Augustijn d' Huygelaere
bron
Augustijn d' Huygelaere, Nationale poëzy. E.J. Landrien, St. Nicolaes [1844]
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/huyg013nati01_01/colofon.php
© 2017 dbnl
Aen mynheer
Leander Antonis Joseph Desmaisières,
Gouverneur der provincie Oostvlaenderen, oud-Minister van financie en van het departement der openbare werken, Officier der
Leopoldsorde, Groot-Officier van het Fransch Legioen van Eer, Groot-Kruis der Spaensche koninklyke Ridderorde van don Carlos III enz.
Wat zalig heil voor 't zwakke kroost, Dat, eenzaem zwervend langs de kusten, Op 't eind', zyn matte leên ten troost,
Een' schuilplaets vindt, waer 't uit mag rusten.
Wat zaelger heil, in 't drukkend lot, Wanneer een zendeling van God Het balsem toereikt, in zyn' smarte, En 't wyst het blinkend voetspoor aen, Langs 't welk het naer het oord kan gaen, Vol zegen voor elk zwoegend harte!
Door wysbegeerte en denkingskracht, Die in het brein des stervlings malen, Heb ik een dichtkroost voortgebragt, Dat gaet op Vlaendrens bodem dwalen.
Daer vitzucht vaek haer tanden scherpt En zelfs naer deugd haer zwadder werpt,
Wil ik het eenen schutsheer wyden;
Een' schutsheer, dezen eernaem waerd, Die deugd aen wetenschappen paert En 't op den dwaeltogt kan bevryden.
Verlichting toonde my dien man, Zoo waerdig myner nimf gezangen;
Die zynen naem vereedlen kan, Als 't staven van des volksbelangen.
Verlichting toonde my den held, Die, aen Oostvlaendrens hoofd gesteld, Zyn dierbre vryheid kan bewaken;
Die, naer echt vaderlandschen aert, Geregtigheid in 't hart bewaert, Als arglist onschuld zoude wraken.
Als echt beminnaer van de kunst, Die kunstnaers hoedt op gladde paden, Zoo vraegde ik hem naer de eedle gunst - Myn neêrge beê niet te versmaden: - Zoo wordt de vrucht van myne vlyt Aen hem gulhartig toegewyd, - Uit vollen eerbied opgedragen.
Myn arbeid acht ik mild beloond, Indien Hy my die gunst betoont Dat zy zyn' kunstmin moog' behagen.
A. D'Huygelaere.
A
UDENAERDE, B
LOEIMAEND1844.
Voorwoord.
Neen, het is geen ydele waen, die my aengepord heeft, om myne gedichten, onder den eenvoudigen titel van N
ATIONALEP
OEZY, in het licht te geven; maer wel het aendringen eens aentals vrienden.
Zeker zyn het niet al angelieren, lelien en roozen, die eens tuinmans hof versieren:
men treft er ook affodillen en bloemen van mindere fraeiheid aen.
Zóó zal het welligt ook met myne gedichten zyn.
Maer, zoo de bedilzucht er, hier of daer, haer zever op late vallen, dan zal elke bezadigde lezer, wien bekend is, wat leiddraed men over vyftig jaren had om den Zangberg te beklauteren, myne verdediging op zich nemen.
Over vyftig jaren was men weinig met de Noord-nederlandsche dichters bekend;
en, by wien geen eigen dichterlyk gevoel opwelde, die moest uit de school van De Borghgrave putten. - Dan nog is de Fransche omwenteling uitgeborsten, die, zoo zy den dichterlyken geest niet teenemael verslond, denzelve ten minste een dozyn jaren in de boeijen hield gekluisterd.
Men heeft my nog wel den roem gegeven, dat ik myne tydgenooten vooruit ben gestreefd, om den geest der eeuw te volgen: de lezer zal hier best over oordeelen.
Mogen myne dichterlyke pogingen eene gunstige bejegening ontmoeten, zoo zal ik mynen arbeid genoegzaem vergolden achten.
De Schryver.
Willem Wenemaer of de
Gentsche held,
Offer zyner Vaderlandsliefde;
Historisch tafereel.
- 1325. -
De snoode tweespalt, die
het toomloos krygspaerd voert;
Die als een' looze slang in d'eeuwgen afgrond loert, Ontkroop dien poel en gierde
als woeste dwarrelwinden, Om 't heil der volken en
's lands welvaert te verslinden.
Slagwapen van Willem Wenemaer.
Willem Wenemaer.
Willem Wenemaer.
(1)Neen, de eendragt is niet meer, als gy die waent te ontmoeten.
Het is een eedgespan, dat alles trapt met voeten Wat nog tot zegening,
tot rust en welstand leidt.
P.J. RENIER, Burgerkryg.
HOMERUSzong op hemeltoonen, Der Grieken moed en dapperheid;
Virgilius den held Eneas,
Beroemd door deugd en krygsbeleid.
Myn vaderlandsche geestvervoering Drukt my het speeltuig in de hand, En 'k zinge WENEMAER, wiens grootheid Verheerlykt Gent en 't Vaderland.
Hoe kunsteloos myn cyther klinke Voor de eere van den vlaemschen grond, 'k Waerdeer dit heiligdom, waer eertyds Myn bakermat en wiegje stond.
Die grond kan fiere helden scheppen, Wier moed de dwinglandy bespot;
En WENEMAER, vol godsdienstyver, Beminde 't Vaderland naest God.
Zoo zedig in het burgerleven, Als koen by 't woedend krygsgeweld;
Onwrikbaer als de orkanen grollen, Is 't ware teeken van den held:
Myn held, beroemd door deze deugden, Het erfdeel van zyn voorgeslacht, Werd door de Gentschen uitgekozen Tot hoofd van hunne legermagt.
Zyn vroomheid werd alom geprezen, Bewonderd zyne dapperheid;
Begaefd met echte reuzenkrachten, Had hy den schrik alom verspreid.
Hy werd om zyne burgerdeugden,
Bemind door gansch het vlaemsch gewest;
Hy haette snoode kuiperyen En tweedragt als een vuige pest.
De geest des oproers, tuk op moorden, Ontkroop den heischen zwavelkolk, En blaesde 't doodlyk gift der wreedheid In 't boos gemoed van 't Brugsche volk.
Hy spookte in 't hart dier rustestoorders:
‘Werpt uw rapier in 's wreedaerds bloed;
Ten stryd! ten stryd voor de eedle vryheid!
Braveert des Graven overmoed!’
Gelyk het stof der zandwoestynen Door noorderwinden wordt verspreid;
Zoo stoven ook de muitersbenden, Door woede en dolle wraek misleid.
Zy stoven regt naer Kortryk's wallen;
De tygerbloeddorst dreef hen voort:
Daer werd voor 's Vorsten eigen oogen Het puik des adeldoms vermoord!
De muitzucht riep: ‘Welaen! Smeedt kluisters Voor hem die zich onz' Grave noemt:
Hy, die de vryheid durft vertrappen, Zy tot de grootste straf gedoemd!
't Is tyd dat wy onz' regten staven, En wreken al 't geleden kwaed:
De wreedaerd kwyne in Brugge's kerker, En boete daer zyne euveldaed!’
De Gentenaer, getrouw aen pligten, Werd opgewekt door 't bang gezucht, Dat uit de donkre kerkerholen, Des Graven boezem was ontvlugt.
Hy zweert op 't Heilig Evangelie, Met Jezus' kruisbeeld in de hand, Te sterven, of door stryd en zege Te redden Vorst en Vaderland.
‘Te wapen, vrienden! “- riep elk burger, Te wapen, wreekt de vorstlyke eer!
Te wapen! - was de kreet van allen, Voor Vaderland en Opperheer, Die de onderdrukking moet verduren, Van vryheid, gade en kroost beroofd’
Zy scharen zich, door drift ontsteken, Rond WENEMAER, hun opperhoofd.
‘o Vrienden! myne togtgenooten!’- Luidt WENEMAERSheldhafte tael -
‘Bereidt u al, om kloek te stryden:
De vrede volgt den zegeprael.
Laet ons de poorters al verzaemlen, - 't Getrouwe volk, den Graef verkleefd;
En trekken wy den vyand tegen, Die zich naer onze stad begeeft.’
Niet wyd van Gent ryst 't slot van Nevel, Dat als onwinbaer werd beschouwd, Hetwelk aen Walther(2)door den burgtheer, Met vrouw en kroost, was toevertrouwd.
Ontzettend door zyn hooge muren, En torens van gothische pracht, Waer 't bygeloof een heir van spooken En schimmen dwalen zag by nacht.
Den dag des optogts, by zoel weder, Wen 't zonlicht geenen strael meer schoot, Sprak Walther, die daer, zorgloos minnend, Het aengenaemst verblyf genoot:
‘Kom BLANCA, - hare deugd en schoonheid Ontwrongen hem een liefdezucht, - Kom wandlen wy in gindsche lanen;
Zie, wat bekoorlyke avondlucht!’
Zy toog, bekommerd voor de spooken, Met Walther deze lanen in,
Waer hy haer, vol van geestvervoering, Eerst dacht te spreken van zyn min.
Zy zuchtte: Ach! laet ons wederkeeren!...’
Elk koeltje, dat in de elzen speelt, Verschrikte haer, en schetste 't wezen Aan Bertha's mager tooverbeeld.
‘o Vrees niet, myne hartsvriendinne!’
Was 't antwoord dat de ridder gaf:
‘Hy die vermetel ons durft naedren, Vindt hier zyn welverdiende straf!
- Maer 'k vreeze Kludde en andre geesten, Die 's nachts hier woelen in gedruis.’
-‘o Maegd! ik zal u wel beschermen Voor spooken en het helsch gespuis.’
- ‘Toch niet voor grievende ongelukken, Die u bedreigen op deez' stond,’
Bromde eene slem als schorre donder Die grolt het wolkgevaerte rond;
En BLANCAbeefde als 't ritslend berkloof, Waeruit weldra te voorschyn trad
Een schele vrouw met gryze lokken, Die 't wezen gansch gerimpeld had.
