Bijlage A Artikel 24 en 25 GBR 1994
Artikel 24 GBR 1994
1. De registeraccountant is onafhankelijk van zijn opdrachtgever en van degene omtrent wiens aangelegenheden hij verklaringen geeft, alsmedevan degene die belangen heeft bij of onafhankelijk is van een van hen of van beiden.
2. De registeraccountant draagt er zorg voor dat de onafhankelijkheid van zijn optreden niet door financiele of andere belangen van derden kan worden aangetast.
3. Het is de registeraccountant verboden een verklaring te geven aan of aangaande een verantwoording van degene van wie hij duurzaam in overwegende mate afhankelijk is voor zijn inkomensvorming.
4. Het is de registeraccountant verboden een verklaring te geven indien de verantwoording wordt afgelegd door of mede door een natuurlijke of rechtspersoon waartoe hijzelf, zijn echtgenoot, zijn geregistreerde partner, een persoon tot wie hij anderzins in een nauwe relatie staat, degene met wie hij onder gemeenschappelijke naam optreedt, of enige persoon tot wie hij in een gezagsverhouding staat, in een betrekking staat die een aanmerkelijk financieel belang meebrengt.
5. Het is de registeraccountant verboden provisie dan wel vergoedingen die afhankelijk zijn van de uitkomst van de arbeid te bedingen of te aanvaarden.
6. Het bestuur kan nadere voorschriften geven aangaande de onafhankelijkheid van de registeraccountant met betrekking tot bepaalde soorten opdrachten.
Artikel 25 GBR 1994
1. De toegelaten vormen van beroepsuitoefening zijn;
a. zelfstandig;
b. in dienstbetrekking tot een openbaar accountant
c. in dienstbetrekking tot een rechtspersoon, indien en zolang wordt voldaan aan het gestelde in het 2de lid en aan door het bestuur te geven nadere voorschriften
d. in dienstbetrekking tot een rechtspersoon die niet voldoet aan het onder c gestelde, mits die rechtspersoon lid is van de Vereniging Accountants- en Belastingadviesbureaus ‘VLB’ en die rechtspersoon of de rechtsganger daarvan voor 10 september 1993 als lid tot die vereniging is toegetreden en mits die vereniging en die rechtspersoon verder voldoen aan door het bestuur te geven voorschriften.
2. De in het eerste lid onder c genoemde rechtspersoon dient in meerderheid te worden beheerst door een of meer registeraccountants of Accountants- Administratieconsulenten.
3. Het bestuur kan nadere voorschriften geven ter waarborging van de continuiteit van de beroepsuitoefening door de registeraccountant.
Bijlage B Tweedeling tussen Assurance Engagements en de Related Services
( Deckers en Van Kollenburg, 2002: 16) GBR 1994
richtlijnen inzake assurance-opdrachten
aan controle verwante opdrachten
Jaar-
rekening Financiele info overig Financiele informatie
RAC 120 RAC 120
controle Beoor- deling
Onder- zoek
Overeenge komen spec. werk zaamheden
Samen- stelling
RAC 200-700
RAC 910 RAC 810
RAC 920 RAC 930
Bijlage C Interview accountant Voorstellen
Onafhankelijkheid
Welke maatregelen neemt u als accountant om uw onafhankelijkheid duidelijk te maken aan de klant?
Onder de twee afgenomen interviews onder twee accountants van Deloitte, kwamen de volgende maatregelen naar voren:
- goede relatie onderhouden; het vertrouwen niet schaden en meedenken met de klant wanneer deze in een vervelende situatie zit.
- Duidelijk laten blijken normen en waarden accountantsteam; hierbij werd vermeld een rechte rug, meedenken en duidelijk op je strepen staan wanneer zich iets vreemds aandoet. Hiermee bedoelde hij dat wanneer de klant onschuldig doet wanneer er een fout wordt ontdekt, door blijven vragen. Het is heel belangrijk niet genoegen te nemen met een simpel antwoord. Uiteindelijk is de klant en het maatschappelijk verkeer hier ook het beste mee gediend, want die verwachten van de accountant een speurneus.
Hoe zou u het imago beschrijven van de huidige accountant in de Nederlandse samenleving?
