i a de a o e b n l l i g h de l e e k e p r e d i k e r , d i e gods-
d i e n s t i g e
- 13 -
d i e n s t i g e bijeenkoraaten b e l e g t en (\nr-v eenvoudig veratppnb^re toesprfsken houdt in de I p n d s t B a l . ï e b l i g h komt dnnrcoor e e n i g s - aina tegeraoet ean het gerais, door v e l e moderne Moslims g e v o e l d , nen ©ene geregelde p r e d i k i n g in de IfindatBal op Vrijdagen in de mogkee, wear de preek (choetbah) o i j n s »iltijd e l l e e n i n h e t
''.rpbisch wordt u i t g e s p r o k e n . Ie moderne jtodsdienstige v e r e e n i - gingen hebben i n twöligh v o o r s l een miaael t o t propegendp van hunne denkbeelden g e z i e n ; MoehsmoiBdijch i s a e a r i n voorgegaan, t e n s l o t t e 2ijn z e l f a voreenigingön van de uue Richting h s a r gevolgd, zoo op J e v s de i^uhdetoel 'oeli?mf(", i n benkoelen de
DjrimHJRt ChRir". iióoveel opgnng h e e f t de t s b l i g h «sla goosdien- a t i g o bijeenkomst geiaaekt, a o t pfwonderlijke t o o l i g h ' s voor vrou- wen i n lloehnmKRdijBh tegenwoordig z e e r slgemeen z i j n en d^t z e l f s Arabische vrouwen t e ORtRviR, d i e in s t r e n g e a f g e s l o t e n h e i d hpsr leven doornrengen, in den j o n g a t e n t i j d h r r e eigen t p b l i g h ' s heb^>en, woRr e c h t e r de p r e d i k e r onzlchtbRcr i s e c h t e r een wit
g o r d i j n !
Men Z B I i n het moderne godsdlenst5.ge leven der ?I©derl»5ndach- Indisch© Moslims de t e b l l g h moeten fipnv«?iErden e l s Eoodenlg, ©n VBH 'Verheidswege e r tevens op bedecht moeten z i j n d p t , evenals
in d© Proteatentach© en Ketholieke preek, op C h r i s t e l i j k e meetings b i j b e l l e z i n g e n , c o n f e r e n t i e s , c u r s u s s e n , e n z . wel eens endere
aan zuiver g o u s d i e n a t i g e , j o z e l f s p o l i t i e k e onderwerpen worden besproken, aoo ook de t a b l i g h wel eens dienatoBBr gemsfikt »el worden snn endere npn zuiver godad5.enstige propagende. ïvie op J'evfï v e e l t a b l i g h ' s h e e f t bijgewoond, en nog meer r a p p o r t e n over t f t b l i g h ' s g e l e z e n , weet, dr^t men dapr e e l knn hooren over de
g o d s d i e n a t p l i c h t e n van den Moslim, -'Ver oe "'• ' r t r e f f e l i j k h e i d van den lalRm boven r»ndere g o d s d i e n s t e n , over de gewijd© g e s c h i e d e n i s , over de g o d s d i e n s t i g e , soms ook de p o l i t i e k e icieelen vpn den
I s l r m . i t fillea p l e e g t t e worden voorgedragen i a bevp.ttelijken
V :iriB
ri
- 14
vorm, in eone t s a l d i t Ki.ideren v e r s t e n n ; de moebBlligh schuwt de nneodote n i e t , noch h e t pakkende voorbeeld u i t d© d e g e l l j k s c h e oragevlng. p hnoger p l m s t r e k t de t p b l i g h t o t v e r d i e p i n g VRH h e t g e e s t e l i j k eri a e d e l l j k l e v e n .
Ik woonde t e "enkoelen een ppar t f i b l l g h ' s vsn Hoehp.mmrdlj fih b i j , d i e öp.sr wekelijks worden gehouden, een voor msnnen en een voor vrouwen, en neta ven belde een v o o r t r e f f e l i j k e n indruk mee.
r i e voor mannen, op 4 September ' s «vonda vpn 9 t o t 11 uur in h e t vereeniglngsgebouw t e mmkoelen, stond op ho^.g p e i l . ^Verschillende s p r e k e r s voerden op r u s t i g e n toon h e t woord over godsdienstig© en e t h i s c h e onderwerpen, pen de hand vp.n spreuken u i t den Koran en ae H.^'verlevering, of t o t u i t g a n g s p u n t ««taanati een g.>-.c-.r.lte ven een a t l e h t e l i j k boek. Een enkel© gRf een p e r s o o n l i j k g e t u i g e n i s .
