Natuur / Cultuur / Voeding / Gezondheid / Transitie / Mode / Vrije tijd NATUUR. particulier 6 voor jou?

GEZOND

TRANSITIE

NIEUWS DAG VAN DE AARDE ONDERWIJS

11

6 26 L22

Een kijkdoorbraak voor de Aarde Duurzaam

lesgeven iets voor jou?

Lancering lied van de Aarde op 22 april

Groei van particulier onderwijs

Dag van de Aarde

22 april maak een miniverschil

NATUUR

9 De neushoorn is een verschtersbaas

INHOUD

Nieuws 6-7 | Natuur 9 | Transitie 10-11 | Inspiratie 12 Fotowedstrijd 16-17 | Column 18 | Transitie 19 | Sport 21 Mode 22 | Groene stad 25 | Dag van de Aarde 26

Agenda 28 | Boeken 30 | Colofon 31 WEER Blijf gezond en zorg

voor elkaar!

Achter de wolken schijnt de zon.

Natuur / Cultuur / Voeding / Gezondheid / Transitie / Mode / Vrije tijd

JAARGANG 16, 2021-2, LENTE

Abonneeservice: info@fbw-abonneeservice.nl Uitgave van de stichting Dag van de Aarde Losse nrs € 3,95 | Volg ons: @KrantvandeAarde www.krantvandeaarde.nl

OP INTERNAA OP INTERNAAT Het verhaal vanT Het verhaal van twee jonge sporters twee jonge sporters

LEEF!

Lifestyle katern | april 2021

BROODTROMMEL BROODTROMMEL Met biody

namisch Krachtvoer Met biody

namisch Krachtvoer

LAGER ONDERWIJS LAGER ONDERWIJS Gastles met een miniverschil Gastles met een miniverschil

LEEF!

thema ondLifestyle katern | april 2021

erwijs

BIJLAGE

NATUUR

16 Fotowedstrijd ³⁰

LandschappenNL ^BOEKEN

L17

3

Redactioneel

Lang leve de vuilnisman

In een woelige wereld met onzekerheid over de toekomst verlangen mensen naar positieve impulsen. De Dag van de Aarde is zo’n impuls. Een dag waarop je even kunt stilstaan bij de waarde van de Aarde, de schoonheid van de natuur en hoe je kunt genieten van een nieuwe lente.

22 April is het weer Dag van de Aarde. Op die dag vinden er wereldwijd activiteiten plaats rondom de klimaatdoelen: conferenties, discussies, schoonmaakacties en dit jaar ook een virtuele bijeenkomst bij president Biden. Volgens Washington vormt de bijeenkomst een belangrijke mijlpaal in aanloop naar de VN-klimaatconferentie in Glasgow in november. Doel is de temperatuurstijging op aarde onder de 1,5 graad te houden. De president heeft

meer dan 40 wereldleiders uitgenodigd.

In Nederland gaan we schoolpleinen, wijken, parken en natuurgebieden opruimen. Het zou fantastisch zijn als we samen op 22 april plastic, papier en andere rommel in onze eigen omgeving op kunnen ruimen. Misschien nog leuker als je dat samen - op anderhalve meter - met vrienden, schoolklas, jaarclub,

collega’s of sportclub doet.

Mark Rutte en Sigrid Kaag zijn helaas ditmaal niet uitgenodigd voor de bijeenkomst met President Biden, dus ook zij hebben misschien tijd om mee te doen met de nationale schoonmaakactie. Ik stel voor om ook de Tweede Kamer te kuisen. Dan kunnen de 150 kersverse schoonmakers tijdens het papierprikken oplossingen bedenken voor het opruimen van varkensfokkerijen, biomassacentrales, disfunctionele ambtelijke procedures en de problemen in Groningen. Ik

stel voor dat we ‘vuilnis’-visionair Pieter Omtzigt als hoofd van de nationale schoonmaakdienst aanstellen!

Veel leesplezier en een fijne Dag van de Aarde!

Albert Poutsma, voorzitter stichting Dag van de Aarde

Thee en kruideninfusies

Vrij van (natuurlijke) aroma’s. 100% echt fruit, planten, bloemen &

kruiden. Theezakjes gemaakt van ongebleekt papier, vrij van nietjes en 100% biologisch afbreekbaar!

Verkrijgbaar in: 13 verschillende smaken

Extra virgin

100% koudgeperste (raw) en gecertifi ceerd biologische kokosolie. Na oogst direct geperst en altijd gecontroleerd op onzuiverheden. Ideaal als kookolie, verzorging van een (droge) huid, oil-pulling, als voedend haarmasker of als deodorant. Een veelzijdige olie dus.

Verkrijgbaar in: 325 & 1400 ml

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV.

Tel: 0226-364400•

www.royal-green.eu

*Gezondheidsclaim voor planten in afwachting van Europese toelating. ** NOP: National Organic Program van de USA

Skal 025099 NL-BIO-01

Non-EU Agriculture

Ashwagandha

Royal Green Ashwagandha wordt verbouwd in India zonder het ge- bruik van bestrijdingsmiddelen.

We leveren een full spectrum ash- wagandha. Niet gestandaardiseerd want alle voedingsstoffen uit ash- wagandha worden geleverd. Dit resulteert in een optimale werking.

Royal Green Ashwagandha is ge- certifi ceerd biologisch, vrij van vulstoffen en hoog geconcentreerd (5:1).

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Turmeric complex

Royal Green Turmeric complex be- vat een krachtige combinatie van geelwortel, gember en zwarte pe- per. Onderzoek wijst uit dat zwarte peper de opname van geelwortel vele malen verhoogt. Zo kunnen we een maximale werking garanderen.

Royal Green Turmeric complex is gecertifi ceerd biologisch, vrij van vulstoffen en uiterst zuiver.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Maca

Royal Green 100% gecertifi ceerd biologische Maca is afkomstig uit het centraal hooggebergte van de Andes in Peru. Gegarandeerd ver- bouwd zonder het gebruik van be- strijdingsmiddelen, 100% puur en hooggeconcentreerd (6:1). Voor po- sitieve energie. Helpt de vitaliteit te verhogen en biedt een krachtige ondersteuning bij overgangsver- schijnselen*.

Verkrijgbaar in: 60 vegicaps

Spirulina

Royal Green’s gecertifi ceerd biolo- gische Spirulina bevat meer dan 60 werkzame stoffen, waaronder vitamine B12, bèta-caroteen en ei- witten. Bèta-caroteen is een voorlo- per van vitamine A dat zoals vita- mine B12 bijdraagt tot de normale werking van het immuunsysteem.

Daarnaast draagt vitamine A bij tot de instandhouding van een norma- le huid en vitamine B12 tot de ver- mindering van vermoeidheid.

Verkrijgbaar in: 60 & 120 tabletten

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief:

Onze Great Taste Award winnaars

049Y_adv_rg_great_taste_rg_wholefoods_krantvdaarde.indd 1

049Y_adv_rg_great_taste_rg_wholefoods_krantvdaarde.indd 1 24-02-21 08:3924-02-21 08:39

5

IN DEZE KRANT

Redactioneel

Nieuws op z’n Frans Natuur

De neushoorn is een vechtersbaas Transitie

Grote landelijke voetafdrukken mondiaal ter discussie gesteld

Een kijkdoorbraak voor de Aarde Inspiratie

Welzijn als graadmeter voor een menselijke samenleving

Fotowedstrijd 3

6 9 10 11 12 16

L1-L31 Bijlage LEEF!

Jaargang 16 | nr. 2 | April 2021 Inhoud

Verzorging met de kracht van de natuur. www.dermagiq.nl Verzorging met de kracht van de natuur.

Verzorging met de kracht van de natuur. www.dermagiq.nl

Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing.

Ontwikkeld op de Universiteit van Wageningen en onderzocht in verschillende dermatologie centra die gespecialiseerd zijn in behandeling van huidaandoeningen.

Dermagiq Skin is speciaal geschikt voor volwassenen

en kinderen, vanaf babyleeft ijd, met eczeem en wondjes o.a. door krabben bij eczeem.

Samen met Dermagiq Hand en Dermagiq Body Wash, ook op basis van honing, heeft u een complete en natuurlijke verzorging voor uw gevoelige huid.

Onze Dermagiq producten zijn nu ook verkrijgbaar bij Etos.

Voor informatie, ook over andere producten in de Dermagiq lijn, kijk op:

www.dermagiq.nl

www.emonta.nl/dermagiq

Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing.

Alle producten van Dermagiq zijn op basis honing.

Voor de natuurlijke verzorging van uw kwetsbare huid

Dermagiq

Skin, Hand en Body Wash

Dag- en Nachtcrème Rozen en Rozemarijn

Nieuw design en duurzame verpakking www.beehonestcosmetics.com

Is het mogelijk een instant soep te maken die voor honderd procent uit voedingsstoffen bestaat? Dus niet uit

smaakversterkers, suikers, aroma’s en lege calorieën? Rineke Dijkinga ontdekte dat dit mogelijk is en we zijn dan ook enorm trots op onze 3 gecertificeerd biologische instant soepen en bouillon.