Het imago is verslechterd, vertrouwen in de accountant als objectief en onafhankelijk persoon is afgenomen. Dit naar aanleiding van de recente media rondom de boekhoudschandalen. De ‘rechte rug’ van de accountant is weg. Er is een kloof ontstaan tussen de accountant en de samenleving; de accountant is gewend oplossingen te zoeken binnen de beroepsgroep, maar dit moet eigenlijk naar buiten gebracht worden; eenduidiger. Bijvoorbeeld de accountantsverklaring, deze is niet transparant voor iedereen, niet iedereen snapt precies wat daar staat.
Ook is het imago van de accountant niet eenduidig, veel mensen weten niet de exacte werkzaamheden van de accountant te benoemen. Als voorbeeld wordt genoemd een verjaardag; vertel je beroep en iedereen reageert anders.(meestal stoffig imago, cijfers)
Welke invloed hebben de recente boekhoudschandalen en media-aandacht gehad op dit imago?
De accountant heeft als reactie op de media persberichten naar buiten gebracht, maar de accountant blijft dure woorden gebruiken en zal nooit toegeven dat de fout bij hen ligt. Misschien moet het accountantsberoep wat begrip tonen en toegeven om het
‘medeleven’ terug te krijgen van de samenleving.
De schandalen hebben er in ieder geval voor gezorgd dat het vertrouwen in de accountant is afgenomen.
Verwachtingskloof
Welke verwachtingen zou een klant kunnen hebben bij het verstrekken van een opdracht tot jaarrekeningcontrole?
Van de accountant het professioneel aanbieden van zijn diensten; controle en advies met betrekking tot de eventuele gevonden attentiepunten.
Ook het soepel door de jaarrekening heenlopen, zonder al te veel extra werk. Wel het tijdig signaleren van eventuele fouten. Maar de meeste klanten zien de accountant als iets dat moet, de accountantsverklaring is een commodity en dit heeft de onderneming
nodig om verder te kunnen. Hier bestaat dus geen verwachting, want het is standaard;
het krijgen van een goedkeurende accountantsverklaring.
Van welke (terechte) verwachtingen van de klant gaat u uit bij het plannen en uitvoeren van de controleopdracht? (welke beschouwt u als accountant als terecht?) Hoe maakt u een onderscheid in terecht vs. onterecht?
In principe alle verwachtingen, want anders loop je toch tegen een probleem aan.
Maar vooral die verwachtingen die er terecht zijn; rechte rug, hulp bij vragen, meedenken en communiceren.
Hoe verwerkt u deze verwachtingen van de klant in het uitvoeren van de opdracht?
Door middel van communicatie, als er een onterechte verwachting is, of een die wij niet waar kunnen maken, dan leggen wij dat duidelijk uit.
Is er een ontwikkeling waar te nemen in die verwachtingen de laatste tijd?
Vooral bij de onterechte verwachtingen?
Men gaat meer verwachten, en dan vooral met betrekking tot het onderwerp fraude.
Het maatschappelijk verkeer verwacht meer nadruk op het opsporen van fraude in een onderneming.
Welke maatregelen zouden er genomen kunnen worden om de onterechte verwachtingen effectief en efficiënt te verminderen?
De angst van fraude wegnemen en duidelijker te communiceren naar het publiek toe.
De klant en andere groepen van het maatschappelijk verkeer zien niet duidelijk de tendens die de accountant wel meemaakt; invoering IFRS, WTA en fraudemelding.
Dit zijn allemaal pogingen en maatregelen vanuit het accountantsberoep om wat aan de kloof te doen. Maar zolang de klant en de rest dat niet goed doorheeft, helpt het niet.
Welke interpretatie/verwachting mag een klant ontlenen aan een goedkeurende accountantsverklaring?
Dat bij een goedkeurende verklaring het publiek de jaarrekening kan gebruiken voor verdere economische beslissingen. Dat wij met 95% zekerheid een uitspraak hebben gedaan over het getrouwe beeld van het vermogen.
Multidisciplinair
Hoe kan een multidisciplinair accountantskantoor zijn onafhankelijkheid waarborgen?
