De executieve functies
Waar is Wally?
Wally, een cartoonfiguur, zit verstopt tussen een massa andere figuren. Waar is hij?
Wat het moeilijk maakt, is dat de pagina’s erg vol getekend zijn, met een overdaad aan details, en dat Wally soms maar deels te zien is.
Je kan willekeurig zoeken, maar efficiënt is dat niet. Goede zelfsturing is toch wel nodig als je Wally snel wil vinden. Voor die zelfsturing zijn verschillende ‘executieve functies’ van belang. Dat zijn denkprocessen die ervoor zorgen dat je je gedachten, gedrag, en emoties kan sturen.
Respons-inhibitie
Lukt het jou om eerst na te denken voor je begint te zoeken?
Sommigen gaan al op zoek naar Wally nog vóór ze goed weten hoe Wally eruit ziet. Stel je liever eerst de vraag hoe je Wally kunt herkennen.
Vaak vind je Wally op de kaft van het zoekboek.
Kijk eerst goed naar de opdracht voor je eraan begint.
Dan weet je dat dit ‘m wel is en dit niet...
Planning en prioritisering
Ben je in staat om beslissingen te nemen over wat belangrijk is en wat niet? Kun je de bovenstaande info herleiden tot: “Ik moet op zoek naar een jongen met een rood-wit t-shirt en muts met rode pompon”? Misschien voel je je overweldigd door de vele details op de zoekplaat. Hoe kun je dan best beginnen zoeken?
Bedenk eerst een goed plan van aanpak.
Zo kun je beslissen dat je eerst op zoek zal gaan naar “iets rood met wit” in de linkerpagina, en pas daarna in de rechterpagina.
Organisatie
Misschien ben je van plan om per pagina linksboven te starten met zoeken, om rechtsonder te eindigen. Lukt het je om dat gestructureerd te doen, zodat je daarbij alle zones
doorzoekt?
Breng structuur in je gedachten en werk.
Misschien helpt een lat je wel om gestructureerd van boven naar onder te zoeken.
Metacognitie
Lukt het mij om een stapje terug te doen en de situatie te overzien? Stel ik mezelf de vraag hoe ik het ervan af breng? Kan ik misschien mijn kans op succes vergroten, en hoe dan?
Evalueer je eigen prestaties en ga na hoe je die kunt verbeteren.
Misschien merk ik tijdens het zoeken dat er wel érg veel rood en wit op de zoekplaat te vinden is, waardoor het zoekproces niet efficiënt verloopt. Hoe kan ik het zoekproces verbeteren?
Fluency
Lukt het mij om een alternatieve strategie te bedenken, die beter zal werken? Vaak moet je meerdere oplossingen kunnen bedenken om tot resultaat te komen.
Kan ik meerdere oplossingen, en dus een nieuw plan bedenken?
Zo kun je beslissen om je plan te verfijnen van “zoeken naar iets rood met wit” naar “zoeken naar rood-met-witte horizontale strepen”.
--
Heb je voldoende tijd, dan kun je zelfs álle executieve functies benoemen aan de hand van
‘Waar is Wally?’. Ze zijn immers allemaal belangrijk om goed te kunnen functioneren.
Taakinitiatie
Kan ik zelfstandig een plan van aanpak bedenken zodat ik kan beginnen zoeken? Start ik zonder dralen aan de zoektaak, of heb ik aanmoediging of hulp nodig?
Werkgeheugen
Hoe goed kan ik Wally in gedachten houden? Heb ik misschien een afbeelding van Wally nodig om naast me te leggen tijdens het zoeken?
Doelgericht gedrag / doorzettingsvermogen
In welke mate kan ik gedurende langere tijd blijven zoeken naar Wally?
Volgehouden aandacht
Kan ik aandacht blijven schenken aan het zoeken ondanks afleiding, vermoeidheid of verveling?