De stem vervolgt: ‘Na weinige uren, Verkeert uw vreugde in bittren rouw;
De dood begrynst u, en treedt nader....
- Zwyg, zwyg, vermeetle booze vrouw!
Wie zyt gy, die zulks durft verkonden?’
Riep Walther die als razend scheen:
- 'k Ben Bertha, ‘liet zy schaetrend hooren, En grimlachte als ze in 't rys verdween.
Des torenwachters tromp bazuinde, 't Welk nieuwen schrik in 't harte bragt, En Walther 't spoedig naedren meldde Van een geduchte legermagt.
Een ridder bonsde forsch aen 't hekken, Waerna hy driftig 't slot betrekt;
‘Wie zyt gy? “scheen elk hem te vragen, Die hier zoo veel vorwondring wekt?’
Hy was bedekt met harnasplaten, Zoo zwart als 't donker nachtgewaed;
Een vederbos van arendspennen Verstrekte hem tot hoofdsieraed.
't Rapier, gegespt aen zynen gordel, Was schrikverwekkend lang en zwaer;
En als zyn helm was opgeschoven, Herkende men held WENEMAER. Het brieschend ros, dat hy bemande, Was zwart als 't harnas dat hy droeg;
Hy scheen den nachtgeest te gelyken, Die schrik in ieders boezem joeg.
Nog in den bloei der jonglingsjaren, Vereende hy een reuzenkracht Met gryze wysheid in 't besturen, Hetwelk hem maekte alom geacht.
‘o Walther! - sprak hy, - die hier dartelt, U is 's lands onheil onbewust:
Een muitersdrom, vervoerd door woede, Voldoet zyn bloed- en moordenslust.
Messier van Nevel is gevallen, Uw vader(3)zonk aen zyne zy!’
En Walther nokte: ‘Ik wreek u, vader!
Of 'k sterf voor 't Vaderland als gy!....
De luide stap van vele ridders Verdoofde wee en jammerklagt, Die de eedle vrouw en brave dochter Angstvallig hadden voortgebragt.
De torenwachter trompte weder:
De legerhoofden kwamen by;
En Walther nokte: Ik wreek u, vader!
‘Of 'k sterf voor 't Vaderland als gy!....’
De held sprak: ô myn ware vrienden!
‘Door een' en zelfden eed verpligt;
Laet ons den vyand overvallen, Eer ons de zon straelt in 't gezigt:
Hy ligt te Deynze neêrgeslagen, Van rooven, schenden, moorden moê.’
Elk riep: Wy treden op uw' stappen:
Komt.... snellen wy naer Deynze toe!’
En Walther had de burgvassalen Met haeste tot den togt bereid;
Zy zweren van met moed te stryden, Getrouw aen pligt en overheid:
Wyl Bertha, die zich had verdoken, Lonkte als een slang, die loert in 't gras;
Zy vliegt, - berigt het hoofd der muiters, Dat WENEMAERin aentogt was.
Eer nog de zon had 't floers verschoven Waermeê de nacht haer glansen dekt, Stond reeds het muitersheir slagvaerdig, Door Bertha uit den slaep gewekt;
En by het ryzen van de klaerheid Zag WENEMAERin 't blauw verschiet Het leger van de Bruggelingen, 't Welk Robert(4)aenvoert en gebiedt.
‘Ziet daer, “zoo sprak het hoofd des legers, Een' hoop verraders, zonder moed, Die durven hunnen vorst bevechten, En plengen 't schuldloos burgerbloed.
Wilt hen met goedendags begroeten;
Zwaeit 't moordbyl; stelt uw trouw op God!
Wy zullen geen genade schenken:
Genade.... past geen muitersrot.
Voor my alleen zy de eer behouden, Dat door myn hand, des Graven oom Zal sneuvlen; dat, voor Vlaendrens welzyn, Zyn bloed als dat ran 't slagtdier stroom'.
Voort, voort, o dappre Gentenaren!
Voort, voort!” was 't algemeen geschreeuw;
Het heilig regt zal ons beschermen.
Snelt voorwaerts! Vlaenderen den Leeuw!’
Het eerste treffen is zoo woedend, Dat Brugge driemael achlerwykt, En Gent wordt driemael weêrgedreven, Door 't stuivend stof en zweet beslykt.
De moordkreet dringt door lucht en wolken, En de echo kaetst 't gehuil terug
Der stryders, door het stael getroffen, Die sneuvlen aen de Rekklingbrug.
Het hoofd der Gentnaers strekt tot voorbeeld:
Zyn moed wekt schrik in ieders hart;
Veel helden zinken stervend neder, En vriend en vyand zyn verward.
Niets kon de drift van Gent betoomen;
De Bruggeling ontweek den slag, Toen WENEMAERdoor 's vyands rangen Hun legerhoofd van verre zag.
Hy riep: ‘Kom uwe krachten meten, o Legerhoofd! en vechten wy;
Laet ons alleen den twist beslechten;
Ontwyk den stryd niet tegen my!’
En fier als een getergde tyger, Die gretig zyne prooi ziet staen, Dringt WENEMAERin 't Brugsche leger, En valt zyn' vyand moedig aen.
Ook 't Brugsche Hoofd was luk op glorie, Wyl hy met woênde wanhoop vocht, En met zyn speer, by 't listig wyken, Naer de opening van 't harnas zocht;
Maer WENEMAERvoorkomt deez' listen, Die moedig voort en voorder dringt, En Robert zoo geweldig weêr stoot, Dat zyne lans aen spaenders springt.
De woede die elks arm bestuerde, De pooging die elk stryder deed, Doen aen den heldenmoed gedenken, Toen HECTORmet ACHILLESstreed;
Of aen TANCREDOdie behendig Elk' toegebragten slag ontweek, Waerin hem 't hoofd der Bruggelingen, En WENEMAERARGANDgeleek.
De toomelooze wraekzucht brandde In 't hart der stryders op dat uer;
Hun dreigend' houding deed elk schrikken;
Uit 't oog schoot vonklend oorlogsvuer.
Elk kapt en kerft, in dolle woede;
De moordkreet dreunt by elken stoof, Wyl WENEMAERdoorhakte 't harnas Van zyn' geduchten kampgenoot.
En Robert scheen den slag te wachten Van WENEMAERSverdelgend zwaerd, Toen twintig mannen voren schieten, Die deez' vertrappelt met zyn paerd.
Een ander twintigtal vervangt hen, Die 't moedig ros ook weêr vertrapt, Terwyl een moordbyl opgeheven, 's Helds helm en hersenpan doorkapt!
Daer zonk die brave stervend neder, En zuchtte: ‘Wee, ô Graef! wee my!!!.’
Zyne eedle ziel toog naer den Hemel, En Walther sneuvelde aen zyn zy!....
Zoo viel die dappre Leeuw, in 't stryden, Aen Vorst en Vaderland getrouw, Als offer van zyn heldenfierheid,
En - Vlaendren zuchtte in diepen rouw!....(5)
Eindnoten:
(1) De held dezer legende, Willem Wenemaer, is gesproten uit eene doorluchtige familie der stad Gent, alwaer hy, ten jare 1318, het hooge burgerambt bekleedde van Voorschepen van der Keure.
Deze man, die uit hoofde eener reusachtige lichaemskracht werd bewonderd, vereenigde met den bloei der jaren de ondervinding en wysheid van eenen ouderling: zyne deugden, zyne milddadigheid tot den armen, hadden zynen naem eerbiedwaerdig gemaekt. Hy had tot echtgenoote, vrouw Margareta 's Brunen, en, daer hun huwelyk met geene kinderen gezegend was, hadden zy met hun beider goed, op St. Pharaïlde-Plaets, het Godshuis gesticht, hetwelk heden nog Wenemaers-Hospitael, alsook St. Laurens-Godshuis wordt genaemd; in hetwelk de noodlydenden der vrouwelyke kunne, afstammende van beider familiën, een behoorlyk onderhoud genieten, en verzorgd worden door Religieuzen ook van deze familiën afstammende.
Het was op dezen held dat Lodewyk van Nevers, graef van Vlaenderen, en deszelfs aengekleefde onderdanen al hun vertrouwen stelden: zy konden nooit gelooven dat de oproerige Bruggelingen eenen man zouden durven aenranden, die door zyne bekwaemheid, zyne ondervinding, en zyn gezagverwekkend voorkomen, als iets bovennatuerlyks scheen te bezitten; hy was door de volkryke stad Gent, die gedurende de alsdan heerschende inlandsche beroerten, graef Lodewyk getrouw gebleven was, tot aenvoerder harer legerbenden verkoren.
Het was op een warmen dag, den 15 july des jaers 1325, dat het leger der opstandelingen te Deynze, aen de Rekkelingbrug, met het gentsche heir tot een treffen kwam; waer wederzyds met weêrgaloozen moed gevochten werd, en de gentsche held, Willem Wenemaer, door eenen bylslag het leven verloor; waerop de nederlaeg der Gentenaren volgde.
De overwinnaren, met een barbaersch gemoed, namen het onedel besluit, het verminkte lyk diens heldhaftige Gentenaers, op den rug van zyn eigen paerd te binden, hetwelk, door zweepslagen voortgejaegd, op het kasteel van Nevele de eerste tyding der nederlaeg van het gentsche leger bragt. Weinige dagen daerna werden de overblyfsels van Wenemaer heimelyk naer Gent overgevoerd, en in de kapel van het door hem gestichte klooster begraven.
In deze kapel bestaen tot alsnog twee oorspronkelyke Epitaphia van Wenemaer en deszelfs huisvrouw. In 1589 vond men geradig, aldaer eene derde gedenkzuil te plaetsen, aen beide de stichters toegewyd. Zie hier het opschrift:
Memorie
te Rekelyn
op den 15 July anno MCCCXXV
ende van Mervrauwen Margrieten S'Brune zyne gezelnede die overleet op onzen Vrauwen avont
in september anno MCCCLII
ende hebben die hospitael met beide haer lieder goede gefondeert ende ghesticht
ende Mervrauwe noch XXVIJ jaren tamelick beleet in habyte ende meesterschappe naer Mer Willems doot voorseit.
