RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS LUCASSCHOOL VOOR SPECIAAL BASISONDERWIJS

(1)

RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS

LUCASSCHOOL VOOR SPECIAAL BASISONDERWIJS

School : Lucasschool voor speciaal basisonderwijs

Plaats : Rotterdam

BRIN-nummer : 18YD

Onderzoeksnummer : 109649

Datum schoolbezoek : 6 november 2008 Registratienr. : 2736815

Datum vaststelling : 19 maart 2009

(2)

(3)

Rapport kwaliteitsonderzoek speciaal basisonderwijs Lucasschool voor speciaal basisonderwijs - 6 november 2008

3

INHOUDSOPGAVE

1 INLEIDING ... 5

2 KWALITEITSPROFIEL... 7

3 BESCHOUWING ... 11

4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT... 15

(4)

(5)

5

1 INLEIDING

Het kwaliteitsonderzoek

Op 6 november 2008 bezocht de Inspectie van het Onderwijs Lucasschool voor speciaal basisonderwijs in het kader van een

kwaliteitsonderzoek. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de (kern)indicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde Toezichtkader primair onderwijs 2005.

Bij dit kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op aspecten die samenhangen met de kwaliteitszorg, het onderwijsproces en de opbrengsten. Deze indicatoren vormen samen de basisset van het kwaliteitsonderzoek. Ook beoordeelt de inspectie een aantal onderdelen van weten regelgeving.

De resultaten van het onderzoek zullen tevens worden gebruikt voor een themaonderzoek naar de kwaliteitsverbetering van het speciaal basisonderwijs.

Dit themaonderzoek is een vervolg op het rapport "De kwaliteit van het speciaal basisonderwijs in 2005 en 2006 - rapportage van een onderzoek door de Inspectie van het Onderwijs".

De kwaliteitsa specten zijn uitgewerkt in het door de inspectie gehanteerde waarderingskader voor het speciaal basisonderwijs. In de brochure

'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht hanteert. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl.

Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de basisset te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij de school niet aan de orde geweest.

Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald cluster van indicatoren voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen bestuur en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast.

De school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op de zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betreft de volgende documenten: het jaarverslag 2007 - 2008, tevredenheids-enquêtes leerlingen, ouders en personeel. De uitkomsten zijn met de schoolleiding besproken

(6)

6 De opzet van het onderzoek

Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten.

• Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn.

• Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie- activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst 'Kwaliteitsonderzoek 2008 scholen voor speciaal basisonderwijs' is bij de analyse betrokken.

• Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 3/4/5, 6, 7 en 8.

• Analyse van handelingsplannen, groepsplannen en leerlingdossiers.

• Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de basisset van indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider.

Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren.

• Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de

kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en het managementteam. Daarbij was een

vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig.

De inhoud van het rapport

Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van

toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken.

In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet.

(7)

7

2 KWALITEITSPROFIEL

Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs.

In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs:

1. draagt niet of nauwelijks bij;

2. draagt onvoldoende bij;

3. draagt voldoende bij;

4. draagt in hoge mate bij;

5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft.

Het kwaliteitsprofiel van Lucasschool voor speciaal basisonderwijs Kwaliteitszorg

1 2 3 4

1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in

onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. l

1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van

haar opbrengsten. l

1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. l 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. l 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. l 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en

personeel. l

Leerstofaanbod

1 2 3 4

3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor

rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. l 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en

wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en

met het niveau van leerjaar 8. l

3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar

aan. l

3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van

individuele leerlingen. l

3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand.

l

(8)

8 Didactisch handelen

1 2 3 4

6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. l

6.3 De leraren leggen duidelijk uit. l

6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en

ontwikkelingsproces. l

8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de

onderwijsactiviteiten. l

Afstemming

1 2 3 4

4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde

van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. l 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en

onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op

de onderwijsbehoeften van leerlingen. l

7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen

systematisch. l

7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het

onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep. l

7.3.1 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in

ontwikkeling tussen de leerlingen. l

7.3.2 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in

ontwikkeling tussen de leerlingen. l

Begeleiding

1 2 3 4

10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en

de ontwikkeling van de leerlingen. l

10.3 De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een

ontwikkelingsperspectief vast. l

10.5 De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan

beredeneerde keuzes. l

Zorg

1 2 3 4

11.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig

hebben. l

11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens,

bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. l

11.3 De school voert de zorg planmatig uit. l

11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. l

Resultaten

1 2 3 4 5

12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.