Ook weer door communicatie en duidelijk naar het publiek toe laten zien dat wij er zelf mee bezig zijn.
Waarom is de onafhankelijkheid wel/niet in het geding wanneer de accountantskantoren zowel controle- als adviesopdrachten bij dezelfde klant uitvoeren?
Scheiding is niet mogelijk; beroepsorganisatie wil dit niet en het is ook niet haalbaar voor het maatschappelijk verkeer. Meerdere organisaties inhuren, hierdoor kunnen zij geen vertrouwensband opbouwen met de accountant en het kantoor.
Scheiding is wel een maatregel ten behoeve van vermindering van de kloof tussen verkeer en accountant. Accountants hebben toch de schijn tegen en hierdoor vermindert dit weer voor een gedeelte.
Wat zal het effect wezen van volledige scheiding van controle- en adviesopdrachten bij een en dezelfde klant?
Misschien iets meer waardering vanuit het maatschappelijk verkeer, maar dit is maar tijdelijk. Zodra er weer iets gebeurt en dit in het nieuws komt, is deze maatregel ook
teniet gedaan. Men moet beginnen bij het kernprobleem; eenduidige communicatie tussen beide.
Wat zal het effect zijn van een eventuele scheiding van de opdrachten op de genoemde verwachtingskloof?
Dit zal naar de mening van leiden tot een vermindering van de kloof, omdat dit een teken naar het maatschappelijk verkeer toe is dat de accountant eraan werkt. Dit vermindert de schijn tegen. deelt deze mening niet; deze maatregel heeft geen zin zolang het kernprobleem niet wordt opgelost; ineffectieve communicatie tussen beide.
Bijlage D Interview leek/klant
Hieronder worden voor beide de antwoorden uitgewerkt.
Onafhankelijkheid
Hoe zou u de functie van een accountant beschrijven?
Klant: De accountant is er voor om de jaarrekening van de onderneming te controleren op fouten. De accountant voert een controle uit ten behoeve van mij (klant) en de andere gebruikers, om ervoor te zorgen dat wij de juiste beslissingen kunnen maken. Hierbij verwachten een deskundig en onafhankelijk oordeel, maar ook een advies over de zaken die minder goed geregeld zijn.
Leek: De accountant controleert een jaarrekening op onregelmatigheden en of er aanwijzingen zijn tot fraude en andere onjuistheden. De accountant doet dit aan de hand van het controleren van de boeken. Wanneer de accountant een goedkeurende verklaring afgeeft, dan weten wij dat de jaarrekening geen fouten bevat.
Welke functie en taken heeft een accountant wanneer deze bij u / controle uitvoert ten behoeve van de jaarrekeningcontrole? Hoe zou u de functieomschrijving formuleren m.b.t. de accountant?
Klant: Wij verwachten van een accountant een deskundige houding. Wanneer er onduidelijkheden zijn van zijn kant of van de onze, dan moet dat onderling kunnen worden opgelost. Wij verwachten van een team van accountants een vlotte, maar tevens goede verstandhouding. Met betrekking tot een specifieke taak van de accountant; het controleren op onze jaarrekening op onjuistheden, onjuistheden die ons ook kunnen schaden.
Leek: De taak van een accountant richt zich primair op het ontdekken van fouten.
Wanneer een onderneming probeert de boel te belazeren, ligt hier een taak voor de accountant. Wanneer hij de boeken controleert, zal hij deze fout toch tegen moeten komen?
Wat verstaat u onder de onafhankelijkheid van de accountant?
Klant: Onafhankelijkheid betekent voor mij nog steeds deskundigheid en geen invloeden van buitenaf; dan doel ik op tijdsdruk; budgetten etc. Wanneer een accountant bij mij jaarlijks langskomt, wil ik er zeker van zijn dat hij een objectief beeld vormt over mijn gegevens.
Leek: Dat een accountant bij de jaarrekeningcontrole puur gericht is op de controle en de onderneming. Dat hij zich niet laat beïnvloeden door een directeur die zegt dat er niks aan de hand is wanneer deze de boel aan het belazeren is. Dat de accountant zich niks aantrekt van aantrekkelijke oplossing die veel te veel voor de hand liggen.