Bidt voor de sielen.
1589.
De Gentenaren vereerden lang zynen heldenmoed; de armen beweenden zynen dood als die van eenen weldoener; en heden, na verloop van meer dan vyf eeuwen, welke de geheugenis van vele zaken uitwischten, is de naem des Helds, te Deynze aen de Rekkeling-brug gedood, nog lief en gebenedyd by hen, die de heldendeugd weten te waerderen.
Ofschoon de bediller het voor gloriezucht moge uitkryten, voegt de schryver hierby, dat hy het zich tot eene eer toerekent, uit eenen zydetak der echtverbindtenis van onzen Gentschen Held voortgeteeld te zyn. De uitgebreide stamboomen zyn in het meergemelde klooster te bevinden, van welke een uittrek, zynen stam betreffende, onder 's schryvers handen berustend is.
(2) Walther van N'eelles, zevende zoon van Monseigneur Jehan van N'eelles, drossaerd van Vlaenderen, was zyne opvoeding verschuldigd aen zynen oom Messire van Nevel, die hem zyne eenige dochter, met name Bianca, by het sluiten van den vrede, ten huwelyk toegeschikt had.
(3) Monseigneur Jehan van N'eelles, even als Messire van Nevel, zyn schoonbroeder, welke den graef op zynen togt vergezelden, stierven als slagtoffers der volkswoede.
(4) Robert van Cassel, oom van Lodewyk van Nevers, graef van Vlaenderen, was deszelfs mededinger naer het graefschap geweest; by hitste heimelyk de beroerten aen, in hoop van zich op den gravelyken zetel te kunnen plaetsen.
(5) In het reeds gemelde klooster bevindt zich nog de paternoster, van eene buitengemeene grootte, welken de held, tydens het gevecht, aen den hals droeg, en waerin men wezentlyk, in twee bollen nog, het merk van den bylslag ziet, die 's mans hersenpan heeft doorkloven.
Gedurende den loop van het jaer 1843 heeft men omtrent de Rekkelingbrug, plaets des gevechts, een gouden gedenkpenning gevonden, waerop held WENEMAER, in eene geduchte krygshouding, afgebeeld staet. Op de keerzyde ziet men het wapen der stad GENT.
Zucht naer vryheid.
De zucht naer Vryheid, die de groote zielen wordt Als hemelsch erfgoed met den adem ingestort;
Die met onstutbre magt verbryzelt boei en prangen, Zy by dit heilgevoel het voorwerp myner zangen.
Van in het ruim verschiet, waer 't starend oog zich wendt, Waer nauw een eeuw geleên, slechts woestheid was gekend En 't doemlyk Heidendom aen Noord- en Zuiderpolen, Lag onder dweepzucht van onmenschlykheid verscholen:
Waer domheids woest gebruik met gudzend slavenbloed Werd by 't triomflied in den offerdienst gevoed,
Tot daer de mensch zeer vroeg met wysheid werd omgeven, Ziet men het lachend kroost naer 't doel der vryheid streven En juichen, wyl zyn moed de stalen kluisters breekt En zich op 't snood geweld der dwingelanden wreekt;
Dat, by het staven van zyn' roem en groot vermogen, Houdt 't uitgestrekt heelal door achting opgetogen.
Op u, ô Grieken! is 't dat onz' verwachting staert!
Op u, ô dapper volk, den naem van Hellas waerd!
Gy dingt naer d'eeuwgen roem dien 't voorgeslacht behaelde, Toen het op de overmagt zoo heerlyk zegepraelde:
Gy deelt in de achting die Leonidas verwierf,
Die streed voor 't Vaderland, die zegevierde, en stierf....
Aenvaerdt, ô heldendrom! die door des Hemels zegen Hunn' moed en krygsdeugd tot uw erfdeel hebt verkregen;
Aenvaerdt myn' Vryheidzucht, zy is u toegewyd!
't Onschatbaer heil, door u verkregen in den stryd,
Hebt ge aen uw dapperheid en heldenmoed te danken.
Looft, looft JEHOVAH, met verheven citerklanken!
Looft Hem, dien gade en kroost, uw' Godsdienst, have en goed Voor 't nypende gevaer en wraekzwaerd heeft behoed,
Van 't onbeschaefde rot en trotsche Musulmannen, Die al hunn' krachten, al hunn' krygslist zamenspannen, Om uwen tempelbouw, waer uwe graven staen, En stulp en praelgesticht tot puin te doen vergaen, Om op dien erfgrond, door uws vaders bloed verkregen, Te planten in triomf den eerzuil van hunn' zegen.
Niet dat ik vryheid in myn juichend lied bedoel, Ontstaen door hatelyk en muitziek volksgewoel,
Waerdoor geen staet en land ooit waren heilstand smaekte:
Myn vaderland, 't welk steeds naer 't zoet der vryheid smaekte, Heeft nooit deez' lafheid en ontzinden drift gevoed.
De dappre voorzaet, die gewaegd heeft lyf en bloed
En 't wraekzwaerd op de borst des dwinglands wist te wetten, Trok slechts het harnas aen om volksdwang te verpletten, Wanneer zyn vrye nek lag in het stof gebukt,
Gewisse en Godsdienst door gewetensdwang verdrukt.
Thans mag het nakroost nog een zoetre vryheid smaken, Daer het 's lands welvaert ziet door eenen Vorst bewaken, Geteeld uit heldenbloed; die door den Belg gekroond, Voor Volk en Vaderland, op de eedle Vryheid troont, - De Vryheid, die elk doet aen dezen pligt gedenken:
Als Held te sterven, zoo men 't Land kan heilstand schenken!
De broedermin.
Wie daelt zoo schoon als morgenglansen, Zoo frisch als 't aengenaemste groen, Van de ongenaekbare ethertransen,
Om ons door liefde en vreugd te voên?...
Zy doet my Vriendschaps tempel open!
Myn hart wordt door de deugd bekropen;
Een gloed dringt mynen boezem in, Om op den toon der hemellingen Het onwaerdeerbaer nut te zingen,
Van u, aenbeden Broedermin!
Gy zyt het, die, in 't zamenleven, Der maetschappye roosjens plant, Wier blaedtjes zyn met goud doorweven
En knopjes, schoon als diamant.
Gy zyt het, die met zachte banden Betoovert hart en ingewanden;
Die in 't maetschaplyk kunstgezin, Aen Febus maegdelyke stroomen
Ons doet van 't zoet der vriendschap droomen, o Aengebeden Broedermin!
Uw tempe kweekt de schoonste kunsten, Gy schenkt den offerwyn aen goôn!
Gy streelt den oefnaer met de gunsten, Door 't heilig koor hem aengeboôn:
Gy leert hem vaek de snaren drukken, Die hart en geest zoo grootsch verrukken,
En biedt het roemrykst eergewin Aen god Apollo's waerdste zonen, Die stryden voor de lauwerkroonen,
o Aengebeden Broedermin!
De tweedragt krimpt voor uwe voeten, Door schaemte en doodsangst, in haer niet:
Nooit zal zy Vriendschaps zuil omwroeten, Daer gy uw' gulden stralen schiet.
Gy zyt de reine vreugd des levens, De hartsgeneugte en wellust tevens;
Gy voert ons Febus tempel in;
Waer gy het aenzien vaek verengelt En kransen om den schedel strengelt,
o Aengebeden Broedermin!
Geen last zal nek noch schoudren drukken, Waer ge in uw' grootheid wordt gevierd:
De blanke deugd zal bloempjes plukken Daer gy den gouden schepter zwiert.
Ach, daer gy moet uw' luister derven, Zal kunst met uwen troonval sterven
En 't ryk der twisten neemt begin!
Moge afgunst smachten in haer lagen En vruchtloos aen uwe eerzuil knagen,
o Aengebeden Broedermin!
Gy, die my steeds voor de oogen wemelt, Zoo glansryk als de Jaspissteen;
Die de aerde in paradys verhemelt, En alle harten smelt in een:
Ach, blyf toch altyd in ons midden!
Ik zal voor eeuwig u aenbidden En myne ontvlamde dichtheldin Zal, aengevuerd door uwe waerde, Steeds zingen 't nut en heil op aerde,
Van u, aenbeden Broedermin!
Karel de Goede,
Graef van Vlaenderen.
Schoon afgunst spreidt de snoodste lagen En durft aen 't heil der volken knagen, Ja, wraekziek, vorst en onderdaen Als slaven in de boeijen slaen;
De deugd, de zuivre deugd, wordt nooit haer glans ontheven;
Zy zal, spyts wrok en haet, den tyd nog overleven!
Ik zing den roem der Vlaenderlingen, Ik zing KANUTUS' braven zoon,
Wiens deugden 't neevlig floers doordringen, En klimmen voor der Almagt troon.
Zyn roem, door Vlaendrens maegd geheiligd, Blyft voor het woên des tyds beveiligd, En spreidt voor hem meer helder licht, Dan myn te zenuwloos gedicht.
Men kan hem niet naer waerde roemen, Die de armen zoo veel hulpe bood;
Met regt mag ik hem GOEDEnoemen, Die hen vertroost in hongersnood.
Ik poog voor zulke deugdepligten, Voor hem een eerzuil op te rigten;
Voor wien, uit 't ruime hemelzwerk, De Godsvrucht juichte om 't liefdewerk.
Ik zie hem 't hofgezwets versmaden, Door burgerdeugd zoo fel gehaet;
Beteuglen roof en gruweldaden En de onderdrukkers van den Staet;
Om meerder gunsten te bewyzen, Den armen aen zyn' hofdisch spyzen;
Wyl, voor wie woekery begaet, Gestrenge straf te wachten staet.
