Ontwerp:
BEHEERSPLAN Sint-Catherinakerk
Adres:
Dries, 9112 Sinaai (Sint-Niklaas)
Opdrachtgever:
Kerkfabriek Sint-Catharina (Sint-Niklaas)
Opgemaakt op 13 september 2018 Aangepast op 07 oktober 2019
Aangepast 26 maart 2020
Betreft: Beheersplan Parochiekerk Sint-Catharina (Sinaai)
Ligging: Dries, 9112 Sinaai (Sint-Niklaas)
Benaming beschermingsbesluit: ID 1883 Datum beschermingsbesluit: 03-02-1983 Als monument gerangschikt: 03-02-1983
Beheersplan opgemaakt door: Architectenbureau Van Severen bvba Lodewijk Dosfelstraat 30
052 21 32 55
Opdrachtgever: Kerkfabriek Sint-Catharina Sinaai Dries 68, 9112 Sinaai (Sint-Niklaas)
Préadvies: 02/07/2018
Inhoudsopgave
1. IDENTIFICATIE ... 4
2. HISTORISCHE NOTA ... 6
3. INVENTARISATIE HUIDIGE TOESTAND ... 6
4. ERFGOEDWAARDEN ... 49
5. BEHEERVISIE EN DOELSTELLINGEN ... 50
6. MAATREGELEN ... 50
7. OPVOLGING EN EVALUATIE ... 55
8. EXTRA TOEVOEGINGEN ... 56
1. IDENTIFICATIE
Onderwerp: Beheersplan Parochiekerk Sint-Catharina (Sinaai)
Straat en nummer: Dries
Postcode en gemeente: 9112 Sinaai (Sint-Niklaas)
Provincie: Oost-Vlaanderen
Kadastrale afdeling: 10de afdeling sectie A, nr 1255a Benaming beschermingsbesluit: ID 1883
Datum beschermingsbesluit: 03-02-1983 Als monument gerangschikt op: 03-02-1983.
Type bescherming: Monument
Zakelijke rechthouder(s): Kerkfabriek Sint-Catharina (Sinaai) Gebruiker(s): Kerkfabriek Sint-Catharina (Sinaai) Gevolmachtigde: Kerkfabriek Sint-Catharina (Sinaai)
De parochiekerk wordt beheerd door de Kerkfabriek Sint- Catharina te Sinaai.
In de parochiekerk voorziet men alle vieringen voor eredienst. Verder dient de kerk occasionele culturele bestemmingen zoals concerten en tentoonstellingen. Er zijn geen wijzigingen in het gebruik van deze kerk gepland.
Dit beheersplan werd opgemaakt in functie van de geplande restauratie- en renovatiewerken;
hieronder een kort overzicht:
Reeds uitgevoerde werken:
• Voorlopige instandhoudingswerken zijn uitgevoerd omstreeks 2009-2010 door R.A.D. Dak Reno @ Immo B.V.B.A.uit Sint-Niklaas o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Elektriciteitswerken zijn in 2017-2018 uitgevoerd door Elek Depo B.V.B.A. uit Kruishoutem en in april 2018 voorlopig opgeleverd. Dit o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Loopbruggen zijn in 2017 geplaatst door B.V.B.A. Aannemingen Seynhaeve uit Hooglede - Gits o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A..
Geplande werken:
• In 2010 is er een dossier ingediend voor de houtbehandeling tegen houtborende insecten van interieurelementen o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A. Deze is in 2011 goedgekeurd door Onroerend Erfgoed.
• De gevels en het dak dienen gerestaureerd te worden inclusief de glasramen. Hiervoor is reeds een dossier opgemaakt en ingediend in 2014 o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Voor de restauratie van het interieur moet nog een dossier opgemaakt worden.
Afbakening van het onroerend erfgoed aan geduid in het rood.
Bron: Geoportaal
Legende:
bouwkundig erfgoed – relicten beschermd monument
beschermd stad- en dorpsgezichten Landschapsatlas relicten
Inventaris bouwkundig erfgoed - gehelen
2. HISTORISCHE NOTA
Beschermd Monument parochiale kerk Sint-Catharina te Sinaai, bekend ter kadaster: Sint-Niklaas, 10de afdeling sectie A , nr 1255a.
Beschermd als monument:
op 03-02-1983:
Het hele kerkgebouw
De oudste delen van de Sint-Catharinakerk stammen uit de 14e eeuw. De grond waar het kerkgebouw opgetrokken werd, is gedoneerd in 1219. Van een eerste pastoor is er sprake rond 1300. Van de toenmalige kerk blijft echter zeer weinig over. Het gebouw werd grondig verbouwd en verruimd van 1840 tot 1844. De voorgevel werd uitgevoerd in een byzantiniserende neo-stijl naar een ontwerp van Lodewijk Roelandt.
Eerst en vooral werd in 1832 de “oude sacristie” opgetrokken. Waarschijnlijk gebeurde dit op de vroegere funderingen van een beenderhuisje. De huidige sacristie dateert reeds uit 1620 en werd in 1774 grondig hersteld.
Rond 1840 werden de zijbeuken drie meter verbreed, de gewelven opgetrokken, pilaren
ingemetseld en verhoogd en werd het schip van de kerk 15 meter verlengd in westelijke richting.
De impact van de werken is te zien op onderstaand afbeelding van een schilderij van Pieter Verschelden. In 1844 werd eveneens het doksaal vernieuwd.
In gevolge van het uitbranden van de toren werden in 1846 grondige herstellingen doorgevoerd.
Het hoogkoor, ook sterk beschadigd bij de brand, werd verlengd en onder één dak met de zijkoren gebracht. In 1849 tenslotte werd een nieuw torenuurwerk geleverd door de firma Tremmerie uit Ninove. Vanaf dan bestaat de Sint-Catharinakerk zoals we ze nu nog steeds kennen.
De oudste delen van het kerkgebouw betreft de zijkoren met hun gotische ramen, de gevels van de kruisbeuk, de onderbouw van de klokkentoren en het traptorentje.
Afbeelding 1: Sint-Catharinakerk door Pieter Verschelden
Karakteristiek voor Roelandt is vooral de voorgevel uit 1840. Oorspronkelijk bevonden zicht in de nissen links en rechts van het portaal schilderingen van de apostelen Paulus en Petrus. Tijdens de restauratiewerken van 1965 werden de schilderingen overpleisterd.
Afbeelding 2: Sint- Catharinakerk, ca. 1910
De houtsculpturen van het interieur stammen
grotendeels uit de 17e en 18e eeuw, met o.a.
biechtstoelen
toegeschreven aan de Antwerpse houtsnijder Hendrik Frans
Verbruggen. De
preekstoel is gedateerd 1773, de afsluiting van de doopkapel 1735. De westelijke biechtstoelen werden rond 1780 geplaatst.
Het huidige orgel dateert uit 1876 en werd geleverd door de firma Vereecken uit Gijzegem. Het voorgaande orgel, daterend uit 1642, werd verkocht en bevindt zich nu in de Sint-Martinuskerk te Bambrugge. Het huidige orgel werd recent, in 2007, gerestaureerd.
De Lambrisering vanaf de westelijke biechtstoelen werd pas geplaatst na de vergroting in 1840.
Tegelijkertijd werd de doopvont en de afsluiting van de doopkapel verplaatst vanuit de zuidelijk kruisbeuk naar zijn huidige plek. De eiken gestoelten in het hoogkoor en het hoofdaltaar zelf dateren uit 1882.
Voor meer informatie omtrent het interieur verwijzen wij naar de geraadpleegde naslagwerken.
Afbeelding 3: Interieur Sint- Catharinakerk te Sinaai, 1944
Bronnen:
- http://www.wikipedia.be - http://www.kerkinvlaanderen.be - http://www.kikirpa.be
- “mo(nu)menten van geestelijk leven”, 2008, Den Dissel Sinaai - “Kunstwerken van de 17e en 18e eeuw in de Sint-Catharinekerk van Sinaai-Waas”, 1940, Prof dr.
F.J. De Waele
3. INVENTARISATIE HUIDIGE TOESTAND
Deze beschrijving is opgesteld aan de hand van recente en eerdere plaatsbezoeken aan de kerk en toren. Tevens werden hierbij de inspectierapporten van Monumentenwacht geraadpleegd.
Waardestelling: Alle objecten binnen de afbakening worden in deze inventaris gesitueerd in de tijd. Er wordt ook een waardestelling gekoppeld aan de inventaris waardoor beter bepaald kan worden welke elementen gerestaureerd moeten worden en welke verwijderd of behouden kunnen worden.
Zie plannen.
Storende monumentwaarde - moet verwijderd worden. Deze zijn storend voor de structuur en/of voor de betekenis van het object
Indifferente monumentwaarde - mag verwijderd worden Deze zijn van weinig of geen belang voor de structuur en/of voor de betekenis van het object
Indifferente monumentwaarde - te behouden en eventueel te herstellen of te reconstrueren Deze zijn van weinig of geen belang voor de structuur en/of de betekenis van het object Positieve monumentwaarde - te verwijderen en eventueel te vervangen.