Het Beatuur hpo mij gewaerschuwd, d c t eene d e r g e l i j k e b i j -
eerikoBist, i n d i e n ik tevoren raljne komst had fip.ngekonalgd, w e l l i c h t e e n l g s s l n s tooneelDSPtip zou worden i n e l k a a r g e z e t , iisraers de
g e e s t die anders wel '>p dr •^--MÏgh's i s opgenierkt, wss minder
r u a t l g . De Eso^elljkheld dPBrvan toegevende, moge ik h i e r t e v e n s -, mijne erverlngen vermelden op een t e b l ï g h , u i t s l u i t e n d bestemd vooi vrouwen, die ik in gezelschap vRn den Consul, zonder tex'oren ean- ^ gekondigd t e z i j n , onverwachts heb bijgewoond. Wij vervoegden ons b i l h e t v^^reeniglngagebouw, toen de tp-bll«h r e e d s BRH den gang wss^
npdat men de reden ven onse k'omst vernomen h s d , toonde men geen bezwaer t e hebben, ons toe t e I s t e n . In de riiime bovenze^l ven h e t gebouw spten op den met matten belegden v l o e r een t a c h t i g
vrouwen en meisjes b i j e e n , geschp.p-rö in een grooten k r i n g om een kRthed.^r heen; n e p s t h e t s p r e e k g e s t o e l t e z e t e n , aan een a o o r t vfin o e a t u u r s t n f e l , een V'):..rzltater en een a e c r e t n r e s s e . Het ge-
zelschap l u i s t e r d e in gespr.nnen Rftndecht nasr de t o e s p r a a k ven eene jRvponsche vrouw, d i e de noodzakelijkheid betoogde von een k r a c h t i g zelfbewustzijn b i j de Moslltasche vrouwen; z i j moeten
toonen
l^
Vw
- 15 -
toonen, in kleeding, in gedrfig, in d© wRerneniing van hare goda- dienstpllehten, opt 2ij echte Moalimachen zijn.
Wet kleeding rjetreft, toonden alle toehoordereasen reeda, QRt zij strenge ^loslimaohen v^Rv&n. /.ij weren naor de nruwgezet- 3te wijze aer et gekleed: hare hoofden waren, ->p het gezicht Of), geheel omwikkeld met een teaftkoeloek. d.i. een witte, soms ook r-'se of lichtuifiuwö aoek, die om hoofd en hela geslagen wordt. Het ia de godsdienstige vrouv^endracht die de leden v©n MoehfiaiuBdijah, krachtens voorschrift, zooveel mogelijk moeten sen- nemen.
^:r werd gecollecteerd, er "f^Q-ré gepruaeerd, er werden veree- niging3blf»Bdjes verkocht, en dRarnj? kwem er nog eene andere J B V R S H -
sche vrouw op oen ketheder om ia stiehtelijken trpnt het verhaal te vertellen vpn den vromen Abrshara, die vele k?mllingen te ver- duren hr-d vr>n Nin-rod, je cioor desen zelfs op den brrmdatepel ge- bracht werd, aoch die door slles heen trouw bleef PBH sljnen Heer.
Het krachtige geloof vRn den Profeet Abr«?hRm (volgens de Mos-
liïssohe vi-rstelling,' werd den vrouwen VRH den tegenwooruigen tijd tot voorbeeld geateld, — isarop was het tijd geworden voor de godadienatoefening vf.n den npmiddag (aalit rtl-'par), die omstreeks hplf vier wordt gehouden. Met het oog dearop werd de oijeenkomat onder dankzegging gesloten, en de vrouwen gingen uiteen om thuis de vot)rgoschreven ritueele handeling te gr PO 'verrichten.