Daer zelfs 't volzaligst kroost ten proeve wordt gesteld, Wordt ook 't milddadig hart des vaderlandschen Held Getoetst, als goud in 't vuer, door 't gure jaergetyde;
Verwaten afgunst, die den Graef zyn heil benydde, Zag met genoegen, uit haer' diep gespleten grot, Dat land en akkerman het dierbaer heilgenot Van zynen arbeid moest door scherpe koû verliezen:
Zag met genoegen vrucht en kruid en ooft bevriezen, En 't mager, zwart gebrek, zoo woedend als ontzind, Gedreven op de vlugt van fellen noordenwind, Met hagel, sneeuw en vorst, uit koude hemelstreken, Het doodelyke sein op zyn' triomfkar steken!...
De honger, als een spook, verzelt hem op zyn treên, En Vlaendren wordt 't tooneel van schrik en yslykheên;
De vrouw gansch afgeteerd, ziet met betraende wangen, Het stervend' wichtje aen haer' verdroogde borsten hangen;
Terwyl de vader 't lot van kroost en gade vloekt, En in de wanhoop 't eind van al zyn lyden zoekt.
De ellende, voortgezweept door woekerende heeren, Doet Vlaendrens lusthof in een rampwoestyn verkeeren.
Onz' Held weet het leed en den rampspoed te tarten, Die woekerzucht had uit haer' vloekkuil gehaeld;
Geeft wetten als Solon eens schreef voor de Sparten, Waer èn reine deugd èn regtveerdigheid praelt;
Die snoode! die 't heil van de burgers ontroerde, Die schraepzucht aen knevelaryen vastsnoerde, Werd in hare vlugt door onz' Landgraef gestut, Die 't lydende volk voor haer' listen beschutt'.
Vertroosting is als een geest Gods rondgevlogen Met artseny voor ieder lydende hart,
Dat lag voor den woeker gekromd en gebogen, Door honger vermagerd en bleek door de smart.
Onz' Graef blyft in deugd zyne pligten betrachten, En bidt dat de Hemel den ramp zou verzachten, Waeronder het kwynende volk gaet gebukt, En de onschuld zoo wel als den schuldigen drukt.
Zoo, als de vuige haet zelfs vrome deugd weêrstreeft, En godlooze afgunst in het hart der boozen leeft,
Die, zwanger van den nyd, de deugd houdt vastgeklonken En ryk en volk ontroert door vuer- en zwavelvonken;
Zoo even doet onz' held, die de onderdrukking straft, En aen elk onderdaen het billykst regt verschaft,
Het heilloos eedgespan door woede en wraekvuer branden:
De dolle wrok verteert hun merg en ingewanden, Het oog schiet vonken, daer het uit de beenkas puilt;
Als een getergde leeuw die zich in 't bosch verschuilt, En loert, tot hy zich kan met zyne prooi verzaden.
De woekeraren, tuk op moord en gruweldaden, Zien reeds met ongeduld het wraek-uer te gemoet, Om hun gezwollen haet te smooren in het bloed
Van hem, wien de engel Gods ziet 't heil van 't volk betrachten;
Maer, beeft, moordzieken! want de vloek der hemelmagten, De goddelyke wraek zweeft u reeds boven 't hoofd!
Ontaerden! van gevoel en menschlykheid beroofd, Het heillooz' moordbyl, zal u zelv' den kop verpletten, Dat gy zon roekeloos voor uwen vorst durft wetten.
Gods wakende engel, die onz' held tot schutsheer strekt, Heeft hem door voorgevoel het boos ontwerp ontdekt, Hy toont hem in zyn' droom de scherp gewette dolken;
Maer onze goede Vorst, de vader van zyn' volken, Braveert het doodsgevaer, als zich gelegenheid
Van 't menschdom by te staen, voor zyne voeten spreidt;
Hy treedt Gods tempel in om de armen te onderschragen En tevens God zyn' ziel ten offer op te dragen;
Gerust en kalm, reikt hy met een milddadig hand 't Verdrukte menschdom den gewenschten onderstand, Toen 't vloekgespan... Ik schrik... Ik zie de scherpe klingen Meêdoogenloos de borst van onzen Held doordringen!....
Thans vloeit zyn lauwe bloed voor Vaderland en Deugd!
Terwyl zyn' ziel verhuist naer de eeuwige englenvreugd!!!
De verderfelyke gevolgen van den hoogmoed.
Als hoogmoed en vermetelheid voorgaen, Dan volgen schande en schade op de hielen.
APOPHTHEGMA VANLODEWYKXI.
Volzaelge Seraf, die, in 't zegenryk gewest,
Uw' stem op 't eêlst geluid voor 's Almagts troon doet dringen, Leer my dien hartstogt, die des menschen ziel verpest, Verbastert en ontaerdt: leer my den Hoogmoed zingen.
Toon my, o hemeltelg! als in een tafereel,
't Verderfelyk gevolg, den hoon en gruwelstukken, Die 't menschdom, door dien drift, gevallen zyn ten deel;
Wiens prangen nog zyn nek en zwakke schoud'ren drukken.
Geen stofflyk schepsel drukk' zoo angstvol zyne snaer, Om al 't verderflyk van den Hoogmoed af te malen, Die werd in regten toorn door d'Allerzegenaer In s'werelds uchtendstond gebliksemd uit zyn zalen.
Werd thans de duisterheid den zwavelpoel ontrukt, Om 't gruwelyk gevolg met echte kleur te schetsen;
Maer, - 't helsch gebroed ligt-zelf voor Hoogmoed neêrgebukt, Terwyl hy blyft in 't hart van vuige schepslen zwetsen.
Verschrikklyk toen dit spook zyn' poging onderwond In 't zielverrukkende oord, verr' boven zon en starren, En twist ontstak, ter plaets daer ooit geen twist bestond, Zelfs hemelgeesten heeft doen woeden en verwarren.
Heel 't aenzyn siddert nog, toen in het aeklig uer,
De mensch het hoog gebod zyns Scheppers dorst verzaken, Waerdoor zyn nakroost, ja gansch 't wezen der Natuer,
Moest Gods vervloeking, door gevolg van hoogmoed, smaken.
Hy is de dryfveer van het allersnoodst verraed, De sterkste prikkel, om tot eerzucht aen te sporen;
De felle bliksemschicht die 't al in flarden slaet, Het lokaes, om den mensch tot ondeugd te bekoren.
Hoe deed hy, door de vuist van vorst Philippus'zoon, Aen Ganges en Euphraet de bloedrivieren stroomen!
Hoe werd het menschenheil geofferd voor zyn troon, In 't uitgestrekt gebied en wydbeheerschend Romen!
Ja, Cesars dapperheid, geschandvlekt voor dit beeld, Werd Rome's vryheid, door den trotschen naem verslonden, Die, daer hy streelend met Augustus' luimen speeld', Heeft dezen ryksvorst aen zyn zegekar gebonden.
Nooit bragt Ophiusa(1)noch Gorgons(2)ziedend bloed, Een slangenbroedsel voort, dat zoo veel gift kon braken, Als trotsche Hoogmoed, die des menschen heil ontwroet, - Zyn zwadder spuwt op stulp, paleis en tempeldaken.
Die snoode! die geheel het aerdryk overstroomt,
Met wanhoop, spyt en haet, vervolging, dood en rampen;
Daer hy van waengeluk in zyne trotschheid droomt, Moet elke mensch nog met zyn vuigen nasleep kampen.
Vermomd door vleijery, bedrog en loozen schyn,
Heeft hy zyn troon gesticht op 't puin van deugd en zeden, En met zyn trotschen stap, bezwalkt door helsch venyn, Der burgren heil en rust, als nietig stof, vertreden.
't Is hy, die door geweld den yzren schepter zwiert En zwakke zielen doet tot gruwlen overstappen;
Daer hy der domheid vry den loozen teugel viert, Bederft hy 't rein gevoel van kunst en wetenschappen.
Hoe wordt zyn mager vleesch door onrust afgeknaegd!
Want rust en hoogmoed ziet men nooit te zamen woonen;
Terwyl begeert' hem vaek naer meerder grootheid jaegt, Bevlekken wraekzucht en verraed zyn' zegekroonen.
Gelyk de blanke deugd zich-zelv' het loon beschaft, En hart en geest verzaedt door rust en vergenoeging, Zòò is de hoogmoed, die zich-zelven wreekt en straft, 't Onzalig voorwerp van onvredenheid en wroeging.
Hoe moet der volken heil, de rust van Kerk en Staet, Voor zyn verderflyk sein het zegewimpel stryken!
Daer alle hartstogt door zyn' prooi niet wordt verzaed, Kan trotsche Hoogmoed nooit zyn echte doel bereiken.
Hoe heeft dit schrikgedrogt den Lelytroon bevlekt!
Ja, gansch Europa smaekt nog 't bittre dezer vruchten.
Daer de eereloosheid 't volk tot twist en oproer wekt, Moet elke Staet en Ryk nog voor dit ondier duchten.
Verkreeg myn smeking, by het eeuwig Albestuer,
Dat 's afgronds zwavelkolk den Hoogmoed zou verzwelgen, Om daer te knarsen, tot den doodsnik der Natuer,
Volzalig ware 't lot der vrygevochten Belgen!
Eindnoten:
(1) Ophiusa, een eiland in de Middellandsche Zee, alsnu Formentera genaemd, werd eertyds, door de menigte van slangen, voor onbewoonbaer gehouden.
(2) De dochters van Phorcus, Sthenyo, Euriala en Medusa.
Arnoud,
Vryheer van Pamele, een volksverhael.
't Trompetgeschal, het klokgeluid, Bragt al het volk byeen, Toen Arnoud, na een langen togt,
Weêr in zyn burgt verscheen.
De wimpels zwierden in de lucht, 't Was feestdag t'allen kant;
Elk was verheugd; want Arnoud was Terug van 't Heilig Land.
‘Wees welkom, welkom, brave man!’
(Riep Alis, zyne vrouw,)
‘Een zoon smacht naer uw vadermin, Een vrucht van liefde en trouw!’