Verwachtingskloof
Wat verwacht u van de accountant tijdens deze controle?
Klant: Deskundige medewerking. Duidelijke en eerlijke communicatie. Effectief en efficiënt werken. Tijdslimieten halen, dit is niet altijd even gemakkelijk i.v.m.
deadlines etc.
Leek: Bij een controle denk ik aan een ‘scherp oog’ van de accountant. Dat hij zijn ogen en oren openhoudt en nooit zijn ogen dicht houdt.
Waar baseert u uw verwachtingen op ten opzichte van de werkzaamheden van de accountant m.b.t. jaarrekeningcontrole?
Klant: De verwachtingen komen vanuit twee hoeken; vanuit het verleden en vanuit het maatschappelijk verkeer. Wat het verkeer wil, moeten wij ook ‘willen’ om aan die vereisten te voldoen. Tevens op basis van de controles (interim en eindejaars) baseer je een bepaalde verwachting ten aanzien van een aantal zaken; samenwerking; gang van zaken; beleid etc.
Leek: Mijn eigen beeld van de accountant en de tendensen uit de samenleving.
Hiermee wordt gedoeld op de boekhoudschandalen, hoge lonen. Er komen steeds meer fraudes aan het licht terwijl de accountants goed blijven verdienen en bij die ondernemingen zijn geweest ter controle. Dat kan toch niet? Ik verwacht nu van een accountant dat hij nog strenger is ten aanzien van mogelijke frauduleuze praktijken.
Komen deze verwachtingen meestal uit?
Klant: Vaak wel, de tijd leert wanneer een verwachting onterecht was en dan pas ik deze, in de meeste gevallen, aan. Dit heeft meestal betrekking op de tijds- en capaciteitsplanning.
Leek: De verwachting m.b.t. fraude is een moeilijk onderwerp; pas naderhand, vaak pas veel later, kan ik beoordelen of de accountant aan mijn verwachtingen heeft voldaan. Want m.b.t. fraude is het afwachten wanneer dit wordt ontdekt.
Welke verwachtingen komen niet uit?
Klant: - soms komt de planning niet overeen, maar voor de rest heb ik geen slechte ervaringen.
Leek: Dat de accountant alle fouten die aanwezig zijn in een onderneming kan ontdekken. Naar aanleiding van de schandalen in het nieuws is mij duidelijk geworden dat de accountant helemaal niet aan mijn verwachtingen voldoet!
Wat is uw reactie daarop? Stelt u uw verwachtingen bij of...?
Klant: -
Leek: Nee, naar mijn mening moet dit wel, helemaal in de huidige maatschappij;
bouwfraude etc. Hoe moet het maatschappelijk verkeer nou weten wie hij kan vertrouwen met betrekking tot de gepubliceerde jaarrekeningen? Daar is toch juist de accountant voor?
Wat betekent de (goedkeurende) accountantsverklaring voor u? Hoe interpreteert u deze?
Klant: Bij een goedkeurende verklaring zijn de accountants het eens met de weergave van het vermogen en resultaat zoals wij die hebben weergegeven in de huidige jaarrekening. Wanneer deze een goedkeurende verklaring heeft, betekent dit tevens dat wij naar buiten toe kunnen laten zien dat wij goed bezig zijn.
Leek: Bij een goedkeurende verklaring denk ik dat de jaarrekening geen fouten bevat.
Dat deze aan de eisen van de wet- en regelgeving voldoet, ook naar de mening van de accountant. Dat wij de onderneming met zijn jaarrekening kunnen ‘vertrouwen’.
Welke taken vindt u dat de accountant erbij KAN/MOET nemen om tot een kwalitatief beter resultaat te komen?
Klant: Niet veel. De accountant komt langs om de boeken te controleren en wij hebben altijd goede ervaringen hiermee gehad.
Leek: Wanneer het er nog niet bij hoorde; het speuren naar fraude. Dit is een onontkoombare tendens en ik denk dat deze er terecht is. Deze is ontstaan door een zekere behoefte/ vraag ernaar. De accountant en organisaties daarom heen moeten hier zeker op in springen.