Die ook nog eens van nature glutenvrij zijn.

160g v.a. €5,49

PUUR Rineke Super Soepen & Bouillon

12

Column

De waarom vraag van Frans Timmermans Transitie

Waar kunnen we landen?

Sport

Yara van Kerkhof wereldkampioen Mode

Tweedehands kleding is in de mode Kledingtips van Karin

Groene stad

Top 10 groene hotspots in Leuven Dag van de Aarde

Agenda Boeken 18

19 21 23 24 25 26 28 30

26

6 7

Redacteur Frans van der Beek deelt rode en groene kaarten uit. Groen maakt blij en rood moet anders.

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

KLIMAATZIEKTES IN OPKOMST

Frans Timmermans van de Europese Commissie wil sneller in beeld krijgen of klimaatveranderingen nieuwe ziekteverwekkers met zich meebrengen. In Nederland zijn we al risicokaarten voor exotische ziektes aan het maken. Uiteindelijk willen we kunnen voorspellen of en wanneer er een epidemie dreigt, om die zo mogelijk te voorkomen en welke mogelijke scenario’s van klimaatverandering, economische ontwikkeling, landgebruik en reisgedrag leiden tot veranderingen in de verspreiding van muggen en virussen die zij kunnen overdragen. Daarbij wordt ook gekeken naar het gebruik van mest en de waterkwaliteit. Wat is het effect daarvan op muggen die virusziektes zoals de Westnijlkoorts overbrengen, die vorig jaar al in Nederland opdook?

Met die scenario’s kan worden voorspeld welke omstandigheden tot een epidemie kunnen leiden..

Diverse onderzoekers leveren relevante informatie over bijvoorbeeld trekvogels, reizigers en immuniteit om de inschatting zo accuraat mogelijk te maken.

ZEEAFVAL NOG STEEDS PROBLEMATISCH

Op elke 100 meter Noordzeestrand lagen gemiddeld 282 stukken afval, van snippers plastic tot flarden visnet, gemeten in de afgelopen tien jaar. Dat klinkt rampzalig, maar het is goed nieuws. Want afgezet tegen de tien jaar ervoor (2001-2010) betekent dat een daling van aangespoeld zeeafval met 27 procent, maakt Stichting De Noordzee bekend. In die periode lagen er gemiddeld 388 stuks vuil per 100 meter strand, blijkt uit de uitgebreide registratie door afvalrapers. De daling van aangetroffen afval zegt veel over de hoeveelheid afval in zee. Het probleem van de plasticsoep dringt door. ‘Vispluis’ is nog het meest gevonden afval. Dat zijn draden en klossen van vissers. Wel nam de hoeveelheid afval uit de visserij,

altijd de grootste bron, de afgelopen twee decennia af.

Vistuig belandt minder in zee, mede doordat vissers oude netten vaker aan wal inleveren. Plastic, allerlei snippers en korrels, worden ook nog steeds veel gevonden, net als plastic doppen en snoep-, chips- en snackverpakkingen. We zijn er nog lang niet.

EEN VLIEGENDE VUILNISBELT

Niet alleen op aarde maar ook in de ruimte is het een troep. Brokstukken kunnen tot botsingen leiden met satellieten de van essentieel belang zijn voor de wereldeconomie, zoals de navigatie van schepen en vliegtuigen. Hoog tijd voor een internationale oplossing voor ruimteafval. Want boven onze hoofden cirkelt een vliegende vuilnisbelt. Space debris heet het fenomeen, ruimteschroot. Het gaat hierbij om kapotte satellieten of opgebrande bovenste trappen van raketten die gebruikt worden om satellieten te lanceren. Ruim 30.000 schrootdeeltjes met een grootte van meer dan 10 centimeter zoemen rond in een omloopbaan, soms met een snelheid van meer dan 28.000 kilometer per seconde. Bij dat soort snelheden kunnen zelfs kleine stukken of slijtagekruimels uitgroeien tot projectielen met een enorm vernietigingspotentieel die zware schade toebrengen aan gevoelige zonnezeilen. Bijna een miljoen deeltjes met een grootte van een tot tien centimeter cirkelen als een hagelstorm op volle snelheid rond onze planeet.

SUPERIEURE MENS IS HET PROBLEEM

Lees even mee met de filosoof Thomas: “Hoe meer je je in geïndustrialiseerde veeteelt verdiept, hoe groter je afschuw wordt. We willen de realiteit niet zien.

Anders konden en moesten we ons als consument heel anders gedragen. Zelfs echte vleeseters zouden beseffen dat je eigenlijk beter maar één keer per week vlees kunt eten in plaats van drie keer per dag, Frans van der Beek volgt de ontwikkelingen op het ge-

bied van duurzaamheid op de voet. Hij ergert zich aan de wijze waarop we van de Aarde lenen en weigeren om terug te betalen. En is blij met initiatieven die het welzijn van de planeet bevorderen. Frans geeft een rode kaart aan iedereen die het milieu en de natuur vernietigt en prijst met een groene kaart alle inspan- ningen die het leefklimaat bevorderen of herstellen.

Suggesties zijn welkom op fhjvanderbeek@gmail.com.

BLOEMEN VERSUS PESTICIDEN

Stroken met bloeiende kruiden en planten op akkers kunnen pesticiden deels overbodig maken. Dat blijkt uit een wereldwijde analyse door Deense onderzoekers. Roofinsecten zoals lieveheersbeestjes en zweefvliegen blijken dankzij de bloemstroken langer zonder prooi op akkers te kunnen overleven. De roofinsecten dienen als een biologische bestrijding tegen ongedierte waardoor veel minder schadelijke pesticiden nodig zijn.

Voorheen nam men aan dat er voortdurend prooien voor roofinsecten aanwezig moeten zijn om ze te laten overleven. De roofinsecten bleken zich echter ook een tijdlang met stuifmeel en nectar te kunnen voeden.

PVDD PAKT UIT

Wie lid is van de Partij voor de Dieren krijgt cadeautjes, zoals het boek van lijstaanvoerder Esther Ouwehand: Dieren kunnen de pest krijgen. En dan? Maar ook een prachtig magazine getiteld Kanarie (in de kolenmijn).

Het boek gaat over de oorzaken en oplossingen van zoönosen: infectieziekten die van dier op mens kunnen overgaan zoals het coronavirus en Q-koorts. Toen nog geen enkele minister ooit van zoönosen had gehoord, agendeerde Esther Ouwehand deze bedreiging voor de volksgezondheid al. Inmiddels is 75% van de infectieziekten die de mens bedreigen afkomstig uit het dierenrijk. De oorzaken:

menselijk ingrijpen in natuurgebieden, wereldwijde dierenhandel en uiteraard de intensieve veehouderij. Esther zet in haar boek de grondoorzaken van de huidige pandemie op een rij en toont aan hoe we nieuwe dreigingen kunnen voorkomen. Oplossingen die niet moeilijk hoeven te zijn, maar die wel politieke moed vereisen.

TOEKOMST VOOR HAANTJES

Duitsland verbiedt vanaf 2022 het versnipperen van jonge haantjes. Met een punctie in het ei kan immers al van tevoren het geslacht van het embryo bepaald worden. Deze haantjes worden nu nog, vaak al op de eerste dag van hun leven, gedood. Ze hebben immers geen ‘economische waarde’. Haantjes kunnen geen eieren leggen en zijn niet interessant voor de vleesindustrie, daarvoor groeien ze te traag. Met technologie

kan op de negende broeddag van het ei het geslacht van de embryo worden bepaald. Is het kuikentje een haantje, dan kan dat in een vroeg stadium uit de broedmachine worden gevist.

In Duitsland is al jarenlang discussie over de huidige praktijk waarbij jaarlijks 45 miljoen jonge haantjes vergast en versnipperd worden.

De dierenbeschermingswet van 2008 verbiedt dat dieren in het land gedood worden zonder goede reden. Nu is de hamvraag wanneer Nederland dit Germaanse voorbeeld gaat volgen.

WIETBRANCHE VERDUURZAAMT

Wat kan een bedrijf in de cannabisbranche doen op het gebied van verduurzaming?

Om te beginnen wordt er flink ingezet op milieuvriendelijke verpakkingen. Denk aan gripzakjes van bioplastic, verpakkingen van wietzaadjes die gemaakt zijn van PLA maïs kunststof, duurzaam geproduceerde accessoires zoals grinders of rolling trays. De bedrijven richten zich massaal op duurzame materialen zoals glas of metaal in plaats van plastic. Online bedrijven uit de wilde wietwereld willen zoveel mogelijk rekening houden met het milieu tijdens het verwerken, verpakken en verzenden van hun bestellingen. Dutch-Headshop, een online bedrijf binnen de cannabisbranche, zet ook al duurzame stappen. Vorig jaar werden alle verpakkingen die gebruikt worden voor huismerkproducten en verzendingen vervangen voor een milieuvriendelijke variant. Dat blowt een stuk gewetensvoller.