l

(9)

9 Wet- en regelgeving 1 = ja, 2 = nee

1 2

W1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie

toegestuurd. l

W2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie

toegestuurd. l

W3 Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie

toegestuurd. l

W4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. l

(10)

(11)

11

3 BESCHOUWING

In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de school. De beschouwing begint met een algemeen beeld van de school. In paragraaf 3.1 beschrijft de inspectie allereerst de uitgangssituatie van de school aan de hand van de context (3.1.1) In paragraaf 3.2 brengt zij deze gegevens in relatie met de gegeven waarderingen in een samenvattend oordeel over de kwaliteit. Hierin komt allereerst de gerealiseerde kwaliteit naar voren (3.2.1). Vervolgens gaat de inspectie kort in op de voor dit onderzoek belangrijke aspecten 'Begeleiding' en 'Opbrengsten' (3.2.2). In paragraaf 3.3.

noemt zij onderdelen waarvoor kwaliteitsverbetering noodzakelijk is.

3.1 Uitgangssituatie

In februari 2006 bezocht de inspectie De Lucasschool, een school voor speciaal basisonderwijs in Rotterdam - Delfshaven, in het kader van een

periodiek kwaliteitsonderzoek. Tijdens dat onderzoek concludeerde de inspectie dat het onderwijs op de Lucasschool op onderdelen verbetering behoefde. In de eerste plaats werd gewezen op het belang de doelen opbrengstgerichtheid van de school te versterken. Een tweede punt waarvoor aandacht werd

gevraagd betrof de planmatigheid binnen zorg en begeleiding en het werken met ontwikkelingsperspectieven. Tenslotte werd ingegaan op enkele aspecten van het didactisch handelen waarvoor versterking wenselijk werd geacht.

3.1.1 Context

Op dit moment telt de Lucasschool 55 leerlingen en is daardoor een kleine en kwetsbare organisatie. Die kwetsbaarheid komt pregnant naar voren wanneer de school te maken krijgt met een hoog percentage langdurig zieken zoals nu al enige tijd het geval is. Het onderwijs in de groepen kan - mede door de

bereidheid van collega's om taken over te nemen - tot op heden gegarandeerd worden, maar het (bijbehorende) takenpakket van zowel de zieke collega, als dat van de collega die de groep overneemt, wordt gedurende de invalperiode niet of onvolledig uitgevoerd. Dat is dan ook de belangrijkste reden waarom een aantal geplande ontwikkelingen niet is uitgevoerd of in de ontwikkelfase is blijven steken. De beoordeling van zorg en begeleiding maakt dit duidelijk. De inspectie ziet dit als een risico, omdat ook in 2006 al werd vastgesteld de zorg meer systematisch zou moeten worden ingericht. Ook het werken met

ontwikkelingsperspectieven voor alle leerlingen is gestagneerd. Daarnaast wordt het niet tijdig beschikbaar hebben van ondersteunende systemen door de school als een extra belemmering ervaren.

Aan de personele zorgen lijkt nog niet direct een einde te komen, ook al heeft de school (tijdelijk) enkele enthousiaste nieuwe collega's weten te vinden. Dat neemt niet weg dat op verschillende terreinen van het onderwijs, ook met een kleinere groep van leraren, enthousiast is verder gewerkt aan verbetering van het onderwijs. De doorgaande lijn in het leerstofaanbod is op orde; aan de zelfstandigheid van de leerlingen is hard gewerkt en ook is een begin gemaakt met de afstemming van het onderwijs binnen de stamgroep en de

niveaugroepen.

(12)

12 3.2 Samenvattend oordeel over de kwaliteit

Het onderwijs op de Lucasschool kent sterke en minder sterke onderdelen. De school heeft de sterke punten uit het vorige inspectiebezoek vast weten te houden, maar is er niet in geslaagd om significant vooruitgang te boeken op enkele belangrijke indicatoren waarop in 2006 nog onvoldoende werd

gescoord. Het betreft de afstemming van het onderwijs op verschillen tussen leerlingen, het werken met ontwikkelingsperspectieven en de planmatigheid van de zorg. Deze aspecten van het onderwijs zijn sterk van elkaar afhankelijk.

