Stageverslag
Leef Zuidas
K.C. Pronk - s2227819
MA History Today
Rijksuniversiteit Groningen
dr. R.F.J. Paping
Gemeente Amsterdam
J. van Laarhoven
sept 2017 - jan 2018
2
Stageverslag Leef Zuidas – Gemeente Amsterdam
Kelly PronkRondleiding bouwput Vijfhoek (tweede van links)
Kelly Pronk MA History Today
S2227819
Hoofdweg 164-3, 1057 DC, Amsterdam 06-20729686
Dr. R.F.J. Paping – Begeleider Rijksuniversiteit Groningen J. van Laarhoven – Begeleider Gemeente Amsterdam
4 Inhoud
Inleiding ... 5
1 Organisatie Gemeente Amsterdam Zuidas ... 7
1.1 Gemeente Amsterdam... 7
1.2 Rve Zuidas ... 8
1.3 Programma Leef Zuidas ... 9
1.4 Bedrijfscultuur ... 10
2 Werkzaamheden gedurende de stage... 12
2.1 Stageplan ... 12
2.2 Leef Zuidas ... 12
2.3 Internationaal & Ambitieus ... 15
2.4 Informatiecentrum ...16
2.5 Zuidas Engage ... 17
2.6 Bijwonen overleggen en evenementen ... 17
3 Evaluatie stageperiode ... 20
3.1 Betekenis voor stagegever ... 20
3.2 Reflectie op leerdoelen ... 20
3.3 Nieuwe kennis en vaardigheden ... 23
3.4 Aansluiting opleiding met beroepspraktijk ... 23
3.5 Begeleiding ... 24
3.6 Carrièreperspectieven ... 25
Conclusie ... 26
Literatuuropgave ... 27
Bijlagen Bijlage 1: Organogram Gemeente Amsterdam ... 28
Bijlage 2: Organogram rve Zuidas ...29
Bijlage 3: Artikelen website DDT en kerstproject ... 30
Bijlage 4: Flyer Follow-up Doe en Denktank Gershwinplein ... 31
Bijlage 5: Verslag Follow-up DDT... 32
Bijlage 6: Evaluatie & overdracht kerstbomenproject ... 33
Bijlage 7: Buurtencampagne bladzijde Zuidas ... 38
Bijlage 8: Beschikbare commerciële ruimten Zuidas (plintenkaart) ... 39
Bijlage 9: Verslag brainstormsessie Claude Debussylaan ... 40
5
Inleiding
tenders – maaiveld – afstemmen – mupi’s – haakjes – aanvliegen – objectvergunning routecode – ophalen – plinten – DO – bila – trila – een plasje erover doen – trekker omgevingsmanagement – motie – in de pijplijn – EMA – locatieprofiel – in beton gieten
Hierboven zie je een aantal termen, afkortingen en spreekwoorden die ik eerder nooit gebruikte en waarvan ik vaak niet eens de betekenis kende. Inmiddels is dat helemaal veranderd en gebruik ik deze termen alsof ik nooit anders heb gedaan. Van 11 september tot en met 19 januari liep ik namelijk stage bij de gemeente Amsterdam, bij het project Leef Zuidas dat zich richt op het verlevendigen van de Zuidas. In deze periode gebeurde er veel binnen de gemeente en het gebied, zoals het overlijden van burgemeester Van der Laan, de landing van het Europees Medicijngemeenschap (EMA) in Zuidas, de toevoeging van het nieuwe gebied Verdi aan Zuidas en tot slot ook de wegbezuiniging van het project waar ik aan meewerkte.
Waarom een stage bij de gemeente Amsterdam?
Het is voor mij eigenlijk nooit een vraag geweest of ik gedurende mijn master stage wilde lopen of niet. De afweging tussen een extra onderzoekscollege – waarin ik wederom een essay zou gaan schrijven – of praktijkervaring opdoen in een organisatie was snel gemaakt. Daarom ging ik mij in het eerste kwartaal van 2017 oriënteren op stageplaatsen. Mijn specialisatietrack binnen de master History Today is beleid, bestuur en politiek. Een stage bij de overheid lag daardoor wel enigszins voor de hand en veel historici komen hier na hun studie ook terecht. Bovendien deed ik voor het vak ‘Leergeschiedenis’ een onderzoek voor de gemeente Groningen naar de mentale modellen over de nieuwe adviesstructuur in het sociaal domein. Dit onderzoek wekte mijn interesse in een stage bij de gemeente. Ik wilde graag meer leren over hoe steden bestuurd worden, hoe beleid wordt vastgesteld en hoe dit uiteindelijk tot uitvoering komt. Ik ging dus op zoek naar een stage om zelf te ondervinden wat de gemeente zoal doet.
Hoe ben je aan de stage gekomen?
Het vinden van een stage bij een gemeente bleek echter zo makkelijk nog niet. Veel gemeenten bieden geen vacatures aan, maar werken met open sollicitaties die vervolgens in een database terechtkomen. Ik richtte mij bij het zoeken vooral op gemeenten in de randstad, omdat ik het belangrijk vond om verder dan Groningen en het noorden te kijken en ook omdat mijn vriend hier woont. Ik kwam erachter dat de gemeente Amsterdam gelukkig veel aandacht besteed aan het aanbieden van stagevacatures, maar de vacatures op de website sloten vaak niet goed aan bij mijn studie en wensen.
6
Vlak voor de zomervakantie vreesde ik dat het niet zou lukken om voor september een stage te vinden die aansloot bij mijn wensen. Ik probeerde via mijn netwerk en door middel van open sollicitaties nog iets te vinden, tot ik opeens de vacature bij Leef Zuidas voorbij zag komen. Ik kende het gebied Zuidas eigenlijk nauwelijks, maar de nadruk in de vacature op programmering en contact met stakeholders trok mijn aandacht. Naast mijn studie ben ik altijd erg actief geweest op het gebied van het organiseren van evenementen, bijvoorbeeld tijdens mijn bestuursjaar bij Cultureel Studentencentrum Usva of als event manager tijdens de KEI-week. Daarnaast vind ik het ook altijd leuk om samen te werken met anderen, als tegenhanger van het toch vaak individuele werk tijdens mijn studie. De vacature sloot daardoor zowel aan bij de wensen die ik had vanuit de studie (stagelopen bij een gemeente) als persoonlijke interesse (organiseren, contact met anderen).