'^^^ g'^clsdienatonderwija yo-'r volwraaenen -"-ut een rnder
karf^kter dsn de tabligh'a. Het onderstelt eene zekere godsdienstige vorming; onontwikkelden zullen er weinig p-nn hebben. Te Henkoelen wordt deze aocrt vnn godadienstonderwija twee pvonden in de week tuaachen de a«^lêt pl-mr.ghrib en de spoilt ffl-M^aj^ gegeven; inlei- der is Hedji Ismail, een godsdienstonderwijzer -vrr.n da Westkust efkomstig, die reeda eenige JRren in i%nkoelen d« bevoegdheid
heeft
V
- 16 -
h e e f t onderwijs t e geven, l-eze Hadjl Ismfiil b e z i g t fila l e i d r a a d (-ij z i j n onderwij a non een t i e n t e l mannen h e t m o r e l i s t i s c h e werk- j e "TB^PWWOöf I s l a m " , uour Siawawiste ( S o l ) , 1927), benevens h e t Arebl3ch« werk, 'l^& vermaning d e r g e l o o v i g e n , " (Mfiu'izpt P I - M U ' -
m l n ï n ) , een u i t t r e k s e l d i o r n j m p l f?d-i:ïn Hl-g.fiSirai" ©l-rimBSJqï
\ i i t h e t hoofdwerk vpn dön Moslisiachen kerkvader ri-lthf^zrai ^J e lev®ndïaRking vnn de wetenschappen ven den g o d s d i e n s t " . T«gen het gebruik Vfin geen van beide br>aken kpn men u i t e e n i g oogpunt be-
zwaar hebben. Het e e r s t e genoemde werk i s een s o o r t vpn zedekundlg handboekje, df?t in opget, soms ook in u i t w e r k i n g h e r i n n e r t san
versohlllend© C h r i s t e l i j k e " i n t r o d u c t i n n s B In vie d e v o t e " . Asn de hpnd ven dese boeken worden op de l e s s e n vpn Hsdjl I s m a i l v e r - s c h i l l e n d e Moslimsche ondeugden behondeld zoogls nf^ainst, hoogmoed, vertoon VRH vroomhöid ( r i J R ' , i . /.oo wordt vun de ondeugd der af-
gunst Böngegeven, welke hare v i e r oorEsken z i j n , hfjre uitwerkingen in h e t h e r t vsn het i n d i v i d u en in de wereld, t e n s l o t t e wf»t hear geaeestaidael i a . ''P eenvoudige w i j z e , met pekkende voorbeelden u i t h e t d a g e l l j k a c h leven wordt d© t e k s t u i t g e l e g d , b i j v , hoe de
Rfgunst h e i m e l i j k h e t h e r t b i n n e n s l u i p t , vijendschnp s t i c h t t u s s c h e de menschen I n s t e d e van d© door AllRh gewilde broed»rschep,ook
in den f55 iiiliekrioff kwfiRCï s t i c h t , de leden v^n één ^ezin vpn e l - knnder vervreemdt e n z . e n z . Hoezeer a e r g e l i j k e morftlistlsche u i t e e n -
Kettingen in den smnsk v s l l e n , b l i j k t u i t t r . ! ven opmerkingen en vrpgen d i e de l e e r l i n g e n s t e l l e n ; sommigen l ^ t e n de gecnohten die hen b i j z o n d e r g e t r o f f e n hebben, nog eena door den l e e r n e r h e r h a l e n .
- i j zonder t r e f f e n d b l i j k t dnn b i j v . te 'zijn da peop.chte, d s t de Islem g e l i j k h e i d onder de menschen w i l , en geen sfgu ;st of nfi.;^rzlen VRH den &HnQn s t e n d ten o p z i c h t e vnn den anderen, 2OOB1S a u l d e l i j k uitkoiat b i j h e t j f t e r l l j k s c h e Mekkeensche f e e s t , P I S volgens gods- d i e n s t i g voorschri.ft r i j k e n en armen g e l i j k e l i j k gekleed 2 i j n in twee w i t t e doeken. In deze s o o r t van godsdienstonderwijs nu wordt
den
n
- 17 -
1 /
éen benkoeleeaön iets nieuws gebrpcht, eene dergelijke wJjze
vsn oehpndeling Vf?n godadlematige ondf^r^^rernen v.-ps reeds lang bekend op JnVR, op Sumr,trp'8 -ieatkuat en oversl elders wpor het godsdienstonderwijs ziob wst vrijer beweegt, mpor in streken die ouderwetach g'-hi=.v<.r- zijn, blijft het godsdienstJneerwija oep»«ld tot den Koren, d© wetgeleerdheid, de geloofsleer, terwijl de meer diepzinni.^e, persoonlijke opvatting ven den godsdienst niet tot het volk gebracht wordt mt^ar het voorrecht nlijft vpn enkelen, die er diepere stuoie V P H maken. Hier wordt nnn het volk dvis iets mmeven, waarvoor de lieden der ude Richting verzuimd hebben te zorgen.
