1. Vroegste Geskiedenis van die Opvoedkunde.

'-' 4

~ ... , ,,&) t.'" Q , .. <C

HOOFSTUK V.

HISTORIESE SKETS VAN DIE CHRISTELIKE OPVOEDKUNDE.

1. Vroegste Geskiedenis van die Opvoedkunde.

(a) Inleiding.

Herman Bavinck beklee ~ besonder belangrike plek in die geskiedenis van die Christelike opvoedkunde. Nie alleen

is hy ~ voorloper in ~ tydperk toe die Christelike opvoed­

kunde ~ laagtepunt bereik het nie, maar hy gee ook rigtiug ,

• aan wat vandag nog as steunpilaar vir die Christelike opvo~

ding dien.

Hy tree na vore aan die einde van die negentiende

eeu en aan die begin van die twintigste, toe rigtinggewende leiding soos min in die geskiedenis nodig was.

dus ~ r.egte waardebepaling van Bavinek te ver­

kry, is dit nodig om ~ historiese skets van die Christelike opvoedkunde te gee. Om dit te doen, ·is dit vir ons nodig

om die Christelike lyn deur die geskiedenis van die vroegste eeue af tot die moderne tyd te volg.

Die geskiedenis van die oudste kultuurvolke en

van die Jode word hier nagegaan. Daarna vlord die ontstaan /

van die Christelike opvoedkundige praktyk behandel, waarna

,

~elet word hoe die Christelike opvoeding ontwikkel het in d 1 ^e

reformasie, die sewentiende eeu, die pi9tisme, n! die agtienl­

de eeu en in die moderne tyd.

(b) Voorgeskiedenis.

Opsetlike opvoeding, dit.iS leiding by die ont­

wikkeling van liggaam en siel, is so oud soos die mensheid

self, terwyl die opvoedkunde nog ~ jong wetenskap is. Die

vraag of die pedagogiek h wetenskap is, het verskil in mening

-139­

1)

Hy WYS ook Bavinck beskou dit as ~ wetenskap.

ui tgelol{"

vir die enskaplike arbeid d Skrif as kenbron daarop d

2)

gc;ld. Ook Water ink is die opvatting toe­

vir d waarhe 3)

[edann.

Die geskied s van die onderwys en opvoeding hou homs elf hoofsaaklik m(~t die pr aktyk bes ,daarom st di t dan oolc sone ie oot opvoedkundlr:es- en hulle arbe

op die voorrrond. D word gesl,iedenis van die lewe

,...

van vooraanst v

ikhede en hulle stryd om hul idee by die mc:mseldnd te ingang vind .. Veelal word die per­

sone nie deur ^e tydgenote waardeer nie en ',lord hulle eale en pr:::.ktyl( tydgenoto vervlak en neerg _•

4)

Sulke persone kinders van hulle tyd wat hul eo uitdrn in die oeu waarin hlitlle leef. 5) Daclrom is die

geskiedenis van die opvoedkundo ook nie t() skei van die ge­

skiedenis van die geestestroming-o nie. D is nie toeval­

1 dat d eo ^VLill Locke, Montaigne en Rousseau ooreenkoms toon nie. De la se eo pas volkome in die gees van sy tyd en s In selfstandige denker soos Comenius gaan

~ aparte rigtinf nle.

DLO opvoedklmdo dra egter steeds In persoonlik8 ka­

raktor en c: vorJl:laar e opmerklikc eensyd id van die ped giese.: ri ~ wat opmekaar volg. Die een kant vlord gewoonlik so r, dat die harmonie verbre word.

~

. d . 1

;::>0 org 13 1() v(,rs_: e die geskied s van die pedagogiek

mourmale ntt In geskiedenis van vorgissinge lyk. Dour die een­

sydighcid en vor issinge die suiwore langsamerhand na vore.

1. Bavinck: Verzamelde Opstellon, 215.

2. Bavinck:'iiLjsbc~go()rte r Openbaring, 66.

3. VJatcr : Inlo ing tot de Theor ische Paedagogiek, I, 3 - 167.

4. Bavinck: "Richtingen in de Paodagogiek", in Verzamelde Opstollen, 215.

5. Ibid.

Die drie kenmerkende elemente van die opvoedkundige ge­

skiedenis is: die geestesstrominge, die persone en die in­

vloed van beide op die praktiese opvoeding en onderwys.

Bygaande skema gee In taamlike oorsig van die rigtinge in die pedagogiek. Dit is aan Van Duyvendijk en Visser ont­

1)

•

Bavinck, d Calvinis, is n uitgesproke verteen­

2)

woordiger van die Chr telike beginsels in die opvoedkunde.

(c) Voorgeskiedenis tot die Begin van die Christelike Pedagogiek.

(i) Die Oudste Kultuur.

Om n duidelik insig te kry in die geskiedenis van die Christe:ike pedagogiek is dit vir ~ns nodig om ook n

oorsig te gee van die pedagogiek soos dit by die volkere voorgekom het voordat die Christelike invloed geldend was.

Die oudste kultuurvolke, die Assiriers, Babiloniers en Egiptenare, ongeveer 4000 voor Christus, het n ho~ trap van beskawing ber _• Die groot handelspad van Babilonie na Egipte het meegehelp dat die kultuur ook na Klein-Asie, Sirie

en PalestinR oorg a is. Die grootpad het ook daartoe by­

gedrn dat die twee kulture versmelt het en die skeepsvaart het die Oosterse en 'v'Jesterse kultuur na mekaar gebring. In die agste eeu voor Christus verval die Assiries-Babiloniese ryk; eel'S die Mede en daarna die Perse neem die mag oor.

Alexander d Grote verower die e en so versmelt die Oosterse en Westerse kulture. Die Hellenistiese kultuur word nou w~reldkultuur.

---~---

1. Van Duyvendijk en Visser: Nieuwe Geschiedenis der Paedagogiek, 8.

2. Schutte: D Leergange en die Leerboek in die Beginsels

van Opvoeding vir Opleiding van Onderwysers in

Transvaal, 208 - 211.

141

.§;KEVlATI;E;,q,E... O_O.R.9)~G .v.A1L D.tE; _GEEq,,'tFlkIKE PEDAGOGIESE VERWANTSKAP.

---~

....

-- ^..

OUDHEID PLATO

CJffiISTENDOM

"'_."

..

..

- I .. ^..

l'UDDEL­ ^,,

EEUE I

• lHUJv'LANISMEl

-+-_···__ ·..·-t-­ ^.--.~- 16de _EEU I _: ^EMPIRISME _{' J}

: 1 RAS IONALISME DE HONTAIGNE

17de --1 ^{I I' -t;~;:---}

, ^EEU I ,'- .. -...

I

'lSde

EEU

I ~

I

.

19de' I EEU

i I

+.- - ----i- ._­

I '

' iOUSSEAU

i_~7~;J \i'" __

NU-H1JMANISME ...."

I"

---KANT

tARWIN HERBART 1

1 _SPENCER

I~--+---t--

ELLEN

I ^{! 2~~~e} KEY

1

NEUT LE

SKOOL

..

AUGUST I NUS

i ,1

I THOIvIAS

i--'-­ !

HERVORlI1ING

COMENIUS

I

M

PIETISME

1

i---'­

PESTALOZZI

f I

I , ..-1 FROBEr.

I ⁱ v

PHRIS'TELIEE

! SKOOL I ,

\~

BEWAARSKOOL

KERSCHENSTE INER BAVINCK

DE1iEY I

... - - - . _ L, ... __ ._..,. ___.

1 ^{j,.. ! , I •}

LIGTHART MONTESSORI :

I ,l

En ,

ARISTOTELES I I

I I

\:.'

VAN AQUINO

DE LA SALLE ^I

I

I '1 I

ROOYS-KATOLIE­

EE SKOOL

-t HOOGVELD

,~

PARKHURST

..

I

I

die kul tuur 1 and Babilon gebore; Jakx;b . ..i.J::l-E.g-~ Moses red die Joodse volk na vier eeue van iptiese onderdrukking en Josua is dit gegun om die volk na beproewing in die woe­

styn, Palestina binne te lei. Deur die ligging van Palesti­

na aan die groot handelswee kon die betrekking met die kul­

tuurlande onderhou word.