Deze zijn van belang voor de structuur en/of betekenis van het object.
Positieve monumentwaarde - te behouden en eventueel te herstellen of te hermaken.
Deze zijn van belang voor de structuur en/of betekenis van het object.
Hoge monumentwaarde - te demonteren en eventueel te hermaken naar oorspronkelijk model. Deze zijn van cruciaal belang voor de structuur en/of betekenis van het object Hoge monumentwaarde - te restaureren naar oorspronkelijk model. Deze zijn van cruciaal belang voor de structuur en/of betekenis van het object
In bijlage zijn de plannen toegevoegd als ook een grondplan met aanduiding van monumentenwaarde.
a. Algemene beschrijving/typering en ruimtelijke context
Afbeelding 4: De zuidelijke zijgevel van de Sint-Catharina kerk
Afbeelding 5: De noordelijke zijgevel van de Sint-Catharina kerk
Afbeelding 6: De voorgevel van de Sint-Catharina kerk
Korte beschrijving van het monument1:
Ruime driebeukige kerk omringd door het kerkhof met arduinen hekpijlers uit de tweede helft van de 18de eeuw. Op de noordwestelijke hoek, een oorlogsgedenkteken. Vermoedelijk in de 12de eeuw gesticht, werd de parochie in 1217 afgescheiden van Waasmunster. In 1267 bouwde men de huidige kerk met basilicale opstand. In 1636 werd de middenbeuk overwelfd en de bovenlichten toegestopt. De zuidwestelijke sacristie werd in 1660 gebouwd en in 1774 hersteld (ankers). Begin 18de eeuw trok men de zijbeuken hoger op, overwelfde ze en bracht ze onder een dak met de middenbeuk. Een grondige verbouwing en uitbreiding van de benedenkerk, onder meer de bouw van een bijkomende westtravee en nieuwe voorgevel geschiedde in 1840 naar ontwerp van architect J. Depauw, aangepast door architect Louis Roelandt (Gent). Na een blikseminslag in 1846 werd de torennaald heropgebouwd naar ontwerp van architect J. Depauw.
De plattegrond beschrijft een driebeukige kruiskerk van zes traveeën met achtkantige vieringtoren en polygonaal hoofdkoor, geflankeerd door zijkoren; in de oksels van de koren bevinden zich sacristieën. Door de verbreding van de benedenkerk springen de transeptarmen niet uit buiten de lijn van de zijbeuken. Benedenkerk, kruisbeuk en hoogkoor van baksteen; voorgevel, zijkoren en sacristieën van gekantrechte zandsteen.
Westgevel op de hoeken en aan de middenbeuk gemarkeerd door steunberen, bovenaan
zwaarder uitgewerkt en versierd met een langs de gevelhelling omhoogklimmende spitsboogfries.
Polygonale spietoren als bekroning. Korfbogig portaal, ruim rondbogig doksaalvenster met sierlijke ijzeren roedeverdeling in neogotische stijl en oculus in de geveltop. Zijbeuken met steunberen en ruime rondboogvensters. Gedenksteen in buitenmuur van de eerste zuidertravee: "J.B. Eeman Pastor J. Wauters Burgemeester, M.D.C.C.C.X.X.X.X.".
Rechthoekige transeptarmen met spitsboogvenster geflankeerd door twee spitsbogige blindnissen met ruitmotief in de kop. Geveltop met gekoppelde spitsbogige spaarvelden en een klein
zoldervenster. Achtzijdige vieringtoren met twee geledingen, van elkaar gescheiden door een omlopende waterlijst; onderste geleding met blindnissen voorzien van een deelzuiltie; bovenste geleding met spitsbogige galmgaten ingeschreven in dito gekoppelde blindnis. Bekroning door middel van spitsboogfries, smeedijzeren attiek en hoge naaldspits.
1Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Parochiekerk Sint-
Catharina [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/15375 (geraadpleegd op 9 juli 2018).
b. Beschrijving van de verschillende elementen EXTERIEUR:
Onderstaande nota geeft een opsomming van de gebreken die werden vastgesteld bij de opmeting, verschillende inspecties ter plaatse en op basis van inspectierapporten van Monumentenwacht Oost-Vlaanderen. Bij elk onderdeel wordt een voorstel voor het herstel beschreven.
A. EXTERIEUR
1. Torenspits
De torenspits is bedekt met Franse leien met horizontale dekking.
Verspreid over het gehele torendak zijn er meerdere leien die dienen vervangen te worden omdat zij gebroken en/of afgeschoven zijn. De leidekking van de spits werd in 1972 volledig vervangen.
Momenteel zijn er enkel plaatselijke herstellingen noodzakelijk.
De structuur van de dakkapellen aan de oostelijke zijde van de toren is in redelijk goede staat maar het schilderwerk van de fronten dient herdaan te worden.
Afbeelding 7: Leiendak van de torenspits
2. Topbekroningen
Het kruis op het dak boven de calvarie is uitgevoerd in smeedwerk. Deze is in zeer slechte staat door roestaantasting. Ook is de bevestiging op het dakbeschot losgekomen.
Ook het koorkruis en de kruisen op de steunberen zijn uitgevoerd in smeedwerk.
Het koorkruis is ernstig aangetast door corrosie en dient tevens gedemonteerd en behandeld te worden. Ook alle andere metalen kruisjes, bijvoorbeeld op de steunberen van de westgevel,
Afbeelding 8: Topbekroningen
3. Dakvlakken
De overige dakvlakken zijn bedekt met Franse leien met een horizontale dekking. Verspreid over de dakvlakken komen talrijke gebroken en/of afgeschoven leien. Relatief recent werden de slechtste zones reeds gedeeltelijk vervangen. Op enkele plaatsen werd de leidekking zo sterk beschadigd dat de bebording zichtbaar is. Vervanging van de totale leidekking is noodzakelijk. De bevestiging van de huidige leien gebeurde d.m.v. koperen nagels.
Er is ook bijzonder veel hagelschade.
In feite is de dakhelling maar net stijl genoeg voor een toepassing met leien. Capillair vocht zorgt daardoor voor snellere aantasting van de leinagels.
De beugels ter bevestiging van het noklood zijn verroest en op sommige plaatsen komen de nagels los. Deze dienen vervangen door beugels in RVS. Bij het vervangen van de beugels wordt tevens het noklood, dat dun geworden is, vervangen.
Afbeelding 9: Dakvlakken bedekt met Franse leien
4. Dakluiken
De dakluiken zijn bekleed met zink. De bekleding van deze dakluiken is dun geworden.
Vernieuwen van de bekleding is noodzakelijk. Ook dienen de luiken voorzien van een degelijke grendelsluiting en een valketting. Het huidige systeem is niet gebruiksvriendelijk en van slechte kwaliteit.
5. Aansluitingen
De aansluitingen van het dak zijn uitgevoerd met zinken, loden slabben en aanstrijkmortel.
Bij het aandak van de westgevel van het schip zijn verschillende slabben losgekomen en is er waterinsijpeling merkbaar. De aanstrijkmortel brokkelt af. Ook aan de noordzijde worden dezelfde
De loden slabben aan de noordzijde van het aandak van de westgevel liggen op de leien en zijn dus verkeerd geplaatst. Deze dienen vervangen te worden en op een correcte manier,
ingevlochten tussen de leien, geplaatst te worden.
De loden slabben en traploketten aan de zijdelingse aansluiting van het opgaand metselwerk zijn aan vervanging toe, alsook de bevestigingshaken. De slabben zijn verweerd en dun geworden en de bevestigingshaken zijn roestig.
Ook de aanstrijkzomen dienen vernieuwd te worden daar zij veelal gebarsten zijn en op meerdere plaatsen losgekomen.
Het noordboomlood aan de traptoren dient vervangen: het is verweerd, vertoont aantasting van corrosie en is daardoor zeer dun geworden. De kans op lekken is reëel. In een vorig
inspectieverslag nr. O-50/40004/2005/ext van de monumentenwacht wordt vermeld dat de loden bekleding van de kilgoten er slecht aan toe is door corrosie. Deze dienen vervangen te worden.
Afbeelding 10: Aansluiting met lodenslabben
Afbeelding 11: Noordboomloo
6. Ladder- en klimhaken
Er dient extra aandacht besteed aan de plaatsing van de ladder- en klimhaken. Er zijn onvoldoende ladder- en staphaken aanwezig en ze zijn niet doorgaand bevestigd! De haken vertonen tevens roest.
Het is noodzakelijk, gezien de hoogte van de goten en de lengte van de dakvlakken, dat de nodige ladder- en staphaken aanwezig zijn om de goten veilig te kunnen belopen en de dakvlakken overal te kunnen bereiken voor controle en onderhoud.