DUURZAAM LESGEVEN IETS VOOR JOU?

Het ambitieuze team van DuurzameLes.nl heeft als doel de jonge generatie in groep 7 en

8 op een aantrekkelijke manier te informeren over duurzaamheid middels een interactieve game. Vorig jaar hebben vrijwilligers hieraan meegewerkt en met liefst met 3500 leerlingen de game gespeeld, voor dit jaar is het doel 10.000 leerlingen! Daarom zoekt ‘DuurzameLes’

vrijwilligers die als ‘quizmaster’ een uurtje ‘les’

willen geven op een basisschool in hun buurt op de dag van de duurzaamheid in oktober 2021.

Voor meer informatie en aanmelden: https://

www.duurzameles.nl/.

TENNISBAL GAAT CIRCULAIR

Eén tennisbal, van productie tot afdanken, stoot 0,58 kilo CO2 uit. In een tennisjaar gaan er in Nederland bijna 5,5 miljoen tennisballen doorheen. Daarvan belandt 97 procent in de afvalbak, de verbrandingsoven of in de natuur.

De klimaatlast komt overeen met 18.833 mensen die van Amsterdam naar Barcelona vliegen.

Deze rekensom maakte bureau Ecochain voor ABN Amro. De bank wil iets doen aan die klimaatbelasting, samen met Renewaball, maker van een circulaire tennisbal. Als de tennisbal van oude ballen wordt gemaakt, is de milieubelasting een stuk kleiner. Het scheelt 5707 mensen die naar de Spaanse stad vliegen De productie is in Europa - minder transport - en het vilt van de bal is van wol en niet van nylon: geen microplastics door de lucht vliegen als je er met een racket tegen slaat. Omdat de Renewaball is gemaakt van oude tennisballen zijn er minder grondstoffen nodig. Vanaf eind maart zijn de eerste circulaire ballen te koop.

zoals dat in de 20-e eeuw nog vaak de gewoonte was.

Ethisch gezien is onze veeteelt alleen mogelijk zolang de mensen zichzelf als superieur beschouwen aan de dieren. Is dat vol te houden? Dieren catalogiseren als ondergeschikte wezens behoort tot de kern van heel wat godsdiensten en wereldopvattingen. Ik vind dat zeer problematisch. Niet alleen uit respect voor het dier, maar ook uit respect voor de mens. Alles wat we de dieren aandoen, doen we ook veel makkelijker onszelf aan. Als je mag neerkijken op dieren, is het makkelijker om neer te kijken op mensen, en zo kun je slavernij rechtvaardigen, kinderarbeid, misbruik, volkerenmoord.” Waarvan akte!

HET LEED DAT CHOCOLA HEET

Dat de productie van chocolade nog steeds met veel misstanden gepaard gaat, daar twijfelt niemand aan. 30.000 arbeiders en kinderen die als slaven werken alleen al op cacaoplantages in Ghana en Ivoorkust, de twee grootste producenten. De vraag is of de consument chocolade waar bloed aan kleeft, kan omzeilen door producten te kiezen van een willekeurige ranglijst. ‘Wij maken in elk geval nooit een rangschikking van de meest eerlijke producenten’, zegt Antonie Fountain van Voice Network. ‘Het is ontzettend moeilijk, omdat er zoveel parameters zijn waarmee je rekening kunt houden. Kijk je alleen naar slavernij? Of praat je ook over ontbossing en het loon van de boeren? Wij vinden het totaalplaatje belangrijk. In zijn eentje zal Tony’s Chocolonely het slavernijprobleem inderdaad niet hebben opgelost.

Dat beweren ze ook niet. Maar je kan zeker wel zeggen dat ze op de goede weg zijn.”

Nieuws op z´n Frans Nieuws op z´n Frans

9

De neushoorn is een vechtersbaas

Maak je snel uit de voeten als je ooit een neushoorn tegenkomt, hoewel die kans helaas steeds kleiner wordt. Klim onmiddellijk in een boom want het beest dat 1700 kilo kan wegen holt je met een snelheid 55 kilometer achterna. Nee, de neushoorn is niet bepaald aaibaar, maar wel onmisbaar in de wildernis.

Tekst: Frans van der Beek | Foto’s: PixaBay

De neushoorn is met zijn logge evenknie het nijlpaard een bezienswaardigheid door de omvang, de kracht en die scherpe punt op de neus. Wie zich afvraagt waar die hoorn voor dient volgt hier het antwoord. De puntige hoorn is het verdedigingswapen van het dier. Ze verdedigen er hun territorium, hun jongen en zichzelf mee. Een aanvallende neushoorn kan een in zijn territorium dringende auto zonder moeite door het portier stoten. De hoorn is ook de trots van de reus die wordt ingezet als uiterlijk kenmerk om vrouwtjes te imponeren en mogelijke concurrenten op de partnermarkt af te schrikken.

De dikke lappen huid lijken een keihard pantser.

Toch is deze huid zo gevoelig dat die snel uitdroogt en zelfs insectenbeten kan voelen. Hij rolt daarom graag door de modder want dat zorgt voor een extra beschermlaag.

De hoorn is geen bot. Eigenlijk is het een bundel met in elkaar gevlochten haren die alsmaar blijft groeien. De hoorn bestaat uit hoornstof, keratine, en is te vergelijken met het materiaal waar nagels en haren uit bestaan. De hoorn groeit elk jaar zo’n centimeter of zeven. Toch groeit hij de neushoorn niet eindeloos door omdat de hoorn door het gebruik ook slijt. Na slijtage of breuk groeit de hoorn weer aan, ook als hij is afgezaagd. Er is ooit

een zwarte neushoorn gevonden met een hoorn van bijna 1,5 meter lang.

Vechtersbaas

De neushoorn is na de olifant het grootste landzoogdier ter wereld. Er zijn in totaal vijf soorten neushoorns. De allergrootste is het witte neushoornmannetje. Deze joekel kan wel 3.500 kilo wegen! Meestal leeft een neushoorn alleen of in een klein groepje. Dat is maar goed ook, want het is een vechtersbaas. Vooral mannetjes willen graag laten zien dat ze de sterkste zijn. Bijna de helft van alle mannetjesneushoorns gaat dood door met andere mannetjes te vechten.

In Azië is hoorn populair in de traditionele geneeskunde. Er is een diep geworteld geloof dat hoorn kanker kan genezen. Deze genezende werking is nooit wetenschappelijk aangetoond, maar zolang er geloof is en vraag naar het ingrediënt, is er voor stropers reden om te jagen op de dieren. Op de zwarte markt doet een kilo hoorn tienduizenden euro’s (in 2017 worden prijzen genoemd tussen de 30.000 en 50.000 per kilo). Die marktwaarde stimuleert stropers om hoorns van de neushoorns te scoren.

Hoorn wordt vermalen in medicijnen die ook worden gebruikt bij hoge koorts, duizeligheid en

bloedneus. Vanwege de prijs van het middel zijn het vooral de rijken die het gebruiken bij ziektes als kanker. De handel in hoorn is big business en de vraag naar de medicijnen houdt de stroperij in stand. Gemalen neushoorn wordt ook verwerkt in middelen, waarvan wordt aangenomen dat ze lustopwekkende kwaliteiten hebben. Vooral Chinezen zweren bij neushoorn als afrodisiacum.

Duizend doden

Stropers stelen zelfs opgezette neushoornkoppen uit musea en hoorns van exemplaren die in een dierentuin leven. Als de stropers op jacht gaan in de jungle doden ze meestal hun prooi. Voor het verkrijgen van de hoorn is dat niet nodig, maar ze doen het toch door de snelheid en het gemak. Een afgezaagde hoorn groeit weer aan en dan kan de neushoorn verder leven en voor nakomelingen zorgen. Stropers maakt dat niets uit. De stroperij kost jaarlijks meer dan duizend neushoorns het leven. Een manier om het stropen te beletten is de handel van hoorn te legaliseren.

Dan daalt de prijs van de hoorn en wordt stropen risicovoller en minder winstgevend. Legalisering breekt dan het monopolie van stropers. In Afrika zijn er landeigenaren waar meer dan duizend neushoorns leven. Als de hoorns van die neushoorns wordt afgezaagd (dat noemen ze oogsten), blijven de dieren leven. De hoorns worden bijna helemaal afgezaagd, tot net boven het bot en groeien in een jaar tijd weer helemaal aan. Afzagen van de hoorn is te vergelijken met het knippen van de nagels. Na een jaar kan er opnieuw worden geoogst. Tegenstanders van legalisering zijn juist bang dat er meer gejaagd gaat worden bij legalisering.

Leefgebied

Het verliezen van leefgebied wordt gezien als één van de grootste bedreigingen voor 85% van de bedreigde diersoorten. Menselijke activiteit is de belangrijkste oorzaak. Door de manier waarop de mens de natuurlijke bronnen gebruikt, wordt de natuur waar de dieren wonen verstoord.