Flexibiliteit
Hoe ga ik om met veranderingen? In welke mate ben ik geneigd om een situatie opnieuw te interpreteren als zich nieuwe informatie aandient? Sta ik er wel voor open om mijn eerste plan van aanpak aan te passen, of blijf ik te lang vasthangen aan mijn eerste plan?
Timemanagement
Kan ik inschatten hoeveel tijd ik al aan het zoeken ben? Hoe lang moet ik nog blijven zoeken in de linkerpagina, om dan over te gaan naar de rechterpagina?
Emotie-regulatie
In welke mate erger ik mij of raak ik gefrustreerd als ik Wally niet meteen vind? Hoe heeft dat een invloed op het zoekresultaat?
Kaartoefening: In welke windrichting op de plattegrond?
De bedoeling van volgende kaartoefening is: kunnen aangeven in welke windrichting bepaalde plaatsen op de plattegrond zich bevinden tov een vaste plaats.
Concreet : Zie onderstaande plattegrond van een Camping.
Onze tent staat in EIK. In welke windrichting bevinden zich:
- het zwembad? _______
- de tenten in VLIER?_______
- de tenten in LINDE? _______
Een plattegrond van een camping
Deze opdracht ziet er simpel uit maar is het helemaal niet. Er moeten echt wel veel stappen doorlopen worden om tot goede antwoorden te komen. Bepaalde denkprocessen zijn echt wel nodig om deze oefening tot een goed einde te brengen. Denkprocessen of executieve functies die ervoor zorgen dat je je gedachten, gedrag, en emoties kan sturen.
Planning en prioritisering
Kan ik zelf een plan van aanpak maken om deze taak te voltooien? Het gaat er daarbij ook om dat de leerling in staat is beslissingen te nemen over wat belangrijk is en wat niet.
Bedenk eerst een goed plan van aanpak.
Bv. Ik ga eerst op zoek naar de plaats EIK, daarna zoek ik één voor één naar de gevraagde plaatsen. Vervolgens kan ik een denkbeeldige windroos georiënteerd op de standplaats leggen en lees ik de windrichting af waarin de gezochte plaats ligt.
Doelgericht gedrag / doorzettingsvermogen
Kan ik de opdracht tot een goed einde brengen zonder daarbij afgeleid te worden?
Bv. Zoeken naar EIK kan al een probleem zijn: hoe snel heeft de leerling door dat alle gebieden worden aangeduid met een boomnaam?
Werkgeheugen
De ligging van een plaats ten opzichte van een andere plaats vraagt een bepaalde werkwijze (zie bij planning/prioritisering)
Kan ik deze werkwijze blijvend onthouden bij het uitvoeren van deze opdracht?
Organisatie
Welke zoekstrategie ga je toepassen om deze opdracht gestructureerd aan te pakken?
In welke mate lukt het mij om de 2 plaatsen te vinden op de kaart? Zoek ik structuur, bv.
door me te richten op algemene veronderstellingen? Of kijk ik zomaar wat van boven naar onder en terug?
Bv: Zoeken naar het zwembad: wij vinden dat al snel omdat we veronderstellen dat dat bij de ingang of bij andere gebouwen ligt, maar als je die zoekstrategie niet hebt, is het al veel moeilijker...
Taakinitiatie
Start ik zonder dralen aan de taak, of heb ik aanmoediging of hulp nodig?
Volgehouden aandacht
Kan ik aandacht blijven schenken aan het zoeken ondanks afleiding, vermoeidheid of verveling?
Metacognitie
Lukt het mij om een stapje terug te doen en de situatie te overzien? Stel ik mezelf de vraag hoe ik het ervan afbreng? Kan ik misschien mijn kans op succes vergroten, en hoe dan?
Evalueer je eigen prestaties en ga na hoe je die kunt verbeteren.
Flexibiliteit
Stel dat de oefening wijzigt door ipv een plattegrond te werken met een atlaskaart met steden op. Weet ik dan mijn plan van aanpak ook toe te passen op deze veranderende omstandigheid?
Emotie-regulatie
Hoe kan dat nu dat ik niet meteen de plaatsen op de kaart vind?