Op basis van mijn brief werd ik uitgenodigd voor een gesprek met Judith van Laarhoven en Saskia Rill, om vervolgens een paar dagen later de verlossende woorden te horen dat ik een stageplek had. Na het opstellen van een stageplan en afhandeling van andere formaliteiten zoals de aanvraag van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) was het op 11 september zover: mijn eerste stagedag. Een leerzame periode brak aan met veel leuke en soms ook iets minder leuke momenten. In dit stageverslag reflecteer ik op mijn tijd als stagiair bij Leef Zuidas.
In hoofdstuk 1 beschrijf ik de stagegevende organisatie, de Gemeente Amsterdam en dan met name de resultaatverantwoordelijke eenheid (rve) Zuidas en mijn project Leef Zuidas. In hoofdstuk 2 zal ik een beschrijving geven van de werkzaamheden die ik tijdens mijn stage heb uitgevoerd. In hoofdstuk 3 evalueer ik mijn eigen functioneren en reflecteer ik op mijn leerdoelen en de rol van de stagegever in dat proces. Ik sluit af met een conclusie. In de bijlage zijn bovendien nog een aantal documenten en andere bestanden te vinden waaraan ik heb gewerkt tijdens de stage. Indien nodig zal ik naar deze bijlagen verwijzen in de voetnoten.
7
1 Organisatie Gemeente Amsterdam Zuidas
Amsterdam is de hoofdstad en grootste stad van ons land. Een stad van een dergelijke omvang vereist ook een omvangrijk bestuursapparaat wat tot gevolg heeft dat een beschrijving van de stagegevende organisatie ook enigszins uitvoerig wordt. Hieronder behandel ik respectievelijk de organisatie van de Gemeente Amsterdam, mijn afdeling binnen dit bestuursapparaat: de rve Zuidas en tot slot het project waar ik mij mee bezig heb gehouden tijdens mijn stage: Leef Zuidas.
1.1 Gemeente Amsterdam
Gemeente Amsterdam is de grootste gemeente van Nederland. Op 1 januari 2017 telde Amsterdam ruim 844.000 inwoners.1 De gemeenteraad is het hoogste bestuur van de stad en bepaalt de kaders van het beleid en hoe het geld van de gemeente wordt besteed. De gemeenteraadsleden worden één keer in de vier jaar gekozen door de inwoners van de stad. Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur. Zij zorgen ervoor dat de ambtelijke organisatie het beleid uitvoert waarover de gemeenteraad heeft besloten. Onder de ambtelijke organisatie vallen alle afdelingen van de gemeente die het beleid verder maken en uitvoeren. Aan het hoofd staat de gemeentesecretaris, hij is de algemeen directeur en de hoogste ambtenaar binnen de ambtelijke organisatie. Hij is ook de eerste adviseur van het college van burgemeester en wethouders. De gemeentesecretaris is zo de schakel tussen het bestuur en de ambtelijke organisatie.2
Vanwege de grootte van de organisatie kent de gemeente Amsterdam ook een uitgebreide organisatiestructuur. Deze ambtelijke organisatie is georganiseerd in een aantal thema’s, ook wel clusters genoemd: Bedrijfsvoering, Sociaal, Ruimte en Economie en Dienstverlening en Informatie. Deze clusters zijn weer onderverdeeld in rve’s gericht op specifieke thema’s of werkzaamheden. Daarnaast heeft Amsterdam zeven stadsdelen, die weer onderverdeeld zijn in gebieden. De gemeenteraad en B&W maken plannen en regels voor heel Amsterdam, maar bepaalde bevoegdheden dragen zij over aan de zeven bestuurscommissies van de stadsdelen, zoals de inrichting van straten en pleinen, groen en parken en welzijnswerk in de buurt.3 In totaal bestaat het bestuursapparaat uit 43 organisatiedelen met in totaal zo’n 14.000 medewerkers.4
1 Onderzoek Informatie en Statistiek (OIS) Gemeente Amsterdam, Amsterdam in cijfers: Jaarboek 2017
(Amsterdam, 2017), 8.
2 “Infographic: Zo werkt Amsterdam,” Gemeente Amsterdam, geraadpleegd op 5 januari 2018, https://issuu.com/gemeenteamsterdam/docs/160729_infographic_zo_werkt_amsterd.
3 Ibidem.
4 OIS, Amsterdam in cijfers 2017, 358.
8 1.2 Rve Zuidas
Mijn stage bij Leef Zuidas valt onder de rve Zuidas, die weer binnen het cluster Ruimte en Economie valt. Het cluster Ruimte en Economie heeft als doel ‘het creëren van de ruimtelijke en economische randvoorwaarden die nodig zijn om Amsterdam tot een sterke metropool uit te laten groeien’.5 Zuidas is een afdeling binnen dit cluster met een speciale positie ten opzichte van andere rve’s, omdat er geen andere rve’s zijn die specifiek op één gebied gericht zijn. De reden hiervoor is dat er in Zuidas momenteel en de komende jaren ontzettend veel gebeurt op het vlak van gebiedsontwikkeling. Zuidas staat vooral bekend als het nieuwe, internationale kennis- en zakencentrum van Amsterdam, maar Zuidas wordt ook steeds meer een plek om te wonen en te recreëren. Met de komst van meer bewoners zal Zuidas verder groeien tot een complete wijk met voorzieningen. De afdeling Zuidas heeft een grote rol in de ontwikkeling van dit gebied.6
Zuidas werkt bijvoorbeeld aan de ontwikkeling en uitgifte van grond in de diverse deelgebieden, van visievorming tot de planvorming en het aanpassen van de infrastructuur. Zuidas formuleert de randvoorwaarden en eisen voor ontwikkelingen in het gebied. Daarnaast is Zuidas medeopdrachtgever van het project Zuidasdok, samen met Rijkswaterstaat en Prorail faciliteren en coördineren zij de inzet van menskracht en deskundigheid vanuit de gemeente Amsterdam in de projectorganisatie Zuidasdok.7
Op 5 oktober 2016 stelde de Amsterdamse gemeenteraad de Visie Zuidas 2016 vast. In deze visie is de koers van ontwikkelingen tot 2030 vastgelegd. De grootste van deze ontwikkelingen is het hierboven genoemde project Zuidasdok. Dit project behelst onder andere de uitbreiding van station Amsterdam Zuid, de capaciteitsvergroting van de A10 Zuid en het ondergronds maken van een deel van deze snelweg. Met deze bundel infrastructuur neemt het verkeer naar de Zuidas toe. Door de verdere ontwikkeling van Zuidas met meer woningen, kantoren en voorzieningen zal dit nog verder groeien.8 De aankomende jaren komen er veel meer mensen in Zuidas wonen. In 2030 zullen er meer dan 7.000 woningen gebouwd zijn voor 13.000 tot 15.000 inwoners. Daarmee komen ook aspecten als ‘menselijke maat’, ruimte voor groen, sport en spel en onderwijs nadrukkelijker op de agenda. Meer bewoners betekent draagvlak voor meer verschillende voorzieningen waaronder winkels en scholen.9
5 “Ruimte en Economie,” Gemeente Amsterdam, geraadpleegd op 5 januari 2018, https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/ruimte-economie/. 6 “Zuidas,” Gemeente Amsterdam, geraadpleegd op 5 januari 2018,
https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/ruimte-economie/zuidas/.