De bevestigingswijze en kwaliteit van de haken is uiterst belangrijk, omdat deze letterlijk van levensbelang zijn voor monumentenwachters, loodgieters en leidekkers. Daarom dienen EN- genormeerd nieuwe ladder- en klimhaken geplaatst volgens de huidig geldende wetgeving.
In het inspectieverslag nr. O-50/40004/2005/ext. van de monumentenwacht wordt een voorstel gedaan tot het plaatsen van de nieuwe ladderhaken. Dit plaatsingsvoorstel werd in het
restauratiedossier concreet uitgewerkt.
7. Goten
Alle goten zijn bekleed met lood en koper. De bakgoten zijn uitgevoerd in hout.
Deze goten dienen vrijgemaakt van alle vuil en aarde om waterschade (binnen en buiten) te voorkomen. Het onderhoud van de goten dient in de toekomst regelmatig herhaald te worden.
Het lood van de blokgoot rond de toren is op verschillende plaatsen gescheurd en opgelapt met stroken roofing. Deze oplossing is echter niet duurzaam en dus dient het lood volledig vervangen.
Anders zal na verloop van tijd opnieuw waterinfiltratie ontstaan.
Langs de noordgevel aan het transept aan de oostelijke zijde is de houten bakgoot en kroonlijst, ter hoogte van de regenwaterpijp, sterk rot en dient hersteld te worden. Zowel bebording, kroonlijst en bepleistering dient hersteld.
De goten met koperbekleding, betreft de goten van het koor, de beide zijkoren en de bergruimte, zijn in goede staat. Doch is er aan de noordzijde van het koor ter hoogte van de tapbuis een soldeernaad, die gedeeltelijk is losgekomen, voorlopig hersteld met afdichtband. Deze dient op een correcte en duurzame manier hersteld te worden. De goten dienen grondig gecontroleerd en hersteld worden.
De zakgoten achter bijgebouw en sacristie kunnen niet gecontroleerd worden. Wel wordt er, zeker op de zolder van het bijgebouw, waterinsijpeling opgemerkt. Om in de toekomst controle én onderhoud van de zakgoten mogelijk te maken worden aan de achterzijde van de daken luiken voorzien.
De goten met zinkbekleding, het betreft de goten van het schip, vertonen slijtage ter hoogte van de leidrup. Deze goten dienen vervangen te worden. Omwille van de bevestiging van de leien met koperen nagels wordt de gootbekleding beter in koper uitgevoerd. Zinken gootbekleding zou door elektrolyse snel terug slijtage vertonen. De bestaande zinken goten zijn in één lengte uitgevoerd, zonder uitzettingsvoegen, waardoor scheuren kunnen ontstaan door spanning. De vervangende goten worden met de nodige uitzettingsvoegen geplaatst. Er werden reeds enkele soldeernaden hersteld d.m.v. afdichtingsband, maar deze oplossing is niet duurzaam.
De overige goten met loodbekleding, betreft de bakgoot van het dakje boven de calvarie ter hoogte van de kooraansluiting, dient vervangen daar het lood in de hoeken gescheurd is en de onder- liggende houten constructie wordt aangetast. De uitvoering van de vernieuwde gootbekleding kan opnieuw in lood gebeuren, maar de voorkeur gaat uit naar koper.
In de goten echter de piramidale bekroningen van de transeptgevels en achter de traptoren blijft zeer veel vuil en zand achter. De helling van deze goten dient verbeterd zodat afspoelend water het zand makkelijker meevoert.
Ook de riolering dient aangepakt. De straataansluiting zou in goede staat zijn. De riolering rond de kerk lijkt echter verzand. Meerdere regenwaterafvoeren zijn niet meer aangesloten op het
rioleringsstelsel.
De goot tussen het zuidtransept en het koor vertoont een scheur in de lengterichting, ongeveer ter hoogte van de leidrup. Daardoor is de onderliggende houten structuur sterk aangetast door
houtrot.
Deze lekken werden toen hersteld met afdichtband. Dit is echter een voorlopige oplossing.
Afbeelding 12: Goten bekleed in lood Afbeelding 13: Bakgoot bij de zijgevel
Afbeelding 14: Goten van de toren
6. Metselwerk
Het metselwerk is uitgevoerd in rode baksteen in kruisverband met mortelvoegen.
Over het algemeen is het metselwerk in vrij goede staat. Doch her en der is voegwerk weggespoeld en/of losgekomen en bemerkt men enkele door erosie en vorst aangetaste bakstenen die moeten hersteld of vervangen worden. De grootste problemen situeren zich ter hoogte van aflopen en goten. Plaatselijk werd de gevel gedeeltelijk hervoegd met cementrijke voegmortel. De gevolgschade is hier aanzienlijk.
Afbeelding 15: Metselwerk van de zijgevel met plantengroei
Afbeelding 16: Beschadigd metselwerk en metselwerk met mosgoei (noordelijike zijgevel)
Het verwijderen van het cementrijke voegsel en hervoegen van deze delen is aangewezen. Grote delen van de gevels zijn echter in goede staat en kunnen ongemoeid blijven.
Op de noordgevel komt veel mosvorming voor. Een eenvoudige reiniging vormt hier de oplossing.
Ook dienen de stellingsgaten gedicht te worden op een manier zodat de erfgoedwaardes niet geschaad worden. Dit voorkomt dat vogels de zolder kunnen binnen geraken.
Afbeelding 17: Kauwen en duiven kruipen in de stellinggaten
Het uitkragend metselwerk ter ondersteuning van de ornamenten van de topgevels van de transepten is aan de noordzijde in slechte staat. Het is gebarsten, brokkelt af en is bijgevolg
dringend aan vervanging toe. Ook de piramidevormige kalkzandstenen bekroningen aan de voeten van de topgevels staan los en zijn gebarsten.
De kroonlijst bestaat uit pleisterwerk op baksteenmetselwerk. Het pleisterwerk is veelal gebarsten en brokkelt af. Herstel is noodzakelijk. De schade is ontstaan door vroeger lekken of overlopen van de goten. Ook rond het dak van de traptoren is afbrokkeling van het pleisterwerk zichtbaar. Aan de westzijde van de noordgevel werd het pleisterwerk onzorgvuldig hersteld.
Het metselwerk van de schoorsteen van het bijgebouw aan de noordelijke zijde is gebarsten en enkele stenen liggen los. Het metselwerk dient hersteld.
De betonnen rookmond is gebarsten en dient vervangen te worden.
8. Natuursteen
a. Blauwe hardsteen
De fries van de toren is in blauwe hardsteen. Deze is op verschillende plaatsen gebarsten en her en der zijn er loszittende stukken. De gebroken en gebarsten stukken dienen verlijmd en hersteld met restauratiemortel, waarna ze terug degelijk verankerd worden met een roestvrije verankering.
Aan de westgevel van het schip zijn verschillende afdekstenen ook in blauwe hardsteen.
Deze zijn gescheurd of liggen los zodat er waterinfiltratie mogelijk is langs de topgevel. Deze dienen hersteld en terug vastgemaakt te worden.
Ter hoogte van de steunbeerdoorgangen zijn de afdekstenen niet waterdicht. Er werden reeds herstellingen uitgevoerd die telkenmale opnieuw scheurden.
De raamdorpels zijn ook in blauwe hardsteen uitgevoerd.
Deze dorpels vertonen barsten en scheuren. Enkel dorpels zijn gebroken. De dorpels werden klaarblijkelijk ooit herplaatst. De herstellingen aan het metselwerk rondom werden onzorgvuldig uitgevoerd.
Afbeelding 18: Blauwe hardsteen elementen bij de toren
Afbeelding 19: Blauwe hardsteenelementen bij de voorgevel
Afbeelding 20: Blauwe hardsteen dorpels
De sacristie en de steunberen zijn bekleed met kalkzandsteen als ook de stenen kruisen en piramidale ornamenten van de transepten.
Aan de zuidgevel van de sacristie vertoont de kalkzandsteen scheuren boven de ramen. De scheuren zijn waarschijnlijk het gevolg van vroegere zettingen. Over het algemeen vertoont het metselwerk in kalksteen lichte verwering en her en der is het voegwerk losgekomen en/of uitgespoeld. Het voegwerk dient plaatselijk hersteld te worden evenals de scheuren.
De piramidale ornamenten in kalkzandsteen van de topgevels van de transepten zijn in zeer slechte staat. De ornamenten staan los, zijn gebarsten en brokkelen af. Deze zijn dringend aan vervanging toe.
Volgens het inspectieverslag nr. O-50/40004/2005/ext van de monumentenwacht werden de stenen kruisen van de transepten ter hoogte van de nok om veiligheidsredenen verwijderd en dienen dus vernieuwd en teruggeplaatst te worden tijdens de restauratie.