‘'k Omhels u, vrouwe, die my hebt Een lieven zoon gebaerd;
Ik dank den hemel, die my heeft Voor vrouw en kind gespaerd.’
‘Wees welkom, welkom,’ was de kreet Van ieder die hem zag;
En Arnoud knikte een ieder toe Met vriendelyken lach.
Een vederbos golfde op zyn kruin, Waer 't koeltje soms in speelt, Dit was zyn teeken in den stryd
Voor Vlaendrens heldenteelt.
Een kruis glimde op zyn breede borst, Een kruis, waervoor hy streed Toen hy zoo menig Sarrazyn
Door 't slagzwaerd bukken deed.
Een veldknaep bragt zyn harnas aen, Doorhakkeld en doorkerfd;
Het was op vele plaetsen nog Met turkenbloed geverfd.
Men bragt daer ook een krokodil, In eene kist gelegd,
Die de eedle man, by Memphis wal, Gedood had in 't gevecht.
Toen Arnoud, onder vreugdgejuich Zyn burgzael binnen trad, En, diep geroerd in 't vaderhart,
Zyn zoon gezegend had;
En God geloofd had, dat hem weêr, De vredezon bestraeld',
Werd door zyn schildknaep dus zyn togt Aen 't luistrend volk verhaeld:
‘Gy weet hoe Pieter in elk land, Aen elken ridderstoet, Berigt gaf wat het Christenvolk
Van Turken lyden moet;
En hoe de kreet des pelgrims riep:
“Verzacht ons bitter lot!”’
‘Hoe schandelyk het Heilig Graf Van Turken werd bespot.
Uw heer nam toen een vrouw ten echt, Zoo minlyk en zoo schoon;
Hy had dien parel niet geruild Zelfs voor geen koningskroon.
Maer lang ontbrak aen zyn geluk, (Zoo vuriglyk betracht), Een zoon, die staven zou den roem
Van 't vaderlyk geslacht.
Hy bad, (en Alis bad met hem):
Geef my een zoon, ô Heer!
'k Zal stryden voor uw heilgeloof, En uwen naem ter eer;
'k Zal trekken naer het Heilig Land, Voldoen myn pligt als held;
Ik keer niet voor uw graf ontrukt Zal zyn aen 't turksch geweld!’
‘De zon was nog geen veertig mael Gedaegd in Pamel's oord Of Alis riep in vreugden uit:
“God heeft onz' beê verhoord!”’
‘En Arnoud trok, zyn' eed getrouw, Het glintrend harnas aen;
En toog naer Palestynenland, Om met den Turk te slaen.
Hy was er de eerste in 't krygsgedrang, De moedigste in den slag;
Door elken Sarrazyn gevreesd, Die hem van verr' maer zag.
't Was hy die 't eerst de ladder hief En Salems wal beklom;
Die 't eerst het kruis er wappren deed Tot roem van 't Christendom.
De zege werd weldra het loon Van moed en wapenkracht;
En 't graf van Jesus onzen Heer Ontrukt aen 's vyands magt.
Nauws had het volk den Heer geloofd Voor zoo veel heilgenaê,
Of Arnoud maekt' zich reê, en toog Verblyd weêr naer zyn gaê.
Hy rigtte zynen wedertogt Door beemd en woesteny;
Maer toen hy, op zyne snelle reis, Den Nylstroom kwam voorby, Riep iemand hem:‘ô Christenheld!
Ik bid u, trek niet voort, Er zit een groote krokodil
Aen gindschen waterboord;
Zy randde laetst een reisbende aen Die toog naer Tunis' ryk;
En sloeg met haren breeden staert Den leidsman in het slyk;
Men zegt zelfs dat zy vuer en vlam, Uit muil en neusgat blaest;
En daeglyks op den dooden romp Der overwonnen aest.’
‘Des ridders moed kent geen gevaer (De min riep hem naer huis!) Hy neemt zyn weg door 't woeste veld,
En zegent zich met 't kruis.
Geen duizend schreden deed hy voort Of, uit een modderkuil,
Kwam 't schrikgedrogt, en schoot hem toe, Met opgesperden muil.
By zulk een ysselyk gezigt, Greep hem een rilling aen;
Hy, die nog nooit voor Turken week, Blyft onberaden staen.
Doch eindlyk roept hy:’ Moeder Gods,
‘Der Heemlen koningin!
Versterk myn arm, in dit gevaer, Dat ik 't gedrogt verwin;
Ach, help my in dees bangen nood, ô Moeder van den Heer!
Ach, help, en 'k sticht in 't vaderland Een kerk ter uwer eer.’
‘De worstelstryd begon; het dier Sloeg met zyn breeden staert Den ridder, by den derden slag,
Ter aerde van zyn paerd.
Maer toen het naer hem grypen zou Stond Pamel's heer gereed, Ontweek den vreeselyken muil
Maermeê het monster beet,
En zwaeide fluks zyn zwaerd, en sloeg 't Met onvermoeid gebots;
Doch 't zwaerd schampte af van 't schubbig lyf, Als van een stalen rots.
De woede rees by elken slag Dien onze ridder gaf;
Doch eindelyk hy snydt het dier Met list de strothuid af.
Het bloed zwalpte uit zyn breeden muil By 't om en weder slaen;
Het grommelde als een witte beer Die zyne prooi valt aen;
Zyn kracht vervloog door 't gudzend bloed, Ten gorgel uitgespat,
En Arnoud dankt de Moedermaegd Die hem behouden had....’
Hier zweeg de knaep. Geen jaer verging Of Arnoud deed zyn pligt;
En heeft op 't hoogst van Kerslaerberg Een kerkgebouw gesticht(1). Die kerk werd met veel plegtigheid
Der Moeder Gods gewyd;
En 't feit in eenen steen gegrifd, Ten blyk voor later tyd.
(1) Dit gesticht, alhoewel ter grootte der kerken van buitengemeenten, wordt gewoonlykDE KAPEL VANKERSELAERgenoemd.
Het schrikkelyke wangedrogt, Werd, als een duerbaer pand Der gunst van Onze Lieve Vrouw,
Gehangen aen den wand(1). Nog staet de kerk, die eeuwen zag
Verzinken aen haer voet,
Die kerk waerin het vlaemsche volk Nog jaerlyks beêvaert doet;
Waerin zoo menig lydend hart, En troost en hulpe vindt;
Waerin men nog de beeldtnis ziet Van 't afgebeden kind;
Waer jaerlyks nog de zegeprael Van Arnoud wordt gevierd, En menigeen, dien held ter eer,
Zyn dank ten Hemel sliert.
(1) Deze krokodil, of beter gezegd, deze gedroogde huid van een krokodil, heeft in de kapel gehangen tot in het jaer 1800, toen men ze naer Gent heeft overgevoerd, in het kabinet van Natuerlyke historie, alstoen in de voormalige abdy van Baudeloo opgerigt.
De volksbeschaving.
Van uit een hoogren kring, ver boven 't aerdsch gestel, Gaf een verborgen kracht het aengenaem bevel:
‘Ontwaek’- zoo sprak de stem - ‘paer vlyt aen redekunde, En zing het grootste heil dat God aen de aerde ooit gunde.’
Beschaving! 'k heb voor u myn speeltuig dan gesnaerd!
Uw zaelgen invloed, diep in myn gemoed bewaerd, Doet me in het heiligdom der Vlaemsche barden dringen, Schoon 't my aen kunst ontbreekt om al uw nut te zingen.
Schoon als het morgenlicht, dat heldre glansen spreidt, Werd gy geteeld uit 't brein van denkkracht en beleid;
Gekoesterd door 't gevoel, dat ieders neiging streelde, Van 't heilgenot dat God zyn' schepsels mededeelde.
ô Teedere indruk die my boven 't aerdsche voert!
Die slaefschen menschendwang door uw' verlichting snoert;
Die 't schepsel leert zyn deugd, zyn waerde als mensch beseffen, Vergun my dat ik kan uw' lof met klem verheffen!
Schenk my uw licht, dat ik op Vlaendrens Helicon, Uw albezielend heil doe schittren als een zon, Die nooit by 't avondrood gaet in het Westen slapen.
Schoon God den mensch had naer zyn eigen beeld geschapen, Nog ander heil bood hem de zwangre toekomst aen:
Zyn innerlyk gevoel zoo woest als de Oceaen,
Ontvouwde een' zielendrift verslaefd aen zinnlykheden:
Zyn vatbaer hart werd wel door kenniszucht bestreden, Maer eeuwen lang bleef 't licht omneveld in 't verschiet, Als 't fynste bergmetael dat geene glansen biedt,
Zoo lang een ruwe korst zyn schoonheid blyft omgorden.
Het menschelyk begrip dat ryper eerst moest worden, Vatte eene worstling aen met zinnlyk bygeloof:
De denkenskracht, nog steeds voor 't licht der waerheid doof, Zag in de Godsleer van den Heiland haer verwachting:
De ontwikkling glimde langs het spoor van haer betrachting, 't Verstand, veredeld door het opgeklaerde licht,
Ryst wysbegeerte die een nieuwe leerwys sticht, Die aen het schepsel toont de kracht van zyn vermogen, En hem doet juichen, door een geestdrift opgetogen:
‘o Ik verheug my, daer ik ken myn' waerde als mensch!’
Dit geestverrukkend woord, het doel ons aller wensch, Dat ons veredelt en maekt achtingswaerdig tevens, En zachte banden smeedt voor elken stand des levens, 't Welk ieder zyne pligt, ja zyn bestemming leert, En woesten zielendwang in zaligheid verkeert,
Werd snood miskend, door hen die eigen voordeel zochten, De banden der Natuer door 's Almagts hand gevlochten, Ontknoopten daer 't geweld het heiligst regt verbrak:
Wat was de wereld eer Beschaving 't hoofd opstak?
Wat was zy, eer het heil van volksverlichting daegde?
Een woeste bajert die aen 't woelziek hart behaegde, Verbryzelde 't geluk van 't menschelyk bestaen:
De deugd, de blanke deugd, moest in den drang vergaen;
Geen zedelyke licht kon heldre glansen schieten!