Mo ©hammed ij all heeft ook leerRsn/gen in ae Arabische tf^r.l voor volwassenen ingesteld, 'ok hierdoor k-mt zij tegemoet een eene behoefte die onder het jongere gealücht vpn eenige ontwikkeling door geheel Indië duidelijk vRlt WRar te netaen: men wil de bron- nen ven den godsdienst, in de eerste plspta den Korf?n, In de
oorspronkelijke tnel leeren verstsen. In wenkoelen vereenigen zich 's avonds verscheidene jongemnnnen oia onder leiding van Minpngka- bpusche onderwijzers (uie dikwijls eene grondige kenni3 ven het
^.rpbisch heDDen) de (Jeginsslen der heilige tRp.l uit eenvoudige Egyptische schoolboekjes te leeren.
4. MrsRHAMMA.DÏ- vernl in de Huitengewesten waar MoehBcimfidijfsh doordringt, kE en BE AD.ftï.~ ontstBst een strijd tegen de sdet, en wel voorsl tegen de gods-
dienstige fidet, het geheel ven M''<-»saienstige opvrttingen en ge- x;
bruiken di© ergens als bindende normen worden gevoeld. Het is
^-^etcend
x.i Het s c h i j n t noodig, t « r voorkoming vp.n mis vors t p n d , h i e r even vf>st t e s t e l l e n wat onder poet z c l worden v e r s t p e n . Dat h e t o e g r i p edpt een s o o r t vnn kameleon i s , b l i j k t u i t h e t e e r s t e Hoofdstuk vfln Vp.n Vollenhoven's ^ftÖRtrecht van - e d e r l p n d a o h - I n d i ë " , b l a d s i j - de 7 e n z . . Zie v e r d e r de bekende "Memorie vnn ovarpf?ve vrn den
sftredenden Resident VRn t^enkoelen L.C.Westenenk". (Medsd.Fncyclo- ppedisch '.ureRu, X X v m ) , o l z . 7'>.~
é^
- 18 -
bekend dut o v e r a l in moalimschft Innden eene klove beatBst tuasehen de IdöPlen der godadionstige v.et ( S j ^ r ' , S J e r i ' n h ) en de pr^^ctijk van de godadlenatige l e e r . Tr i s a l t i j d een s t r i j d geweest tu33chen
l e e r en levc-jn, tussctoen IdeBfll en w e r k e l i j k h e i d in den I s l e m . Her- vormingsbewegingen hebben a l t i j d ten d o e l gahfid, h e t IdeRsl neder t e koraen, z->o mogelijk den S t e a t , de mpfïtachf^pplj , h e t z e d e l i j k e l e v e n , de geheele gedschtenafeer van den aensoh in overeenstemming t e brengen met de i d e s l e n vpn den lalftm. Moehannnedij ah i a i n den grond ook eene harvormingsüeweglng, meer een d i e met beide voeten op de Rerde a t e e t , en tn de ©erate p l a a t s invloed t r o c h t t e k r i j g e n op den i n d i v i d u e e l e n mensch, door hem onderwijs en l e c t u u r t e
geven en hem seo-. n'vKüg ef t e brengen vnn h e t volgen v«?n o v e r g e l e - verde g o d s d i e n s t i g e gewoonten, welke zich n i e t verdrsgen met de v o o r s c h r i f t e n ven den g o d s d i e n s t . Hiermede i s de s t r i j d tegen de a d a t , in den hlerbvven bedoelden s i n , reeds gegeven. Het hp.ngt e r s l e c h t s vpn ef, welke v o o r s t e l l i n g e n en gebruiken XM^&V h e t o o r d e e l der l e i d e r s in de e e r s t e p l a a t s in eanmerking komen om t e worden b e s t r e d e n .
