Deze film is beschikbaar gesteld door het KITLV, uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KJTLV. Dit behoudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.
Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.
Toestemming voor reproductie dient men schriftelijk aan te ragen.
This ,/ilm is supplied hy the XlTL V only on condition tlwt neither it nor part of it i further reproduce(/
wit/lOut ./irst ohtaining the permission of the K/TL V which reserves the right to m(lke a charge for sllch reproduction.
~fthe materia/ jilmed is itself in copyright, the permission of the oJVners of that copyright JVill a/so he reqlliredfor such reproduction.
Applicatioll for permis ion to reproduce shoultl he made in JVriting, giving details of the proposed reproduction.
SIGNATUUR
MICROVORM:
SHELF NUMBER MICRDFDRM:
MMETA 0799
III1111111111111 01328978
HEIMWEE
DRUr.
JAN ROELFS
HEIMWEE
J.N. VOORHOIVI. DIN HAAG Aangeboden door het Bureau Prot. Geestelijke
Venorglng der KoninkliJke Landmacht, Oranjestraat 2b, Den Haag
S
oms ben je er van overtuigd, dat je hem hebt achtergelaten. Op die ontspanningsavond, waar het geen saaie, vervelende boel was; waar hel bulderend gelach telkens tegen de wanden weerkaatste. Zo'n avond, waar·op je even alles kwijt bent, je drukken·
de gedachten, je zorgen, zelfs het denk·
beeld aan de eentonige dag van morgen.
Of op die inspannende mars, waarbij je gedachten geconcentreerd waren op de laak en de opdracht, op die tocht scheen hij je niet langer te vergezellen. Hij had de strijd blijkbaar opgegeven.
Het vermoeden bestaat ook, dat je hem bent kwijtgeraakt bij dat prettige, ver·
trouwelijke gesprek op die stille plek in het kampement, zo'n eenvoudig, maar waardevol gesprek van twee men·
sen, die even de oppervlakkigheid van de gewone dag en het gewone werk 7
zijn ontvlucht en elkaar begrijpen.
Dan geelt het een verlicht, opgewekt gevoel van hem bevrijd te zijn, zo'n ge·
voel als vroeger op school, op één van de laatste dagen vóór de grote vacan·
tie, wanneer het rapport kwam en je hoorde, dat je was overgegaan. Dan was de spanning gebroken en zuchtte je beo vrijd. De beklemming was er niet meer.
Dat opgeruimde, blijde gevoel, dat je niet kunt omschrijven en waarvan je hoogstens kunt zeggen: ik voel me puik, jö; dat kan uren duren ....!Duur·
de het maar altijd voort, dag in dag uit.
Was je hoofd maar steeds zonder druk·
kende gedachten, werd je maar nimmer geroepen door dien metgezel, van wien je dacht dat je hem ergens had achter·
gelaten, voorgoed!
Hij is hardnekkig, hij is taai en hij komt terug op ogenblikken, dat je hem niet verwacht, dat hij zeer ongelegen komt.
Hij is een ongewenste gast, maar één van het type, dat je maar niet in z'n kraag neemt en één· twee-drie buiten de 9
RAPI>ORT
deur zet. "Gesloten, verboden toegang:' bestaan niet voor hem. Hij verschaft zich overal toegang.
Je hebt hem al herkend~
Zijn naam is: het verlangen. Dat is zijn Zondagse naam. Op andere dagen noe·
men we hem:heimwee.
Verlangen naar het huis, naar de plek en de mensen, die je verliet.... We spraken daarstraks samen over de school. Welk een wereld van herinne·
ringen roept dat woord van zes letters bij je op! Vroeger, toen we nog school·
jongens waren, wilden we graag weg van school; de banken en de klas beo nauwden ons. Later, toen we het werke·
lijke leven leerden kennen, kwam er bij velen toch wel een verlangen erug te keren naar die gulden tijd van onze jeugd, naar dat schoolleven, naar die wereld van negen tot vier.