De man met lichaemskracht wil heerschen en genieten;
Terwyl de teedre vrouw, die zilte tranen stort, Door hem wilkeurig tot slavin vernederd wordt, En lasten torscht, te zwaer voor hare lichaemskrachten.
Natuer beeft hier terug, zy beeft, ô volksgeslachten!
Daer zy een' vader ziet, een' vader die zyn kind, Zyn eerstgeboren zoon aen slaverny verbindt, Om in ellende en leed te slyten zyne dagen:
Die als kameel of peerd door felle zweepeslagen Gefolterd wordt aen 't werk, tot zyne kracht begeeft...
ô Vuige onmenschlykheid, ô snoode daed! zy beeft, Daer zy een broeder ziet vermoorden zynen broeder!(1) En eene moeder, ja, een wreede ontaerde moeder, Die 't teederste gevoel van eer en deugd verzaekt, En zich meêdoogenloos van eigen kroost ontmaekt,
Of zyne deugd verpandt om 't schandlykst loon te ontvangen!..
ô Gruwzame euveldaed, vloekwaerde zelfbelangen, Waer leidt gy myn gevoel langs dit verschrikklyk strand!
Waer leidt ge my? ik zie vol siddring t'allen kant De dolle vloekharpy 't ontrolde vaendel zwieren:
Ik zie losbandigheid den vryen teugel vieren;
Terwyl 't ontaerde kind, dat zyne deugd misacht, Met schampren hoon belaedt die hem ter wereld bragt, Of al te roekloos durft het glimmend slagtmes wetten,(2) Om 't zynen vader op het bevend hart te zetten!
Het vaderharte weent door de inspraek van het bloed!....
Ach! by dit schriktooneel bezwykt myn zwakke moed;
Kon ik met 't dichtpenseel den hellegloed ontrukken,
(1) Gen. 4.
(2) Kon. 15. 16.
Ik schetste met meer klem die zwarte gruwelstukken, Die de onbeschaefdheid in 't verwilderd harte prent, Dat geenen teugel dan zyn eigen woede kent.
Als ik 't geschiedverhael des Vaderlands doorblader En in 't gewyde bosch aen Wodans tempel nader, Schoon thans een donker floers deze oudheid overdekt, Ik zie het offerkleed met menschenbloed bevlekt!
Verwoesting, die geen' vorst, hoe magtig, zou beteuglen, Holt als 't arabiesch peerd of vliegt op arendsvleuglen;
Terwyl de Druide met het eikenblad bekroond, 't Afschuwelykst bedryf in 't offerplegen toont.
ô Zielverrukking! ik zie grooter klaerheid schynen, En 't zinnlyk Heidendom voor 's Heilands licht verdwynen:
Het Evangelie, door Apostlen voortgepreêkt,(1) Dat in het vadrenhart de zucht tot deugd ontsteekt,
Doet, door zyn' vredeleer, dien poel van gruwlen zwichten;
Het zedelyk gevoel, verwant aen godsdienstpligten, Ontplooit zich meer en meer by 't ryzende geslacht, En 't Vaderland verryst uit zynen doodschen nacht.
Als ik nog verder myn bespieglende oogen wende, 'k Ontmoet alom een' stroom van jammren en ellende, Die als gesmolten sneeuw van 't hoog gebergte rolt;
Die in zyn snelle vaert het jeugdig dal vervolt En alles sloopt wat vlyt had weten aen te kweeken.
(1) Amandus, Livinus, en meer anderen.
Ik hoor het krygsklaroen met felle woede steken;
'k Beschouw den Indiaen met veedren ryk versierd, Die de overwinning als een offerfeeste viert
En d'overwonnen durft naer 't bloedig altaer sleuren!
'k Verzwyg het snood gevolg... en blyf by 't schouwspel treuren!...
Het werelddeel, eerst door Americus ontdekt,
't Welk een ontmenscht gebruik tot echte voorbeeld strekt;
Dit land, waer nu vernuft moet ieders ziel verrukken;
Waer jonge wysheid kan de schoonste lauwren plukken;
Dat op een FRANKLINroemt, die 't wonder der Natuer
Ontvouwde aen 's menschen geest van 't flikkrend bliksemvuer;
Die door zyn kunde wist volmaektheid na te streven En 't bulderend geloei des donders heeft beschreven;
Waerom Beschaving juicht, en zegt: ‘'k Heb dit verrigt!’
Juicht mede, ô Volksgeslacht! wy zyn haer hoogst verpligt!
Juicht mede, daer haer schoon in twee paer werelddeelen, Kan 't onbedwongen hart met duizend gunsten streelen!
Zy is het, die 't bestaen verengelt hier op aerd', Die 't oosten aen het west, en noord aen zuiden paert;
Die gouden voorspoed teelt, welk' handel voort doel stroomen En 't vindingryk vernuft leert nieuwe wondren droomen:
Die zich zoo ver verbreidt als 't brandend zonnevuer En hare kracht ontleent aen 't wetboek der Natuer.
Men ziet geen pynbank die, door duizend folteringen, Wil een bekentnis aen de onooozelheid afd wingen:
Geen willekeurig regt 't welk de onschuld onderdrukt;
Geen moordbyl waervoor 't hoofd der groote zielen bukt:
Geen dwingelanden die op offerlyken azen,
Nog geen gewetensdwang het blakend vuer aenblazen, Waer dit verhemeld heil op zynen eertroon praelt.
ô Zedelyke deugd, uit hoogren kring gedaeld!
Die 't aerdsche stof herschept in Edens lustwaranden, En elk maetschapplyk lid vereenigt door uw banden, Waerdoor de weldaed golft langs beemd en akkerveld;
Aen wier verbreiding pael noch perken zyn gesteld;
Die gansch 't heelal omvat als met een enkle keten;
Wier luister nimmer door gedachten wordt gemeten;
Schenk aen myn Vaderland uw onuitdoofbaer licht!
Dat daer voor vrede en rust een tempel word' gesticht, Waerin uw rein gevoel met godsdienst zich vereene, En kerk en staetsbestuer elkaer de handen leene!
Zoo treed ik, kuische Maegd! verheugd en welgemoed In uwen tempelbouw met Vlaendrens dichtrenstoet, Om voor uw heiligdom myne offers op te dragen!
Moog' myne dichtheldin in hare pooging slagen;
Dat, tot bereiking van het algemeene doel, Haer al te zwak gedicht, een zedelyk gevoel Kan storten in het hart van onze brave Belgen, Veel eerelyker waer haer loor, dan lauwertelgen!
De
Lieflykheid der maend mei.
Als de wintervorst gaet slapen En zich legt op 't rustbed neêr:
By het hupplen van de schapen, Zie ik ryzen 't lenteweêr.
o! Dan ryzen weelge spruiten, Die Natuer in zich besluiten;
Dra met bloem en vrucht belaên:
Maer dit liefelyk verrukken Moet voor 't aengename bukken, Dat de Maend van Mei biedt aen.
Wyk ik dan voor zonnestralen, In het lommerryk geboomt', 'k Hoor het lied der nachtegalen, Dat uit volle kelen stroomt.
Deze toonen aen myn zyde, Klinken my zoo lief en blyde:
Zingt hier 't vooglenkoor om prys?
Ei! die liefelyke zangen Voeren al myn zielsverlangen In het zalig Paradys.
o! Die zoete philomelen, Door onschuldig liefdevuer, Zingen daer met orgelkelen Zingen 't feestlied der Natuer, Ja, dit lied doet herdersknapen, Aengename vreugden rapen, Die gevoelig aen de min, Door onlaekbre kuische lonken, Gansch verteederd weggezonken, Hupplen Liefdes tempel in.
Met een nieuwen moed gezongen, Als 't leeuwrikje in 't luchtruim vliegt;
't Zingt daer vry en onbedwongen, Wyl 't zich in de wolken wiegt.
'k Wil ook vliegen meer naer boven, Om de algoedheid Gods te loven, Die door zyn alscheppend hand, Voor ons nietig stof der aerde, Al die lieflykheid vergaerde, Al die bloempjes heeft geplant.
Wil ik in myn tuin verpoozen, 'k Ben daer vry van aerdsch gewoel;
'k Zie de knopjes van de roozen, Daer ontwikklen als 't gevoel.
Beuzel ik daer in gedachten,
Over 't lot der volksgeslachten, Dat zoo grimmig met ons speelt:
'k Voel d'onstelden geest opbeuren, Als de ontloken bloemen kleuren, Die de schoone Meimaend teelt.
't Nyvrig bietjen, aengedreven Door Natuer, myn aendacht wekt;
'k Zie 't van bloem tot bloeme zweven, Met zyn angel uitgerekt.
Voorzorg van het Opperwezen, 'k Zie hem zoeten honing lezen, Voeren naer zyn konings hof.
Dat de telgen, bloem en blaêren, Artzeny voor ons bewaren, Geeft my tot bedenking stof!
De ambergeur der angelieren, Die my naer den bloemtuin wenkt, Voert me in 't ryk der Arabieren, 't Welk ons speceryen schenkt.
'k Zie daer hyacinthen groeijen, Hooggeschatte tulpen bloeijen, Wyl 't viooltje in 't lommer praelt;
Welkers purper meer moet pryken, Dan van Tyrisch koningryken, Aen zulk hoogen prys betaeld.
Ben ik in een veld gezeten, Aen wiens boord de Meiroos wast, 'k Zal daer alle leed vergeten, Door haer schoone kleur verrast.
'k Zie daer bouwman vol genoegen, Planten, zaeijen, akkers ploegen;
Neerstig klieven klei en klont:
Hartsverlangen streelt zyn zinnen, Om meer vruchten aen te winnen, Op zyn vaderlyken grond.
By een zachte lenteweder, Wyl de koolmees neurt haer lied;
Zit ik op een grasbank neder, By een murmlend watervliet.