In welke mate erger ik mij of raak ik hierin gefrustreerd?
Respons-inhibitie
Lukt het jou om eerst na te denken voor je begint te zoeken?
Kijk eerst goed naar de opdracht voor je eraan begint.
Sommige leerlingen leggen hun windroos op de plaats die moet gezocht worden en verwarren zo de opgave. Dit doordat ze impulsief te werk zijn gegaan.
Zoeken op internet: Pater Damiaan
Zoek de antwoorden op de volgende vragen. Je vindt de informatie op www.damiaanactie.be Een zoekrobot zoals Google gebruiken, is ook toegestaan.
In 2005 werd niet Eddy Merckx maar Pater Damiaan verkozen tot ………...
Pater Damiaan werd in 1840 geboren als ………..
Hij woonde samen met het gezin in ………...
Toen zijn broer wegens ziekte niet mocht vertrekken op missie, ging Damiaan in zijn plaats naar
……… Na enige tijd trok hij naar het eiland ……… , naar waar de
……… verbannen werden. HIj maakte van deze helse plek een leefbare gemeenschap.
Uiteindelijk kreeg Damiaan ook zelf ……… .Hij gaf echter niet op en bleef het opnemen voor deze zieken.
Hij stierf op 15 april 1889. In 1995 werd hij zalig verklaard, in 1998 heilig. Hij kan de vader van de ontwikkelingshulp genoemd worden.
heeft zijn werk verdergezet.
In het logo zien we:
- ……… dat staat voor ……….
………...
- ……… die staat voor ...
………...
Damiaanactie bestrijdt drie ziektes: ………..…….. , ..………..………….. en
……….
De vier bouwstenen (= waarden) die de basis vormen van hun werking, zijn:
- ………. voor iedereen, ook als de mensen er verschrikkelijk verminkt uitzien.
- ……….... ook als het niet altijd loopt zoals gewenst.
- ……….... met elkaar, met de plaatselijke dokters en verplegers.
- ……….………... halen uit je geloof; je van daaruit gesteund voelen.
Efficiënt op zoek gaan naar informatie op het internet is niet voor iedereen evident. Hoewel veel vragen gemakkelijk lijken, bestaat de moeilijkheid er vaak in om de juiste pagina’s te vinden. Die pagina’s staan bovendien vaak vol tekst, waardoor sommigen het zeer moeilijk hebben om daarin de juiste antwoorden te vinden.
Taakinitiatie
Als de leerkracht mij vraagt om naar www.damiaanactie.be te surfen dan kreeg ik daarmee al wat hulp om te starten. Maar wat daarna, wanneer ik merk dat de antwoorden daar nog niet voor het rapen liggen?
Lukt het mij om de zoekopdracht verder te zetten of heb ik meer hulp en aanmoediging nodig?
Emotie-regulatie
Hoe kan dat nu dat ik op www.damiaanactie.be niet meteen de antwoorden op de vragen vind? De opdracht leek nochtans gemakkelijk…
In welke mate erger ik mij of raak ik gefrustreerd als ik de antwoorden niet meteen vind?
Doelgericht gedrag / doorzettingsvermogen
Een dergelijke zoekopdracht vraagt dus wel wat doorzettingsvermogen. Er moeten vaak veel stappen goed doorlopen worden om tot de juiste antwoorden te komen.
Lukt het mij om door te zetten, of geef ik op? Blijf ik doelgericht zoeken, of ben ik geneigd om zomaar wat rond te klikken, in de hoop de juiste pagina’s per toeval te vinden?
Respons-inhibitie
Ben ik geneigd om zomaar wat rond te klikken of te scrollen, dan denk ik dus niet goed na voor ik iets doe. Het zal me dan ook niet veel opleveren.
In welke mate weersta ik de neiging om zomaar wat te klikken en te scrollen tijdens de zoekopdracht?
Metacognitie
Ik voel waarschijnlijk wel aan dat het zoeken niet meteen vlot verloopt. Wat doe ik met dat gevoel? Stel ik mij de vraag hoe ik het zoekproces kan verbeteren?