7 Ibidem.
8 Gemeente Amsterdam, Visie Zuidas 2016 (Amsterdam, 2016), 10. 9 Ibidem, 11.
9
Afb. 1 Kaart van het gebied Zuidas en de verschillende deelgebieden
David van Traa staat als directeur aan het hoofd van Zuidas. Samen met de directie is hij verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van de rve. Daaronder is de organisatie verdeeld in projecten van de deelgebieden en thema’s.10 Elk deelgebied houdt zich bezig met één van de elf deelgebieden in Zuidas, bijvoorbeeld Gershwin, Mahler, Vivaldi, Kop Zuidas, Kenniskwartier en Beatrixpark. De thema’s zijn niet gebonden aan één specifiek gebied in Zuidas, maar juist gebiedsoverkoepelend. Deze thema’s zijn Internationaal & Ambitieus, Duurzaamheid, Zuidas in Uitvoering en (voorheen) Leef Zuidas/Levendige Woonwijk. Al deze projecten en thema’s worden gecoördineerd door projectmanagers met onder hen assistent-projectmanagers en voor de gebieden o.a. ontwerpers, stedenbouwkundigen, planners en projectleiders. Los daarvan is er nog de staf die verantwoordelijk is voor onder andere de financiën, bestuurlijke zaken, communicatie, omgevingsmanagement en de receptie.
1.3 Programma Leef Zuidas
Het project waar ik aan werkte, Leef Zuidas, is de opvolger van het programma 15by15. In 2010 formuleerde Zuidas vijftien maatregelen die voor 2015 moesten zorgen voor een beter woon-, werk- en leefklimaat in Zuidas. Deze acties waren vooral gericht op het creëren van meer levendigheid in Zuidas, zoals levendige plinten, bouwkavels met bijzondere tijdelijke initiatieven, wonen in Zuidas, evenementen op de pleinen en gevarieerde kunstinitiatieven.11 In Visie Zuidas 2016 wordt gesteld dat ‘de gemeente voor de komende vijf jaar wil blijven investeren in de ‘zachte
10 Zie bijlage 2 voor een organogram van de rve Zuidas.
10
waarden’ van gebiedsontwikkeling’.12 Als opvolger van 15by15 richt Leef Zuidas zich minder op het trekken van externe doelgroepen naar Zuidas, maar juist op de huidige bewoners, gebruikers en bezoekers.13 De werkzaamheden zijn gericht op het bevorderen en stimuleren van de leefbaarheid en levendigheid en worden in de Visie als essentieel bij een gebiedsontwikkeling van deze omvang gezien.14: “Het Leef Zuidas-programma is de ‘smeerolie’ om projecten goed en positief te laten landen. Het programma Leef Zuidas gaat volop programmeren, initiëren en faciliteren.”15 Eerdere projecten van Leef & 15by15 zijn bijvoorbeeld programmering van evenementen als Zuidas Culinair, het Grachtenfestival en ZuidasRun, de tweejaarlijkse kunstroute ArtZuid, herijking van het evenementenbeleid en tijdelijke invulling van kavels door bijvoorbeeld CycleSpace en het Zuidas Zomerpark.16
Voor de start van mijn stage had Leef Zuidas een aantal maanden op een lager pitje gestaan. Begin 2017 wijzigde de gehele bezetting van het team, doordat de werknemers om verschillende redenen stopten bij Leef Zuidas. Per april werd Judith van Laarhoven aangesteld als nieuwe projectmanager. Op mijn eerste stagedag in september startte ook Willemijn Oosterhof als assistent-projectmanager. Het team was daarmee weer op volle sterkte om het werkplan voor 2018 op te stellen en te starten met de uitvoering. Althans, dat was de bedoeling. Ondanks de veelbelovende woorden in de visie besloot de directie van Zuidas in november dat Leef Zuidas in het jaar daarop niet meer gecontinueerd zou worden. Als reden werd gegeven dat er bezuinigd moest worden om binnen het beschikbare budget te blijven. Dit betekende dat mijn stagebegeleidster Judith van Laarhoven per januari 2018 ook niet meer werkzaam zou zijn bij Zuidas. Dit besluit had natuurlijk ook de nodige gevolgen voor mijn stage en werkzaamheden, aangezien er geen nieuwe projecten meer opgezet zouden worden vanuit Leef. Gelukkig heb ik nog taken binnen andere delen van de organisatie op mij kunnen nemen, zodat ik mijn stage gewoon af kon maken.
1.4 Bedrijfscultuur
Het kantoor van Zuidas zit in het WTC-gebouw aan het Zuidplein, direct naast station Amsterdam Zuid. De meeste werknemers werken in toren B op de vierde verdieping, in een groot open kantoor met flexplekken. In de centrale hal van het WTC zit bovendien het informatiecentrum van Zuidas, waar bezoekers terecht kunnen met vragen over de werkzaamheden in Zuidas of schoolklassen uitleg kunnen krijgen bij de grote maquette van het gebied. In het informatiecentrum zitten ook de werkplekken van de afdeling communicatie, omgevingsmangement en financiële zaken.