Vele mensen, die niet tevreden zijn me hetgeen ze nu hebben, met de omstan·
digheden, waarin ze nu leven, verlan·
gen terug naar de goede dingen uil 10
vroeger jaren. Die lijken hun zo mom en rijk.
En wanneer het verlangen als een on·
zichtbare bezoeker achter hen ailn·
komt en hen even bij de schouder raakt, dan zijn ze er helemaal "in", dan reizen ze mee met hEt verlangen.
Het kan je gedachten ontzaglijk snel voortjagen, sneller dan het modernste verkeersmiddel, dan het meest·geper·
feclionneerde vliegtuig. In een oog·
wenk zil je ergens kilometers vèr in de omgeving, op de plaats, waarheen het heimwee je trekt. Verzetten helpt niet, want het kan je juist zo oneindig goed doen te peinzen over en te zien naar allen, daar in Nederland.
Wanneer het heel stil is en geen rumoer doordringt tot de plaats, waar het ver·
langen je heeft gegrepen - bij voor·
beeld je slaapplaats - dan is het vaak of je wegzinkt, of je dromen gaat. En dan doet je oor ook mee. Dan hoor je de klokken van de stad, waar je bent geboren, waar je hebt school gegaan, 11
waar je hebt gelopen en gespeeld in de nauwe straten en op de ruime pleinen.
Waar het klokkenspel van de torens bo- ven de huizen klonk, de stad met de buurt waar je opgroeide, de straat waar je woonde, de winkels en da buren, het knikkerputje en het verkeersongeluk.
dat gebeurde op het kruispunt om de hoek en dat je nooit zult vergeten.
Thuis, met je broertjes en je zusjes en later, zo in de vlegeljaren met het m<:i,- je, met wie je liep en waarom anderen je uitlachten. Kalverliefde. Het was ~cn mooie tijd. En je maakte je klaar voor je beroep, voor de toekomst, die lachte en wenkte, want je had idealen, zoals allen, die jong zijn van hart en be7.ield met goede voornemens. Je bouwde je een toekomst, jij en allen, die je leeftijd- genoten waren, van wie je er kende, omdat er velen tot de vrienden van je jeugd behoren. De oorlog kwam en het raderwerk der toekomst stond plotse- ling stil. Eerst begreep je het niet, maar naarmate de jaren verstreken, kwam de 12
werkelijkheid scherp en klaar naar voo ren: verloren jaren ten aanzien van toe·
komst en vooruitgang in je leven. 0, ja, velen aanvaardden de omstandigheden en leefden hun idealisme uit in dad'3n, waarmede het geslagen vaderland werd gediend. Maar materialistisch - en jongeren, die hun toekomst bouwen, die een gezin willen stichten, verliezen dit facet van het leven niet spoedig uH het oog - hing een sluier over het Ie·
ven van Jong· ederland.
De vrede kwam en de Oost riep!
Ontgoocheling. Dát hadden we met ver·
wacht
En jij, die je gezin had gesticht, die ver·
loofd was, de militaire treinen brachten je naar de havens. Uit Amsterdam en Rotterdam vertrok je naar Insulinde.
Dal waren moeilijke uren en menigeen begreep toen de diepe betekenis van het ogenschijnlijk zo luchtige liedje: Als de tros wordt losgesmeten ....! Geen wonder, dat het verlangen, je on·
zichtbare metgezel in je nieuwe wereld 14
onder de tropenzon, een wijd vrucht·
baar arbeidsveld heeft. Hij behoeft je maar even aan te stoten en je bent weg ....
Dat overkomt natuurlijk niet alleen de stedeling, die graag opschept over zijn ongeëvenaarde stad (niet waar, Rotter·
dammers en Amsterdammers?), die graag spreken over de Dam en de Cool·
singel, het Vreeburg, de Grote Markt, Musis Sacrum en de Martinitoren, de Nieuwstad en de Hoofdstraa , waar hij menigmaal liep in de drukte van de ge·
zellige Zaterdagavond.