Soms worden hele gebieden weggehaald, zoals bij ontbossing. Ook kleinere aanpassingen, zoals de bouw van grote wegen, dammen of akkers, kan het leefgebied van dieren veranderen. Dat geldt helaas ook voor de neushoorn die al zestig miljoen jaar op deze planeet rondstruint maar nu zelf moet rennen voor zijn leven.

“Vooral Chinezen zweren bij neushoorn als

afrodisiacum”

Natuur

Meer informatie: De Ambachtelij ke • Tel: 0226-364400 • www.deambachtelij ke.nl

Harmonie Specialties

Anu13

verzorgend en verzachtend voor het anale gebied

Problemen met de huid in het anale gebied komen regelmatig voor, maar veel mensen blijven hier lang mee door lopen zonder er iets aan te doen. Anu13 is een am- bachtelijk vervaardigde zalf met 13 actieve plantenextracten/-oliën.

Anu13 verzorgt, verzacht, voedt en beschermt een rode en gevoelige huid op natuurlijke wijze.

Harpago Spiergel

voor soepele spieren

De Harmonie Harpago Spiergel is volgens oude traditionele receptuur vervaardigd met heilza- me kruidenextracten en kostbare biologische oliën als Duivelsklauw, Smeerwortel, Macadamia olie en Jojoba olie. Een unieke en krachti- ge samenstelling die bij regelmatig gebruik helpt voor soepele spieren.

Klovenzalf

voor de verzorging van kloven en uit- gedroogde huid

Kloven is huid dat zo droog is waar- door er kleine barstjes ontstaan.

Naast dat dit heel vervelend is, kan het behoorlijk pijnlijk zijn. Harmonie Klovenzalf is verrijkt met zuivere biologische oliën voor het intensief voeden, verzorgen en beschermen van de huid. Bij regelmatig gebruik zal de huid minder snel barstjes vertonen.

Aloe Vera Multi Repair Gel

bij een ruwe, schrale, rode en gevoelige huid

Voor een optimale verzorging van een ruwe, schrale, droge, rode en gevoelige huid. Ook ideaal te ge- bruiken na het scheren, als afters- un en ter verzorging en verzach- ting van de huid bij muggenbeten.

Makkelijk smeerbaar en trekt snel in.

G E G A R A N D E E R D V R I J VA N :

PA R A F F I N E , SY N T H E T I S C H E K L E U R - , G E U R - &

C O N S E R V E E R STO F F E N .

100% GECERTIFICEERD NATUURLIJKE REINIGERS

De basis van natuurlijke schoonheid is een schone huid. Het gezicht reinigen is dan ook de eerste stap en misschien wel de belangrijkste stap in een goede huidverzorging. Earth Line reinigingsproducten werken diep en mild. Voor een stralende, zuivere en gezonde huid.

• Gecertificeerd natuurlijk.

• Biologisch afbreekbaar.

• De meeste producten zijn geregistreerd bij The Vegan Society.

• Vrij van microplastics.

www.earthline.nl www.earthline.nl

diep en mild. Voor een stralende, zuivere en gezonde huid.

050Y_adv_el_gezichtsreinigers_ha_heilzaam_producten_krantvdaarde.indd 1

050Y_adv_el_gezichtsreinigers_ha_heilzaam_producten_krantvdaarde.indd 1 24-02-21 08:5924-02-21 08:59

10 11

Climate Justice

Op grond van de grote verschillen in energiegebruik is de term ‘Climate Justice’

in gebruik genomen. De gebruikers van veel fossiele energie, ook gedurende vele jaren, zijn daarom veruit de grootste veroorzakers van de klimaatontwrichting. Zij hebben dan ook veruit de grootste verantwoordelijkheid om de klimaatontwrichting effectief tegen te gaan en armere landen zoveel mogelijk te helpen. In VN- verband wordt dat ook onderkend.

Footprint Justice

Met grondstoffen en het gebruik van landbouwgrond is het niet anders. Ook hier zien we dat de rijke landen een onverantwoord groot beslag leggen op de mondiale gronden en grondstoffen. Voor veel mensen is er bijna niets over en dat betekent vaak armoede. Tegen die

onaanvaardbare situatie wordt nauwelijks iets structureel ondernomen. Om dat aan de kaak te stellen ben ik een paar jaar geleden de term

‘Footprint Justice’ (Voetafdruk Rechtvaardigheid) gaan gebruiken, en schreef er een essay over, dat op diverse sites werd gepubliceerd, en recent nog op de site www.resilience.org in de VS is geplaatst.

Mondiale voetafdrukken

Om positief stelling te nemen is het uitgangspunt

‘A Fair Earth Share is a Human Right, for present and future generations’ geformuleerd. Het interessante is dat een eerlijk Aarde-aandeel tegenwoordig gekwantificeerd kan worden.

Met het model van de ‘Ecologische Voetafdruk’

worden door het Global Footprint Network elke twee jaar de gemiddelde mondiale voetafdrukken van alle landen berekend. De onderlinge

verhoudingen, die met hetzelfde model worden

berekend, bieden de wetenschappelijke getallen van de ongelijke verdeling tussen landen. Met het Platform Duurzame en Solidaire Economie wordt het project ‘Footprint Justice’ nu verder ontwikkeld. De bedoeling is het recht op een ‘Fair Earth Share’ uiteindelijk vastgelegd te krijgen in het internationale recht. Voor de volgende stappen werd een samenvatting gemaakt, met de belangrijkste stappen die reeds gezet werden.

Met dit project worden met name de grote voetafdrukken van de rijke landen mondiaal ter discussie gesteld.

Steunverklaring

Er zijn vervolgens met diverse personen en organisaties contacten gelegd, en zo is het plan ontwikkeld om bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag een ‘Advisory Opinion’ aan te vragen. Het project is nu in de fase gekomen dat er een paar landen worden gezocht, liefst een of meer rijke landen en ook een of meer landen met een laag nationaal inkomen, die het genoemde uitgangspunt op de agenda van de Verenigde Naties willen zetten. Als daar het uitgangspunt wordt aangenomen, mogen alle landen zich tegenover het Internationaal Gerechtshof erover uitspreken, en volgt er een uitspraak van de rechters. Belangrijk daarvoor is ook de steunverklaring voor ‘Footprint Justice’, die gezamenlijk is afgegeven door de hoogleraren Hans Opschoor, Jan Pronk en Nico Schrijver.

Wellbeing Economy Governments

Om een lang verhaal kort te maken: in 2020 werd het Platform Duurzame en Solidaire Economie lid van de mondiale Wellbeing Economy Alliance (WEAll – www.weall.

org ). Daarbij zijn ook enkele landen met een nieuwe visie op economie aangesloten, als eerste Nieuw Zeeland, Schotland en IJsland (alle drie met een vrouwelijke premier!), en daarna zijn Wales en Finland erbij gekomen (Canada zit in de wachtkamer). Deze landen zijn gaan samenwerken als de Wellbeing Economy Governments (WEGo). De econoom Katherine Trebeck is een van de initiatiefnemers en grondlegger van dit nieuwe economische gedachtegoed, waarin de focus ligt op welzijn en niet op materiële welvaart. Deze landen geven dus voorrang aan nieuwe indicatoren, die ze belangrijker vinden dan het Bruto Nationaal Product. Toen Trebeck de informatie over het Footprint Justice-project had gezien, reageerde ze gelijk enthousiast. Daarna is via WEAll in januari 2021 een daarvoor speciaal gemaakt verzoekschrift aan de nu vijf WEGo-landen gestuurd. In het verzoekschrift staat de vraag centraal of zij het initiatief zouden willen nemen de genoemde ‘Advisory Opinion’ over ‘A Fair Earth Share is a Human Right, for present and future generations’ op de agenda te plaatsen van de Algemene Vergadering van de VN. We kunnen dus gerust stellen dat 2021 een spannend jaar wordt voor Footprint Justice.

Transitie Transitie

Grote landelijke voetafdrukken mondiaal ter discussie gesteld

Van diverse berekeningen en rapporten weten we dat de rijke landen

onevenredig veel van de Aarde gebruiken, wat tot grote sociale en ecologische problemen heeft geleid. Dat begon al in de koloniale tijd en liep door de groei van de internationale handel steeds meer uit de hand. Lange tijd werden deze ruwe getallen gehanteerd: 20% van de mensen op Aarde, vooral in de rijke landen, gebruikt ongeveer 80 tot 85% van de jaarlijks verhandelde (fossiele) energie, grond en grondstoffen.