12 Gemeente Amsterdam, “Bijlage Leef Zuidas” in Visie Zuidas 2016, 4. 13 Ibidem.
14 Ibidem. 15 Ibidem.
11
In de afgelopen jaren is de organisatie erg gegroeid. Tijdens de economische crisis lagen veel bouwprojecten stil, maar sinds de economie weer aantrekt groeit het aantal benodigde werknemers gestaag, met als gevolg dat er soms zelfs te weinig werkplekken zijn. Op dit moment werken er zo’n 150 personen bij Zuidas. Ondanks dit vrij grote aantal werknemers hangt er toch een redelijk informele sfeer. Een deel van de werknemers luncht elke dag gezamenlijk in de kantine op de begane grond van het WTC-gebouw. Door het kerstdiner, de nieuwjaarsborrel, spontane borrels en andere bijeenkomsten is het ook mogelijk om collega’s op een informelere manier te leren kennen en in contact te komen met collega’s met wie je niet vaak samenwerkt.
Omdat Zuidas een gebiedsontwikkelingsorganisatie is, is er vanzelfsprekend ook veel contact met andere partijen in het gebied. Een belangrijke samenwerkingspartner is bijvoorbeeld de Stichting Hello Zuidas, een gebiedsmanagementorganisatie die oorspronkelijk mede vanuit de gemeente is opgericht. De stichting verbindt diverse bedrijven op Zuidas, die zich actief inzetten om de Zuidas te promoten en aantrekkelijk te maken voor alle gebruikers.17 Hello Zuidas organiseert meerdere overleggen voor de bedrijven in het gebied, geeft het tijdschrift Hello Zuidas uit, ondersteunt initiatieven en organiseert evenementen. Vanuit mijn werkzaamheden voor Leef Zuidas, Internationaal & Ambitieus en Zuidas Engage heb ik ook veel contact gehad met ondernemers, initiatiefnemers en bewoners uit het gebied.
17“Wat is Hello Zuidas?,” Hello Zuidas, geraadpleegd op 5 januari 2018, http://www.hellozuidas.com/news/wat-is-hello-zuidas.
12
2 Werkzaamheden gedurende de stage
Wat heb ik zoal tijdens mijn stage gedaan? In dit hoofdstuk kom ik nog even terug op de werkzaamheden zoals ik deze had opgenomen in mijn stageplan. Vervolgens beschrijf ik de door mij uitgevoerde taken voor respectievelijk Leef Zuidas, Internationaal & Ambitieus, het Informatiecentrum en Zuidas Engage.
2.1 Stageplan
Voor het schrijven van het stageplan had ik Judith destijds gevraagd wat mijn taken zouden worden. Deze taken zouden zijn: het inventariseren van ondernemers; het inventariseren van pop-up initiatieven; het vormgeven van het loket initiatieven en secretaris zijn bij het werkoverleg. In de praktijk bleek dit toch aan verandering onderhevig. Mede door het wegbezuinigen van Leef Zuidas zijn sommige taken niet echt van de grond gekomen, zoals bijvoorbeeld het vormgeven van het loket initiatieven. Ook heb ik taken bij andere delen van de organisatie gekregen, namelijk bij het thema Internationaal & Ambitieus, het informatiecentrum en bij de organisatie van Zuidas Engage. Hieronder volgt een beschrijving van deze werkzaamheden per organisatiedeel en project.
2.2 Leef Zuidas
Algemene werkzaamheden
Naast projecten waarin ik een grotere rol speelde voerde ik ook allerlei algemene werkzaamheden uit voor Leef Zuidas. Hieronder viel bijvoorbeeld meedenken over het werkplan en de uitvoering hiervan, het opzoeken van informatie in beleidsstukken (bijvoorbeeld het evenementenbeleid of het groenplan) en het structureren van bestanden. Ook had ik vaak een ondersteunende rol, bijvoorbeeld bij de Zuidascup, de ‘Op de stoep-gesprekken’ met bewoners, het Startup in Residence-programma en tal van andere afspraken.
Ondersteuning Doe- en Denktanks
Eén van de grootste projecten waar ik mij mee bezig heb gehouden tijdens mijn stage is het ondersteunen van de Doe- en Denktanks over het verlevendigen van het Gershwinplein en het daaruit voortvloeiende kerstproject. Het Gershwinplein is een plein in het deel van Zuidas waar veel woontorens staan, vooral een bewonersplein dus. Veel gehoord commentaar van buurtbewoners is dat dit plein niet levendig genoeg is. Tijdens de Doe- en Denktanks gingen we samen met gemeente, bewoners en ondernemers kijken wat het plein levendiger zou kunnen maken en hoe dit als gezamenlijk project gerealiseerd kon worden. In totaal vonden er twee van dit soort sessies plaats.
13
Voorafgaand aan deze sessies heb ik de voorzitter van de Doe- en Denktanks, Eefke van Nuenen, ondersteund bij de voorbereidingen zoals het reserveren van een locatie en het klaarzetten van de benodigde spullen. Tijdens de sessies maakte ik notulen die later uitgewerkt konden worden tot een verslag. Bovendien schreef ik over de eerste bijeenkomst een artikel voor de website van Zuidas en leverde ik tekst en beeld voor een flyer om mensen naar de tweede sessie te trekken.18 Toen het verslag van de tweede sessie grotendeels aangepast moest worden heb ik dit ook gedaan en deze vervolgens naar alle aanwezigen gestuurd.19
Coördinatie kerstproject
De uitkomst van de eerste Doe- en Denktank was dat er in de kerstperiode iets op het plein geplaatst of georganiseerd kon worden. In dit kerstproject heb ik voornamelijk de trekkende en uitvoerende rol gehad als coördinator. Tijdens de eerste sessie spraken de aanwezigen over ‘de grootste kerstboom van Amsterdam’ en een kerstborrel met drankjes en hapjes gesponsord door ondernemers. Bij napraten werden er nog ideeën geopperd als een kerstbomenbos of -doolhof.
Ik kreeg als taak om uit te zoeken hoeveel het plaatsen van één grote kerstboom of meerdere kleine kerstbomen zou kosten, hoe dit zo duurzaam mogelijk kon en welke vergunningen hiervoor nodig zouden zijn. Al snel bleek dat het adopteren van meerdere kleine kerstbomen via Adopteer een Kerstboom de meest duurzame en haalbare optie zou zijn. Met twee ontwerpers van het deelgebied Gershwin ging ik vervolgens kijken hoeveel kerstbomen er nodig zouden zijn voor een volwaardig doolhof of bos en in welke opstelling ze zouden kunnen staan. Omdat het hiervoor aantal benodigde bomen wel erg hoog was, bedacht één van de ontwerpers een nieuwe opstelling met het wapen van Amsterdam met de drie Andreaskruizen als basis.