Uit die Griekse kultuur ontwikkel TI spesifieke Griekse rigting, soos grootmeesters Sophocles, Euripides en

3)

Socrates dit aan ons voorgehou het. Plato en Aristoteles, die kundige bE.:;oefenao.rs van In religieuse filosofie, maak

Athene tot brandpunt van wetenskap. Na 3000 voor Christus sien ons egtc0r twee Iml tuurinvloede werk: die Hellenistiese wat wysger gefundeerd is, en die Joodse wat godsdienstig

gegrondves is.

By die Spartaanse opvoeding geld twee stellinge:

die l-:ind is die eiendom van d staat en die opvoedingsdoel is d kwe van soldate die vorming van staatsburgers.

By Athene was die opvoedingsideaal om In aatsburger op te lei deur harmoniese vorming v~n liggaam en gees. Die

sofiste st as hoofprinsipe dat die mens die maatstaf van 4)

aIle dinge is.

(ii) D~_J2.py09ding van die Jode..

Vir die Christen en by die behandeling van die Christ e o.go ek is die opvoeding van Jode onder die ou kultuurvolke van d allergrootste belang. 5) Dit is die

volk aan wie God hom geopenbaar het en uit wie die saligmaker

---.----~-,-.--~ ---­

1. Gen. :28.

2. Gen. 12:14; ^25~.

3. a. Rombouts: Historiese Paedagogiek. I, 25 - 34.

b. Bigot en Van Hees: Verleden en Heden, 12 - 13.

4. Janssen en Visser: Van Plato tot Decroly, 5 - 6.

5. Horne: This New Education, 197.

-143­

Jesus Christus gebore is. Die Ou Testament wat die belang­

rikste deel van die Israelitiese literatuur vorm, is geskrywe uit geroepenes van die yolk en dit is die heilsopenbaring.

Die Christen het die godsdiens van Israel deelagtig geword.

Daar is een God, die Skepper, Onderhouer en Regeerder en al­

mal, van d b angrikste tot die onbelangrikste, staan onder Sy onmiddellike wet. God self het hierdie yolk uitverkies, hom gelei, r eer en opgevoed, Ook het die Here hom gelei deur die woestyn, en sy opvoedingswerk voortge~it in Pales­

tina, In land wat geisoleerd is, en tog deurkruis word deur hoofwee; In land van vloek en seeninge, van voorspoed en teenspoed; In land "it/aar die yolk gedur ig nat hulle God moes

~

opsien om hulp en danksegging. Daar was gedurig die verband van die Vader tot die kind, en die kind het gedurig sy af­

hanklikheid van In genadi ,regverdige, strenge Vader gevoel.

~ Heilige Vader moet ook heilige kinders hA 1) en hiermee is 2) Qie allerhoogste opvoedingsbeginsels aan Israel gegee.

Die verbond met Abraham is die grondslag ook van die yolk se j)

opvoedinc. Daar 1::; 'n verband tussen Vader en kind en nie In teenstel1 tussen mag en onmag, ryk en arm, heerser en onderdaan nie,

In die Godstaat van Israel die Here die regeer­

der; Hy vo die yolk self op; Hy gee die wette op Horeb;

Hy sorg nie alleen vir die manna in die woestyn nie maar skryf ook die opvoeding v~~r. Na siel en liggaam word die

4)

yolk deur God die Vader versorg. Deur God se profete en deur Horns elf 1;lord aan yolk teoretiese en pr~se voor­

skrifte vir sy opvoeding gegee. Elia dreir die yolk nie alleen nie maar straf hulle met droogte en andersins en die

1. Lev. 19 : 2 • 2. Mig. 6:8.

3. Cunninghc:m: The Pivotal Problems of Education, 157.

4. Bigot 8n Van Hees: Verleden en Heden, 17.

volk word ook vir sy gehoorsaamheid beloon. As hulle afgode dien, kom die tugroede 8n as die volk gehoorsaam kom ook weer die seeninge.

Tot vandag toe is die 1sr itiese volk as eenheid goed en sterk bewaar gebly. So ook het sy godsdiens en nasional eit as eenheid bewaar gebly, omdat hy in een God geglo en sy volk godsd nstig en nasionaal opgevo het.

Die lewensbeskouing van die Israeliete en so hulle opvoeding is daarop gebaseer daar een God is, dat die God hulle as Sy eni te volk uitverkies het en dat t hulle Messias gebore s word.

Van clie Isr iete het die Christen sy monote!stiese godsdiens, die Ou stament, die Tien Gebooie en die pro­

fesiee oor die koms van Jesus Christus, die Verlosser en

1)

Sal gekry. Sonder kennis van die opvoeding by die Israel to sou ons nie die Christ -0vesding kan ver­

staan omdc,t di t sy oorsprong en ankcrs in die opvoeding van d ou volk hot.

Die eerste tydperk van die 1sraelit se opvoeding str van die uittag uit Egipte, ongevcer 1~500 voor Chr tus, tot Babiloniese ballingskap in 586 voor Christus, en die tweede tydperk van voor Christus tot die verwoesting van d tempel deur in 70 nn Christus. ouers, pr ters en profotQ was die opvoeders gedurende die eerste pe­

riode. Gedurendo die tweedo iode hot nans die ouers d 2) skr eleerdes in die sinngoges g eer. D Talmoed en d boeke van d Ou Testnmen t die enieste bronne waaruit

1. Rombouts: Historiese Pedag iek, I, 47 - 52.

2. Cubberley: R s in the tory of Education.

moed ^{ll ,} 41 ­ _•

"

-145­

ons inlirt oor d opvoeding van die lsI' te kan put.

1)

D verbondsverhouding was die teen van Israel 2)

se opvo • Ten alle tye was Israel d van God uit wie d istus gebore sou word. D opvo ingsdoel

en inhoud l~ daRrin opgesluit dat die kind rs en e volgende geslag van roemryke dade van die Here mo verneem; hulle moet die en hulle. moet hulle v~rtroue oJ) God stel en

3) Sy gebooi

en lec:s was vlaarskynlik ts gewoons by Isracl;

die wette op afels geskryf en C en die goskie­

4)

denis van die ~tors is opgeskryf. D dus asof

die emeen beoefen is. In d skole is

in hoofs d vIet irele or. Die opvn godsdienstig en nas w",::;, ^WQS vir almal bedoel. Die ou raeliet het van di standpunt uitgegaan dat voor God gelyk is, almal verbond ers is en daarom geld die wet v almal en moet so evo word. Kinders In seen van die

e en e vrou h(Jt verlang om Idnder s t he. Ook was die begeert van o vrou om geboorte aan d S5 to skenk.

D ste t ~ belangrikc plek GnC;Gr:; en an.n s euns

is meer ^'111 meisies geskenk, genoomde

ni verwn loo is nie.

ic ()skiedenis blyk di t d L; die volk nie by

sy opvo 5) enr wns bClie af­

dwal maar God het ten aIle tye die gedagte g

---~-'--,-.'--- --- ^.. -~---

1. Coetze oeclI,::undige Teorie en PI' deur die Eeue, - 11 ..

2. Van Hoofdlijnen en Hoofdpunten van de Opvoedkun­

do, 129.

3. Ps. :3-7.

L:_. tors 8:14.

5. ^v/ater iding tot de Theoret ^p agcgiek, II,

136.

God belowe gedurig aan sy volk loon op e ar­

1)

beid maar wys hulle ook op die onmag sonder God. Voort­

dur agter 1 as ons ^Villl God se ighe en lankmoe­

2)

d i d . God tugt doen Hy dit uit liefde. die opvoed geld dit ook dnt wio die ro c, t erughou, sy seun

3)

haat; manr hy w hom 1 fhet, bes hom met tugtig • Di begins van skaamtc ^i~) nic) dio mens nie ma~r dit is

4)

In kinderl vrees God. Die opvoeder moet self voor­

5)

be weos, maar ook daarom word

D opvocding by Isr het dus sy bcsondere karak­

ter en moot altyd in verhouding tot s-vorbond gesien w Daccrdeur word d opvo ~ heil a werk en is die op­

vo ers in a work dicnaars van God. kinders moet nie ^0Pri word tot hail es nie, omdat hulle kragtens d vorbondsvorhouding v.n di volk tot solf ilig is.

d ]{om dan op verbondsvorbr ing noer on neem dus In b8sondere er arUl. God s gee aan rael leid by sy vrae dor dio pedago en by die opvoed

6)

struktuur.