Afbeelding 21: Sacristie met kalkzandsteen
De luiken, galmborden inclusief de waterlijsten erboven en deuren zijn uitgevoerd in hout net als het schrijnwerk van de ramen van de sacristie.
Bij het luik ter hoogte van de sacristie dient een scharnierbeugel vervangen te worden omdat deze is afgeroest. Ook de bus, waarin de schuifgrendels verankerd worden, moet vervangen worden.
De ramen van de sacristie en het stooklokaal zijn over het algemeen in goede staat. In hoofdzaak zijn de houten raamdorpels verweerd. Plaatselijk herstel en onderhoudsschilderwerken dienen uitgevoerd. Op de diefijzers voor de ramen is plaatselijk roest merkbaar. Een roestwerende behandeling en herschilderen van de diefijzers is noodzakelijk.
Het hout van het inkomportaal is plaatselijk licht verweerd. Ook bij de buitendeur van het stooklokaal is onderaan plaatselijk aantasting door houtrot op te merken.
Onderhoudsschilderwerken en plaatselijk herstel zijn hier zeker aan de orde.
De galmborden en waterlijsten boven aan de galmopeningen zijn in zeer slechte staat, voornamelijk aan de west- en zuidzijde, wegens slecht onderhoud. Alle galmborden dienen vervangen te worden. Om onderhoudsschilderwerken (en het uitblijven ervan) te vermijden is het beter de houten galmborden te bekleden met lood. De houten lijst rond de galmgaten dient eveneens vernieuwd.
Ook het schilderwerk van de kapelletjes in het torendak is sterk verweerd en dient volledig hernomen.
Afbeelding 22: Houten luik en galmborden en waterlijsten in hout
De dakstructuur is een gordingendak in eikenhout met A-spanten
De dakstructuur werd in 2002 behandeld tegen aantasting door houtborende insecten. Doch werden tijdens het uitvoeren van de behandeling de sterk aangetaste delen niet afgekapt tot op het gezonde hout. Dit moet gebeuren alvorens de oppervlakte en dieptebehandeling aan te vatten.
Tevens is er nog steeds aantasting door houtborende insecten op te merken. Het is dus sterk aangeraden de behandeling opnieuw vakkundig te laten uitvoeren.
Op enkele plaatsen is ook houtrot aanwezig door plaatselijke waterinfiltratie.
Ook in de toren wordt de slechte uitvoering van de houtbehandeling opgemerkt.
11. Loopbruggen
In 2017-2018 zijn loopbruggen geplaatst. Deze zijn in april 2018 opgeleverd en nog in goede staat.
Afbeelding 23: Loopbruggen boven de zijbeuken en het schip
12. Ankers en andere metalen delen
De gevelankers zijn vaak sterk roest. Demontage, een roestwerende behandeling en herschilderen moeten uitgevoerd worden. De ankers van het bijgebouw met stooklokaal lijken zelfs te ontbreken.
Deze ankers hadden naar alle waarschijnlijkheid wel een functie en moeten dus teruggeplaatst worden.
Ook de metalen trekker achter de topbekroning van de voorgevel is roest. De toestand van de kruisen en diefijzers werd reeds hoger beschreven. Ook de metalen kruisjes op de pinakels van de voorgevel vertonen roestdoorslag.
Op de zolders en in de toren moeten alle metalen verbindingen van de dakstructuur, klokkenstoel, de profielen boven het roosvenster van de voorgevel, e.a. ontroest en geschilderd worden.
Alle oude, verroeste ladderhaken worden verwijderd. Ook de achtergebleven doken in het lijstwerk rond de ramen moeten zorgvuldig verwijderd worden. Deze doken zijn mogelijk een achterblijfsel van vroegere beschermingsbeglazing.
Afbeelding 24: Metalen delen van de gevel 13. Glasramen
Het glas van de ramen van de kerk zijn uitgevoerd in glas-in-lood. Bij de sacristie is zowel vlak enkel glas als glas in lood gebruikt.
Enkel het glasraam in de westgevel is voorzien van een condensgoot. Hoewel er momenteel geen druipsporen van condensvocht op de binnenmuren op te merken zijn, is het maken van
condensgoten toch opportuun.
Op de stalen ramen is roestvorming op de merken. Onderhoud door middel van ontroesten, roestwerende behandelen en schilderen is opportuun.
Afbeelding 26: Glasraam in de voorgevel (west)
14. Elektriciteit
De elektriciteitswerken zijn in april 2018 voorlopig opgeleverd en verkeren dus in goede staat.
15. Bliksemafleiding
Er is een bliksemafleiding voorzien maar deze heeft gebreken.
De daalleidingen van de bliksemafleiding die over het dakvlak lopen zijn onvoldoende bevestigd.
Ze moeten herplaatst worden door een gespecialiseerde firma.
INTERIEUR
a. Algemene beschrijving/typering en ruimtelijke context
Het Interieur is uitgewerkt als een hallekerk met in alle beuken even hoge kruisribgewelven. De benedenkerk en het koor zijn met zuilen op hoge achtkantige sokkel bekleed met zwart marmeren platen en bekroond door een eenvoudige vierkante dekplaat. De rondbogige scheibogen hebben kassementen. De viering heeft zware torenvoeten en rondbogige arcaden.
Afbeelding 27: Interieur van de kerk met zicht op het koor en links de preekstoel
b. Beschrijving van de verschillende elementen
Voor deze oplijsting is gebruik gemaakt van het interieur inspectierapport van monumentenwacht.
De inventaris van het interieur is opgesplitst in twee delen namelijk:
• Kerkgebouw
• Sacristie
1. Structuurelementen
1.1. Binnenmuren en kolommen
De binnenmuren en kolommen zijn in metselwerk opgetrokken.
In het westelijk gedeelte van de kapruimte bemerkt men enkele verticale barsten in de muren van de zijbeuken. Vermoedelijk betreft het hier oude zettingen. Structureel vertonen de kolommen en binnenmuren geen gebreken.
Afbeelding 28: Binnenmuren en kolommen van de kerk 1.2. Kruisribgewelven en plafonds
De middenbeuken en zijbeuken hebben kruisribgewelven. In het middenkruisbeuk is een uurwerk aanwezig. In het koor is ook een kruisgewelf maar dan met zes ribben i.p.v. vier.
Er zijn geen structurele gebreken vastgesteld bij de kruisgewelven en de plafonds.
Afbeelding 29: Kruisribgewelven van de middenbeuk
Afbeelding 30: Kruisribgewelf van het koor
2.1. Wandafwerking
De wanden zijn afgewerkt met pleisterwerk met daaroverheen een lichtkleurige schildering (wit- beige).
Naast het glas-in-loodraam komen zoutuitbloeiing en sporen van uitzakkend vocht voor. De schade is vermoedelijk veroorzaakt als gevolg van een verstopte afvoerpijp (deze werd door Monumentenwacht terug vrijgemaakt).
Plaatselijk, aan de onderzijde en ter hoogte van de dagkant, is zoutuitbloeiing merkbaar.
Vermoedelijk betreft het uitzakkend vocht van een vroegere lekkage.
De overige wandafwerking is algemeen in zeer goede staat
2.2. Vloerafwerking
De vloer is met vierkante blauwe hardsteentegels uitgewerkt. In het koor komt een patroon voor met kleinere vierkante cararra-marmeren tegels. In de midden- en zijbeuken komen af en toe witte Carrara-marmeren tegels voor. Verspreid komen vrij veel fel uitgekankerde tegels voor.
Afbeelding 31: Vloer met blauwe hardsteen en cararamarmer gebruikt bij het koor en de doopkapel
Afbeelding 32: Vloer met blauwe harsteen en cararamarmer gebruikt in het schip, de zijbeuken en inkom
2.3. Plafondafwerking
De gewelven en ribben zijn bepleisterd. De gewelven zelf zijn met witte verf geschilderd de ribben in het licht bruin.
Het schilderwerk werd enkele jaren geleden vernieuwd en is algemeen in zeer goede staat.
De aanhoudende lekkages ter hoogte van de westelijke topgevel kunnen op termijn de
afwerklagen opnieuw beschadigen. Ter hoogte van de noordwesthoek van de kerk bemerkt men plaatselijk vochtsporen. Als gevolg van een vroeger lek in het dak zijn aan de noordwesthoek van het noordelijk zijkoor vochtsporen merkbaar in de aanzet van het gewelf.
Afbeelding 33: Kruisribgewelf van het middenkruisbeuk
Aan het binnenschrijnwerk is ouderdomsslijtage merkbaar en plaatselijk komt lichte aantasting door kleine klopkever voor.
Afbeelding 34: Binnenschrijnwerk
4. Binnentrappen / Loopbruggen
Enkele stenen traptreden zijn doormidden gebroken en liggen soms los. De houten (bovenste) traptreden vertonen geen noemenswaardige gebreken.