Daer in 't lommer van de boomen, Kan ik my volzalig droomen, Droomen van een hooger magt:
Waerdoor, boven 't denkvermogen, Alles wemelt, wordt bewogen, Die 't heelal in wezen bragt.
Als ik wandel langs de struiken, Op het grasryk veldtapyt, En daer bloempjes zie ontluiken, Slyt ik met vermaek myn tyd.
'k Voel daer door natuer my streelen, 't Lommer van de hooge abeelen Dekt my voor den zonneschyn.
Moog' het, God! ik durf 't u vragen, Voor my al myn levens dagen, Een geduerge Meimaend zyn!
Liefde-ontvouwing.
Is Vriendschap 't eêlst genot in 't leven?
Er is iets dat meer 't hart verrukt, Waer Vriendschap voor in achting bukt:
Zeg my, wat naem moet men dit geven?
ô! Het verengelt hier op aerde, Het is een zaliger genot:
Hy die dit zoet in 't harte baerde, Zyn naem is - aller Heemlen God!!!
Lof der schilderkunst.
ô Werd, tot heilgeschenk, het schelle loftrompet Van Vondel of van Feith my aen den mond gezet:
Ik zou de grootheid van de schilderkunst uitgalmen!
Doch, hoort ook 't wormpje dat, gebogen in het stof, Met heesche wangeluid neurt flauwtjes haren lof, En, te onbedreven, staert op de eer- en zegepalmen.
De mensch, het evenbeeld der eeuwigheid op aerde, Die jaren lang met drift op 's Almagts wysheid staerde, Werd eindelyk ontwaer dat een geheime schat
In 't neevlig duister der natuer verdoken zat;
Zyn vlugge geest, - gestemd om 't goddlyk schoon te kennen, Snelde, als een arendsvlugt, op reine Seraphspennen, - Die zich ontwikkelt door gevoel en denkenskracht;
En 't grootsch ontwerp krygt uit den opgeklaerden nacht, Als een ontloken roos, een bly gelaet en wezen!
Het ryk der kunsten, uit zyn' bajert opgerezen,
Verheft zich als de zon die 's morgens 't hoofd opsteekt En door haer heeten gloed het wolkgevaert' doorbreekt;
Die, op het middaguer den dampkring uitgetogen, Haer' stralen nederschiet en flikkert in elks oogen!
't Wordt met verrukking door 't bespieglend oog beschouwd, Dat in der Wysheidkoor(1)zoo heerlyk opgebouwd,
De kunsten ziet naer 't doel van haer volmaektheid stygen
En jublend yvren om den voorrang te verkrygen.
De pleit is haest beslecht: zoo als het starrenlicht Voor d'opgerezen gloed van grooter klaerheid zwicht, Moet aller kunsten glans voor de aengeschoten stralen Der heldre schilderzon, als 't vale starlicht, dalen!
Zy is 't die 't fynst vernuft aen grooter wellust paert, Het achtingwaerd gevoel van Griek en Romer waerd;
Waeraen de onschendbre deugd der vaedren werd geheiligd!
Zy is 't die de oudheid voor vergetelheid beveiligt, Die 's Almagts groote daên in 's werelds aenbegin Met geest en godlyk vuer drukt aen elk wezen in;(2)
Die de eer van 't voorgeslacht ons doet voor de oogen zweven, En zweren by hun graf hunn' grootheid na te streven;
Die in 't ontvlamde hart, door onbekenden gloed, De zucht tot vrome deugd of heldendaden voedt En 't ware denkbeeld van volmaekte grootheid toovert.
ô Kunstschoon! die uw kruin met eigen groen omloovert;
Die hart en ziel verrukt door stomme poëzy;
Die 't ongeboren zet en geest en leven by
En 't oog doet wanen dat paneel en wanden spreken, Wil myne dichtheldin door uwen gloed ontsteken!
Zoo galmt zy uwen lof op hemelmaetgeluid,
By de aschkruik die 't gebeent' van Jan Van Eyck besluit(3), Wiens naem alle eeuwen door elk schilder doet ontvonken!
Hy heeft uw eêl gelaet bestendigheid geschonken!(4) De roem van Raphaël van Vinci, Titiaen,
Waer' door vergetelheid reeds lang als rook vergaen;
Hun kunstgewrocht waer' voor 't bespieglend oog verloren, Zoo niet die schildergod in Neêrland werd geboren!....
Ik juich, ô Vaderland! ik juiche, bly te moê, Uw' scheppers van de kunst, in myne zangen toe:
Ze ontwierpen een priëel van eeuwge lentedagen!
Hier heeft de kunstemaegd haer' tempel opgeslagen;
't Was hier dat ze offerwyn met hemelwellust dronk, Die uw volnyvrig hand in gouden bekers schonk;
Ik zal eerbiedig voor haer godheid eeuwig knielen.
Volzalig englenheer! beschermers aller zielen!
Voert myn' verbeelding in het heilryk werelddeel Waer kunst natuer trotseert door gaven van 't penseel.
Laet my met zielgevoel dit grootsch tafreel bewondren!(5) Laet my begloren, wen het schel trompet zal dondren, Hoe alle ontslapen vleesch zal 't sombre graf ontgaen En in 't beslissend uer voor 's Hemels vierschaer staen!...
o Heilstrael! 'k zie aen 't zwerk het eeuwig licht der Heemlen, Waer de englenkooren rond in lofgezangen weemlen;
Ik zie de heilbannier aen 't luchtgewelf geplant;
'k Zie 't uitverkoren tal aen 's Heilands regter hand, Van welkers aengezicht het vreugdgevoel afschittert, Wyl de verdoemden, door de wanhoop meer verbitterd, Door wroeging en geknars ontstellen myn gemoed!
Wat heeft de kunste klem, dat zy my siddren doet En mynen boezem door een zaelgen eerbied blaken!
ô Zielverrukking! kunt gy zulken indruk maken!!!
'k Verlaet dit oord, waer schrik my door het harte knaegt, 'k Volg Jesus die ons schuld met eigen bloed uitvaegt,
Toen hy den boozen heeft in kluisters vastgeklonken En in die worsteling den kelk des doods gedronken.
Bedenking staet hier pal in haer verheven vaert!
Volmaektheid heeft al 't schoon in dit tafreel vergaerd,(6)
De kunst haer' kracht beproefd, getoetst haer grootsch vermogen, Om 's Heilands liefdevuer te schetsen voor onze oogen,
Als hy op Golgotha den schuldbrief heeft verscheurd.
Het oog wordt hier verrukt, terwyl het harte treurt!
't Gevoel bewondert, maer moet voor den eerbied zwichten:
Zoo leert ge, ô Schilderkunst! den mensch zyn heilge pligten!
Zoo wordt het stugste hart, dat voor geen gruwel bukt, Door uwe aenlokking als door heilgen gloed verrukt En doet in zyne ziel 't gevoel der deugd herleven.
Hoezeer de dichtkunst my doet boven 't aerdsche streven En tot aen 't hemelzwerk myn' geestverbeelding voert, Als een begaefde hand de gouden Cither roert;
Die my doet wanen in verheevne zangerkooren Het paradyslied uit der englen mond te hooren:
Gy hebt, ô Schilderkunst! in opgeklaerde licht, Uw heilig tempelhof veel hooger nog gesticht, Waerin beschaefdheid en natuer haer schoon bewaren.
ô Smael niet, zoo myn gloed voor uw gewyde altaren Slechts smookende opwaerts stygt en flauwe vonken schiet.
De dichtgod, die op ons met lachjes nederziet, Vindt geene woorden om uw lofspraek uit te drukken!
Uw schoon spreekt zelf zyn' lof door 't streelen en verrukken!
Hy schiet zyn' stralen uit zoo verre de Oceaen Zyn schuimend pekelnat laet op een neder gaen, Zoo ver de vlugge kiel, gedreven door de winden,
Aen zuid of noordpool zal verlichte volken vinden.
Dweep, dweep niet, zangnimf! zoek geen' lof op vreemden grond, Daer ze op der vaedren erf sinds lang vereeuwigd vond
Die kunstemaegd, omhuld door onuitdoofbre glansen, Zoo schoon en helder als het licht aen 's Hemels transen:
Waer ze in haer tempelbouw, door 's vorsten gunst verrykt, Als Juno op haer' troon met hemelluister prykt.
'k Bied haer myn' zangen aen, myn vaderlandsche toonen - Als zegekransen om haer' schedel te bekroonen:
Doch, neen! haer kunstwerk, vaek met meer dan goud beleid, In tempel en paleis door 's werelds rond verspreid,
Versieren hare kruin met eeuwge gloriepalmen En tuigen meer haer' lof dan myn te zwakke galmen:
'k Kniel voor haer heiligdom, het speeltuig in de hand, En juiche fier, als Belg, op Kunst en Vaderland.
Eindnoten:
(1) De eerste Grieken bestempelden de kunsten met den eernaem vanWYSHEID, zoo als de Italianen haer naderbandDEUGDnoemden.
(2) De zonen van Noach, hebben, voor hunne verstrooijing uit de vlakten van Finar, twee kolommen opgeregt, waerin zy de werken Gods, die zy van hun vader gehoord hadden, afschotsten, welke later, door de kolommen van Mercurius, Trismigistus, door de ouden zoo dikwils vermeld, vervangen zyn geworden. - OORSPRONG EN VORTGANG DER KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN. H.W.
(3) De geachte kunstschilder Jan Van Eyck,in den jare 1370 geboren te Maeseyk, aen den oever van de Maes, is te Brugge, in een gezegenden ouderdom, ontslapen; en werd in de kerk van St.
Donaes aldaer begraven, met het grafschrift:
HIC JACETVIRTUTEJOANNES,ETC. C.W.
(4) De schilderkunst is aen den heer Van Eyck, door de uitvinding der olieverw, hare duerzaemheid verschuldigd.