Ivloses en 0:11omo vir die twee

van d belangrikste figure in die Ou t-:.ment. Moses

moes dic' 181 em opvoed onder moeilike omstandighede; hy het die re ^Vetn esig tot aangesig ^g en; hy is die kncg van d Here wat self d w e ontvang h(.3t. was toe

I

rus vir die t om Gods volk op te voed. Salomo, d wyse, die seun van Dnw t vir ons en vir e opvoedkundiges

sy IS r,

n:lg Bier word wys id en geleer,

•

. -

-

-"-'~"" .-~.~-

1. Demt. 8:3.

2. Spr. 3:12.

3. ^S • ^13:24.

4. Spr. 15:33 ..

5. Ps. 84:7.

6. ^Q ', . . _{Water Inleid tot de} etische Paedago

II, 133 - 144. ~

kennis en ins , ^{, roc en r ide Van}

die tug en onderwys se hy ~ "want cUtis In li ike Krans

1) •

vir jou hoof en sierlih:e kettings vir jou 11als." Die Spreuke is vir die opvoedkundige teorie en praktyk van die

2)

Christ H:e 0:9vo sy pad. ,Salomo se vlyse raad is an ook: "Vre s God en hou sy gebooie? want dit is

3) die hele mens!".

2 • ILtJ.L.QtL~ s t fu'lIL::U,\ . .tUll ^e ~.E; 1 :iJ<::e Opv 0 ed i nf~ s p r akt yk e

4)

(a) D:h.i2... J(Ql1lS--yan Jesus~ristus,

Met die koms van Jesus Chr tus op aarde kom daar­

meo s aam In nUvl8 b in die ontwikkeling van die Gods­

5)

openbarinL. Nou llet die Jode opgehou om die uttverkore volk u was; d nUvle bedeling kom in vervulling. Die opvo in/-. ondor die nuwe bedel dra vir die Christen ~

heeltemal ander- or on inhoud as wat dit onder die ou verbondsvolk die ^~aval was. Met die karns van Christus is die nUVl 0[1'10 sideaal na die westerse Christelike

lande uit :J1ra.

die vier Evangelies en in Handelinge I word van die lew <.m 'Jerk v;~.n die Here Jesus verha Die vier

evangelis 0, onder iding van die Heiligs Gees, de mee, elkeen na (:;i L8.W(: (;n esigspunt ~ r.fattheus wys op die vorvullin·' vrm ir. Ou Testament; deur Jesus. ~"1arlrus laat

~ns J esus';.,s cJ io ~rmagtige Koning siena Almal vlat met Hom aan!' het onder cHe: indruk van sy e1tlige Koningskap vorkeer. Markus vlYS op Sy wonclerwerke, Sy mag oor die bose, Sy mag oar d dood en lewe. Lukas wys op

1. Spreul:e 1:9.

2. CoeGzee: Opvoedkundige 1'eorie en Praktyk de\lr die Eeue,20.

3. Pred. 12:13.

4. Coetzee; OPe cit., 57 - 59.

5. Waterink: Inle ing tot de 1'heoretische Paedagogiek II,147.

6. Sien Van Veldhuizen: "Jezus als Opvoeder", in Paedago­

gisch 1'ijdschrift, 1930, 116 - 126.

"

die barmhartige Hoepriester • Jesus 1p via t ver­

mo em be1as . _{, word g} en daar is geen ver­

ski1 son ryk en arm, s aars, to enaars, verdruktes en e endiges nie. Die opvoed ~ van Christus moet ges word in die 1i soos deur die • ie evange ste voorgesto1.

Johannes laat o Eere v ons sien as Profeet en dit vir

"

die 0-0'10 Veln sondere be1ang, omd ons leer ken as

1e1'aa1' en et. is die Woord van en wie na Hom 1uistGr, 1uistor na God. Josus word dus sy amp as waar­

1) tige Prioster en hoogst Profe uitgebe _•

~ g moer as drie jaar hot ChI' tus in d

opcnbaar earbei en in hie ie kort tyd kan vyf tydperke onder­

oi v/ord. In d eerste tydperk pI' Hy die koninkryk van die horne10. ~:uos e mot mag, praat hy vry, en d

2)

Bergpr ir:: vcrvlondor d monse. Gedur e die tweede tydperk, toe die t cmvycmdskap van di skrifg ordes en far eel'S r S hoo~/ c; het, pra~:tt die o meer bedek dour g Jvlr::;t dio derdc asfees be in ook die der­

de tydpork waa1'in , no. die odiking tot die 5,000, met Sy . d sipels van p10k tot sWGrf. lIou w Hy Sy g

rustig aan hu1le wY, om aan hu11e te ve wat Sy taak op aarc1 intlik • In d viorde rk vrys Jesus op

Sy elaar en dc:mr kan ^d Ewige ikheid

bC)lr)C v/ord. D vyfde periode s tanding en home1­

vaart _• Aan sy dissip s, wat nou ste1s m'lo1'd het, go By nou di meos omvattende, sJwonsto em heer1 to op­

vo sopdragmct ^~3y woorde aan Potrus: "Laat my Jammers wei",

3)

"Pas my e op" on "Laat my skape ^itl _• ^Il

1. S Ulrich: tory Educational Thought, 61 - 71.

2. Matthous 5 - 7.

3. Johannes :15 - 17.

-149­

1) (b) TaoIie em Praldylc van Jesus se Opvoeding.

Jesus het gokom om d vTil van die Vader op aarde te volbr . _'J daarom wo-s Sy t om God te verklaar, Sy heer­

enbaar, die wet te verklaar, die blye boodskap van die tc verkondig en om Homself aan te kondig as die Vervullcr van clie Evang se inhoud. Die doel van Sy ondorwys l~ daarin dat ons eers dio Loninkryk van die homele rno sock, dCll ~) 0.1 die ander dinge vir ons toegovoeg word. D kom die gebod: moet die Here jou God

"

liefhO met jOll bolo hO-rt en met jou hele si91 en mot jou helo

C"' - . )

vorstand. ⁱ die eerste en groot &ebod. En d tweede wat hiermce lyJ\:sta;:.m: Jy mo jou naaste liefhe soos

)

jouself." Die 8inddoel van e opvoeding is in rd verhevle woordc duidolik en eenvoudig gest elf Die mens moet sy God liofhCl 8n ook sy medamens, maar die ondervrys moet ook tot almal erig word. Almal word by Sy ondervlYS

sondaars, vordruktos, dissipels, tollenaars, grootmense, d man, die vroll, die vroemdeling en die kind. Besonder teer is Sy woorde oor dio kinders: dio kindertjies na My

"

toe kom on ver or hulle nie, want aan sulkes behoort d 3)

koninkryk van God." Die inhoud van Jesus se onderwys is die verkondig vell Gods Koninkryk. Hoewel die inhoud van Sy onderwys 8.·'1n almal verkondig word, tog onderskei Hy tussen

4)

die a~rds on ls~ dingo. Onder die aardse dinge word verstaan: s van goed en kwaad, loon en straf, verbond on genade. io waarhedo is nodig om die hemelse waar­

hede te kon. Dit is~ die Koninkryk van die homele, die Seunskap van sus Christus, Sy Midd skap. In die ver­

vulling van die WGt en die verhouding van' die Evangelie word Gods Koninkryk goopenbaar.

1. Cootzec: Opvoodkundigo Teorie en Praktyk deur die Eeue, 5)) - 63.

2. Mattheus :37-39; Mark. 12:30 Lukas 10:27.

3. Lukas 18: , theus 19:14, Markus 10:14.

4. Johannes 3:12.

D Horo hot wandolondo onderwys gogeo: by die tempel, op d skult, op straat, by die watorput. Daar was er in die estolike sin tog In skoal g estig, naamlik die van d twaalf dissipels. Rulle word doelbewus vir hul

stolslcap guvorlil. Gclykcnisse wat aan die skare gegee word, word a:::m die dissipols verduidclik; aan hulle is die lig gcopenbaar. Sy dissipels is nie uit die skrifgeleerdos gekies' nie, maar ui t dio gGl'ionf 5 ongeletterdo, opregte mense, on Ry tree as hulle vriend ^OPe Dour die gesproke woord kry die dissipcls hulle onderrig. Sy woord is egter enig in frisflG ,ongedwongenheid., helderheid en diepte, omdat Rys die Woord van God is. Die woord word deur handoling aang 300S by d reiniging van die tempel.

