Het Zwart Water (Turnhout) als referentie voor 'Lobelia-vennen' in de Noorderkempen?
Een tijdsbeeld op basis van diatomeeën en macrofyten.
L. Denys 1,2, F. Vanderhaeghe 1,3,4, A. Hendrickx 2, D. Boeye 1 & G. De Blust 1
1 Instituut voor Natuurbehoud, Kliniekstraat 25, B-1070 Brussel
2 Departement Biologie, Universiteit Antwerpen (RUCA), Groenenborgerlaan 171, B-2020 Antwerpen
3 Onderzoeksgroep Terrestrische Plantenecologie en Vegetatiekunde, Vakgroep Biologie, Universiteit Gent,
K.L. Ledeganckstraat 35, B-9000 Gent
4 Aspirant van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen (F.W.O. - Vlaanderen)
Mede vanwege de nog relatief goede ontwikkeling van zachtwatervegetaties (Isoeto-Lobelietum; onverzadigde gemeenschappen van de Littorelletea/Scheuchzerietea) geldt het Zwart Water (5,3 ha) als het ecologisch meest waardevolle ven in het Turnhoutse Vennengebied. Het is tevens het laatste ven in de Vlaamse Noorderkempen waar Lobelia dortmanna nog wordt aangetroffen. In het kader van een natuurinrichtingsproject is de recente ecologische evolutie van het Zwart Water nader onderzocht, met het doel een beter inzicht te bekomen in de toestand die door herstelmaatregelen plaatselijk kan worden nagestreefd. De nadruk lag hierbij vooral op veranderingen in de samenstelling van diatomeeëngemeenschappen (afgeleid op basis van oude monsters) en vegetatieaspecten. Hieruit blijkt dat verzuring en eutrofiëring op zijn minst sinds de jaren '70 een belangrijke impact op de aanwezige levensgemeenschappen hebben gehad. Een mogelijke referentietoestand dient dan ook vóór deze periode gesitueerd te worden. De beschikbare vegetatiegegevens geven hiervan echter slechts een algemeen beeld, vermits uit de periode vóór 1973 enkel de aanwezigheid van bepaalde soorten bekend is. Diatomeeëngemeenschappen geven aan dat aanzienlijke en snelle wijzigingen in het vensysteem op zijn minst reeds vanaf de dertiger jaren optraden. Met name wordt rond de jaren '40 een verzuringstendens vastgesteld, die - in tegenstelling tot bij andere vennen in de Belgische Kempen - niet gepaard gaat met een uitbreiding van
Eunotia exigua, de indicator bij uitstek van antropogene verzuring. De gemeenschappen die hierbij optreden