Bijlage E Artikel NRC 14 juni 2005 ‘Kwartaalwinst Ahold meer dan gehalveerd’
Bijlage F NIVRA-reactie AFM na recente uitlatingen Paul Koster (bron: www.nivra.nl) Het bestuur van de Autoriteit Financiële Markten
t.a.v. De heer Mr. A.W.H. Docters van Leeuwen Postbus 11723
1001 GS AMSTERDAM Amsterdam, 19 september 2005
Geachte heer Docters van Leeuwen,
Met verontrusting hebben we kennis genomen van de recente uitspraken van uw bestuurslid Koster en de publiciteit die deze uitspraken hebben opgeroepen. We achten de uitspraken van de heer Koster en de publiciteit naar aanleiding hiervan schadelijk voor het accountantsberoep en belemmerend voor het herstel van vertrouwen in de financiële markten. Ook in haar publicitaire uitingen hoort een toezichthouder bij te dragen aan de goede werking van financiële markten.
We zijn te meer verbaasd over de uitspraken vanwege het ontbreken van enige directe aanleiding en gezien het feit dat de Wet toezicht accountantsorganisaties recentelijk is goedgekeurd door de Tweede Kamer.
Moraliteit van de accountant
Ten eerste achten we de stelling van de heer Koster dat “de huidige moraal van de accountant onvoldoende is”, zeer bedenkelijk. De uitspraak raakt het beroep in de kern van zijn functioneren en brengt daarmee een volledige beroepsgroep in diskrediet. Naast de stigmatiserende werking op de beroepsbeoefenaren past een dergelijk uitgangspunt niet bij de onbevooroordeelde rol die men van een toezichthouder mag verwachten
Rolvastheid AFM
Ten tweede beweegt de AFM zich met de uitspraken van de heer Koster op het terrein van de normsteller. De Tweede Kamer heeft recentelijk de Wet toezicht accountantsorganisaties goedgekeurd. In deze wet, de Memorie van Toelichting daarop – en overigens ook in de Wet op de Registeraccountants – wordt geregeld dat de normen voor het accountantsberoep worden vastgesteld door de Minister van Financiën, nader uit te werken door de beroepsorganisaties NIVRA en NOvAA. De AFM ziet toe op de naleving van deze normen.
De uitspraken van de heer Koster suggereren dat de AFM zich niet kan verenigen met het vastgestelde normenkader als resultaat van democratische besluitvorming.
Relatie controle en advies
De uitspraken van de heer Koster met betrekking tot de scheiding van controle en advies gaan aanmerkelijk verder dan de wetgever heeft bepaald in het kader van de Wta.
In verband met het 'totaalverbod op bijklussen' willen we graag het volgende opmerken:
- Een accountant heeft altijd een natuurlijke adviesfunctie. Het kan niet zo zijn dat een accountant louter gebreken constateert zonder aan te geven hoe de gecontroleerde organisatie deze kan verhelpen.
- Beroep en beroepsorganisaties hebben zich de laatste jaren nadrukkelijk op het standpunt gesteld dat controle-activiteiten ‘leidend’ zijn in het totale activiteitenpakket van de accountant. Alle nevenactiviteiten bij controleklanten zijn ondergeschikt aan de kerntaak van de (wettelijke) controle.
- De onafhankelijkheid van de controlerend accountant wordt gewaarborgd door de onafhankelijkheidsvoorschriften, die Nederland in 2002 heeft ingevoerd. De voorschriften zijn gebaseerd op de EU-aanbeveling inzake onafhankelijkheid en recentelijk overgenomen door de Tweede Kamer met de goedkeuring van de Wta.
De opvattingen van de heer Koster leiden tot verdere lastenverzwaring en plaatsen Nederland in een uitzonderingspositie.
- De accountant werkt in opdracht van de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De Raad van Commissarissen en in het bijzonder het Audit Committee – en niet het management - beoordelen in eerste en laatste instantie het activiteitenpakket van de accountant. In de praktijk is gebleken dat de Audit Committees en Raden van Commissarissen zich uiterst kritisch van deze taak kwijten.
- Het NIVRA is te allen tijde bereid om de kwaliteit en effectiviteit van de huidige onafhankelijkheidsnormen te evalueren met gebruikers van verklaringen resp. het maatschappelijk verkeer.