Coetzee wys op die hoofkenmerke van Sy opvoeding: d is oonlik, saaklik, opvoedend en vormend,

2)

waaragti selfontdekkend en aanskoulik.

taal van die mod erne opvoedkunde kan ons

.... ,.. "

se d ne:rens d onderwys van enige ander leraar so ^~ volmaMtr; s.anw g van d Sigotogiese begins s van die opvoedingsnetode t (; v ill. ^{. d .} lS e • "3

Hy God self is, By h volmaakte leraar wat Me er v~n aIle meesters •

die Home hulle groot V€J'ov.Jorings vol tooi het, was daar vr 0 en daar t 'n wet die nas bestaan

~wat gemeonskaplil{ aan allo verovlerde nas s was. Onder hierdie omst i(';hed

4) is die we[; v die Chr tendom se ver­

spr ing voorberei. D Christene kon vry hulle leer

1. Ulrich: tory of Educational Thought, 69.

2. Sien Coetzee: Onvoedkundige Teor en Praktyk deur die Eeue, 62 - 63.

3. Ihid., 63.

4. Dug an: History of Education, 67.

-151­

verkondig. Die 11l~reld- en lewensbeskouinr; van nasies het ook hullo opvoed bepaal. Dit is te begrype dat die er van d Christendom in die leer en praktyk van die opvoed In groot verandering aangebring het. Dit is in sigself n In pedagogiek nie, maar terwyl dit diG mens in die weg van wedergeboorte tot h burger van d hemelryk rnaak, en in ~

nuwe kinderlike verhouding tot God stel, het dit tog op die 1)

onderwys en opvoed 'n magtige invloed. Dit korn ook daar­

in uit dat5 tOG d Christendom in die loop van die eeue horns vors~illende kerke en belydenisse verdeel het, elkeen hiervan in gemeenskaplike opvoedingsideaal weer sy

2)

besondere em eienaardige wysiginge gebring het.

Die bet is van die Christendom naamlik dat In scntr persoon in Jesus Christus vol van genade en

\vaarheid tot openbaring gekorn het, is vir die opvoeding van die grootste bet Eerstens vind die opvoeding in Gods Woord ~ vaste bron, ~ onveranderlike en heilige idea •

Tweedens kon die opvoeding sy inhoud nou groepeer om die ab­

solute waarheid van d Skrif wat as middelpunt aan hom ge­

gee is. Derdens het die Christelike geloof aan die mens­

heid ^1;:1 er kyk 0 d natuurlike leWD gegee. Die mense is voor God elyk; e eonvoudigste beroep word in Christus ge­

heilig;; ic sl"~ern ens telling sen vrye en onvrye mense

3) ~

word verS!.1i;. Die doel van die Christelike opvoeding, naamlik waaragtigfc! godsvrug, org s met 'n d ike kennis

. . 4)

van 'n e beskawint; verbonde, word duidelik tel.

Die klass isme het weldra sy invloed laat geld. 5)

Skaars hot die eerste Christene die absolute karakter van die

1. Bavincl~: "Richt in de Paed ogiolt", in zamelde Opstellen, 215.

2. Sien Van Veldhuizen: "Paulus als Opvoeder", in Paedago­

gische Tijdsehrift 1920, 97 ~ 105.

3. Van inken: HoofEllijnen en Hoofdpunten van de Opvoedkunde,

130. ,

4. Bav : Paedafo sehe Beginse1en, 8.

5. Adams; The Evolution of EdUcational Theory, 230.

Evangelio in~csicn, of die neiging ontstaan om die Skrif­

tuurlikc gOltlCns met die vlysgerige motiewe van die heiden­

wereld te verbind. Die Griekse opvatting van die lewe het 1)

met dio Christeliko idoaal gebots. Die Christelike op­

voedinesprH::tyk het nie soos In towerslag ontstaan nie: dit is In os s van eeue, rby moot ons ook nog onder­

skei tussen wat e oerste Christendom van die Helleense wereld oorgeneem het en dit wat kragtens eie reformerende

beginsel omvorm of nuut geskep is. Die vroee Christendom gee en aandGg QGn die organisasie van skoolonderwys nie en hulle kindcrsin die heidense retoreskole opvoed,

2)

wat onder invloed van die sofiste staan, Baie ,kerkvaders is in hierdic skole gevorm.

In dic~ t'tle e eeu, pas na diG na-apostoliese tyd, 3) ontstan.n dic) sogenoemde Katekumeense skool (toehoorder).

Die skool het uit ie klasse bestaan. In die eerste klas, die voortercidendo, het die toehoorders plek geneem. Rulle moos swy~onde en luisterendc d godsdiensoefening bywoon.

As hulle aan die o van hiord kursus die bygeloof af­

sweer, mag hulle c tweode klas, die Heiligo Mis, bywoon.

Die derdo klns was vir die verlangendes, wat vlak voor die 4)

Doops gestG::m het. Die leraar was ~ biskop. Ook vroue het onderrig ontvang. Die onderwys het bestaan uit die

leer van die Tw Artikels van die Geloof, d Onse Vader 5)

en gedeeltes uit die Bybel.

Die Episkopale skool was In inr igting vir die op-

Ie en vorming van leiers vir die menigte. Begaafde

1. Waterink: Inle ing tot de Theoretische Paedagogiek, II, 163.

ach: Educat Charters and Documents 598 - 1909,xvii.

3. Janssen en Visse:r: Van Plato tot Decroly, _• 4. Ibid., 27.

5. ^{Douwes ~} jiJoderne Paedagogiek, III, 20.

-153­

jong mans het hier onderrig ontvang nie slegs in die teolo­

gie nie maar oak in die sekul~re vakke.

D Kateg~teskool was in die eerste plek ~ oplei­

dingskool vir kategete of teolo~. Tweedens kon jong manne wat nie priesters wou word nie hier ~ ho~r ontwikkeling op­

1)

doen. Derdens kry die skool n apologetiese en ~ polemiese betekenis deurdat dit die sentra word waaruit geloofsverde­

diging uitgegarrn het. Alexandrie, waar Clemens van Alex­

andr~ die ~rondlegger van die Christelike sedeleer was, en waar Origc'n0;5, die geleerdste man van sy tyd, doseer het, was die beroemdste van die Kategeteskole. Ander Kategete­

skole was by Antiochi5, Cesarea, Edessa, Jerusalem, Rome,

2)

Konstant pel en Kartago.

(d) VJZ..Q..E?_c?_iLhristeIJke Pedagoe.

(i) In].ei,di_lJ£....

DiG ou kerkvaders is die pioniers van die Chris­

telike opvoedkunde. Hulle het nie skooltegniese en meto­

diese vraagstuk1ce bespreek nie, maar weI die sedelike eise wat aan die opvoeder en opvoedeling en hulle werksaamhede

3) gestel moes word,

Ons kan hier aIleen die name van enkele Christelike pedagoe nOE.11l en vir 'n oomblik by die belangr ikste stilst aan, naamlik Augustinus. Daar vlaS eerstens Paulus (omstreel';:s 2 - 65 na Christus), uit wie se briew¥ ons sy opvoedkundige

4)

gedagte J-can volga Ons dink aan sy pragtige beginsel van die liefde. 5) ilius die Grote (330 - 379), biskop van

Cesarea, het die kloosterlinge verplig om vir arm kinders en

1 •.Waterink: Inleiding tot de Theoret ische Paedagogiek, II ,169.

2. Janssen en Visser: Van Plato tot Decroly, 28.

3. Coetzee: Opvoedkundige Teorie en Praktyk deur die Eeue,72.

4, Van Veldhuizen: "Paulus a1s Opvoeder" 2 in Paedagogisch Tijdschrift, 1920, 102.