5. Andere
5.1. Vast meubilair en vaste interieurelementen
De kerk bevat vast meubilair die mee beschermd is met de kerk en vermeld staat op de inventaris van Onroerend Erfgoed namelijk: zijaltaren (barok), hoofdaltaar (neogotisch); lambrisering en kerkmeesterbanken; biechtstoelen; afsluiting doopkapel (1735); preekstoel (1773); oksaal (1879);
orgel (1870, P. Vereecken).
5.1.1. Hoofdaltaar – Onroerend uit aard
Het hoofdaltaar is neogotisch en dateert van 1879. Het altaar is ontworpen door Mathias Zens.
Vooral de treden aan het hoofdaltaar zijn fel aangetast door vocht. De altaartreden in
comblanchien(Franse witsteen met wit-roze kleur) schilferen af en vertonen zoutuitbloeiïngen.
Afbeelding 35: Hoofdaltaar
5.1.2. Zijaltaar – Onroerend uit aard De zijaltaren zijn in barokstijl uitgevoerd.
5.1.2.1. Het noordelijke zijaltaar is in hout uitgewerkt en de vervaardiger is onbekend. Het altaar bevat opschriften namelijk: “SIXXR”, “Escaltata est super choros angelorum” en “Monstra te esse matrem”.
Het noordelijk zij-altaar is fel aangetast door de kleine klopkever. Op enkele plaatsen is het hout zelfs vermolmd. Hetzelfde wordt opgemerkt voor het zuidelijk zijaltaar.
5.1.2.2. Het zuidelijke zijaltaar is in hout en marmer uitgewerkt en de vervaardiger is onbekend.
Het altaar bevat opschriften namelijk: “SC” (= Sancta Catharina) en boven het schilderij: “Sancta Catharina O.P.N” (= ora pro nobis). De altaartafel dateert van begin 19e eeuw. Bovenaan is er een stralenkrans met engelenkopjes en baldakijn, het goddelijk Oog en 2x2 zuilen links en rechts van het schilderij. Boven de zuilen bevinden twee vazen. Onderaan is het tabernakel met kroon en twee kandelaars en het opschrift SC met palmtak en kromzwaard?
Het zuidelijke zijaltaar bevindt zich in een matige toestand.
Afbeelding 36: Het noordelijk en zuidelijk zijaltaar
"Hemelvaart van Maria" bevindt zich in het rechterzijaltaar. Dit schilderij dateert van 1664 en is geschilderd door Philip Bonnecroy. Dit schilderij is net als het zijaltaar barok. Vermoedelijk heeft de schilder, P. Bonnecroy, zijn eigen portret aangebracht in de mik tussen de twee kruisgewijs
geschilderde rijen apostel- en vrouwenkoppen.
Afbeelding 37: "Hemelvaart van Maria" (1664)
"Marteling van de Heilige Catharina van Alexandrië” bevindt zich in het linkerzijaltaar. Dit schilderij dateert van 1673 en is geschilderd door A. Van den Heuvel. Dit schilderij is net als het zijaltaar barok.
De lambrisering van de noordelijke zijbeuk dateert uit 1680. Deze heeft medaillons in hout bij elk onderdeel versierd met blad- en schelpmotieven. De beeldhouwer en schrijnwerker is onbekend.
De gebruikte stijl is barok. De kerkmeesterbank (noord) bevat 2 onderdelen.
De lambrisering van de zuidelijke zijbeuk dateert uit 1735 en is eerder Classicistisch. Deze panelen hebben minder detaillering dan de lambrisering in de noordelijk zijbeuk. De
kerkmeesterbank (zuid) bevat 6 onderdelen. De voorzijde is versierd met schilden met bloemmotieven, binnenin zijn zit- en knielbanken met 4 opbergkastjes waarvan één deurtje ontbreekt. De vervaardigers zijn onbekend.
De lambrisering en kerkmeesterbanken zijn op enkele plaatsen beschadigd. Niet enkel lijstwerk, maar ook sculpturale delen ontbreken, hangen los of zijn gebarsten. Op sommige plaatsen werden in het verleden niet-vakkundige herstellingen uitgevoerd.
De lambrisering en kerkmeesterbank worden ook aangetast door vocht. Vergrijzing van het hout is op te merken. De oorzaak van het vocht dient weggenomen zodat verdere aantasting en
schimmelvorming uitblijft. Ter hoogte van het zuidelijk zij-altaar is de schimmelvorming duidelijk te zien. Tevens is er aantasting van houtborende insecten, de kleine klopkever en bonte knaagkever, op te merken. Een houtbehandeling is noodzakelijk.
De kerkmeesterbank zit gedeeltelijk los van de achterwand. Er zijn veel losse onderdelen en heel wat profiellijsten zijn verdwenen. Andere onderdelen werden onoordeelkundig verlijmd of
herbevestigd met nagels. De houten vloeren zijn in slechte staat en op sommige plaatsen ontbreken planken. Vakkundige herstellingen met eikenhout van goede kwaliteit dienen uitgevoerd.
Plaatselijk herstel, aanvullen van ontbrekende stukken, herbevestigen van losse elementen en volledig onderhoud van de lambrisering en kerkmeesterbanken is aangewezen.
5.1.4. Koorgestoelte – Onroerend uit aard
Het koorgestoelte is uitgevoerd in hout in een neogotische stijl. De vervaardigers zijn onbekend.
Er wordt actieve insectenaantasting opgemerkt en vergrijzing van het hout door vochtindringing.
Enkele ornamenten ontbreken en op de zuidelijke wand ontbreken enkele rug panelen.
Herstellingen met eikenhout van goede kwaliteit zijn noodzakelijk.
5.1.5. Biechtstoelen – Onroerend uit aard
De twee biechtstoelen vooraan de kerk in de noordelijke en zuidelijke zijbeuk dateren van 1680.
Deze biechtstoelen zijn in barokstijl uitgevoerd met eikenhout. De beide biechtstoelen zijn opgedeeld in 8 onderdelen.
De zuidelijke biechtstoel vooraan bevat boven het middenvak een beelde van O.L. Vrouw met kind en de H. Geest in de gedaante van een duif. Op de rugzijde van het middenvak zijn medaillons van Jezus met doornkroon en Maria. Vooraan links en rechts van het middenvak zie je David, koning-psalmdichter en de Verloren Zoon. Links en rechts van de zijvakken zijn er hermenbeelden die de H. Barbara (patrones van de goede dood) en de H. Pelagia (een boetelinge) voorstellen met hun opschriften.
De zuidoostelijke biechtstoel vooraan vertoont meerdere losse ornamenten. De lederen bekleding van de armleuningen is sterk beschadigd en ook hier werden onoordeelkundige herstellingen uitgevoerd van het houtwerk met lijmresten en nagels tot gevolg.
De noordelijke biechtstoel vooraan bevat een Christusbuste met doornenkroon, een O.L.Vrouw van Smarten, een O.L.Vrouwbuste, Maria-Magdalena (kluizenares-personage), een Maria van Egyptebeeld, een Berouwvolle Petrusbeeld, een Ecce Homo (personage) en de Heilige Geest in de gedaante van een duif en 4 engelenkopjes. Er zijn twee opschriften aanwezig op de biechtstoel namelijk “Maria Magdalena” en “Maria Egyptica”
1775-1786. Deze biechtstoelen zijn eerder in classicistische stijl. Beide zijn vervaardigd in eik en bestaan uit 10 onderdelen. De schrijnwerker is ongekend.
Enkele profiellijsten van de oostelijke biechtstoelen ontbreken, het hout is vooral onderaan
aangetast door insecten en plaatselijk licht vermolmd. De stabiliteit komt licht in gevaar. Opkuisen, onderhouden, verwijderen van overtollige boenwas en uitvoeren van kleine herstellingen is
aangewezen.
De noordelijke biechtstoel achteraan heeft een inscriptie gebeiteld in cartouche. Deze is een schenkingsinscriptie op naam van Zaman in 1775.
De zuidelijke biechtstoel achteraan heeft dezelfde inscriptie en is als het ware een kopie van de noordelijke biechtstoel achteraan.
Afbeelding 40: Biechtstoelen achteraan uit 1775-1786. (Classicisme)
5.1.6. Afsluiting van de doopkapel (1735) met doopvont – Onroerend uit aard
De afsluiting van de doopkapel dateert van 1735. De afsluiting is net als de achterste
biechtstoelen en lambrisering in classicistische stijl. Het eiken afsluithek is rijkelijk versierd met houtsnijwerk. Bovenaan is er een medaillon zichtbaar met het doopsel van Jezus in de Jordaan.
Errond bevinden zich de drie engelen van geloof, hoop en liefde.
De afsluiting wordt actief aangetast door de kleine klopkever. Onderaan de houten afsluiting wordt vergrijzing opgemerkt. Enkel onderdelen zijn verdwenen. De sokkel in natuursteen vertoont afschilfering en losse delen.
De doopvont zelf is in goede staat buiten een ontbrekend engelenkopje en de overtollige aanwezigheid van lijnolie.