Lukt het mij om een stapje terug te doen en de situatie te overzien? Stel ik mezelf de vraag hoe ik het ervan af breng? Kan ik misschien mijn kans op succes vergroten, en hoe dan?
Flexibiliteit
Ben ik geneigd om mij aan te passen, nu ik merk dat ik de antwoorden niet gemakkelijk vind op de opgegeven website?
Sta ik ervoor open om mijn eerste plan van aanpak aan te passen, of blijf ik te lang vasthangen aan mijn eerste plan?
Fluency
Hoe lukt het mij om een alternatieve strategie te bedenken, die misschien beter zal werken?
Misschien kan ik beter eens via Google proberen? Wanneer je op zoek moet naar informatie op een zoekrobot zoals Google, maak je best gebruik van kernwoorden. Omdat het hier gaat om een invulopdracht, is het niet eenvoudig om goede kernwoorden te vinden. Je kunt ze niet zomaar uit de vraag halen, want meestal wordt er geen vraag gesteld.
Hoe lukt het mij om zelf goede kernwoorden te bedenken?
Planning en prioritisering
Zoek je via Google, dan typ je dus beter geen volledige vraag in, maar kies je de belangrijkste woorden.
Hoe goed lukt het mij om slechts enkele - maar wel goed gekozen - kernwoorden te selecteren voor mijn zoekopdracht?
Pas als mijn kernwoorden goed gekozen waren, zijn de zoekresultaten nuttig. Toch staan ze niet altijd in ideale volgorde: soms is de eerste link niet de meest geschikte link voor mij.
Hoe lukt het mij om de meest bruikbare webpagina uit de zoekresultaten te selecteren?
Organisatie
Wat doe ik als ik op een Wikipedia pagina vol tekst terechtkom? Zal ik dan de hele pagina lezen, van linksboven tot rechtsonder?
In welke mate lukt het mij om in een tekst te zoeken naar het antwoord op een vraag? Zoek ik structuur, bv. door me te richten op de visuele onderverdelingen en titels? Of scrol ik zomaar wat van boven naar onder en terug?
Volgehouden aandacht
Kan ik aandacht blijven schenken aan het zoeken ondanks afleiding, vermoeidheid of verveling?
Werkgeheugen
Het kan handig zijn om alle vragen in gedachten te houden, want dan merk ik waarschijnlijk dat ik de antwoorden op meerdere vragen op dezelfde webpagina kan vinden, en dat betekent dat ik minder verschillende zoekopdrachten hoef uit te voeren.
Kan ik doorheen de opdracht goed onthouden wat de vragen waren?
Moet ik vragen of antwoorden overtypen, dan helpt een goed werkgeheugen mij om dat snel en efficiënt te doen. Of moet ik tijdens het typen van enkele kernwoorden of een zin
meermaals terug opzoeken wat ik ook alweer aan het typen was?
Hoe vaak moet ik switchen tussen het opdrachtenblad en de webpagina waar ik het antwoord kan vinden?
Time-management
Vaardige zoekers kunnen deze zoekopdracht ongetwijfeld in een tiental minuten afronden.
Minder vaardige zoekers - vaak omwille van zwakkere executieve functies - zullen daar veel langer over doen. Bovendien besteden deze leerlingen vaak minder aandacht aan de tijd. Ze gaan bv. niet over tot starten, tot een andere strategie... net omdat ze niet opmerken dat ze al minutenlang aarzelen (probleem met taakinitiatie), doelloos rondklikken (probleem met doelgericht gedrag), een ellenlange tekst proberen te lezen (probleem met
planning/prioritisering/organisatie), een lang antwoord moeizaam overtypen i.p.v. te kopiëren en plakken (probleem met fluency)...
Kan ik inschatten hoeveel tijd ik aan een (deel)opdracht besteed? Hoe lang blijf ik hangen in een bepaalde actie, strategie… alvorens ik merk dat dit te veel van mijn tijd vraagt?