Toen vervolgens de opkomst van de tweede Doe- en Denktank erg tegenviel besloten we met de betrokkenen vanuit de gemeente dat ook dit ontwerp, waarvoor zestig kerstbomen nodig zouden zijn, te duur was als er verder weinig animo was vanuit de buurt. We besloten te gaan voor tien kerstbomen en het organiseren van een kerstbuurtborrel. Ik heb hiervoor contact gehad met de kerstbomenleverancier Adopteer een Kerstboom, een aannemer gevonden die bakken wilde maken en de verdere plaatsing qua verlichting e.d. wilde verzorgen, zelf een ontwerp getekend en voorgelegd aan de aannemer, de benodigde vergunningen aangevraagd, de logistiek gepland en de financiën afgehandeld. Over de komst van de kerstbomen schreef ik een artikel voor op de website en een stukje tekst dat door omgevingsmanagement werd meegestuurd in een email naar de beheerders van gebouwen in het gebied.20
18 Zie bijlage 3 en 4.
19 Zie bijlage 5. 20 Zie bijlage 3.
14
Voor het organiseren van de kerstbuurtborrel heb ik contact gehad met de verschillende ondernemers die hapjes of drankjes wilden verzorgen en Pretvormer, een bedrijfje dat kinderactiviteiten organiseert. Ook heb ik met de afdeling communicatie gekeken hoe we mensen naar de borrel zouden kunnen trekken. Uiteindelijk besloten we als team Leef dat zelf een borrel organiseren vanuit de gemeente toch wat riskant was, omdat we niet goed konden inschatten of mensen überhaupt zouden komen en we ons niet comfortabel voelden bij onze rol als enige organisator, terwijl het idee van de Doe- en Denktanks juist was dat het een gezamenlijk project zou zijn.
Buurtencampagne Amsterdam Marketing
Begin 2017 lanceerde Amsterdam Marketing, de citymarketingorganisatie van Amsterdam, de buurtencampagne. Dit is een campagne waarin verschillende buurten buiten het centrum van Amsterdam worden uitgelicht om (herhaal)bezoekers beter te verspreiden over de stad.21 Op 19 oktober hadden we samen met onze communicatieadviseur een afspraak met Amsterdam Marketing om hen te laten zien wat er zoal in Zuidas gaande is en om te kijken of wij ook in de buurtencampagne zouden kunnen worden opgenomen. We deden dit door middel van een fietssafari door het gebied.
Van tevoren stippelde ik samen met Willemijn de route en de hotspots in Zuidas uit die we wilden aandoen. Voor de reeds in buurtencampagne opgenomen buurten had Amsterdam Marketing bovendien een gidsje laten maken met daarin per buurt een kaartje en een overzicht van hotspots.22 Willemijn en ik hebben een dergelijk overzicht ook gemaakt van Zuidas om aan te tonen dat er genoeg te doen is in Zuidas om ook in de gids te worden opgenomen. Ik heb deze voorbeeldbladzijde toen uitgewerkt in het programma InDesign.23 Na de fietssafari hebben we deze ook aan Amsterdam Marketing meegegeven in de goodiebags die we voor hen hadden samengesteld.
Onderzoek gebruikers en publiekstrekkers
In het kader van het formuleren van meetbare doelen in het werkplan voor 2018 was er bij Leef Zuidas een grote behoefte om meer inzicht in de gebruikers van het gebied en de bezoekersaantallen en doelgroepen van de verschillende publiekstrekkers en evenementen in Zuidas. Ik heb op basis van gegevens van OIS Amsterdam een onderzoeksopzet hiervoor gemaakt. De afdeling communicatie bleek echter ook bezig de opzet voor een soortgelijk onderzoek en
21 “Amsterdam Neighbourhoods,” Amsterdam Marketing, geraadpleegd op 5 januari 2018, https://www.iamsterdam.com/en/about-amsterdam/amsterdam-neighbourhoods.
22 Amsterdam Marketing, Amsterdam Neighbourhoods (Amsterdam, 2017). 23 Zie bijlage 7.
15
vervolgens heb ik met hen contact gehad over hoe onze vragen in hun onderzoek verwerkt konden worden, zodat er niet twee keer een bijna identiek onderzoek uitgevoerd hoefde te worden.
Daarnaast wilden we ook de bezoekersaantallen van evenementen in Zuidas in kaart brengen. Ik heb dit toen uitgezocht op basis van de vergunningen die stadsdeel Zuid aan evenementen had verleend en op websites van de organisaties zelf. Willemijn was ondertussen bezig met een onderzoek naar de gebruikersprofielen van de publiekstrekkers in het gebied. Ik heb haar hierin ondersteund door mails te versturen naar deze publiekstrekkers en haar te vergezellen naar een aantal afspraken met publiekstrekkers als The Green Living Lab, Art Chapel en de Akzo Nobel Art Space. De gegevens verwerkten we in een overzichtsbestand.
Verzamelen informatie kavelkaart
In 2013 was er door 15by15 een kavelkaart gemaakt om te voorzien in de informatiebehoefte naar braakliggende kavels voor tijdelijke initiatieven. Judith wilde deze kavelkaart nieuw leven inblazen. Ik heb toen contact gehad met Eline Oort, één van de planners, over welke stappen ik hiervoor moest ondernemen. Zij maakte vanuit de planning voor mij ook een overzicht van de kavels die de komende jaren tijdelijk leeg zouden staan.
Met deze informatie benaderde ik de assistent-projectmanagers van de gebieden om te achterhalen in hoeverre er echt sprake was van leegstand. In de praktijk bleek dat veel kavels niet leegstonden omdat ze gebruikt werden als bouwopslag of om andere redenen ongeschikt waren voor de programmering van een tijdelijke invulling. Er bleken niet genoeg kavels beschikbaar om een speciale kaart van te maken, maar voor de toekomst is er in ieder geval wel meer duidelijkheid over welke kavels eventueel beschikbaar zouden kunnen zijn.
Beantwoording motie culturele ambities
Omdat ik zelf graag ook meer wilde leren over hoe het bestuurlijk apparaat van de gemeente werkt ben ik betrokken geweest bij de beantwoording van de motie over de culturele ambities op de Zuidas. Van tevoren kreeg ik van de directiesecretaris Monique Bouman uitleg over hoe het bestuurlijk apparaat werkt met alle soorten vergaderingen en verschillende deadlines en het proces voor een motie beantwoord kan worden. Ook was ik aanwezig bij een overleg waarin verschillende delen van de beantwoording werden besproken. Willemijn maakte vervolgens een opzet voor de beantwoording die ik toen heb gecontroleerd op inhoud en spelling.