In het overleg dat we de afgelopen maanden met AFM en het Ministerie van Financiën hebben gevoerd over de uitwerking van het toezicht, zijn de Wet toezicht accountantsorganisaties en de hiermee verbonden onafhankelijkheidsvoorschriften altijd onbetwist uitgangspunt geweest.
Verzoek tot verheldering
Het NIVRA acht uw mening over de stelling van de heer Koster met betrekking tot de moraliteit van de accountants zeer relevant, alsmede de vraag of een dergelijke stellingname past bij de rol van toezichthouder. Daarnaast verzoeken we u met klem helderheid te verschaffen over uw visie op de precieze rol en positie van de toezichthouder, met name waar het gaat om normstelling en toezicht.
Tenslotte zien we graag bevestigd dat de regelgeving zoals vastgesteld in de Wta en de daarop gebaseerde regels, waaronder de onafhankelijkheidsregels, uitgangspunt zijn voor uw rolvervulling als toezichthouder.
Momenteel bereiden NIVRA en AFM de nadere uitwerking van het toezicht voor en achten wij de voortzetting ervan van groot belang. Echter, gezien de ontstane onduidelijkheid zullen we, in afwachting van uw reactie, de samenwerking met betrekking tot de invoering van het toezicht opschorten.
Tot nadere toelichting bereid, hoogachtend,
Prof. dr. mr. F. van der Wel RA Voorzitter
Bijlage G Zalm bestrijdt visie van AFM op accountant
5 oktober 2005 - 'Controle en advies niet scheiden'.
Minister Zalm van Financiën is het oneens met de oproep van directeur Koster van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) aan de accountants voor een 'strikte scheiding' van hun controle- en advieswerk.
De minister is niet van plan een combinatie van controle en advies binnen
accountantsorganisaties te verbieden. Evenmin zal Zalm advies van accountants aan hun controleklanten verbieden.
De bewindsman is het ook 'niet eens' met de opvatting van Koster dat accountants blijk hebben gegeven van 'onvoldoende moraal'. Koster heeft dit onlangs, tot woede van accountants, in een lezing gezegd. Daarin riep de AFM-directeur de accountants op om al hun nevenactiviteiten en advieswerk 'volledig' af te splitsen van hun
wettelijke taak tot het controleren van de jaarrekeningen van bedrijven.
Zalm formuleert zijn reactie op Koster in zijn antwoord op kamervragen van PvdA en VVD. Volgens Zalm heeft de Wet Toezicht Accountantsorganisaties, die voor
behandeling bij de Eerste Kamer ligt, wel het doel om 'een harde norm te stellen: de accountantsorganisatie en de externe accountant zijn onafhankelijk'. Deze 'hoofdnorm' wordt later nog uitgewerkt in nadere regelgeving, schrijft Zalm . Daarin zal 'vrij gedetailleerd' beschreven worden welke combinaties van controle en advies niet kunnen en voor welke combinaties extra waarborgen nodig zijn.
Accountants moeten zelf toetsen of er risico's zijn voor een adequate uitoefening van hun taak. Die zelftoets moeten de accountants documenteren. 'De accountant moet onafhankelijk zijn en dat moet objectiveerbaar en aantoonbaar zijn', aldus Zalm . 'De gevallen waarin andere activiteiten of daarmee gemoeid gaande commerciële belangen de overhand nemen en daarmee de onafhankelijkheid tekortdoen, kunnen de toets aan de norm in de wet eenvoudigweg niet doorstaan.' De AFM houdt toezicht op de naleving van dit principe van onafhankelijkheid, houdt Zalm de Kamer voor.
Het verbieden van het combineren van advies en controle noemt Zalm 'rigide'. De Amerikaanse ontstaansgeschiedenis van de Sarbanes-Oxley Act toont volgens Zalm dat dit tot veel onduidelijkheid zou leiden. De wetgever zou dan steeds weer nieuwe regels moeten uitvaardigen, vreest Zalm .
Zalm vindt niet dat Koster zijn bevoegdheden heeft overschreden. De AFM geeft geen commentaar op de antwoorden van de minister.
Copyright (c) 2005 Het Financieele Dagblad