5. 1 Kor. 13.

wese v/:::,.t hy geneem het, te sorge Johannes Chrysostomus (goudmond) , iarg van Konstantinopel, behandel verskil­

1)

lende G1' andere skets hy die beeld van 'n Chris rr.o en ing op ^~ Christelike gesinslewe aan.

onymus (oms e 340-420), bestuurder van In klooster by , ^{d Heil} e 8krif in Latyn en gee ver­

oor d opvo van kinders. 8y brie'Ne

aan oor hulle dopters Paula en

Pac se opvo is bekend.

tinus is in Tagasta in Afrika gebore en is Se1.ll1 v'm i8 vrOEW Christin, Monica. Hy was geniaal van aanl(;2". idensc studies dwaal l1y geestelik en sed en in Kart ago, Rome en l'1ilaan.

Op 33 jaT 8 kom hy egter tot bekering en sewe jaar 2)

laterir.. s van Hippo.

is een VG.n die beroemdste kerkvaders.

s ' gel~ vir die ortodoksie van die Roorns- Kato en tot vandctg toe beroep latlsgenoemde en d 5e kGrke hulle nog op sy f':.:sa[t. Dic

s geken, o.aarom dat hy diG er van die sluit hom by die heid~nse wyshe aan •

•

8y bero v g het deul' die mic}.deJc;euc swang g • ever c;lyking is dat toe di IsraeliGte

te , ^{v:.m die} Egiptenarc en s l'

1ik in busit van die dingo gest • D

van die dinge misbruik gema ,maar by rael word ons van die erec1iens estel.

die tGn skatte van wyshcid wat Vcl1l d i­

1. JEll1Sf; 'Ji::;,~er~ Van PInto tot DFjcroly, 28 ­

2. ., 2 •

-155­

1)

dense wysgorc verkry. Die aanvaardin~ van hierdie he ense wysheid is oors d die mic1deleeuo nie I~l eie pedagogiek

cm psi[;;olor~ie voortgobring het nie en Qat Augustinus nie In sonderlike werk oor opvoeding en onderwys geskryf het nie.

Die opvooding van die middeleeue was in sy ond hoidonse lettorkundc, ffi'Jt welsprekendheid as doel. Hierdia

,

grondtoon v~n die Gricke oorgeerf. In Augustinus se werke staan opmorkingo vlat v[',nd nOE van waardc _• Hy waarsku teen onldose ta(1.1 die klassieke; t i t moot nie goes word nie omdat c-:' dic:: siole van d jeugdigos vergiftig. In sy

"Confossionos ^ll (Belydonisse) gOE} hy 'n boskrywing van sy on­

dorwys; die skool hot d speellus doodge~aak en daardeur die erlus la verdwyn; bedreiging en str bring die leerline;

nie tot yvler en volharding nie; die grond tot ontwikkeling Ie in cHe :31 self; 'n mens leer d beste uit eie aandrif.

8,~r bcrocrnde "D(:) Catechizandis Hudibus," (Oor die godscliensonaerwys aan onwetendGs) ontleod Augustinus op mees­

terlike wyse 10 i van Deo asias wat J::.:la dat sy onderwys lust(',loos slog is. Hy spoor die oorsake op waardeur die lusteloos11eid ontstaan en doen bostrydingsmiddele aan die hand. As uitr:angsplJ.nt neem hy: "God het In blymoedige gewer

2)

lief, ^II en daarnl1 Jev/er hy 'n skitterende plcidooi oor die:

"Opgewoktheic1 by d i.) onderwys." Lustelooshoid mo deur liofde r J1 laerlinge stry worc-:': die onderwys moet sO weos ^d IGerlin[c met genoee opneem, "rat ₃₎ is en vrolik ,

uit d ^ry2~ bron ^Vc::'~'1 liefde opwe1.

1. Aane;ohaa.l deur. vrm DuyvendijI<:: en Visser: euwe Geschie­

',· (1')1"' P;::;:'loa;:ur;ipk 8· en

denl

'J' ,

Van Klinl.;:on: Hoofcllijnen en Hoofdpunten van de Opvoedkunde, 132.

2. I I Kor. 9 : 7 •

3. Van Duyvon:lijlc on Visser: NieUi·,re Geschiedcnis der

Paedagogiok, 21.

Di van die opvoeding di hoogsts goed en die opvoed r:lost negat en positief werk. Die eel' e

(tug) rr.oet beteuel; (He t\veede (onderwys) moet onderI' _•

Vir die eon is vrnes nodig, vir diG ander liefde. Die onder­

wyser as voorbeeld van opgewektheid veral is van die aller­

grootste b an[~. Net e eie aard en ac.l.c'1le Viln die erling

~

. .

moet rek ,~hou vlord ~ (,18 S"C nie maar d kerk, huisges en ^s~ool is die opvoeders. Liefde ^r; vervul­

ling van d pedagogiese wet.

Die invloed van Augustinus tot vel' na die roiddel­

eeue deurgeitlerk. Selfs d Reformasie van Luther en Calvyn het sek:er(~ sin A:uCfustinus se invloecl ondergacm. Augusti­

nus het elie vrona. vir die Christelike opvoeding van aIle 1)

Gene e. "

Die Roorns-l ~to eke k8rk het die ortodoksie van d groot geleerde ubruik om horns elf to verhef tot die »alleen sal makande tilO If wie se mag uitgaan be die vorste van die aarde. BIke ubied was aan die ke onderwerp; dus het die jeug se opvoed ook van die kerk uitgegaan en het in diens van d

tlnus staan as In groot figuur midde in die

stryd. Die skatte wat by hom te vind is, n deur die wat na hom 1:::02'"1, uitgebuit nie. Die erfgename het nie sy Christe­

like OPV08 ingsteor geken of erken nie. Die merkwaardige neiginr:; na die verheerliking van die klassi is nie oorwin nie, met die; ^gcvol:~ dat die struktuur Vdi fn tel peda­

gogieJr, soos sien deur Augustinus, nie drmr die middeleeue

2)

begryp '1ie.

1. Coetzee: Opvoedkundige TeoI' en Praktyk deur d Eeue, 84.

2. Waterl:n.-:Z: eiding in de Theoretische PaedaL':ogiek, II,

lEn.

-157­

Die lU'I'k e oorheersonde invloed gaan aan d einde van die micJ.l ",-)011

c\ verlorc; dour innerl verwording is d kerk se clg vcrbreck. Deur d f so van die sko­

lasti is

^c' 1 ^()1' vr"r steen; sy leidin n'lis di::: moecl van geloofsoortui j.ng el d He ige Skrif is ~ geslote boek.

Dit is di0 tyd van Rafael en iehe e die tyd van In opwaartsstre ¹ tJ e geslae; daar In e;eerte na groot dinge; hartstogt ik, vol lewenslus en geesdr word verlang na die lett rkunde, die staatkunde en die vletenskap van die oudhe • Di(3 universele denkbeelde van die; midd leeue is verdring; die derdo stand ee op die voor ond; d hele lewe neen} In or vorm aan; teenoor die gees van askese tree In gees van l(:,;wensgenot no. vore.

Die 1'8 in ^{tWE) 1} vorm tot uit • Daar

vlas eerster,s die terug3:eer tot die oudhe inhoucJ en vorm van die klrlssi l,:r In nuwe bekoring, em deur hierdie studie ontstaan ^;;'8 tes::;, oming humanism(: enOQm word. Twee­

clens is cu.!' n die Woord van

vraag g st V10J'r:l ho die mens hom met ^Go:~. vursoen.

Hi te I' :l,'t loop uit op 10 hervorming van 1)

Martin JUcwoe ,',tromince groot in"l110 schad op di opvoc:::dkuncH[, dcnl{u van die tyd. ~'!il au.n die hand van LuthcT cn Calvyn op dh' stromint~e \.,ys ·wat ons doel van b is.

Tus en jaro 1 7 t 1570 sp daar angrike

gebeurtenisse af op kerkl g ied • word

..

1. Boyd! The tor of Western l:>.;ducatjon, 7.

egter nie hier beskryf nie; tog wil ons wys op die invloed wat dit or die lewenstruktuur in die gemeen uitoefen en ons wil aantoon wattsr invloed dit op die opvo ng en op die pe­

dagogiese d e gehad het.