2.3 Internationaal & Ambitieus
Toen ik in juli mijn sollicitatiegesprek met Judith en Saskia had, maakte Saskia als plintenmanager nog deel uit van Leef Zuidas. Vanaf september was zij echter aangesteld als projectmanager van het thema Internationaal & Ambitieus. De werkzaamheden als plintenmanager gingen mee naar
16
dit thema. Omdat Saskia nogal veel werk te doen had en het mij ook leuk leek om me bezig te houden met ondernemers in het gebied ging ik haar al snel helpen op het gebied van plinten. Bovendien werd na het vertrek van Judith Saskia mijn nieuwe begeleider op de werkvloer en ging ik nog meer werkzaamheden voor haar uitvoeren.
Verzamelen informatie plintenkaart
Al enige tijd werd er vanuit Zuidas een plintenkaart gemaakt en op de website gepubliceerd om ondernemers te informeren over beschikbare commerciële ruimten in het gebied. Deze kaart moest nodig geüpdatet worden. In overleg met Saskia benaderde ik makelaars over beschikbare ruimte in gebouwen die zij beheerden en had ik contact met hen over de informatie die erbij vermeld moest worden. Eline Oort verwerkte deze informatie tot een nieuwe plintenkaart.24
Bijeenkomst ondernemers Claude Debussylaan
Omdat er geld beschikbaar was voor het vergroenen van de Claude Debussylaan organiseerden Saskia en Willemijn een bijeenkomst voor ondernemers om plannen hiervoor met hen te bespreken en te horen waar zij behoefte aan hadden. Tijdens deze bijeenkomst maakte ik notulen en analyseerde ik de post-its die tijdens de brainstorm waren beschreven met goede en slechte punten. Deze werkte ik deze vervolgens uit tot een verslag voor alle aanwezigen.25
Overig
Omdat het thema Internationaal & Ambitieus nog niet zo lang bestond heb ik ervoor gezorgd dat er een aparte pagina voor werd aan gemaakt in Sharepoint, de online werkomgeving van Zuidas. Daarnaast heb ik meer structuur aangebracht in het overzichtsbestand van alle aanvragen die Saskia binnen heeft gekregen. Ook heb ik er voor gezorgd dat er een speciaal emailadres is aangemaakt voor al het contact over commerciële ruimten in Zuidas. De mails die binnenkwamen in deze mailbox heb ik beantwoord en indien nodig afspraken ingepland. Toen Saskia een keer niet als jurylid bij een presentatie van studenten van Hogeschool InHolland aanwezig kon zijn, ben ik gegaan als haar vervanger.
2.4 Informatiecentrum
In de tijd waarin de werkzaamheden van Leef Zuidas stil kwamen te liggen en ik nog niet officieel was aangesloten bij Internationaal & Ambitieus hadden Willemijn en ik soms weinig te doen. We hebben toen de afdeling communicatie gevraagd of zij extra taken voor ons hadden. Janneke van Ouden en Karima Aajoud van het informatiecentrum konden onze hulp goed gebruiken.
24 Zie bijlage 8.
17 Oude foto’s Zuidas
Janneke wilde graag oude foto’s van Zuidas vertonen op het beeldscherm in het Informatiecentrum. Ze had hiervoor zelf al een aantal foto’s uitgezocht, maar deze moesten nog gecontroleerd worden op kwaliteit. Ik heb toen de foto’s gesorteerd op hoge en lage resolutie. Omdat slechts een klein deel van de foto’s van de benodigde kwaliteit was heb ik extra foto’s gezocht in de beeldbank van het Stadsarchief. Vervolgens heb ik hierbij een bestand gemaakt met alle informatie over deze foto’s zoals een omschrijving en jaartal.
Wisselende tentoonstelling Informatiecentrum
Janneke en Karima willen in de toekomst wisselende tentoonstellingen in het Informatiecentrum laten plaatsvinden. Ik heb voor hen nagedacht over mogelijke thema’s die hierbij aan bod zouden kunnen komen en op welke manier deze gepresenteerd kunnen worden.26 Dit bestand is voor hen een uitgangspunt om de tentoonstellingen verder vorm te gaan geven.
2.5 Zuidas Engage
Zuidas Engage is een event waarbij de ontmoeting en verbinding en tussen ondernemers, bewoners en gemeente centraal staat. Eerder werd dit evenement onder de naam Meet & Greet georganiseerd door Zuidas en stadsdeel Zuid. Tegenwoordig wordt het evenement georganiseerd in samenwerking met Zuidas Services, een bedrijf van twee jonge ondernemers in Zuidas.
Tijdens de eerste editie van Zuidas Engage heb ik geholpen tijdens evenement door het bemannen van de welkomstbalie. Hier konden bezoekers hun naambadge ophalen, extra muntjes bijkopen en informatiemateriaal van allerlei aanwezige partijen meenemen. Voor de tweede editie werden Willemijn en ik benaderd door Jeanette Driessen van de afdeling omgevingsmanagement met de vraag of we zouden willen helpen bij de organisatie. Hiervoor ben ik aanwezig geweest bij meerdere vergadering met het organisatieteam en heb meegedacht over de inhoud van het programma. Daarnaast heb ik mensen benaderd die hadden aangegeven mee te willen denken over de volgende editie om samen te brainstormen, een locatie hiervoor geregeld en een agenda gemaakt. Ook heb ik een tijdsplanning gemaakt om het overzicht te kunnen behouden gedurende het organisatieproces.
2.6 Bijwonen overleggen en evenementen
Tijdens mijn stage kreeg ik de kans om een flink aantal overleggen en evenementen bij te wonen, zowel formeel als informeel. Dit heb ik dan ook zoveel mogelijk gedaan. Op de volgende pagina’s volgt een overzicht van welke overleggen dit waren en een omschrijving van de inhoud.