De jongen uit het dorp draagt de wereld van zijn landstreek evenzeer mee in zijn hart. Hij kan vertellen van de Brink, waar in het voorjaar de bomen, eeuwen·
oud en zwaar, bij de kerk staan te pron·
ken. Hij zou kunnen verhalen van zijn arbeid op het land, van het zwoegen en sjouwen, wanneer er, vaak onder een brandende zon, wordt geoogst, v n de rust, die 's avonds komt over de men·
sen op de boerderij. van de koeien, die 15
in de winter op de deel staan en al heel vroeg in de morgen, wanneer het don- ker van de nacht nog over het land ligt gespreid, zijn zorg behoeven. Hij zou ook kunnen vertellen van de Zondag- morgen, als hij naar de kerk ging, met zijn meisje, en luisterde naar den pre- dikant, dien hij goed kent, want bij hem deed hij belijdenis. _..
Over al deze dingen zou hij beter kun- nen spreken met mensen uit zijn dorp.
Immers, velen uit de grote stad, begrij- pen hier zo weinig van. En nu, in dit groepje soldaten, is hij de enige boeren- zoon, een stille figuur, die vaak, heel vaak, bezoek krijgt van den onzicht- baren bezoeker, die hem dan nog stiller maakt.
Al maanden achtereen leeft de zoon van het Nederlandse boerenland met de an- deren in een bonte gemeenschap. Met den monteur en den kantoorman, met den technicus, den expeditieknecht, den onderwijzer en den dokterszoon, die kan vloeken als geen ander.
16
Zij allen hebben foto's, zichtbare herin- neringen aan hetgeen ze in Nederland, duizenden kilometers Westelijk, ""chter- lieten. Soms zijn de foto's en de brie- ven als injectienaalden, die hen ster- kend levenssap door het lichaam jagen.
De aanblik van de foto's en het herlezen van de brieven, in het vertrouwde hand- schrift, het herlezen, totdat het papier zwaar beduimeld en groezelig is ge- werden, doet je soms goed. Het geeft je een warm gevoel van binnen. ZÓ zelfs, dat het gaat zingen binnen in je en je zacht neuriet: Straks, straks zal ik ze terugzien, m'n vrouw, m'n jochie, m'n meiske, m'n ouders, m'n broers, m'n zusters. Ik weet het, ze denken aan me, de onzichtbare bezoeker komt ook bij hen binnen, raakt ook hen aan en voedt ook hun gedachten ....
Maar nu eén ding!
We m0gen en moe ten niet senti- menteel worden.
Deze waarschuwing klinkt als een dag- order! Neen, zeker niet, we mogen niet 17
week en sentimenteel worden, onze geestkracht en onze wil verliezen en ons laten overmeesteren door het ver- langen, door het heimwee.
Geen ziekelijk melancholiek verlangen.
dat je suf maakt, dat je benauwt, waar- onder je gebukt gaat, dag·in.dag,uit.
Wij, Nederlanders, willen altijd graag nuchter zijn; met onze benen in de wer·
kelijkheid staan. Daar gaan we prat op, dat is een eigenschap, waarop we trots zijn.
Daarom moeten we de baas blijven over ons verlangen.
Wanneer we daarin slagen, hebben we een belangrijke overwinning behaald.
Belangrijker, dan we vermoeden.
Gemakkelijker gezegd dan gedaan?
Ik geef het toe, volmondig en zonder bedenking. Het verlangen naar de beo slotenheid van het gezin, naar de ge.
lukkige hereniging, het verlangen naar de toekomst, naar je arbeid, naar je ..thuis", het kan zo verlammend werken en je niet loslaten. En helemaal niet, 18
wanneer in dat soms grenzenloze ver·
langen angst en onrust binnentreden, Angst: hoe zal het gaan, daar in mijn huis, ons huis, mijn stad, mijn dorp, on- ze boerderij? Onrust: zal ik alles aan- treffen, zoals ik het verlaten heb, zal er geen zwarte schaduw zijn, wanneer ik weerkeer? Mijn vrouw, mijn meisje ....
blijven ze van mij houden? Zal alles goedgaan?