Die humanisme en hervorming daarin ooreen dat beide vir vryhe s afkerig was van u s lastiese wys­

heid en uat beid rti studie van ou tale as b ik af!.

Die parallel hou e~; t f::?r hiETmee op en on8 :~ ien d diepgaande verskille. ^D h...Wli:misme beskou c1 iG Byb as studiemateriaal.

Die wetenskap is die hoogst '~oed. DiG mens is onvolmaak, nogtans is hy Go~ so oonste skepsel en is e voor God ve1'­

werplik nie. masie sien die Byb as 8 vJoord, waarin die WOf tot id gevind vlord. Gods on nie wetenskap ni is di gs b~~eerlike foed. en nie die

mens ni ^R 1:; die hoo to mag. Deur die sonde d mens van sy SVr.:;P0or g C;L en slegs in ,Jesus CllI' is tus eni­

. 2)

ginC moontlik. ^D:{!.lI' is 'n cUep l-:1oof tussen die humanisme en die hervoTmiw(} daarom kon Luther en nsmus ⁰ saam optrek teen die e k8rk nie.

tree In nuwe lewenstruJ..':tU1~~r in die lig 5 cl io reforr las iG S diG lewe en lcwGnsvG inr anders as die middeloouso Rooms-Katolieke ~erk en ors

3)

as die bumanismG. Die r8formatore moe;~ dus teen twee foute stry.

Dr. Maarten (1483-1530) was nie een her­

vormer op die gebiod van en godsdiens nie, maar 0 Vd.n

dio skool en die ^o~vood • Hy het hom selfs meor die

1. Coetzee: Di0 Mod~rno Opvoed , 43 - 45.

2. Van Duyvendi.ik en Viss er ~ Niouwe Geschiecleni[; del' a­

ek, 34.

3. Waterink: Inleiding tot de Theoretischo Paedagogiek, II ,

533.

4. tZ80: Opvoedkund e Teor en Praktyk dour die Eeue,139~

-159­

opvoeding bemoei as Calvyn en Zwingli. 1)

Luther wil dat alle kinders onderwys ontvang en hy wil die skoolorganisasie hervorm van bo af, naamlik van die universiteite af. Hy skryf dan ook in 1524 aan die bur meesters en raadshere in Duitsland om Christelike slcole op

•

te rig en te onderhou. D skool word dus aan die owerheid

2)

opgedra. Indirek het hy aan volksopvoeding gewerk deur sy "Klein Kat'3fismus" ( 59), sy Bybelvertaling en sy gods­

enstige liedere.

Vir Luther le die grond van sy belangstelling vir die probleme van die opvo ng in die hoogagting van die be­

roep. Een of twee uur per dag was genoeg; ,res van die dag moet met die leer van handwerk tuis deurgebring word.

As die kind vir d wereld en nie vir God opgevoed word nie, dit weer 'n geval dat hy aan die afgode [eoffer word. As die ouer dit nie wil nie, moet die kind ongehoorsaam wees want God word tog ho geag as die ouer. lly ag die beroep hoog.

As ~ meisie ~ straat skrop en sy doen dit goed, dan doen sy 3)

Gods werk.

0ie huisll.ke opvoedine: hy hoog; lig ike

s af word OD grond van die Heilige Skrif verdedig; die moeder moet die 1= or ,:; 1(;)1' em die vader rno hulle eenmaal per

week ondervra. prootste werk is om d kind coed op te voed; daarvoor lu:mnis van die kindersi onmisbaclr. ^Fly beskou die studie '13l1 tale van groot belan[,. Die staat moet sorg dat seuns rm i:IEds S kan lees en hy besl:ou biblloteke noodsaakl • Musiek staan by hom hoog aang skrewe.

Die opvoedzundigu betel{enis van Luther le daarin

1. Van Klinken: Hoofdlijnen en' HoofdpuntEm van de Opvoodlmnde, 144.

2.VJaterink: Inleiding tot de Theoretische P siek, II, 542 •

. t ^r::'3(

3.op Cl . , / u.

---

dat hy aan d Duitse vo die Bybel g ⁰⁰ hot; hy hot ouers en owerhoid godurig daarop gewys dat hullc verantwoordelik is vir die opvoodinc; van hullo I\: rs; hy het die godsdienson­

derwys op bcnadruk; hy hot gehelp om staatskole vir sy volk to kry en hot die onderwysamp as hoogstaande aan die lig g ing.

D hervormc;r, lJlrich Zw i (1481-1 1), tree on­

1)

gevcor c yfI ^{ig i'1} t Luther na vore. Soos Helanchton sy opvocdkun\li,:r; dcnt:ho (:) sterk onder die invlo van die

2)

humanisme. avinch: se: t ^~as een stoute pog die Zwinr,li waaedo, om e dicpere eenheid van 3umanisme on Chris­

tcmdom, zoo s hij ze in zijn persoon op de schoonste wijse 3)

verbond, ook "1001' dc: Ethick vast te houdc;n.lI

moet die lccrstof bepaal ook al is die sdiens hoofsaak. In sy "Badcgeskenk ^{ll ,} wu t dr dele opgedeel is, hot sy opvoedkundige ideo l,N'(Jorgegee. AIle sedel vcrpliCt ( word van di gebod vun die 1iofde tot die

" 4)

naaste afgol i. /;wingli baskou d volkskool voorbercd­

ding vir ell ^,'~ Oll(L\;rwys. Hy h,C)t s ^In girrmasium georga­

niseer; ^{ool~ ~:I:I'yf In} boekie 1524 ^001' d opvoed:Lng van

]~incJers uit

^{J_ (-.:} hl' L~; . IIierin staan hy aEm e h1.lmanistiesG sy as hy ^{(15.1, (; :Ls} van c1ic lewe maar die beskawing

Bin~) moct die leerst bopaal. Naas godsdiens t: hy ('can t e voorkeur tonlyl rol--ccnl·;:undo en w lcunde nie verwaurloos moct word nie. 5)

----~---

1. Bawnck: Do Ethiek van Ulrich Zwingli, 1'79.

2. VJator ink: iding tot do Theor ische ~acdagogiek, II,

3. Bavinck: ep. c ., 29.

Lr. Ibid., 83.

5. Janssen c Visser~ Van Plato tot croly, 63.

-161­

(e) Johann~~ Calvyn.

Veel skar I' as Luther gee Calvyn (1509-1564) d rigting aan VI at d h':!I'vorming moet gaan ten opsi van die humanisme en katolicdsmc:. Hoewel hy her e simpatiek ges vi as, t hy sy eie ^I' ing g Waar Luther gevra het: 1,~Hoe word ele salig?" vra Calvyn: "Hoe kom God tot sy reg?" GOei. is ie absolute Soewerein; alle regte k s is

2)

van God; l~y stc,l VI' hoe God se eel' op aarde gehand­

3)

11a sal w., IT:ens is as kind en dienskneg van

oJ) die fest ¹ en hy weet d die Coddelike voors g­

4)

heid hom rhou; is g ig omr deur gevare, maar hy leef varmit cli(:: dat horn erhou. Dit gee ons sy opvatt V:U1 die VQder teenoor die kind. ~y opvoeding is ~ verheerlikin~.~·: \lan C ie God wat absolute het. Die

Lotus 0 kin:, van God. HiSI'd b insel Vill1 i soeW8r ei t van lod is in sy "Ins t i tutie"

uitg lJi 1 met sy sewe klas e in Uen~ve 1558 o erig, j ' , ~l en leerplan die mark van Calvyn.

Di hoer s , wat 1 1200 students

i

onclerri he:-:', t stud e voorberei wat leer 001' gehesl

Ope;.

;;.lv~ln L ~~ g agt van die ilige if s 21'­

del' begryp as "Da~rom geeft Calvyn

on ook de meest: chte is voor een waar1ijk schriftuur­

5)

lijke en istelijJea pa gogiek.!I

CCLlvyn sa konsentreer sy kragte op die hoer ond(H:- Cordier die laer onderwys tiE h(;t.