De aangewezen behandelingsmethode tegen aantasting door insecten wordt ter plaatse, na deskundige inspectie en controle van de belemmerende omgevingsfactoren bepaald. Enerzijds kan er gebruik gemaakt worden van een zuurstofarme methode waarbij het percentage zuurstof in de lucht beperkt wordt gedurende een periode (ca. 4 weken) tot < 0,5%. Anderzijds kan er gebruik gemaakt worden van de hete-lucht methode waarbij de temperatuur voor langere tijd hoog (tot ca.
85°C) wordt gehouden om de insecten, larven en eieren te doden. Er wordt nauwlettend op toegezien dat de gekozen behandelingsmethode geen schade aan de waardevolle
interieurstukken kan berokkenen.
Na de behandeling wordt voor ieder interieurelement een behandelingsrapport opgemaakt met daarin de grafieken van de door de sensoren gemeten waarden. In dit rapport staat welke ruimte behandeld is en welke waardes zijn gemeten en hoe lang deze aangehouden zijn. Alle data wordt geregistreerd en gerapporteerd. Het rapport laat de effectiviteit zien van de behandeling.
De doopvont bestaat uit een ronde zwarte kuip (marmer) op voet met een rond koperen deksel met kruisje bovenaan. Rondom de kuip zijn er drie engelen kopjes. De vervaardiger is onbekend.
De doopvont dateert van 1701-1710. De engelenkopjes zijn beschadigd.
5.1.7. Preekstoel – Onroerend uit aard
De preekstoel dateert van 1773 en is ontworpen door de Heer De Cauwer. De biechtstoel is versierd met drie apostelen namelijk Petrus, Johannes de Evangelist en Paulus van Tarsus. Naast de preekstoel staat Christus Goede Herder. Deze draagt het schaap op de schouders. Rondom de preekstoel is een ijzeren hekwerk geplaatst.
Er zijn enkele elementen losgekomen die herbevestigd dienen te worden. Ook moet het overtollige boenwas moet verwijderd worden.
5.1.8. Oksaal/portaal – Onroerend uit aard
De portaalwand dateert van 1879 en is vervaardigd door E. Serrure. De portaalwand bestaat uit 5 onderdelen allen in eik. Het portaal bevat twee zijdeuren en een dubbele, hoge lijkdeur.
Er worden sporen van actieve houtaantasting opgemerkt. Houtbehandeling van de deur naar het oksaal is noodzakelijk.
5.1.9. Orgel – Onroerend uit aard
Het orgel uit 1976 is opgebouwd uit eik in twee onderdelen en bevindt zich achteraan in de kerk.
Het orgel heeft één klavier en één orgelkast met 43 orgelpijpen. Bovenop de orgelkast bevinden zich houten beelden met in het midden een musicerend figuur en twee engeltjes met trompet aan de zijkanten. De vervaardiger van het orgel zijn de gebroeders Vereecken. De beeldhouder van de houten beelden is onbekend. Het orgel verkeerd in een goede toestand.
In 2007 is het orgel gerenoveerd door de firma “Flentrop” van Zaandam in Nederland.
Afbeelding 41: Het kerkorgel
5.2. Cultuurgoederen
Onderstaande beelden in hout en gips met polychromie worden opgenomen als cultuurgoederen omdat zij gelinkt zijn met de neogotische fase van de kerk.
De kerk is beschermd vanwege de historische waarde. De twee belangrijke fases qua meubilair zijn de 18de-eeuwse aankleding en de neogotische fase. Deze laatste fase is onlosmakelijk verbonden met de nu overschilderde (?) neogotische sjabloonschilderingen. De beelden, altaren en sjabloonschilderingen vormen samen met de neogotische opbouw van een groot deel van de kerk en de glasramen een waardevol.
Cultuurfiche 1: Beelden: Verscheidene neogotische gepolychromeerde houten heiligenbeelden, behoren tot de neogotische fase van de kerk.
Afbeelding 42: Moeder met kind (gekroond) en Moeder met kind (koor)
Afbeelding 43: Heilige Catharina en Heilige Barbara (zuidelijke zijkapel)
Afbeelding 44: Heilige Maria met Kind en Heilige Catharina (kruisbeuk midden)
Afbeelding 45: Heilige Paulus en Heilige David (noordelijk zijkapel)
Afbeelding 46: Jezus Heilige Hart (middenbeuk)
Afbeelding 47: Heilige Thomas en Heilige Theresia (middenbeuk)
Afbeelding 48: Heilige Rita en Heilige Anthonius (middenbeuk)
Cultuurfiche 2: Gipsenbeelden: Verscheidene neogotische gepolychromeerde gipsen heiligenbeelden, behoren tot de neogotische fase van de kerk.
Afbeelding 50: Piëta met Moeder en Kind (noordelijke zijbeuk)
Afbeelding H. Hart van Jezus en Maria met Rozenkrans
Kerststal met beelden in gips
Kerststal in hout en riet, gepolychromeerde gipsen beelden
kunnen worden als cultuurgoederen)
Drieluik met O.L. Vrouw van Gedurige Bijstand in de middenbeuk.
Dit drie luik bestaat uit een middenpaneel met Maria, Kindje Jezus en twee engelen. De twee zijpanelen zijn beschilderd met een lint met tekst op. De tekst op deze linten is “Onze Lieve Vrouw van Gedurigen Bijstand B.V.O.
Afbeelding 51: Drieluik met Moeder en Kind (middenbeuk)
Schilderijen:
"Heilige Eligius van Noyon"; "Heilige Barbara” en “Heilige Ambrosius"
Afbeelding 52: De drie schilderijen boven het doopfont
Het schilderij van de “Heilige Eligius van Noyon” bevindt zich in een rechthoekige lijst met een golving bovenaan. Heilige Eligius is afgebeeld met een staf en een boek. Dit schilderij dateert van 1691. Onder hem is een naamplaat aanwezig met “S. Eligius”. Het schilderij is in matige staat.
redelijke staat.
Het schilderij van de “Heilige Ambrosius” bevindt zich in een rechthoekige lijst met een golving bovenaan. “Heilige Ambrosius” is afgebeeld met een staf en boek. Naast hem bevinden zich twee engelen, een tafel met doek erop en twee boeken op de vloer. Onder hem is een naamplaat aanwezig met “S. Ambrosius”. Het schilderij bevindt zich in een matige staat.
De sacristie is het vertrek in een kerk waar liturgische voorwerpen worden bewaard en de priester zich voorbereid.
De sacristie bevindt zich aan de noordzijde van de kerk en is bereikbaar via een deur die zich naast het noordelijk zijaltaar bevindt.
Structuurelementen
1.1. Binnenmuren en kolommen
De binnenmuren zijn bakstenenmuren met een pleisterlaag en vervolgens een witte verflaag.
Hier en daar komt de verf van de muren. De structuur is nog in een goede staat.
1.2. Plafond
Het plafond is bepleisterd en wit geschilderd.
Het is aangeraden om het plafond te herschilderen.
1.3. Vloerafwerking
De vloer van de sacristie bestaat uit vierkante blauwe hardsteentegels.
Overeen de vloer ligt rood vlas tapijt in de sacristie.
Deze tegels zijn licht verweerd, mede
2. Binnenschrijnwerk
Er zijn drie verschillende deurtypes aanwezig allen in hout en licht grijs geverfd.
Het eerste deurtype is een zware eiken deur opgebouwd uit vol hout met smeedijzerwerk. Ook is er een ijzeren schuifslot aanwezig op de deur. Deze deur is de toegang naar de kerk.
Het tweede deurtype is de deur naar de trappenhal. Deze deur is opgebouwd uit vol hout. De scharnieren zijn in smeedijzer.
Het derde deurtype die gebruikt is in de sacristie is niet van waarde. Dit is een grijs geschilderde spaandeur.
3. Binnentrappen / Loopbruggen
Er is één binnentrap voorzien langs de buitenzijde die leidt naar de toren. Deze treden zijn uitgewerkt in rode baksteen onderaan en bovenaan in hout met houten treden.
De bakstenen treden zijn verweerd. De houten treden zijn licht verweerd.
Afbeelding 53: Trap naar het dak en de toren
1.1. Bliksemafleiding
De daalleidingen van de bliksemafleiding die over het dakvlak loopt zijn onvoldoende bevestigd.
Ze moeten herplaatst worden door een gespecialiseerde firma.
1.2. Klokkenstoelen/Torenuurwerken
Op 4 november 1943 werd de grote klok van de Sint-Catharina kerk door de Duitsers uit de kerktoren weggehaald. Door de vrijgevigheid van de parochianen was het mogelijk een nieuwe te laten gieten in de klokkengieterij Michiels in Doornik. Op de avond van 24 juni werd zij op
Zwaanaarde opgewacht en daarna in stoet op een mooi versierde wagen overgebracht naar de kerk.