Een heldere zorgstructuur vormt er de basis voor. Om die reden acht de inspectie verbetering van de zorgstructuur op de Lucasschool noodzakelijk.

3.2.1

Een belangrijk punt dat men heeft weten vast te houden betreft het

(ortho)pedagogisch handelen van de meeste teamleden. De inspectie treft in de meeste groepen een veilig en gestructureerd pedagogisch klimaat, waarin leerlingen weten wat er van hen wordt verwacht. Er wordt met veel respect voor de leerlingen en hun specifieke situatie omgegaan. Dit verdient een compliment wanneer men bedenkt dat de leerlingen te maken hebben met veel invalkrachten en nieuwe leraren.

Ook het didactisch handelen is overwegend van voldoende kwaliteit. Een punt van aandacht daarbij betreft het geven van feedback aan leerlingen op hun leer- en ontwikkelproces. De inspectie heeft hiervan enkele goede voorbeelden aangetroffen maar stelt vast dat het geven van feedback in de meeste groepen blijft steken bij het geven van een pluimpje aan het einde van de les. Er wordt nog onvoldoende ingegaan op het verloop van de les of op hetgeen er geleerd is en een enkele les wordt zelfs abrupt beëindigd omdat de bel gaat. Er wordt geen ruimte geboden aan leerlingen om via onderlinge interactie op elkaar te reageren. Daardoor en door het ontbreken van een duidelijke doel aan het begin van de les laten leraren een kans liggen het leerproces duidelijker te structureren, iets wat voor sbo-leerlingen van groot belang is.

Ten opzichte van 2006 is er bij de afstemming van het onderwijs op

verschillen in ontwikkeling eveneens enige vooruitgang geboekt. Vrij snel na toelating wordt het beginniveau van elke leerling vastgesteld en wordt de leerling ingedeeld in een passende niveaugroep. In de niveaugroepen is direct zichtbaar op welk niveau de leerlingen werken, welke leerstof daarbij hoort en welke taken gemaakt moeten worden. Tijdens enkele lessen aan de

niveaugroep is tevens instructie op verschillende niveaus aangetroffen. Er zijn echter ook nog lessituaties bijgewoond waarbij de niveaugroep, ondanks verschillen tussen leerlingen, wordt benaderd als een homogene

vorderingengroep. Daarbij komt dat handelingsplannen in de groepen niet zijn aangetroffen. Aantekeningen die leraren over leerlingen hebben komen voort uit de leerlingbespreking.

3.2.2 Begeleiding en opbrengsten

De ontwikkeling ten aanzien van en begeleiding en de opbrengsten is op de Lucasschool in de afgelopen periode om diverse redenen minder positief verlopen dan men zich had voorgesteld.

(13)

13 De school heeft zich grondig in de materie verdiept, maar beschikt nog niet over een ontwikkelingsperspectief voor elke leerling. Wel zijn er in de

voorwaardelijke sfeer een aantal stappen gezet en zijn er diverse instrumenten ontwikkeld.

De beginsituatie van de leerling wordt in kaart gebracht waardoor een juiste inschaling (plaatsbepaling) kan plaatsvinden. De volgende stap, het bepalen van het uitstroomniveau, op basis waarvan men de verwachte

ontwikkelingslijn kan uitstippelen en een passend aanbod kan samenstellen, wordt nog verkend.

Een goede ontwikkeling is de maandelijkse leerlingbespreking, waardoor snel kan worden ingespeeld op ontwikkelingen die om herziene afstemming van de leerstof of plaatsing in een andere niveaugroep vragen. Door het ontbreken van een eindperspectief echter blijft er voorlopig nog sprake van volgend onderwijs en kan de inspectie niet vaststellen of de school voor alle leerlingen 'hoog genoeg heeft ingezet'. Met betrekking tot de opbrengsten van de Lucasschool onthoudt de inspectie zich daarom nog van een oordeel.

In het schooljaar 2007 - 2008 stroomden tien leerlingen uit. Vijf van deze leerlingen vervolgen hun schoolloopbaan conform de verwachtingen in het praktijkonderwijs. Vijf leerlingen presteren boven verwachting en gaan naar het vmbo, waarvan vier met leerwegondersteuning.