1. CO(.:;tZGC ~ (::?dkundige TeoI' en Praktyk duur die _• 2. Calvyn~ tituti , Bosk I, 40.

3. Ibid., '·n:k I, xii.

4. Ibid., 221 - 22(. ,

5. v~atc,:rin:V: Inleid tot de Theorctischc P agogiek, II,

Hy was dan ook ~ie ~rondleE~er van laer onderwys op reforma­

1)

toriese g:c,md slilg. Calvyn wys op die verkeerde tug; CQrdier pleit vir afslc:~ffill'. van geseling in die skole en Calvyn wys

2) op tug as bf:;stro.wwinr: en ook uitsluitin,- van die gemeenskap.

3)

Tugoefenin;' l;lCHt Tilf?t gebed, liefde en flluld c;epaard gaan.

Cordier wil opvoert tot vryheid en selfst~ndigheid, deur ge­

woonte en deur Jie aun~reek van ~ verantwoordelikheidsbesef It)

teenoor God 0n die mens. Ook hier is Calvyn baie duidelik:

"De geheelo hoofdsom van onze \,iijsheid, die slechts voor eene ware en gronrJirr e wi j sheid moet r.;ehouden ',lorclen, bes taa t ui t

5)

twee deel en ~ c1 c kennis van God en van O'l~j Zelyen. II

In Cordier se skool het godsdiensonderwys die veI'­

naamste ple~ ingeneem. Ouers moes kinders tUis onderrig in die kate[ismu::,:, duuT Cillvyn in 15)'7 opg(~stel:; in elie skool i-noes hulls 'psalms leer} varder moes die kinders onderrig ont­

6)

yang in die 1[100 11 ertaa ^1_, in lees, skryf, [';rilmma til=a en rekene.

c· !,1 v:.-y:. s c l.; c r oor die; ChristelHce vryheid 7) het die

gelowigc: rrv/c kl'cl;~ vCl'vul en lc\trcmsvcrsek(! clMid gegeG. Sy ide e ^{is clJur} sy student c en andere ui t gedr;l nil S1cotland, 'Snge_

8)

land, FranJcryl<:, JIoJJCJnc1 cn ander lande.

Die horvormors wat die humanistiese doel in ~ie

1. Calvyn: Institutic, Boek 4, 243 - 266.

2. Ibid., Roe~ 4, 266 - 297.

3. Ibid., -Boele 3, 387 - 476.

4. Van Klinkcn: Hoofdlijnen en Hoofduunten van de Opvoedkunde, - 45

~

•

5. Calvyn: op. cit., I) 1.

6. Coetz8(;: Onvoodkunciig,,,, Teorie en Pralctyk dour clie Eeue, l4~.

7. Calvyn~ op •. cit., Book 3, 368 - 374.

2.. Hans: Co:nparativc Education, 151 - 19 ¹ +.

"

-163­

opvoeding nl. 1,"on a~vaar nie, het as ide gcstcl om Christe­

like monse voot to boroi. D horvormer se uitgangspunt was die mens as hoogsto skepsel, as beelddracr van God, as kind van God. Die Bybel is vir almal beskikbaarl~estel en daar­

dour is die 1 ^,)3 un skryfkuns gou ontwikkol. Die kategismus met sy vrao on ant1!!oordc was In nuwe en doeltreffende leermidd

D ;~:t ' van die Hcilige Sl..:;-rif het ingang ~evind

in die bewussyn v:m clio volke, die alleda.:lgse le1Jle verryk met

In skat van ho~ro olemonte on daaraan In religious-etiose wyding ge 8.

Dour In hoor on 'n ander waardoring van beroepsarboid oefon dit groot invlood uit op dio voorboroiding tot die maat­

2)

skapl lowo.

D Calvinisme hut die meos allod.:l se dingo ge­

kroon mot di adol van God on is tereg gonoom "die verheer­

liking van di werklikhe _• ¹¹ Die grootste voorreg wat die mens dan oole in hierdie lewe kan verkry, bestaan daarin dat die

. 3)

mens d hoo stc 1'e 0 kry by die hoogst~ pligte. Deur die doopsformulier word . it die ouer se plig en roeping om die kinders op t voed.

Godsdiensonderwys mot die Bybel as d vernaamste Boek, die k&tegl;;muB r.om die kortbegrip hot manne en vroue ge­

kweek v/at aIle a s verdrukldng kon weorstaan.

V:,lTI bo1anr; iE] dae die hervorming (} :Lt c1aartoe ge­

bring het d ^d aal van In volkskool vir laer onder,vys in

d lowe is, hocwel nie eintlik iots nuuts op die gebiod van metor>; tcwoorskyn g(~l{om hct nio.

1. Good: A History ^c'[' ~1ostern Education, 146.

2. Barnard: A Short History of English Educ ion, 80.

3. VJator Inloid tot de Thooretische Paedagoriek, II,

It

---

Van bcs 8J' belang die Calvinistiese tugbeskou­

ing. Die mens 3 :,ar; oor'die , wat v::l.n geleen is, vI hoog E,-:ag. D Idnd mo elf aun God erwerp, daarom mo::..;t eli C sticsc opvoedcr nie net ho~ eise aan

d mnill' ook aan elf, omdat hy vcrantwoorde­

1 aan Cod.

4.

1)

,} (1 2 - 1670) is die grootste

p ooe nit {l van die reformasie, ~ tyd van wor­

st Or.1 vryll'\ r, ,"oclsdionst c en staatknndige gebicd.

Juis word Comcm gevorm tot

2)

Itl. volhardcilrl e 1 strydor vir bcrinsols.

As kind veT sy tyd was crstcns teoloog, maar

a yp (leur dio nm: cedar:tes o n:'.tuurw enskappe, word hy i:',c,,, "I ,,21 n11we ideal(:;. vIas Iii r teen die

ers '1:l.nl ssieke; indukt met e maal;: op­

on I'S benad verantwoord ide Die

Byb die voll\: lees en

moneii W01'(1.. (~Ol' Iliu3 het die magtige plan

(.1i w t:)r.~ t e m(lak en. om '11 metoda V~1n onderr ig te

ontwerp. ^1\s li(1 VetIl (l veel e Morawiese o erge­

me Jie r~100f, vers~crp in sy orranisasie­

en h':t hy ;jy [ccstc;soo 001' die aarcl~; lCvle en op die heme

(b)

Latynsc naC:1m afgBlei

1. E::: Dc oot (3I'dijslecI' van Johan I ..mos Comonius

hi h:d.:v"o' i;";(~:le G(;schr , Deel III.

The Didactic Amos , 1

is van io 01 : wa~r sy vader or is. Hy is ver­

moedelil-:: in 1 by iJL(;vni tz in Gvlie eboro. Op sestien­

,jclrige Ie OD io Latynse sho by Prerau; vandaar en nor' later ^m~ id rg, \llaarna hy 'n [,root ernocm -voordat hy in 1614 na sy vader land tcrugkecr.

In erau em lnock, waar hy pr ikant word, begin hy s1:<:o , rna tydens die oorlop moes hy na Boheme en later n:.;, (1 V1lk. Lissa" Pole, neem hy naas sy ge­

',cente ooL ^{( i i '} Latsrn::.:c:; ;3];:001 oor en skryf sy "Dic'actica Magna ^{ll ,}

;:;y "JanLHi I serata", y" Informatorium" van die mo ors ^{::":1 Y'} V ',lD i e " Fans ¹¹ _• genoemde

Christ ike weten­

w<; nou bero '1'1': .sy \ler]ce 'clOrd tot 1)

Gwaa1f uit ,enooi om die onder­

"iyS in tc: en by neem d uitnodiging aan.

Deur polit t st,mdc e en hy gaan

'n tV/uede or ^besoe}~ L sa en dan Saros­

\If aar ^1;101'0

P a}~, 001: ~;,/ "Orbi '" bee1d)

L •

v(')rbr d ::; met () vrm sy ongepublise o

s tul:ke. in Arnst Gun. ^I' gee hy

I<'luI' I:; ( C S,Y vier dele uit,

C'

"1"1'1(;' 'l JnUnl N'~(: ,,,

r l'11"1!l

sirryf sy ~;\'l

^!fir" .