De wijding en zalving van de nieuwe klok door deken Schelfhout vond plaats op zondag 27 juni, tussen de Vespers en het Lof. Peter was dhr. Oscar Weytens en meter mevr. Arnold Claus- Goedertier. Ter gelegenheid van de kermis luidde de bronzen “Catharina” van 1700 kg voor het eerst over Sinaai.
De klokken en klokkenstoelen bevinden zich in een goede staat.
Er is een nieuw torenuurwerk mechanisme geplaatst welk nog in goede staat verkeerd.
Afbeelding 54: De Sint-Catharinaklok
Afbeelding 55: Koster Armand Vermeiren, burgemeester Haelterman en klokkeluider Emiel De Wael bij een spiksplinternieuwe ‘Catharina’ voor de kerk
Afbeelding 56: De klokkenstoelen Afbeelding 57: Het huidige torenuurwerk
Er is bijzonder gewelfuurwerk met oud werkend mechanisme in de kerktoren en draagt het opschrift: “J.B. PREMEREUR, HEMERYKS, A NINOVE”. In 1849 werd dit uurwerk geleverd door de firma Tremmerie uit Ninove.
Afbeelding 58: Het werkend gewelfuurwerk
2.1. Brand
De brandblusapparaten die geplaatst zijn dienen jaarlijks gecontroleerd te worden en indien nodig vervangen. Om schade aan kunstvoorwerpen zoveel mogelijk te beperken, gebruikt u best
schuimblussers omdat vacuüm- of poederblussers te veel schade aanrichten.
2.2. Diefstal en vandalisme
De kerk is elke werkdag overdag geopend ook voor de diensten of tijdens werkzaamheden.
Sommige voorwerpen (zoals de beelden van het hoofdaltaar) staan volledig los en kunnen dus gemakkelijk gestolen worden. Het is bijgevolg aangeraden dat er gekeken naar een efficiënte vorm van diefstalpreventie eventueel met een alarm of cameracontrole.
De Sint-Catharinakerk is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de historische waarde.
De oudste delen van de Sint-Catharinakerk stammen uit de 14e eeuw. Van de toenmalige kerk schiet echter zeer weinig over. Het gebouw werd grondig verbouwd en verruimd van 1840 tot 1844. De voorgevel werd uitgevoerd in een byzantiniserende neo-stijl naar een ontwerp van Lodewijk Roelandt.
Eerst en vooral werd in 1832 de “oude sacristij” opgetrokken. Waarschijnlijk gebeurde dit op de vroegere funderingen van een beenderhuisje. De huidige sacristij dateert reeds uit 1620 en werd in 1774 grondig hersteld.
Rond 1840 werden de zijbeuken drie meter verbreed, de gewelven opgetrokken, pilaren
ingemetseld en verhoogd en werd het schip van de kerk 15 meter verlengd in westelijke richting.
De impact van de werken is te zien op onderstaand afbeelding van een schilderij van Pieter
Verschelden. In 1844 werd eveneens het doksaal vernieuwd. In gevolge van het uitbranden van de toren werden in 1846 grondige herstellingen doorgevoerd. Het hoogkoor, ook sterk beschadigd bij de brand, werd verlengd en onder één dak met de zijkoren gebracht. In 1849 tenslotte werd een nieuw torenuurwerk geleverd door de firma Tremmerie uit Ninove. Vanaf dan bestaat de Sint- Catharinakerk zoals we ze nu nog steeds kennen.
De oudste delen van het kerkgebouw betreft de zijkoren met hun gotische ramen, de gevels van de kruisbeuk, de onderbouw van de klokkentoren en het traptorentje.
Afbeelding 59: Sint-Catharinakerk te Sinaai omstreeks 1940
5. BEHEERVISIE EN DOELSTELLINGEN
Het kerkgebouw wordt beheerd door de kerkfabriek Sint-Catharina Sinaai (Sint-Niklaas).
Er zijn geen wijzigingen in het gebruik gepland, de kerk zal gebruikt worden als hoofdkerk voor kerkelijke activiteiten in Sinaai.
Reeds uitgevoerde werken:
• Voorlopige instandhoudingswerken zijn uitgevoerd omstreeks 2009-2010 door R.A.D. Dak Reno @ Immo B.V.B.A.uit Sint-Niklaas o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Elektriciteitswerken zijn in 2017-2018 uitgevoerd door Elek Depo B.V.B.A. uit Kruishoutem en in april 2018 voorlopig opgeleverd. Dit o.l.v. het Architectenbureau Van Severen
B.V.B.A.
• Loopbruggen zijn in 2017 geplaatst door B.V.B.A. Aannemingen Seynhaeve uit Hooglede - Gits o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A..
Geplande werken:
• In 2010 is er een dossier ingediend voor de houtbehandeling tegen houtborende insecten van interieurelementen o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A. Deze is in 2011 goedgekeurd door Onroerend Erfgoed.
• De gevels en het dak dienen gerestaureerd te worden inclusief de glasramen. Hiervoor is reeds een dossier opgemaakt en ingediend in 2014 o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Voor de restauratie van het interieur moet nog een dossier opgemaakt worden.
Hoofddoelstellingen 1. Behoud van deze kerk als monument
2. Behoud van deze kerk als prominent dorpsgezicht in de dorpskom van Sinaai
3. Maximaal behoudt van de erfgoedwaarde en verwijderen van storende elementen.
4. Herstel van de torenspits, daken, muren, kolommen, … 5. Herstel van de glas in lood ramen en de gevels.
6. Behoud en herstel van de verschillende vaste interieurelementen, verwijderen of vervangen van storende elementen.
7. Behoud en herstel van de verschillende losse interieurelementen, verwijderen of vervangen van storende elementen
8. Behoud van het torenuurwerk de klokken en het gestoelte.
Nevendoelstellingen 1. Verbeteren van toegankelijkheid
2. Gebruik van het gebouw door de burger
3. Beperken van de energieverliezen zonder de erfgoed waarden en-elementen aan te tasten
Noodzakelijke werken in de komende 20 jaar:
•
Houtbehandeling van interieurelementen•
Restauratie van het dak, de gevels en de glas in loodramen•
Interieurwerken en onderhoud en herstellingswerken aan het vast en los meubilair•
Schilderwerken interieurEENMALIGE MAATREGELEN EN WERKZAAMHEDEN
• Restauratie van het dak, de gevels en de glas-in-loodramen
Bij het leiendak zijn herstellingen noodzakelijk want deze zijn op vele plaatsen beschadigd.
Voegwerken en metselwerk herstel in kalkzandsteen en baksteen zijn op sommige plaatsen noodzakelijk, tevens dienen de ijzeren gevelankers en andere metalen delen dienen behandeld te worden tegen roest. Verder dienen bepaalde elementen uit natuursteen herbevestigd of
vernieuwd te worden zoals de blauwe hardsteen elementen. Bij de dakkapellen van de toren dient het het schilderwerk van de fronten herdaan te worden.
Alle goten dienen vrijgemaakt van alle vuil en aarde om waterschade (binnen en buiten) te voorkomen. Het onderhoud van de goten dient in de toekomst regelmatig herhaald te worden.
Het lood dient op verschillende plaatsen vervangen te worden.
Langs de noordgevel aan het transept aan de oostelijke zijde dient de bebording, kroonlijst en bepleistering hersteld te worden.
Soldeernaden dienen op een correcte en duurzame manier hersteld te worden.
Om in de toekomst controle én onderhoud van de zakgoten mogelijk te maken worden aan de achterzijde van de daken luiken voorzien.
Omwille van de bevestiging van de leien met koperen nagels wordt de gootbekleding in lood en zink beter in koper uitgevoerd.
Bij het buitenschrijnwerk zijn de houtenraamdorpels verweerd bij de sacristie. Ook de dievenijzers dienen roestwerend behandeld te worden.
Het hout van verschillende deuren zijn plaatselijk licht verweerd als ook andere houten elementen zoals de galmborden en waterlijsten.
De houten dakstructuur & bebording dient behandeld te worden. Ook moeten enkele treden naar de toren hersteld worden.
Wat glasramen betreft is enkel het glasraam in de westgevel is voorzien van een condensgoot.
Het maken van condensgoten toch opportuun.
Op de stalen ramen is roestvorming op de merken. Onderhoud door middel van ontroesten, roestwerende behandelen en schilderen is opportuun.
Er wordt ook opgemerkt dat de daalleidingen van de bliksemafleiding die over het dakvlak loopt onvoldoende bevestigd zijn. Ze moeten herplaatst worden door een gespecialiseerde firma.
Zinken slabben dienen hersteld te worden.
Er dient extra aandacht besteed aan de plaatsing van de ladder- en klimhaken. Er zijn onvoldoende ladder- en staphaken aanwezig en ze zijn niet doorgaand bevestigd! De haken vertonen tevens roest.
Ook de riolering dient aangepakt te worden.