3.3. Onderdelen waarvoor kwaliteitsverbetering noodzakelijk is.

Een belangrijke pijler van het speciaal basisonderwijs is de zorg. De inspectie is van oordeel dat de zorg op de Lucasschool op dit moment onvoldoende is.

In de eerste plaats omdat het, door het ontbreken van een goede

handelingsplanning, niet mogelijk is optimaal te werken aan de ontwikkeling van de leerlingen conform het voor hen opgestelde ontwikkelingsperspectief.

In de tweede plaats omdat de zorgstructuur onvoldoende ondersteunend werkt voor het planmatig handelen van de leraren.

In de huidige werkwijze van de school krijgt de zorg voornamelijk gestalte door een goede inschaling in stamgroep en niveaugroepen en een juiste afstemming van het leerstofaanbod. Tijdens de maandelijkse leerlingbespreking wordt nagegaan of de leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen of dat

aanpassingen nodig zijn. Deze aanpassingen betreffen veelal de leerstof, soms het niveau van de groep. Voor vrijwel geen enkele leerling is een

handelingsplan aangetroffen waaruit blijkt dat men met specifieke

(ortho)pedagogische en/of (ortho)didactische ondersteuning aan het eerder gestelde doel wil vasthouden. Wel worden er tijdens de leerlingbespreking tips en adviezen gegeven die als ondersteunend worden ervaren door de leraren.

Dit leidt echter nog niet tot planmatig handelen.

Het gaat er naar het oordeel van de inspectie om, dat net als in het regulier basisonderwijs elke leerling zich ontwikkelt conform het voor hem opgestelde perspectief. Uit de handelingsplanning moet duidelijk worden dat de school er 'alles aan doet' om de gestelde doelen te bereiken. Dit betekent dat zowel vanuit (ortho)didactische inzichten als (ortho)pedagogische inzichten handelingsplannen worden opgesteld voor díe leerlingen die zich 'anders' ontwikkelen dan werd verwacht.

Op basis van systematische handelingsplanning kan van de leraar een goede afstemming van instructie en verwerking verwacht worden, die past bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen

(14)

(15)

15

4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT

In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie het toegekende toezichtarrangement.

Eerst gaat zij in op de naleving van de onderzochte wettelijke bepalingen (paragraaf 4.1). Daarna volgt het toezichtarrangement dat op basis van het kwaliteitsonderzoek wordt toegekend.

4.1 Naleving weten regelgeving

Bij dit kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. De uitkomsten van het onderzoek zijn weergegeven in onderstaande tabel.

Schoolplan in art. 16 lid 1 en 3 WPO aanwezig Schoolgids in art.16 lid 2 en 3 WPO aanwezig Zorgplan in art. 19, lid 1 en 3 WPO aanwezig

Onderwijstijd in art. 8 lid 7, onder b WPO voldaan aan naleving

4.2 Toezichtarrangement Kwaliteit van het onderwijs:

Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie voor de Lucasschool een aangepast arrangement vastgesteld.

Zowel de aangetroffen kwaliteit van het onderwijs als de schoolontwikkeling kennen een aantal belangrijke tekortkomingen. Dit betreft in onderlinge samenhang de zorg, de begeleiding en de afstemming van het onderwijs. De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school wordt door de inspectie dan ook als zwak beoordeeld. Daarom intensiveert de inspectie het toezicht.

Het bevoegd gezag draagt zorg voor opheffing van de geconstateerde tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. De inspectie heeft met het bestuur afspraken gemaakt over het verbetertraject. Over een jaar voert de inspectie een heronderzoek uit naar zorg en begeleiding.

Het bevoegd gezag herkent zich in de bevindingen van de inspectie en onderschrijft de noodzaak maatregelen te nemen die opheffing van de geconstateerde tekortkomingen als doel hebben.

Het bevoegd gezag dient binnen zes weken na vaststelling van het rapport een bestuurlijke reactie aan de inspectie te sturen.

De inspectie beziet de bestuurlijke reactie op de volgende punten:

• Zijn er activiteiten voorzien die aansluiten bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen?

• Zijn de activiteiten voldoende concreet gepland?

(16)

16

• Is in redelijkheid aan te nemen dat het plan leidt tot een verbetering van de vastgestelde tekortkomingen?

Over een jaar voert de inspectie een heronderzoek uit naar de verbeteringen op het terrein van zorg en begeleiding.