Tekst: Jan Juffermans

De geldboom draagt geen vruchten meer

Tot op heden wordt geld nog beschouwd als een belangrijke productiefactor in de economie. Financieel rendement is de sleutel, rente de normaalste zaak van de wereld en wie het geld bezit, heeft het eigendom. Het begin nu te dagen dat geld het misschien niet meer gaat redden. We horen steeds vaker over negatieve rente; de

‘geldboom’ draagt geen vruchten meer. Feitelijk is er natuurlijk ook geen geldboom, ook al verschuilt geld zich weliswaar achter termen die ontleend zijn aan begrippen uit de natuur – ‘een appeltje voor de dorst’, ‘spaarvarken’, om er maar een paar te noemen. Hoe krijg je een nieuwe kijk hierop? Volgens Kariene van Steenoven is het eigenlijk heel simpel: “Kijk en kijk nogmaals en je ziet een nieuwe wonderlijke wereld en je gaat de natuur anders waarderen.

Een wonderbar doet wonderen

Met crowdfilmen de seizoenen vastleggen. Het wonder van de natuur zichtbaar maken. En dan kun je niet anders dan de keuze maken om er voor te gaan zorgen. De Wonderbar is een uitzichtbank, het gastvrije middelpunt van buitenruimtes als natuurgebieden, eilanden, landgoederen, parken, openbare ruimten.

Kariene neemt als top horeca-ontwerper de buitenboel nu

onder handen; daar waar de vogels fluiten. En eigenlijk hoef je dan alleen maar te kijken en de economie wordt weer aards. De Wonderbar vangt herinneringen van het uitzicht, en vat dit samen in een filmpje. De bezoeker maakt de foto, de wonderbar doet de rest en produceert het filmpje. En . . als je eenmaal anders kijkt krijgt het spaarvarken ook een andere gedaante.

Spaarvarkens of varkens sparen

Het spaarvarken transformeert in varkens sparen; oftewel zuinig zijn op onze dieren. De geldboom laten we composteren. Oftewel, het geld gaat terug de aarde in.

Bijvoorbeeld in Varik, toen Henry Mentink besloot om de grond van het bekende Veerhuis eenmalig vrij te kopen en terug te geven aan de Aarde. Nooit meer handelen in stukjes Aarde dus. Composteren betekent omzetten.

Geld wordt omgezet naar zorg voor de Aarde. Dat kon ook, omdat in 2020 schenkgeld werd aangeboden aan het Veerhuis voor het vrijkopen van grond.

Investeerders; grijp je kans

Ook investeerders zien nieuwe mogelijkheden. Zij zochten al lang naar een oplossing om hun geld een brug te laten zijn naar de nieuwe samenleving. De formule was simpel.

Investeer bijvoorbeeld in grond en zie af van rendement.

Laat vervolgens de ondernemer in 10 of 30 jaar het geïnvesteerde bedrag terugbetalen uit de overwinst van

zijn bedrijf (immers zijn pacht is nihil). Wat ook kan is dat de gemeenschap geld bij elkaar haalt met donaties. Je zou het transvestment kunnen noemen; het geld transformeert de €-waarde van grond naar nul. Met vrije grond ontstaat er dan een kostenspiraal naar beneden en biospiraal naar boven. Mooi toch?

Rendement voor de samenleving

Door de inzet van transvesteerders ontstaat een enorm potentieel, omdat er geen aankoop van grond meer nodig is en dus alles goedkoper wordt. Je kunt dan een duurzamer huis bouwen dat generaties mee gaat. Voor nieuwe toetreders van de woningmarkt komt een eigen huis in zicht. We kunnen ook meer gezonde producten oogsten van de Aarde, omdat de Aarde helemaal vrijgekocht is. Dat werkt generaties door met een hoog rendement voor de natuur en de samenleving. Nu moet een boer soms wel tot 70% van zijn opbrengst betalen aan de pacht van grond.

Ja, het is een beetje ironisch want voor ons lijkt het nieuw, maar inheemse volkeren wisten het al jaren. Maar goed, wij snappen het nu en kunnen dan genieten van elkaar en de natuur. Dit is een echt voorbeeld van een kijkdoorbraak en dat vraagt nog wel durf en veerkracht. Helemaal als je de hele Aarde op de Werelderfgoedlijst wil zetten.

Op 22 april de Dag van de Aarde.

Webinar: “Een kijkdoorbraak voor de Aarde”

Henry Mentink presenteert in een webinar een nieuwe kijk op de economie en samenleving. Over de Aarde en de kunst

van het kijken. Hoe we samenleven. Hoe we de economie organiseren. Alle mooie plannen m.b.t. duurzaamheid en zorg voor de Aarde zijn altijd ondergeschikt aan het financiële plaatje van de Balans en V&W. We presenteren

in deze Webinar het nieuwe “Waardevenster”. Het is een opzet waarin geld, natuurwaarden, de mens en de liefde en nog meer, samen één zijn. Ook spreken we over het basisinkomen en hoe die kan bijdragen aan gezonde economie en mooie Aarde. Doe mee en meld je aan op

kijkdoorbraak.nl

Veerkracht

Je moet soms kunstenaar zijn om simpele antwoorden te vinden. Toos maakt het eenvoudig met het verzamelen van veren. Ze liggen soms zomaar voor je voeten. Een veertje.

Een cadeau van de vogels voor ons. Teer, verfijnd en uniek zijn ze, die veertjes. Wij nodigen je uit om de veren op je pad te rapen en te verzamelen en een buiging te maken voor de mooie Aarde waarop we mogen rondlopen. Toos gaat van de veren vleugels voor de samenleving maken.

Om elkaar te bemoedigen in veerkracht. Het rapen van de veertjes is een herinnering aan de veerkracht en kracht van de vogels.

“Met het oprapen van een veer maak je een buiging voor de

Aarde”

Ben je door het lezen van dit artikel in de doen-modus gekomen? Ga dan hierna direct naar buiten en zoek een veer met een buiging voor de Aarde. Stuur het op naar het Veer-huis met een verhaaltje van grote en kleine mensen die in lastige tijden opgetild zijn door de ander. Als we de hele Aarde op de Werelderfgoedlijst willen zetten zijn bovenstaande kijkdoorbraken nodig. Ga naar kijkdoorbraak.

nl en volg onze sprankelende kijk, blik, inzicht, en doorkijk op de Aarde. Meld je bij een van de kunstenaars om mee te doen. Tevens een mooie steun voor de kunstenaarswereld.

Zie: kijkdoorbraak.nl

Bij het Veerhuis te Varik, gekluisterd aan de dijk, is het idee van een “Kijkdoorbraak”

geboren. Over kunstenaars met een vernieuwende kijk op de Aarde; gerelateerd aan een totaal nieuwe blik op de economie. Het brengt ons weer met de voeten op de grond; onze Aarde. Economie is eigenlijk helemaal niet saai; lees maar.

Een kijkdoorbraak voor de Aarde

Hoe? We gaan geld composteren met een kunstenaarskijk op de Aarde.

Tekst: Henry Mentink

12 ^{Inspiratie Inspiratie} 13

Welzijn als graadmeter voor een menselijke samenleving

Tekst: Ivo Valkenburg

Cordaro (1985) groeide op in de kleine Amerikaanse stad Scranton, Pennsylvania, voor sommigen bekend van de filmopnames van de Amerikaanse versie van de Britse comedy The Office. In een grootschalig onderzoek naar de mentale gezondheid van de bevolking in alle steden van Amerika, scoorde Scranton het allerlaagst.

“Ik heb veel familie en vrienden zien lijden aan psychische problemen, maar niemand sprak erover.

Laat staan dat er iets werd gedaan aan het voorkomen, behandelen of genezen ervan. Toen ik vijf jaar was, zijn mijn ouders gescheiden en mijn moeder vervulde vanaf dat moment een sleutelrol. Ze bracht me bij dat onderwijs de sleutel is voor succes in het leven. Toen ik het onderzoek onder ogen kreeg over het gebrek aan welzijn in mijn eigen geboortestad realiseerde ik me dat ik onbewust al lange tijd in de psychologie van de mens was geïnteresseerd. Ik verslond alle boeken over menselijke emoties en kwam op het pad terecht van de psycholoog Paul Ekman.”

Ekman (1934) is pionier op het gebied van onderzoek naar emoties en gelaatsexpressies. Zijn internationale studies hebben model gestaan voor andere

psychologen. Hij werkte onder meer samen met John Cleese in de BBC-documentaire The Human Face, adviseerde de makers van de animatiefilm Inside Out waarin de kijker de emoties volgt van het meisje Riley en is bevriend met de Dalai Lama met wie hij onder meer The Atlas of Emotions (www.atlasofemotions.

org) ontwikkelde, een online instrument om beter te begrijpen wat emoties zijn en hoe ermee om te gaan.

“De systeemcrisis waarin de wereld verkeert, is geworteld in

een samenleving die niet meer weet wat het is om welzijn binnen zichzelf te ervaren”

“Drie jaar lang heb ik intensief met Ekman

samengewerkt op het gebied van menselijke emoties en bedrog. Hij werd mijn eerste belangrijke mentor op het vakgebied van de psychologie. Ik had het grote geluk om op de schouders van een reus te staan en te zien wat er allemaal in het leven mogelijk is.”