Bovenstaande aspecten werden oorspronkelijk opgenomen in het in 2014 definitief ingediend restauratiedossier. Uit dit dossier werden reeds twee aspecten met een zogenaamde ‘voorafname’
uitgevoerd; met name de loopbruggen in 2017 en de elektrische installatie in 2018.
Alle restauratiewerken aan het interieur dienen uitgevoerd te worden door een gekwalificeerde restaurateur. In de inventaris staat alle schade opgesomd. Er dienen onder andere werken uit gevoerd te worden aan de vloeren, lambriseringen, de preekstoel, de beelden en de biechtstoelen.
• Houtbehandeling van interieurelementen
De aangewezen behandelingsmethode tegen aantasting door insecten wordt ter plaatse, na deskundige inspectie en controle van de belemmerende omgevingsfactoren bepaald. Enerzijds kan er gebruik gemaakt worden van een zuurstof-arme methode waarbij het percentage zuurstof in de lucht beperkt wordt gedurende een periode (ca. 4 weken) tot < 0,5%. Anderzijds kan er gebruik gemaakt worden van de hete-lucht methode waarbij de temperatuur voor langere tijd hoog (tot ca.
85°C) wordt gehouden om de insecten, larven en eieren te doden. Er wordt nauwlettend op toegezien dat de gekozen behandelingsmethode geen schade aan de waardevolle
interieurstukken kan berokkenen.
Na de behandeling wordt voor ieder interieurelement een behandelingsrapport opgemaakt met daarin de grafieken van de door de sensoren gemeten waarden. In dit rapport staat welke ruimte behandeld is en welke waardes zijn gemeten en hoe lang deze aangehouden zijn. Alle data wordt geregistreerd en gerapporteerd. Het rapport laat de effectiviteit zien van de behandeling.
• Schilderwerken interieur
Er dient desgevallend een stratigrafisch onderzoek uitgevoerd te worden door een deskundige om vervolgens om vervolgens in overeenstemming met de onderzoeksresultaten het kerkinterieur te herschilderen.
Aard der werken Eenmalig Terugkerend Vrijstelling toelating Eénmalige werkzaamheden
Houtbehandeling van interieurelementen x
Restauratie van het dak x
Restauratie van de glas-in-lood ramen x
Restauratie van gevels x
Interieurwerken en herstellingswerken aan het vast en los meubilair
x
Schilderwerken interieur x
Begeleiding – nazicht – (regulier) onderhoud
Monumentenwachtinspectie abonnement 1 x / jaar x
Monumentenwachtinspectie 1 x / 3 jaar x
Nazicht en reinigen goten en waterafvoer 1 x / jaar x
Nazicht en onderhoud dakbedekking, aansluitingen en
doorbrekingen 1 x / jaar
Opruimen, opkuisen en ontstoffen van zolderruimten 1 x / 5 jaar x
Ontstoffen van waardevolle interieurelementen 1 x / jaar x
Nazicht en herstel klokkenmechanisme en uurwerk 1 x / jaar x
Nazicht en onderhoud bliksembeveiliging 1 x / jaar x
Dak x
Nazicht en herstel van natuurleien 1 x / 3 jaar
Nazicht en herstel soldeernaden 1 x / 3 jaar
Dakwaterafvoer
Herstel plaatselijk de gootafkastingen en voorzie deze ook van
een nieuwe afwerklaag 1 x / 7 jaar
Kapstructuur en zolders
Nazicht en behandeling tegen houtborende insecten 1 x / 15 jaar Gevels en aanverwanten
Nazicht en herstel van voegen en natuursteen 1 x / 5 jaar
Nazicht en herstel aan zink- en loodaansluitingen 1 x / 5 jaar
Onderhoud om plant/mosgroei tegen te gaan 1 x / 5 jaar x
Schilderwerken exterieur
Onderhoudsschilderwerk aan hang- en sluitwerk en andere metalen onderdelen (muurankers, traliewerk,…)
1 x / 10 jaar x
Onderhoudsschilderwerk van muurankers 1 x / 10 jaar x
Onderhoudsschilderwerk aan houten elementen: ramen, deuren,
luiken, galmborden 1 x / 10 jaar x
Schilderwerken interieur
Boenen van diverse houten interieurelementen (biechtstoelen, preekstoel, kerkmeesterbanken, koorgestoelte, lambrisering)
1 x / 5 jaar
Schilderen van ramen 1 x / 5 jaar
Houtaantasting
Behandeling van hout tegen houtborende insecten volgens het
laatste advies van monumentenwacht. 1 x / 10 jaar
Veiligheid – toegankelijkheid – hygiëne
Controleren van duivenoverlast en plaatsen van vogelwering 1 x / 5 jaar x Technieken
Periodiek nazicht en herstel bliksemafleiders 1 x / 3 jaar x
Periodiek nazicht en keuring elektriciteit 1 x / 5 jaar x
Periodiek nazicht en herstel klokkensturing 1 x / jaar x
Periodiek nazicht en onderhoud verwarmingsinstallatie 1 x / 2jaar x
Cultuurgoederen Heiligenbeelden in hout
Nazicht en herstel 1 x / 3 jaar
Nazicht en herstel polychromie 1 x / 10 jaar
Reiniging 1 x / 10 jaar
Heiligenbeelden in gips 1 x / 3 jaar
Nazicht en herstel polychromie 1 x / 10 jaar
Reiniging 1 x / 10 jaar
Reeds uitgevoerde werken:
• Voorlopige instandhoudingswerken zijn uitgevoerd omstreeks 2009-2010 door R.A.D. Dak Reno @ Immo B.V.B.A.uit Sint-Niklaas o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Elektriciteitswerken zijn in 2017-2018 uitgevoerd door Elek Depo B.V.B.A. uit Kruishoutem en in april 2018 voorlopig opgeleverd. Dit o.l.v. het Architectenbureau Van Severen
B.V.B.A.
• Loopbruggen zijn in 2017 geplaatst door B.V.B.A. Aannemingen Seynhaeve uit Hooglede - Gits o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A..
Geplande werken:
• In 2010 is er een dossier ingediend voor de houtbehandeling tegen houtborende insecten van interieurelementen o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A. Deze is in 2011 goedgekeurd door Onroerend Erfgoed.
• De gevels en het dak dienen gerestaureerd te worden inclusief de glasramen. Hiervoor is reeds een dossier opgemaakt en ingediend in 2014 o.l.v. het Architectenbureau Van Severen B.V.B.A.
• Voor de restauratie van het interieur moet nog een dossier opgemaakt worden.
Voormalige werkzaamheden:
Voorgaande fases, met name de instandhoudingswerken aan het dak in 2010, de plaatsing van de loopbruggen in 2017 en elektriciteitswerken in 2018 werden begeleid door architectenbureau Van Severen bvba.
Eénmalige werkzaamheden:
Dossier hoogdringende houtbehandelingen van de interieurelementen.
Een dossier op basis van een zgn. ‘onderhoudspremie’ werd opgemaakt en ingediend door architectenbureau Van Severen bvba in 2010, doch terug ingetrokken in 2011.
Dossier restauratiewerken aan de gevels, het dak en de glasramen:
Dit dossier werd opgemaakt en ingediend door architectenbureau Van Severen bvba in 2014.
Dossier restauratiewerken aan het interieur:
Dit dossier wordt in de toekomst opgemaakt door architectenbureau Van Severen bvba, analoog de vorige dossiers.
Terugkerende en/of te plannen werkzaamheden:
Voor het uitvoeren en opvolgen van de terugkerende werkzaamheden is de kerkfabriek
verantwoordelijk. Verder zal de Monumentenwacht regelmatig ter plaatse komen en een rapport opstellen. Het rapport wordt ter beschikking gesteld van de kerkfabriek, deze dient bij schadeactie te ondernemen.
Bijlagen
Perimeter van gebied waarvoor beheersplan wordt opgemaakt (met schaal en N-pijl)
Zie hoofdstuk 1 Lijst van handelingen waarvan de uitvoering vrijgesteld zal zijn van
toelating Zie hoofdstuk 6
Lijst van ZEN-erfgoed met aanduiding op kaart Niet van toepassing Lijst van open erfgoed met aanduiding op kaart Niet van toepassing Lijst van ontsluitingswerken voor open erfgoed die in aanmerking
komen voor een premie met aanduiding op kaart
Niet van toepassing Lijst van werken aan bomen en struiken waarvoor toelating nodig is Niet van toepassing
Plannen Bijlage I
Plannen met aanduiding monumentenwaarde Bijlage II
Fiche cultuurgoederen – neogotische gepolychromeerde houten
beelden Bijlage III
Fiche cultuurgoederen – neogotische gepolychromeerde gipsen
beelden Bijlage IIII
Opgemaakt te Dendermonde op 22 maart 2019, Aangepast op 26 maart 2020.
door Architectenbureau VAN SEVEREN bvba