26 Zie bijlage 10.
18
Overleggen, vergadering en brainstorms
Naam Omschrijving
Werkoverleg van Leef Zuidas (tweewekelijks) Overleg waarin alle zaken die op dat moment spelen voor Leef Zuidas worden besproken met de gebiedsmakelaar en communicatieadviseur Evenementenoverleg (maandelijks) Overleg waarin alle aankomende evenementen
worden besproken met Leef Zuidas, de gebiedsmakelaar en de omgevingsmanager Ontwerpatelier (wekelijks) Overleg van (hoofdzakelijk) de ontwerpers van
Zuidas. Vaak worden hier nieuwe plannen en ontwerpen gepresenteerd
Doe- en Denktanks (2x) Bijeenkomsten met bewoners, ondernemers en gemeente over verlevendiging van het
Gershwinplein
Vergaderingen Zuidas Engage Vergaderingen met het organisatieteam over de voortgang van het evenement
Fietssafari Amsterdam Marketing Fietstocht door Zuidas gevolgd door een gesprek over de marketing van het gebied Zuidas
Horeca-overleg Hello Zuidas Bijeenkomst voor de bij Hello Zuidas aangesloten horeca-ondernemers over bijv. samenwerkingen, bestemmingsplannen en vergunningen
Wonen in Zuidas-overleg Hello Zuidas Bijeenkomst voor partijen uit de woonkolom over imago & communicatie van wonen in Zuidas
Workshop plinten ‘The City at Eye Level’ Workshop door publieke ontwikkelaar Stipo over plinten in Zuidas
Brainstorm ondernemers Claude de Bussylaan Bijeenkomst over de vergroening van de Claude Debussylaan
Brainstorm Zuidas Engage Bijeenkomst met personen die wilden
meedenken over de volgende editie van Zuidas Engage
Meeting startup LucemGO (2x) Meeting met startup LucemGO, hun mentor, projectmanager Bereikbaarheid en een
communicatiemedewerker over implementatie van hun product in het gebied
Gemeenteraadsvergadering Vergadering van het hoogste bestuursorgaan van de stad op het stadhuis
Zuidas Bouwt Topics Plenair moment voor kennisdeling binnen de organisatie d.m.v. korte presentaties over de voortgang van projecten
19
Evenementen, activiteiten en bijeenkomsten
Naam Omschrijving
Introductiedag stagiairs Introductiedag voor nieuwe stagiairs
georganiseerd door stagebureau, inhoudelijk en informeel programma
ZuidasCup Het jaarlijkse voetbaltoernooi voor bedrijven en organisaties in Zuidas
Zuidas Engage Kwartaalevent waarbij de verbinding tussen alle gebruikers van Zuidas centraal staat
Dag van de Stad Dag waarop iedereen bij elkaar komt die in Nederland werkt aan de ontwikkeling van de stad en stedelijke regio’s op lokaal, regionaal, landelijk en internationaal niveau
Ruimte voor initiatief: Impact meten Bijeenkomst van Ruimte voor Initiatief over het meten van maatschappelijke impact van initiatieven
Members Meeting Hello Zuidas Evenement waar aantrekkelijk programma gepresenteerd voor alle participanten van Hello Zuidas.
Netwerkborrel Jonge Ambtenaren (2x) Borrel voor alle ambtenaren en stagiairs bij de gemeente Amsterdam onder de 36 jaar Afscheidsfeest adjunct-directeur Afscheid van de voormalige adjunct-directeur
met speeches en borrel
Rondleiding bouwput Vijfhoek Kijkje achter de schermen bij de bouw van de fietsenstalling onder de Vijfhoek
Interne kick-off Startup in Residence Doorspreken programma Startup in Residence en kennismaking mentoren
Hello Zuidas End of Year Meeting Informele bijeenkomst aan het eind van het jaar voor alle Hello Zuidas participanten
Kerstdiner Zuidas Jaarlijks diner voorafgaand aan de kerstvakantie voor alle medewerkers van Zuidas
Nieuwjaarsborrel Zuidas & Zuidasdok Feestelijke start van het nieuwe jaar voor alle medewerkers van Zuidas en Zuidasdok Viermoment uitbreiding Zuidas Bekendmaking naam nieuwe gebied
20
3 Evaluatie stageperiode
In dit hoofdstuk kijk ik kritisch terug op mijn stage. Wat heb ik kunnen betekenen voor de stagegever? Zijn de leerdoelen behaald? Welke nieuwe kennis en vaardigheden heb ik opgedaan? Hoe was de aansluiting van de opleiding met de beroepspraktijk? Hoe was de begeleiding? En hoe heeft de stage bijgedragen aan mijn carrièreperspectieven?
3.1 Betekenis voor stagegever
Ik vond het lastig zelf te bepalen wat ik heb kunnen betekenen voor de stagegever, dus heb ik dit aan Saskia en Judith gevraagd. Volgens Saskia is het allereerst van belang geweest dat mede door mijn aanwezigheid Leef is blijven functioneren, ondanks de onzekerheden die er rondom het voortbestaan waren. Dat ik samen met Willemijn de boel draaiende heb kunnen houden – ondanks het feit dat we geen ervaring hadden – is heel goed geweest. Daarnaast prees Saskia mijn intelligentie en de snelheid waarmee ik zaken op pakte, zelfs als ik niet goed in een onderwerp zat hield dat me niet tegen. Volgens Judith heb ik met de coördinatie van het kerstbomenproject gezorgd voor de uitvoering van een project met een concreet resultaat voor de gemeente en Zuidas.
Ik denk zelf bovendien dat ik door me sociaal actief op te stellen, door bijvoorbeeld andere (jonge) collega’s mee te vragen naar borrels, bij heb gedragen aan het groepsgevoel op kantoor onder de jonge werknemers. Ik heb het idee dat toen ik net bij Zuidas kwam dit nog niet echt aanwezig was, terwijl we vlak voor mijn vertrek met een hele groep naar een borrel van het Jonge Ambtenaren Netwerk zijn geweest.
3.2 Reflectie op leerdoelen
In mijn stageplan had ik vijf doelen opgesteld om me op te richten tijdens de stage. Ik zal per leerdoel reflecteren op in hoeverre ik deze behaald heb.
Praktijkervaring opdoen binnen de Beleid, Bestuur & Politiek-sector door middel van het meedraaien in een gemeentelijke organisatie
De belangrijkste reden voor mij om stage te lopen was om zelf te ervaren hoe het is om bij de gemeente te werken. Door mijn stage bij Zuidas is dit zeker gelukt. Door het bijwonen van vele afspraken en overleggen, contact met stakeholders, gesprekken met collega’s en het uitvoeren van taken heb ik veel geleerd. Ik heb geleerd wat Zuidas doet, maar ook wat andere afdelingen doen binnen de gemeente, bijvoorbeeld door het intranet en contact met andere collega’s binnen de gemeente. Ik heb geprobeerd bij zoveel mogelijk afspraken en bijeenkomsten aanwezig te zijn, ook op informeel gebied.