Contentment

“Na de leerzame periode bij Ekman werd ik geaccepteerd aan de faculteit psychologie van UC Berkeley en begon ik te werken in het Social Interaction Lab van Dacher Keltner, tevens oprichter van het Greater Good Science Center, een interdisciplinair onderzoekscentrum gewijd aan de wetenschappelijke kennis van individueel geluk, mededogen, sterke sociale binding

en altruïstisch gedrag. In 2009 werd ik directeur van het Universal Expression Project, waar mijn team wereldwijd werkte aan het decoderen van de non- verbale taal van de menselijke emotie. Dit onderzoek groeide uit tot een van de grootste interculturele studies naar 22 emoties in elf landen, op vier continenten. We analyseerden elke spierbeweging in 5.500 emotionele uitdrukkingen van mensen over de gehele wereld. We hebben meer dan dertig non-verbale gezichts- en vocale expressies gevonden die universeel blijken te zijn, dwars door alle verschillende landen en culturen heen.”

“We hebben een aantal baanbrekende ontdekkingen gedaan in deze studie, maar

Daniel Cordaro behoort tot de top van wetenschappelijk onderzoekers op het gebied van emotie, psychologie en menselijk welzijn. “Als ik iets heb geleerd, dan is het wel dat het najagen van geluk een illusie is. Economische groei, meer geld, meer macht, meer succes en meer erkenning geeft ons extra energie, maar het geluksgevoel is kortstondig. Duurzaam geluk vraagt om een radicale verandering van perspectief”, aldus Cordaro, die als oprichter van The Contentment Foundation scholen, lokale gemeenschappen, gezinnen, bedrijven en landen helpt om het menselijk welzijn van binnenuit te cultiveren.

Daniel Cordana en zijn vrouw Lisa Michiko Flynn (People Officer at The Contentment Foundation) in Bhutan

Taktshang (Tijgernest) is een Tibetaans boeddhistisch klooster in de

bergstaat Bhutan en ligt 3120 meter boven zeeniveau

14 15

wat mijn leven het meeste heeft veranderd, is wat ik leerde over de kracht van contentment, een emotie die tot die tijd weinig of geen aandacht had gekregen in het vakgebied van de positieve psychologie. Het woord contentment is geworteld in de oorspronkelijke Latijnse betekenis van ‘degene die heel of compleet is’.

In de oudheid werd al gesproken over contentment als de hoogste staat van mens-zijn, hetgeen een consistente visie bleek te zijn in alle door ons bestudeerde culturen.

In alle grote geestelijke stromingen der mensheid wordt er al duizenden jaren over gesproken. Het helpt ons om in de volheid van ons mens-zijn in de wereld te kunnen staan. Iedereen kan het binnen zichzelf cultiveren. Het is een vaardigheid die je kunt leren.”

“Contentment is een staat van mens-zijn waarin je innerlijke rust en compleetheid ervaart, ongeacht de situatie om je heen. Is voor de ervaring van geluk altijd iets nodig buiten jezelf, je wilt iets meer hebben, iets meer doen of iets meer zijn, bij contentment ervaar je dat het zonlicht vanbinnen altijd al schijnt, ongeacht wat het weer buiten is. In het midden van de chaos, pijn, verdriet of lijden, kun je echt geluk ervaren dat op elk gegeven moment altijd al binnen jezelf aanwezig is.”

Passiviteit

Maakt contentment je niet passief? “Helemaal niet. In de dagelijkse praktijk verwarren mensen contentment vaak met passiviteit, zelfgenoegzaamheid of apathie.

Contentment heeft daar echter niets mee te maken.

Contentment is juist een zeer actieve toestand waarin we volledig betrokken zijn bij wat we in het leven meemaken. We ontmoeten het leven onvoorwaardelijk zoals het is. Kijk bijvoorbeeld naar leiders. Als ze het talent van contentment onvoldoende of niet hebben

ontwikkeld, dan zie je hoe ze meestal zeer reactief zijn. Weinig opgewassen tegen de problemen. Het is moeilijk om met zulke leiders samen te werken. Ze worden gemakkelijk door hun emoties overmand.

Ze klagen veel en geven de buitenwereld de schuld.

Vergeet niet dat problemen gegarandeerd altijd onderdeel uitmaken van wat we in het leven doen.

Het gaat erom hoe we met die problemen omgaan.

Leiders die contentment op een hoger niveau hebben ontwikkeld, blijven ook onder druk van moeilijke omstandigheden rustig, beheerst en geïnspireerd.

Ze begrijpen simpelweg dat ze met een probleem te maken hebben en werken vanuit een kalme geest aan de oplossing van het probleem. Dat geeft ruimte aan creativiteit. Zo gemakkelijk is het echt. Ze gaan gewoon met het probleem zelf aan de slag, in plaats van volledig in beslag te worden genomen door de (emotionele) reacties op het probleem. Het verschil tussen wel of geen contentment is als tussen de kalmte van een wijze en een kip die zonder kop rondloopt.”

“Juist met de enorme uitdagingen van de 21ste eeuw hebben we effectieve change makers nodig, die weten dat een andere wereld begint binnen onszelf. Het is contraproductief om vanuit boosheid, frustratie of trauma de wereld te verbeteren. In plaats daarvan hebben we ingrediënten nodig zoals inspiratie, kracht en doorzettingsvermogen om vanuit liefde

en compassie de samenleving te vernieuwen.

Wetenschappelijke studies tonen ook aan dat ons creatieve oplossingsvermogen voortvloeit uit een kalme geest, en dat angst en bezorgdheid onze creativiteit juist blokkeren. Contentment ligt aan de wortel van onderlinge samenwerking van mensen.

Het is het fundament van gezonde, menselijke verhoudingen.”

Chok Chay

De liefde voor zijn vrouw Lisa Michiko Flynn bracht hem in het Koninkrijk Bhutan.

“Ik was tot over m’n oren verliefd en wilde indruk maken op deze ongelofelijk mooie vrouw die ik in 2013 heb ontmoet. Bhutan stond op haar bucket list en in stoute overmoedigheid heb ik haar beloofd haar naar Bhutan te brengen. Ze was voor mij een bron van inspiratie die hoog in de bergen van de Himalaya heeft geleid tot een climax in mijn onderzoek. Wat ik me nooit had kunnen voorstellen, was dat Bhutan een groot geheim had om met mij te delen. In de afgelegen bergen van Oost-Bhutan maakte ons onderzoeksteam verbinding met de inwoners van een dorp dat niet eerder contact had gehad met de buitenwereld. Ze hadden geen kranten, elektriciteit of telefoons. Ze gebruikten het woord chok chay als een uitdrukking van contentment – dat letterlijk vertaald ‘de kennis van het genoeg’ betekent. Ze beschreven de betekenis als

‘hier en nu, alles is perfect zoals het is zonder iets meer te hoeven doen’. Het was voor mij het begin van een belangrijke innerlijke reis.

Nog steeds ben ik onderweg. Het is een verademing om vanuit The Contentment Foundation samen te werken met zoveel mensen die op eenzelfde reis zijn.

We bekrachtigen elkaar.”

Bruto Nationaal Geluk

Bhutan woont in het hart van Cordaro. Hij werd diep geraakt door de schoonheid van de Bhutaanse bevolking en maakte er veel vrienden. “Bhutan speelde een belangrijke rol in de poging opnieuw te definiëren wat ‘ontwikkeling’ betekent. Volgens het land zijn economische indicatoren zoals het bnp en de productiviteit van werknemers onnauwkeurige factoren om het nationale welzijn te meten. Het Aziatische koninkrijk berekent daarom sinds 1970 zijn

‘omzet’ in bruto nationaal geluk in plaats van bruto nationaal product. Geen enkel ander land had tot die tijd zo naar economie gekeken. Het accent ligt op duurzaam welzijn voor mens, natuur en samenleving.

Zo mogen de economische activiteiten de natuurlijke hulpbronnen en de kwaliteit van moeder aarde niet aantasten. We zijn blij en dankbaar om vanuit ons uitgebreide lesprogramma, de vier pijlers van welzijn, Bhutan te kunnen ondersteunen met de praktische vertaling van welzijn en geluk in het dagelijks leven.”

Welzijnseconomie

Bhutan staat sinds een tijdje niet meer alleen in de holistische benadering van economie. De vrouwelijke premiers van Schotland, IJsland en Nieuw-Zeeland hebben een netwerk opgericht om ‘welzijn’ te gaan meten als het gaat om het economisch succes van het land. De Canadees Yannick Beaudoin (directeur Ontario en Noord-Canada bij de David Suzuki Foundation), schetste onlangs voor het New Financial Forum ook al een wereldwijde beweging van mensen, organisaties en landen die steeds meer open staan om te gaan handelen vanuit een nieuw paradigma: een economie van welzijn en geluk.