.:.:t

en sterf op 15 Novomber 2)

3)

(c) .;;~~

s het so h J v(, 1 c.... ·lOe levle gehad maar ook ^{vTC (;]1} st ^keLI' UI' vertoon S008 C;omcmius. ::::trek en -\'T~<'.~ veral te danke

1. ^OD YZer: Gro i. I, 10

id. ₅ 109.

' )

.). CltJnf .; TJle '1' cd.; Did,-lctic of , Part II, 25.

1

ac:m sy georganis sistcem van volksopvoeding en volks­

onderwys, ^em,! drie-en-dertig hooi'stukke vsp sy "Didae­

"Ciea Magna".

voL' 'lcm sy belangrikste edagtes ui t hierdie

(n ^{:Ul 'J'e l:18r1S} het demI' a sondeval verlore

gann, in,lar ^(1)Y' C is"cus kan die mens Vieer tot God kom en gelukki[: vloni.. en kragtiger ~iddel om die mens se veTVlordin:,';; ^! best1'Y niu, as In juiste opvoeding van die jeug.

~, l,,'

(ii) " ^" mens 1 i ~ drie~rlei lewe:

dierlike ,m !; 1 lewe, daa~om hat hy ~ drie~rlei ver­

b1 ^{J, i(~} iEocd ';;]:oot, d aarde on die hemel. Die op­

voeding 001 is om plantaardige en dierlike lewe aan die

ees ^aT tc • ^D lowe is s gs ^~ voor­

(iii) s]cepsol, rogeerdor VCl~l die s els on

0\,18 be old v: moe die nHms opgroei in kennis, deug en

vroomha:Ld.

(iv) ,i bevoe is van dinge

tc; verwerf. Vir nodig, daarom moet elk­ •

een locr om nsh:appe te ont­

Vandu.clr d:L (3i ou o.an alma 1 alles te leer 8,fgesien van 8'::lnl g of bolD:!Aap~he • (AIleen geestesafv/ykendes \"ord ui t p;esluit) •

(v) Van ic nat;um~ or ons hoe ons moet onderwys; ^t doen alles cl i r o tyd; dit berei cers die stof voordat dnaractn vorm fer,' 'vlOrd; dit wer]-~ Vi,'m biEnE) nn buite; dit begin by (lic; en we~( no. die besondere (konsentriese

leergnng)j t vermy die skade­

like.

-167­

(vi) ,; ;,le 81'S in gepaste volgorde deur sintui ike 1)

\'f2Elrneming op en en d un met opmerlcs aamheid verwerk word.

(vii) 'n ;'::1:001 SOnc~l r is Tn sonder v/ater. Die tug is 0 er sac:, voo~bculd von d.io son, ^vi a2.n d io mens best ig Ii s re~n en wind on slegs seIde bli1csem em

( ) Die vier };:lusse:

([1) d mo,der ; di t is di huislike kri:o.g met versorginE (tot dio Gde jaar)3);

(b) die - of volksko of mo ertaalskool vir

8rs van 6 tot jaar;

(c) i t~rnsc S 01 oi' gimna.sium vir ingo van

l;~ ^t()t~ 12) jaar en

(d) dio )cn ro e, vir jone manne tussen 18

i

:.1

;nOC(i J081' die sy omt:ewinf waar­

neem; t,""ls1'-ool no t seuns eL do ers, arm sowel

as ryk, in d.L es, skr ,rokene,

s ^{, goa} sinrigt ^rt

s, aardryks­

Jcunde en (oef' van ve eldin[; en geheue).

In cJ. onclerr geo aan die wat meer as han­

dewerk kan Eulle leer wi8kunde, vr e tale

en verde induktiewe v/yse (oef

van ecl;]l verstand). akad l,.'/at ook dien

n~; van rwysers, };:an jon[':clinge eon rig­

ting vol on nr studc:er (ocfen:Ln van die wil).

J~LL1] ht.'.11: 1'c::; vir vc;rdere ontvlikkcl _•

skool behoort die ond 1;:las8i­

honderd leerlinge tegelyk

-:r. ^{-Xe a =E} fnf-';":­

2. Quick: £]

3. VI., 1)11.

4. -E·ru';,.l.f i~zcr: Groci 1,112.

onderrig en hulle in die middc.:'cg in groepe veLD tien aan ouer leerling t08vert1'ou (montorstelsel).

ex) vJeds tryde om yweI' cHm t e . moedig, word gereeld gehou en mens 81' die kindel's om selfr erend te word.

t In leerboek; d volgende asse behan­

del elrde s net meer in besonderhede (konsentrasiebehan­

deling) •

(xii) Die mens se gees is ~ onbe ewe aat wanrop alles 1)

geskryf 1[',0 VIOl •

ComcrdlU, r:rondleGgor van d nasionale volkskool, was sy tyd vcr vooruit. Hy s dat moedertaalonderwys aan

s owe 1 s eun:; C"~:) lSli,~,S zegee: word en hy sien dat grammatika uit die tanl en ni8 ekeerd nie geleer moet word. Deur die

opwelckini~ v:::n boh:.n;:)~te ing en 8.1~tivli tei t word skooltug sagter. ^VCcI'W v ;.}y metoda te ve omd hy 'n gebrek aan psigo10cies insi gehud het. Daarom hou hy te min re­

kening met tndbliduali tei t van sy leerlinge. Ook Pesta­

w s die voorbereider van d nultle skool.

grootsoc () uit d5e natyd van die hervorming en ver­

tolker van ,LL; E~ real in dio opvood onder 001'­

2)

tuigde t8 tune, ;11 as hy d Chri s telilce pedag iek van besonc:'Jre b _•

( a) l.Pl e i dj.J1~

l:erkhervorming het in Noord-\lJes Europa 'n opge­

wekte geGst 1cwo gebring; daar was in die sewentiende en

1. Van Duyv( J, . _.] '1 .<: Visser: Nieuwo Gescbiedenis del' Paedago­

giek, 41 - ^43.

~)

c:.e CoctzO() : GINO dkulld e Toorie en Praktyk deur die Eeue, 170.

artiende eeu tn root hcrlewing op god ienst ige gebied; twis­

vrae 001' erstcllinge het nie die misti eenheid van die lowiees versteur nie? na ^~ tydperk van stryd en lye korn tn tydperk van inkinG en verd ing van die geestelike lewe.

As re ie teen die dogmatisme ontstaan in Neder­

land en lat(~r in Engeland en Dui tsland die pietisme. In Engeland en later in ArneI' word dit die puriteinse beweging.

Die pietismt'o (van pietas; dit is vroomhe ) was In reveil­

beweg:inr; in cUe IJuthc:I's Lork. D . le ' oorsprong _ lA'In e d' _le

"Coll ia pLetatisl! (v(;r[adering van vroomheidsoefening), vlat Spener in in 2·Y huis begin hou het. Die doel was om

ies Cl~'U}' c b an ie voorbeelde i.e verstandelike en d001" ell ('hrl" c'tc~Y\flo'n to bpst Die persoonlike belewing

" .0_> ~, v d \ . .

1.

1)

sta~n op i voorgr _•

opvoedkundige gabied was oot, ver­

2)

~.H. Franko se arbeid veral interesseer ons, oynd i pedagoo van die pietisme is.en omdat d

, '

l':'l.:LC 'istelika opvoeding ~ ware seen was, deur­

c1 c.it die ormeel-C8worde Christelike opvo ing verlevlendig het.

Franke (1663-1727) gebore in Lubed:, ontvang pI' Drr :iL totdat hy na die gimnasiluTl •

3)

Op jari§,:u bu [';in hy universitere onderwys.

o 23 jari lec,ft hy die magistergraad, en daarna studoer ^{'1]1' pI'} iU~ant in Luneburg. No. 'n Innerlike stryd kom hy (lie? verstand ike geloof te bowe en kry hy die" verseke­

)

I' van 'li Hy korn met Spenar in aanraking,

1. Van Klinkon ~ Hoofd1i,jnen en Roofdp1..rnten van de Opvoedkunde, 160.

2. got en v,Ui Hoes: Verleden en Reden, 57.

3. LO::1 ~ Dr] Groote; Opvoedl:::und en in hun Hoofd""lerken Geschetst, 68 - 1~-9.

J~. Janssen en Vissor: Van Plato tot Decroly, 93.