In Benkoelen z i j n h e t vooral de adf,tgebruiken b i j huwelijk
©n 3tarfgevf?l, dl-'' rr,»-; 1^5 dins' seven t ' ) t w r i j v l r g tMsachen d©
eenhangers van Moehstamadijah en de KiRoe® Toea. H i e r u i t b l i j k t r e e d s d s t oe s t r i j d tegen de s d e t lang n i e t zoo'n scherp en onverzoen- l i j k k o r e k t e r h e e f t els o.v. in Minangksbau. Trouwene, het moge h i e r u i t d r u k k e l i j k gezegd worden, Kfellicht tcKi overvloede: de
Bopt, ii! den r u l a s t e n 2ln genomen, vsn Henkoelen, v e r t o o n t v o l - s t r e k t n i e t dat vnatomlljnd: , st?:lselffiPtlge,wpardoor de Mlneng- ksbpusche af^raenleving zich o n d e r s c h e i d t . Dsprom EBI ook i n Ben- koelen de s t r i j d t^^c-pn de p::nt scemfkkelijker kunnen verloopen dan op Sumf^trp's ft'eatkust. Het zijn de is^lnRngkebPuers, clie vooral
h e t kflrekter van den s t r i j d in Öenkoelen verscherpen; i n d i e n e l l e e n Penkoeleese-:, -«-o-^rllng hervormingen zouden o ^ a t r e v e n , K1 dan n i e t g e l e l d door Jsvenen ( d i e heel anders stsim tegenover overgeleverd©
g o d a d i e n a t g e b r u i k e n ) , zou de a t r l j d z i j n scherpe knnten v e r l i e z e n . e
: >
- 19 -
Ie edatf?0bruiken b i j huwelijk ergeren de leden der -Üeuwe Hiohtlng om twee redenen; t e n © e r a t e , omdat volgens de edet
toesteöAöiing vpn h e t raargehoofd voor een huwelijk v ^ r e i s c h t w-)rdt, wp.aroij isich « a n s l u t t e n ad^theffingen ( 'epah t o e s ) , kortom men h e e f t e r bezwoRr t e g e n , ü.ut hetgeen onder de g e l d i n g d e r Huwelljks-
ordonnentie aoor de wet op e@n eenvoudige wijze geregeld i a , onder h e t f.dptbestuur i s u i t g e g r o e i d t o t een tinntnX k n e l l e n d e rep-elin-
ffivn (.;1« n i e t s met df-n godsdienst te mnk*^n h<=n>'i^n ( v e r g e l i j k ook beneden de pf?.rRgreaf: d© PKalrsh'a en de pcti© v^n MoehRmmsdijsbl;
ten tweede, omdat de huwelijkspleohtigheden t e u i t g e b r e i d , t e l e n g d u r i g en te knstbsfir s i j n , wet men l a 3 t r i j o met den gods- d i e n s t p c h t . Ju i s h e t een f e i t , bekend san i e d e r die h e t z i j in Zuid-Sum^trR geweest i s , h e t z i j eeni ^e s t u d i e vim de v o l k s g e b r u i - ken pldHRr h e e f t gemrekt, dnt h e t huwelijk omgeven ia v^n een groote menigte e d n t i n s t e l l i n g e n ; men v i n d t immers in Zuid-Sumetra v e r s c h i l l e n d e huwelijkavormen n n s s t e l k a u r , in verschillend©
t i j d p e r k e n vfsn o n t w i k k e l i n g , h e r i n n e r d moge woraen een d© beken- de b r u i d s ö h s t h u w e l i j k e n , de Rmbil enek-huwelijken, de achekingen, de vele gebruiken die .'•'•n verloofden z i j n voorga schreven, t e n s l o t t e h e t oBiVf?ngrijke ceremonieel van de b r u i l o f t , 'm ven h e t I J ; e t s t e
eenigen indruk t e geven: in ne Redjf^ng-atreken kent men d r i e
s o o r t e n v^n b r u i l o f t e n , bimüRng p-dnt o e l o e e n , t)imbfing Rd^t m^^lim, bimb^ng RÖet Pfilembfing, ?»lle duren ongeveer zeven dsgen. Hij de blKbRng fïdet oeloean worden de f e e s t e l i j k h e d e n pla volgt v e r d e e l d : e e r s t e a e g , de v e r s c h i l l e n d e teken voor de n r u i l o f t worden v e r - d e e l d , t^A'eede dr'g, men t r e k t h e t boach i n om bRHiboegeledlngen en blpderi^-n tp» >i<=lr..n •.r-,,".t» h e t e t e n , derde en v i e r c e dcg, d,f-.ï\ j n t v s n g t f a m i l i e l e d e n ciie VBX\ v e r r e komen en men b e r e i d t a l l e r l e i l e k k e r n i j - e n , v i j f d e d^g, saen a l a c h t k^rbom^en of runderen of a e l t e n , en tevens h e e f t de h u w e l i j k s s l u i t i n g {niknh; plfir^ta, ?:e3de a a g , de dfig ven h e t g r o o t e f e e s t (kerdjp ngoeng), zevende aag, de aeg ven de j o n g e l i e d e n en ven h e t efacheid d e r g a s t e n , ':^lken Bvono i s
e r