Zo is onlangs Wellbeing Economy Alliance opgericht (www.wellbeingeconomy.org), een wereldwijd platform van mensen, landen en organisaties die zich actief inzetten voor de integratie van een welzijnseconomie. In Nederland ondersteunt Willem Vreeswijk vanuit de stichting New Financial Forum actief het initiatief van de Scale of Significance (www.

scaleofsignificance.org), die een thermometer voor de nieuwe economie ontwikkelt en zowel de financiële als de sociaal maatschappelijke waarden van een organisatie meet. In Oostenrijk startte in 2010 de burgerbeweging Economy for the Common Good op initiatief van Christian Felber. Inmiddels ondersteunen meer dan 2.000 bedrijven en organisaties het initiatief dat inmiddels verspreid is naar Duitsland, Zwitserland, Italië, Spanje, Nederland, Zweden, Chili en het VK.

Ruim 500 bedrijven publiceren jaarlijks een holistische jaarrekening, a Common Good Balance Sheet. Daniel Cordaro en het Koninkrijk van Bhutan staan al een tijdje niet meer alleen in hun vooruitstrevende opvattingen om economie de mens en de natuur te laten dienen, in plaats van andersom.

The Contentment Foundation

The Contentment Foundation richt zich op het verlichten van interne armoede, de armoede van hart, geest en ziel. “We helpen kinderen en volwassenen

om innerlijk een onverwoestbare kracht te cultiveren die niet wordt beïnvloed door wat dan ook in de buitenwereld. We hebben een wereld voor ogen waarin mensen zich realiseren compleet en perfect te zijn zoals ze zijn. We richten ons primair op het eco- systeem van scholen, de leraren, studenten, ouders en medewerkers”, aldus Cordaro die onderwijs als de basis ziet voor de overdracht van kennis op het gebied van menselijk welzijn.

“We hebben een uitgebreide online bibliotheek ontwikkeld met de allernieuwste en meest geavanceerde praktisch toegankelijk gemaakte wetenschappelijk kennis. De bibliotheek is voorzien van een curriculum rondom 48 thema’s inzake het fysieke, mentale en emotionele welzijn van de mens.

Alle aspecten van welzijn worden besproken en via een ruime hoeveelheid praktische oefeningen in vaardigheden wordt geleerd hoe de kennis kan worden geïntegreerd in de dagelijkse praktijk van het leven.”

“We helpen ook scholen, organisaties en overheden bij het meten van welzijn. We werken daarvoor samen met onderzoekers verbonden aan enkele van de beste universiteiten ter wereld om de impact van ons werk doorlopend te bestuderen. Daarnaast publiceren we eigen onderzoek en populaire artikelen over de universele essentie die de grootste levensbeschouwelijke stromingen en filosofische bewegingen met elkaar verenigen.”

Systeemcrisis

“De systeemcrisis waarin de wereld verkeert, is geworteld in een samenleving die niet meer weet wat het is om welzijn binnen zichzelf te ervaren.

We durven de lichte en donkere aspecten binnen onszelf nauwelijks of niet aan te kijken en projecteren vervolgens alle onbalans op de buitenwereld. Ware kracht ontstaat pas als we de plussen en minnen binnen onszelf oprecht aandacht durven te geven. Als we vanuit innerlijke kracht en compleetheid opstaan, zijn we in staat om wonderen te verrichten. Maar het zijn geen wonderen. Het is niets anders dan een manifestatie van menselijk potentieel. Ik zie wereldwijd steeds meer mensen een vollediger potentieel leven.

Naarmate je meer de innerlijke compleetheid en wijsheid binnen jezelf ervaart, hoe meer je met liefde en compassie kunt bijdragen aan het welzijn van alle bewoners op onze planeet aarde.”

“Een tijdje geleden vertelde ik een van de hoogste Rinpoches (spiritueel leiders) in Bhutan over ons werk van The Contentment Foundation. Hij stak zijn duim omhoog en zei: ‘really cool’. Daar krijg ik een grote glimlach van op m’n gezicht. Binnen één generatie heb ik een wereld voor ogen die een richting opgaat waarbij de mensheid groeit naar een groter zelfbewustzijn en innerlijke heelheid. Het is mijn doelstelling om de kwaliteit van leven van één miljard kinderen en één miljard volwassenen – 25 procent van de wereldbevolking – significant te verbeteren. Als wij er niet voor zorgen dat de toekomst is geborgen voor de kinderen van morgen… wie dan wel?”

Dit artikel is eerder verschenen in het New Financial Magazine, een uitgave van de Stichting New Financial Forum die stelt zich ten doel om ‘brandstof’ te leveren aan mensen, bedrijven en organisaties en die hen financieel-economisch vooruithelpt om van betekenis te zijn in een nieuwe economie van welzijn voor mens, natuur en samenleving (www.newfinancialforum.nl).

Meer informatie: www.contentment.org

“We helpen scholen, organisaties en overheden

bij het meten van welzijn”

“Het is mijn doelstelling om de kwaliteit van leven van één miljard kinderen en één miljard volwassenen

significant te verbeteren”

Daniel Cordaro: “Alles is perfect zoals het nu is.”

“Onderwijs is de basis voor de overdracht van kennis op het gebied van menselijk welzijn.”

Inspiratie Inspiratie

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending. Mail naar:

redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond

door onze partner LandschappenNL met het boek “Lekker Landschap” over foodwalks en eten uit de natuur van LandschappenNL en een DVD van BBC EARTH.

FOTOWEDSTRIJD

LandschappenNL

LandschappenNL is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreëren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. LandschappenNL werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

Samen voor ons Landschap

Afgelopen februari was het eindelijk weer eens mogelijk. Koning Winter heerste over het land en op veel plekken kon geschaatst worden. Zo ook op het Tjeukemeer in Fryslân en dat leverde dit mooie plaatje op. Hoe vaak we dit soort taferelen nog zullen zien is voer voor speculatie. Enerzijds warmt de aarde op, anderzijds neemt de kans op extreem weer ook toe. Hoe dan ook, Friesland is natuurlijk een schaatsprovincie bij uitstek. Grote delen van het Tjeukemeer zijn niet diep, zodat het ijs zich hier snel kon ontwikkelen. Dit meer, dat de Friezen Tsjûkemar noemen is nooit drooggelegd, hoewel daar in de 19e eeuw wel plannen voor waren. Dat zou sowieso een moeilijk karwei zijn geweest omdat het meer in het veen ligt, waardoor continu water uit de ondergrond omhoog blijft komen. Achter het mooie plaatje gaat ook een tragiek schuil. Daarmee doel ik niet op de verhalen over verdronken dor- pen, maar op het verdwijnende veen. Al tientallen jaren lang wordt het waterpeil verlaagd, zodat zware machines het land op kunnen. Het gevolg is dat het veen droogvalt en oxideert, waardoor de bodem elk jaar 1 à 2 cm daalt. Als je bedenkt dat de meeste veenlagen in Friesland maar enkele meters dik zijn, dan wordt duidelijk dat het niet lang zal duren voordat het veen volledig zal zijn verdwenen. Daar komt bij dat de oxidatie ook veel CO2 de lucht in brengt. Hoog tijd voor slimme oplossingen dus, waarbij bezien moet worden in hoeverre de huidige vormen van landbouw nog te handhaven zijn in deze veengebieden.

Gerrit-Jan van Herwaarden, LandschappenNL

Deze foto is gemaakt op het Tjeukemeer in Friesland. Eerder die dag waren we gaan kijken bij het Nannewiid, maar aangezien het daar overvol was besloten we het Tjeukemeer te bekijken. Er waren op dat moment maar een klein aantal schaatsers te bekennen. We waren in eerste instantie niet zo zeker of het ijs dik genoeg was, maar uiteindelijk bleek het wel sterk genoeg te zijn. Schaatsen op natuurijs vind ik een van de mooiste dingen die er is, vooral op een plek als het Tjeukemeer. Ik kan hier ontzettend van genieten en ben ook erg blij dat we dit mee mochten maken deze winter. Na een aantal uur op het ijs te hebben gestaan begon de zon te zakken en dat zorgde voor een ontzettend mooi plaatje.

Jim Dhore, winnaar fotowedstrijd

Winnende foto Foto: Jim Dhore

18 19

De waarom vraag van Frans Timmermans

De wetenschap reikt ons de antwoorden op de waarom vraag van Timmermans aan:

klimaatontwrichting, dramatisch verlies van biodiversiteit, alarmerende toename van obesitas.

Als politici niet helder en eerlijk communiceren over de noodzaak om deze problemen aan te pakken, en daarop hun ideeën en plannen baseren, dan ligt het speelveld open voor zelfverklaarde Houdini’s die gewoon de ongemakkelijke waarheden als ‘fake news’ terzijde zetten en het comfort bieden van eenvoudige ontsnapping aan de werkelijkheid. Die ontsnapping is echter van korte duur en zal onze gang naar ecologische en sociale rampspoed in een ongekende stroomversnelling brengen.