Schaduwen, die kunnen vallen, over het verlangen, over het heimwee.
Laat het verlangen, wanneer het ons niet verlamt, zuiver zijn. Zonder bijge·
dachten, zonder herinneringen aan ge·
beurtenissen uit je nieuwe omgeving, die een smet kunnen werpen op het klare, zuivere verlangen.
o
ja, ook hier is de theorie weer gemak- kelijk, is de aanwijzing simpel!Het leven is rauw en hard vaak, het ont·
glipt ons telkens en laat ons beschaamd staan, innerlijk vloekend, dat we zo zwak zijn geweest. Een andere vorm van verlangen, dan die, welke wij hier 19
... ""l" trouw: mijn mri .. j,· ...
21 in dit gesprek met elkaar bedoelen, deed ons struikelen.
Er zijn gelukkige kerels, die een al te opdringerig bezoek van het verlangen ontlopen, die zich niet laten neerslaan, die hem de baas blijven, zonder dat zij te kort schieten in dankbare en liefde·
volle gedachten aan hen, die zij in het Vaderland weten.
Benijd ze gerust, deze sterke, evenwich·
tige kerels. Maar, geloof me, ze zijn dun gezaaid, hel zijn maar enkelingen en je moet ze scherp onderscheiden van hen, die met bravour en luidruchtige onver·
schilligheid door het soldatenleven gaan, die lachen om heimwee, maar die in hun hart niet minder zwak zijn, dan de gemiddelde soldaat.
Maar die weinige sterken, die even·
wichtigen, die benijdenswaardigenl Zij zijn de kerels, die een ander, die in de put zit, een klap op de schouder kunnen geven, die kunnen zeggen:
Vooruit, jö, wat is dàt nou ....!Die een gesprek beginnen, die in hartelijke ka·
meraadschap en schijnbaar onverschil·
lige taal den piekeraar opbeuren. Hem uit de spanning halen!
Er is nog iets anders.
Velen beschouwen het als een kinder·
achtig gedoe hun heimwee te tonen, te spreken van he knagend verlangen, dat ze zo onrustig maakt; dat hun da·
gen versombert· dat ze prikkelt en tot onredelijke, opvliegende mensen maakt.
Verlangen .... het hoort bij de mens, vooral bij de jonge mens, die nog zo·
ve I te verlangen heeft. Het is één van die dingen in het leven, waartegen je vechten moet, als het je dreigt te over·
weldigen. En het is ook één van die din·
gen in het leven, waartegen het waard is te vechten.
Vergeet niet, we zullen altijd blijven verlangen.
Het verlangen is een magneet, die in onze ziel is gelegd. Soms kan hij met grote kracht aantrekken. Een mens zon·
der verlangen mist iets. Doch het ver·
langen mag ons le:ven niet beheersen, 22
het mag ons niet in zijn greep vatten en murw maken.
Daarmee kunnen we het eens zijn, dunkt me.
Het gaat er dus om, of we de kracht bezitten het verlangen in die mate toc te laten in ons leven, dat we zèlf op de been kunnen blijven, dat we er niet on·
der doorgaan, dat we er niet door ver·
teerd worden. Gebeurt dit laatste, wor·
den we er door verteerd en gaan we er onder door, dan is het doel van het ver·
langen weg en zullen de mensen, die door het verlangen van ons worden ge·
scheiden, met deze houding van ons niet zijn gediend.
Moeten we nu nog iets tot elkaar zeg·
gen van het heimwee, dat boven het vaak grauwe leven van de dag, de tien·
tallen zorgen, de moeilijkheden en de teleurstellingen, de successen en de verwachtingen, uitgaat~
Stellig, want dit is niet minder belang·
rijk, ja belangrijker I
23
. , l ""flJlI ju. Hut i ... d", flOU? ..
Heimwee naar innerlijke rust en zeker- heid is een andere heimwee, dan die, welke ons drijft naar verwanten en ar- beid, naar ideaal en toekomst. Reiken onze gedachten wel eens verder dan tot het Vaderland, reiken zij ook in een onbestemd verlangen naar het grote Vader1and~ Kennen we het heimwee naar een lichtstreep uit het Vaderhuis?