(5) Het verbazend schilderstuk van Michel Angelo Buonarota, te bevinden boven het altaer der kapelle van Sixtus te Rome, verbeeldende het laetste oordeel, is vermaerd wegens den grootschen smack van teekeningen, verhevenheid van gedachten en ongemeene standen van een oneindig getal van figuren, die eene samenstelling vormen; zoo grootsch als verschrikkelyk. Door hetzelve wordt de vreugde der gelukzaligen zoo gevoelig verbeeld als de wanhoop der verdoemden. - TOONEEL DER SCHILDERS VANEUROPA.
(6) Het weergaloos en alom vermaerd altaerstuk, in de kerk van O.L.V. binnen Antwerpen, dat als een wereldswonder mag beschouwd worden, is het werk van den schildervorst P.P. Rubens;
door hetzelve wordt het gemarteld Godslam, dat van het kruis wordt afgedaen, voor het kristen oog zoo gevoelig afgeschetst, dat men moet zeggen:
Dat Rubens den grooten Rubens overtroffen heeft. C.W.
Het vierde eeuwfeest der onthaling van Vlaenderens graef, Philips de Goede,
of het oorspronkelyke van den naem van Audenaerdsche kiekenfreters.
(1)Der vaedren waen was veeltyds aerdig, Doch rustte op geenen loozen schyn:
Men plagt den Gentnaer vaek te plagen, Dat hy weleer het strop moest dragen, En 't Audnaerdsch volk, dat 't kiekens zyn.
Het is gekend uit 's lands historie, Waervoor die naem aen Gent toekwam:
'k Vinde ook in een kronyk beschreven, Den naem aen 't Audnaerdsch volk gegeven, Waeruit hy zynen oorsprong nam.
Philips de Goede, Vlaendrens landgraef, Kreeg vòòr vier eeuwen in 't gedacht, Van vele steden, dorp en vlekken, Met zynen hofstoet door te trekken, Alle uitgedoscht in groote pracht.
(1) Uittrek uit de onuitgegeven kronyk van jonkheer Van den Broecke.
Men zag de wimpels, vlaggen, wappren, Aen torenspits en hooggesticht;
Ja vele van de praelvertoogen, Bereikten schier de hemelbogen, Waer onze Graef zyn doortogt rigtt'.
De bloemen zag m'in kransen vlechten;
Guirlandes waermeê 't koeltje speelt, Verstrekten by deez' vreugdeviering, Tot trefflyk hulsel en versiering, Van 's Graven nageschilderd beeld.
De steden, in een bosch herschapen, Waer 't zielverrukkend' zich liet zien;
Bewezen hoe de burgerscharen Om 't meest verrukt en yvrig waren, Om hulde aen hunnen vorst te biên.
Doch Gent stak 't hoofd op boven allen, In luister, pracht en heerlykheid:
Gewend aen zulke vreugdbedryven, Het wil ook niet ten achtre blyven, Als men den vorst een' feest bereidt.
Men zegt zelfs, om dit feest te vieren, Dat 't zyne Dulle Griet afschoot;
Dat by 't gebrul om vreugd te maken, Wel honderd duizend ruiten braken, En elk verschrikte als voor den dood.
Ja, om nog klaerder te bewyzen, Hoe zeer 't was aen zyn' graef verknocht;
Het wilde ook by die zegepralen, Zyn' vorst aen een banket onthalen, Op spyzen, ver en by gezocht.
De jager kruiste door de bosschen, De windhond liep de hazen naer;
Men schoot er sneppen, hert en hinden, Maer nergens kon men kiekens vinden, Zy waren in dit tydstip raer.
‘Hoe, kiekens! - bromde uit alle monden: - Die moeten wis op tafel staen!’
't Was hun bekend dat ze in de streken Van Audenaerd' veel kiekens kweeken;
Zy kwamen hier ter merktplaets aen.
Er werd niet op den prys gedongen, De kiekens werden duer betaeld;
De prys is zelfs zoo hoog gestegen, Had men die tegen 't geld gewegen, 't Had wis de kiekens opgehaeld.
Dit maekte 't Audnaerdsch volk dolzinnig, Dat vloog ter merkt met stok en pook;
En tierde: Gentnaers! gy moet weten,
‘Wy kunnen zelve ons kiekens eten, Dit lekker beetje smaekt ons ook.’
Van woorden kwam het haest tot slagen, Elk riep met forsch en helsch geluid:
‘Slaet dood, slaet dood de Gentenaren, Wilt geene kiekendieven sparen, Jaegt hen maer al de stadspoort uit!’
De Smallendammers, 't Bergstraetvolkje, Kwam ylings ook zyn hulpe biên:
‘Het voorregt op ons merkt en hallen,’(1) Was sein en wapenkreet van allen, En lieten vuist en tanden zien.
De worstling was reeds aengevangen Als deze nieuwe hulp toeschoot,
Zy tierde ook: ‘Gentnaers! gy moet weten, Wy kunnen zelve ons kiekens eten,’
En... smeet eilaes! een' Gentnaer dood!!!
De vlugt volgde op de nederlage, De kiekens bleven 's winnaers buit:
Het klagtlied werd hoog aengeheven, Men kon den vorst geen kiekens geven, En Audnaerd' lachte 't Gentsch volk uit.
(1) Er bestond te Audenaerde een merktgebruik, waerby de vreemdeling maer op bepaelde uren mogt koopen, hetwelk de Gentenaers niet nageleefd hadden.
Onze afgevaerdigde in 's lands raedzael, Zyn daer voor in arrest geraekt;
Maer als de vorst hier is gekomen En de overtreding heeft vernomen, Zyn hunne boeijen straks geslaekt.
Ziedaer, waeruit die naem gekomen, Dien men aen de Audnaerdisten geeft:
Het is geen schand, schoon 't wordt verweten, Dat wy al geern hier kiekens eten,
Die elk graeg op zyn tafel heeft.
Der vaedren waen was veeltyds aerdig, Doch rustte op geenen loozen schyn:
Men plagt den Gentnaer vaek te plagen, Dat hy weleer het strop moest dragen, En 't Audnaerdsch volk, - dat 't kiekens zyn.
Het
Vermogen der toonkunst.
(Fragment).
De Toonkunst, die onz' ziel een zacht gevoel bewaert, En 't stoflyk smartbestaen aen hemelvreugde paert, Verligt de pynen die het zwoegend hart bezwaren, En kan 't gegriefd gemoed verteedren en bedaren.
Het hoog orakelschrift getuigt hoe Jesse's spruit Vaek Saül's wrok verdreef door streelend harpgeluid.
Die stugge Vorst, door deugd noch grootsche daên bewogen, Voelt zich de ziel vermurwd door 't goddlyk klankvermogen, En David, Gods profeet, ontsnapt het lyfsgevaer.
Het is der Toonkunst kracht die held- by heldenschaer Naer 't bloedig slagveld voert; hen, roekloos en vermeten, Met leeuwenmoed bezield, de doodvrees doet vergeten.
Zy lokt 't verrukte volk, waer 't schittrend eermetael Hare oefenaren wenkt tot roem en zegeprael, En billyk is 't dat men de geurigste offeranden
Op 't kunstgewyde altaer, haer kracht ter eer, doe branden.
Lof der keizerin Maria Theresia.
Ik waeg het van den lof te zingen, Den roem van Cesars heldenspruit;
Ik wil de lier een toontje ontwringen En galmen hare grootheid uit:
Die grootheid die by de oorlogsschichten, Aen moed gepaerd, deed legers zwichten En voor haer bukken in het stof.
Bezat ik Maro's kunsttrompretten, Ik zou myn' zang meer klem byzetten En zingen naer waerdy haer lof.
Wyl Mars, door wraekzucht fel gezwollen, By 't woeden van zyn krygsgeweld, Zag voor zyn voeten henen rollen Een' vuergloed, die 't in vlam al steld';
Gaf zy, gerust in haer geweten, Als Cato, in den raed gezeten, Het voorbeeld van ontwikbren moed;
En wist elks hart door drift te ontbranden, Ter demping van haer' dwingelanden, Zoo gretig naer 't onschuldig bloed.
Hongaren, fier op oude regten, Op adel dien hun hoogmoed troont, Zyn aengevuerd om vroom te vechten Als zy haer zoontje hun vertoont.
Haer deugd, by haer heldhaftig spreken, Kon oorlogs moed in 't hart ontsteken;
Zy zweren by hun' adelstand, Te sterven, of door 't moedig stryden, Voor vreemden wrok haer te bevryden, Die teistert 't dierbaer vaderland.
Hun eed was niet vergeefs gesproken, De zege volgt hen op het spoor;
Het heilig regt heeft zich gewroken, 't Triomflied klinkt haer ryken door;
Men hoort alom met blyde klanken En feestzang d'Opperal bedanken Die haer gered had uit den nood:
Uitheemsche dwang had zich verscholen, Als 't slangenbroedsel in zyn holen, Wanneer 't bedreigt wordt met den dood.
De bloedhond Mars in boei geslagen;
Het vredewimpel zwierde in 't rond;
Men zag geluk en welvaert dagen, Op onzen vaderlyken grond.
De kunsten en de wetenschappen,
Ontwikklen zich met reuzenstappen;
De vlyt paert zich aen nyverheid;
De godsdienst praelt in vollen luister, De wysbegeerte ontkruipt het duister, Wyl de eendragt nieuwe heil verspreidt.
De schepping kreeg een blyder wezen, By 't blaken van haer liefdevuer;
Haer handel werd alom geprezen, Doch meest haer moederlyk bestuer;
De krygsman ziet zyn' dienst beloonen, De kunstenaer zyn vlyt bekroonen, Geleerdheid wordt steeds uitgezet, Om meer geheimen te onderzoeken, In uitgekozen nutte boeken
Die staven kerk- en burgerwet.
Men sticht altaren, door haer gunsten, Waerop Minerva's offer brandt;
En tempels voor de schoone kunsten Tot pronksieraed van 't Nederland.
De teeken- en de schilderscholen Zyn door haer zorgen aenbevolen;
't Weetgierig menschdom wint elk dag, Dat poogt in de acrde- en hemelplekken, Het wonder der natuer te ontdekken, Dat eeuwen lang verborgen lag.