Maar achter de terechte waarom vraag van Frans Timmermans zit nog een vraag verscholen die we ons zelf kunnen stellen. Waarom zijn we zo in de ban van geld, materie en technologie geraakt, dat we de verbinding met het levende - de onzichtbare natuurkrachten die het leven dragen- steeds verder dreigen te verliezen?

Planten, dieren, mensen, worden gereduceerd tot een aantal meetbare stoffen/moleculen waar we proberen alles uit te verklaren en begrijpen. En dan gaan we die planten en dieren vervolgens als een soort legobouwdoos zien, waarmee we enthousiast gaan manipuleren. Dit ‘verdingen’

van alles wat leeft, mist de essentie van wat ons tot levende wezens op een levende aarde maakt.

Dat is ook de reden waarom deze technieken zoals genetische modificatie vaak ernstig tekortschieten.

Ze gaan uit van het maakbare en controleerbare vanuit het laboratorium, in plaats van zorgvuldig waar te nemen en mee te bewegen met de levende interacties en ritmes van de natuur.

Biodynamische boeren werken niet alleen met wat meetbaar, weegbaar en telbaar is, maar juist ook met de invloed van de voor ons onmeetbare energieën die het leven vorm geven. De invloeden van onze planeten, de levende interacties tussen bodem, plant, dier, mens en landschap. Biodynamische boeren doen dat door vooral heel goed waar te nemen, wetend dat je bijvoorbeeld een kompas nooit kunt begrijpen door het open te maken en te onderzoeken. Hoe meer we ons blindstaren op stofjes, het reductionistische denken, hoe meer we ons zicht op de levende werkelijkheid verliezen.

Vice-voorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans, die zich in Europees verband hard maakt voor een radicale verduurzaming van het voedselsysteem, vroeg zich in de aanloop naar de verkiezingen af, waarom onze politici het nauwelijks hebben over de ‘waarom vraag’. Waarom moeten we onze mobiliteit, onze steden, onze energievoorziening, en ons landbouw- en voedselsysteem grondig herinrichten? De terechte zorg van Timmermans is dat als we dat niet goed uitleggen, en mensen daarin niet betrekken, we het draagvlak voor noodzakelijke veranderingen verliezen.

We gaan ons zelfs met torenhoge kosten een toekomst op de kale Mars planeet voorstellen, terwijl ondertussen vruchtbare bodems op de aarde in woestijnen veranderen.

Het kunnen doorgeven van ons leven op aarde staat letterlijk op het spel als we ons niet met het levende, de levende natuur op onze aarde kunnen verbinden.

We houden ons nog steeds vast aan het korte termijn winst gedreven economisch systeem, terwijl dit de aanjager is van onze ecologische en morele crisis met verlies van de natuurlijke hulpbronnen die het leven in stand houden en verlies aan verbinding met elkaar en met de natuur.

Alleen als we het leven koesteren, zullen we het behouden en doorgeven aan nieuwe generaties.

Een inclusieve, levende landbouwcultuur zoals de biodynamische landbouw kan hier de motor van zijn. Frans Timmermans is vanuit Europa bereid ons te helpen met zijn ‘farm to fork’ strategie om biologische landbouw ruim baan te geven. Nu nog onszelf in de spiegel aankijken en moedige politici en beleidsmakers zoeken die het eerlijke verhaal vertellen en ernaar handelen.

Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding

Behalve dit boekje trekt ook zijn andere boek ‘Oog in oog met Gaia’ (uitgeverij Octavopublicaties) - acht lezingen over het Nieuwe Klimaatregime - de aandacht. De inhoud van deze boeken mogen niet onbesproken blijven in een Krant van de Aarde, temeer omdat Latour het begrip Gaia (Aarde) in zijn bovengenoemde boeken centraal stelt. De omschrijving van de definitie van dit begrip is gebaseerd op zijn analyses, die met name gaan over de vraag: waarom reageert de mensheid, op zijn zachts gezegd, zo terughoudend op de zich ontwikkelende milieucatastrofe. De ecologische mutatie – hij noemt het al geen crisis meer – betitelt Latour als het Nieuwe Klimaatregime. De oude natuur wijkt voor een wezen in beweging, waarin menselijke activiteit en natuurlijke wereld talloze onverwachte verbindingen aangaan: Gaia Dit beknopte essay, is niet anders bedoeld dan een impressie te zijn, om de nieuwsgierigheid van de lezer van deze krant te wekken, om kennis te nemen van het gedachtengoed van Latour. Hij schrijft ‘dat het er op lijkt dat een groot deel van de elites het ideaal van een gedeelde wereld heeft opgegeven.

Om weerstand te bieden aan deze situatie moeten we een gemeenschappelijke oriëntatie vinden.

Daarvoor is een kaart nodig met de posities van het nieuwe politieke landschap’ en hij houdt vervolgens een pleidooi voor het Europa waarin hij zou willen landen.

Aardbewoners

Latour legt in deze ongemeen rijke en verrassende boeken de basis voor een hoogst noodzakelijke politisering van de ecologie – voor onze terugkeer op Aarde. Hij neemt daarbij de controversiële Gaia-

hypothese van James Lovelock als uitgangspunt. We weten allemaal dat er sprake is van een gigantische milieucatastrofe, met die constatering schaart hij zich in de rij van veel wetenschappers en anderen, maar wat zijn analyses zo bijzonder maakt is dat hij antwoorden tracht te vinden op de vraag waarom aan de oplossing niets of relatief nauwelijks iets werd en wordt gedaan door de mensheid, terwijl aan de signalering van de problematiek (denk aan de Club van Rome) sinds 1970 zo ontzettend veel aandacht is gegeven. Het is fascinerend om zijn betoog te volgen om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat een begin van een antwoord op bovengestelde vraag te vinden is door het onderscheid te maken tussen Aardbewoners en Mensen (essentieel is dat hij in dit verband Mensen schrijft met een hoofdletter). In het kort gezegd: Aardbewoners willen landen, Mensen niet. Aardbewoners willen deel zijn van het Nieuwe Klimaatregime, Mensen niet. Aardbewoners weten dat zij wonen op één aardbol, Mensen denken dat ze er meerdere tot hun beschikking hebben. Hij beschrijft hoe de mensheid is toegetreden tot het antropoceen. Leven in de tijd van het antropoceen betekent de politieke opdracht aan te gaan tot welk collectief je wilt behoren, waar wil je landen?

Wetend dat er geen reserveplaneet is.

Van ecodorp naar Gaia Collectief

De woon- werkgemeenschap Ecolonie, die al sinds 1989 bestaat, heeft deze opdracht die Latour geeft goed begrepen. In de geest van zijn opvattingen hebben zij de afgelopen dertig jaar steeds gehandeld.

Daarom hebben zij ook bestaansrecht verworven, in tegenstelling tot de talrijke zogenaamde ecodorp- initiatieven, die vaak een vroege dood zijn gestorven, of alleen maar – hoe belangrijk ook – beperkt

Tekst: Henkjan de Blaauw

‘Waar kunnen we landen’ is de titel van het boekje geschreven door de bekende Franse filosoof en antropoloog Bruno Latour (1947). Latour ontving 20 november jl. in Amsterdam de Spinozalensprijs, uit handen van

burgemeester Halsema. Samen met de Duitse cultuurfilosoof

Peter Sloterdijk, is hij momenteel de meest gezaghebbende filosoof in Europa.

Waar kunnen we landen?

Van ecodorp naar Gaia Collectief

blijven tot een verzameling duurzaam gebouwde woningen. Op het eind van zijn boekje ‘Waar kunnen we landen?’ stelt Latour de vraag: ‘Als u zich aangesproken voelt, kunt u zich misschien op uw beurt voorstellen, zodat we een beetje weten waar u zou willen landen en met wie u bereid bent samen te leven.’

Ecolonie heeft daarop Latour een uitgebreide brief geschreven waarin zij haar plannen voor de toekomst uiteen zet. Deze plannen schetsen een beeld van het ontwikkelen van een netwerk van Gaia Collectieven op het Europese platteland, vergelijkbaar met de kloosters in de Middeleeuwen of de kibboets in de woestijnen van Israël. De realisering van deze collectieven willen zij stap voor stap vorm geven in het kader van de Green Deal van de EU. Het plan sluit aan bij de uitgangspunten zoals de EU die reeds heeft geformuleerd. Ecolonie stelt momenteel een zogenaamde denktank samen om een en ander concreet te maken.

Daarnaast hebben zij in mei een Kennis- en Inspiratieweek gepland voor iedereen die wil behoren tot die nieuwe avant-garde die deze Gaia Collectieven in de praktijk tot ontwikkeling wil brengen. Op de website van Ecolonie – www.

ecolonie.eu/krant – is de link te vinden die verwijst naar de uitgebreide brief aan Latour en die informatie geeft over de genoemde Kennis- en Inspiratieweek.

Henkjan de Blaauw Bruno Latour

Column Transitie