Ook dit behoort tot de wereld van het verlangen, ook al menen we, dat dit aan ons voorbij gaat, ook al dragen we niet steeds het gevoel met ons mee, dat dit er ook is, het verlangen naar een rustpunt in ons rusteloze leven.
Indien we ons de moeite geven in ons verlangen ook rekening te houden met God, dan merken we, dat ook hier een strijd ontbrandt. Al\ereerst de strijd van het geringe Geloof en bij velen, die dit niet kennen, de stap om tot die strijd te komen, wanneer ze die tenminste de moeite waard achten. Verlangen naar God.
Wat is dit eigenlijk? Moet een ieder dit 25
diep in zijn hart beleven, ervaren, valt hier iets over te zeggen, zonder dat we vervallen in zwaarwichtig vroom en onwerkelijk gepraat? Kunnen we hier·
over een eerlijk woord spreken tot
elkaar~
Heimwee naar den levenden God, heim·
wee naar Zijn leiding in ons leven, naar Zijn zegen, naar Zijn Genade~ Hebben we er behoelte aan, willen we het, ge·
loven we het?
Zijn de sterren in de tropennacht als vensters van het Vaderhuis, waaruit zachte lichtstrepen vloeien naar de aar·
de me haar vermoeide mensen~
Verlangen naar lévend Gelooi, dat de mens sterkt en troost.
Kan dat~
Voor velen in onze wereld, ook voor jongeren, heelt het verlangen naar den levenden God realiteit gekregen, heelt het verlangen, heelt de eerlijke poging om tot Gelooi te komen, hun hart ge·
raakt, hun rug gerecht.
Verlangen en toekomst gaan hand in 26
hand.
Zij raken elkaar steeds weer.
De toekomst behoort bij God, het ver·
langen bij de mensen, die naar de toe·
komst uitzien.
Oprecht verlangen naar God, naar lé·
vend Gelooi, betekent vol vertrouwen de toekomst, jouW toekomst, al te wachten.
Zo klinkt het alles heel eenvoudig. Het is ook heel eenvoudig en tegelijkertijd toch ook weer heel geweldig.
Denk over dit eens na: in ons oprecht verlangen naar God, kunnen we dat an·
dere verlangen, dat ons dreigt neer te slaan en te verongelukken, overwinnen, kunnen we staande blijven.
Heimwee, het is zo dóór en dóór men·
selijk, bijna niemand van ons ontkomt er aan.
Verlangen naar God; diep in zijn hart verlangt de mens naar de hand, die God hem toesteekt. Dit verlangen kost vaak zelloverwinning, geestelijke strijd.
Maar het is een strijd, die waard is ge·
27
streden te worden en ook een. die je staalt.
Tenslotte dit: tussen het verlangen naar God en het eenvoudige gebed, ligt één ademtocht!
*
* *
Beschouw dit gesprek op papier mede als een groet uit het Vaderl nd, dat meeleeft en dat verlangt naar je terug·
komst. een groet van dat Nederland, 28
waarop je. evenals de achterblijvenden, critiek hebt, maar dat blijft: het land, waarin je bent geboren.
Verlang naar huis, dat is menselijk; ver·
lang ook naar het contact met het Va·
derhuis; dan licht het in je leven!
Zó willen wij. hier in de lage landen, tussen dijken en sloten, en jullie daar, onder de tropenzon, leven en werken aan het heden en aan de toekomst en wachten op je terugkomst, straks!
29
UITGAVEJN VOORHOEVE . DEN HAAG
In deze serie verschenen ook:
door ds H. de Moor
De kip met de warme pootjes en Kunnen wij onze fouten goedmakent
door ds J.H. Sillevis Smitt De schuine mop
door N. G.J.van Schouwenburg Een filmpje pikken
door dsJ. Matzer van 8100is Piekeren
Even een sigaret
door ds J. Matzer van lijoois