21
Het was voor mij de eerste keer dat ik werkzaam was bij zo’n grote organisatie en in het begin was dat behoorlijk wennen. Ik vond het lastig om de structuur van de organisatie te begrijpen en wie ik waarvoor nodig had. Dit maakte het voor mij in het begin ook lastig om collega’s te benaderen omdat ik mijn eigen en hun positie nog niet goed kende. Ik heb gemerkt dat het mijn zelfvertrouwen ten goede komt als ik dit beter begrijp en zal bij mijn volgende baan hier in het begin ook meer vragen over stellen om de organisatie te begrijpen. Het hielp hierbij ook niet mee dat het organogram van de organisatie niet up-to-date was. Tijdens mijn stage begon ik daarom aan een overdrachtsdocument voor mijn opvolger, zodat diegene vanaf het begin wel over meer informatie zou beschikken wat betreft de verschillende afdelingen en belangrijke contactpersonen. Dit document heb ik echter niet voltooid door het beëindigen van het project Leef Zuidas, maar nog wel met Judith en Saskia gedeeld. Gelukkig ging ik me na verloop van tijd steeds meer thuis voelen en dat wierp ook z'n vruchten af. Judith zei dat ze hierin ook een duidelijke verbetering kon zien ten opzichte van het begin van de stage.
Omdat Leef Zuidas nog in de beginfase was toen ik begon en nooit echt volledig operationeel is geworden, is de stage ook wel anders geworden dan ik van tevoren had gehoopt. Je gaat toch stagelopen met het idee veel te gaan doen en leren, maardoor de beëindiging van het project is dit toch wat tegengevallen. Door een gebrek aan werkzaamheden had ik periodes waarin ik me verveelde en nutteloos voelde. Door werkzaamheden bij andere delen van de afdeling uit te voeren heb ik wel op een bredere manier praktijkervaring gedaan, maar minder diepgaand dan ik oorspronkelijk had gewild.
Leren inventariseren en presenteren van informatie die bruikbaar is voor een bestuurlijk project Dit leerdoel kwam voort uit nieuwsgierigheid naar de totstandkoming en uitvoering van bestuurlijke projecten, vooral op het gebied van bronnen en de inhoud ervan. Ik heb dit leerdoel tot uiting gebracht door het maken van notulen en verslagen van brainstorms. Ook heb ik geleerd hoe werkplannen gemaakt worden en wat voor doelen daarin worden gesteld. Door betrokkenheid bij het maken van de plintenkaart heb ik ook geleerd hoe je informatie kan verzamelen om deze vervolgens naar buiten te presenteren met een overzichtelijk communicatiemiddel. De beantwoording van de motie voor de gemeenteraad heeft me geleerd hoe het functioneren van een rve wordt verantwoord aan het bestuur van de stad. Verder hoop ik dat door mijn evaluatiedocument van het kerstproject anderen in de toekomst zullen begrijpen hoe dit proces eruit heeft gezien en dit mee kunnen nemen naar een eventueel volgend project.
Opvallend vond ik trouwens hoe erg je achter mensen aan moest zitten voor een antwoord zowel intern als extern, vooral per mail. Ik weet nu dat bellen of persoonlijk aanspreken het snelst werkt.
22
Op een professionele manier naar buiten treden namens de gemeente
Tijdens mijn stage heb ik veel contact gehad met personen buiten de gemeente. Bijvoorbeeld tijdens evenementen als Zuidas Engage of wanneer ik brainstorms of afspraken had met bewoners, ondernemers en initiatiefnemers. Ook kreeg ik van Saskia veel verantwoordelijkheid in het beantwoorden van mails en het voeren van telefoongesprekken met commerciële ruimtezoekers. Ondanks dat ik niet altijd een actieve rol had bij bepaalde afspraken heb ik hier wel veel geleerd over hoe je als gemeente omgaat met bijvoorbeeld een initiatiefnemer die een idee heeft voor het gebied. Ik weet nu meer over de rol die je als gemeente hierin hebt, namelijk vooral een soort gids- en adviesfunctie, waarbij je mensen vaak doorverwijst en voorziet van informatie waar ze zelf mee verder kunnen.
De gemeentelijke overlegstructuur leren kennen
Besturen is overleggen, overleggen en nog meer overleggen. Om te leren hoe dit op verschillende niveaus gebeurt heb ik binnen Zuidas meerdere overleggen bijgewoond zoals werkoverleggen, het ontwerpatelier en overleggen met externen via Hello Zuidas. Daarnaast begrijp ik door het lezen van notulen van andere overleggen nu ook beter de hiërarchie van de verschillende overleggen, zoals de verschillen tussen het werkoverleg, het projectmanagersoverleg (PMO) en het Directieoverleg (DO). Directiesecretaris Monique Bouwman heeft mij bovendien uitleg gegeven hoe informatie vanuit de ambtenaren van Zuidas via verschillende overleggen terecht komt bij B&W en de Gemeenteraadsvergadering. Ook heb ik een deel van een gemeenteraadsvergadering in het stadhuis bijgewoond om zelf eens te ervaren hoe dit gaat.
Leren hoe een nieuw programmadeel binnen een gemeente wordt opgezet en hier zelf een bijdrage aan leveren
Ik ben op verschillende wijze betrokken geweest bij nieuwe projecten. Eén daarvan is bijvoorbeeld de Doe- en Denktank die we voor het eerst uitvoerden. Ik heb hier zelf een grote bijdrage aan geleverd door de ondersteuning van de sessies en de coördinatie van het kerstproject. Door mijn betrokkenheid bij de organisatie van Zuidas Engage heb ik meer geleerd over evenementen organiseren vanuit de gemeente met een bepaald doel. Aan de inhoud van mogelijke tentoonstellingen in het informatiecentrum heb ik een bijdrage geleverd door na te denken over mogelijke thema’s.
Wat hierbij nieuw voor mij was is dat je niet zomaar iets kon bedenken en gaan uitvoeren, maar dat veel zaken eerst afgestemd moesten worden. Dit zorgde er ook voor dat projecten vaak meer tijd in beslag namen dan ik van tevoren had verwacht, omdat je afhankelijk bent van agenda’s van anderen. Ik begrijp inmiddels hoe belangrijk het is dat er draagvlak voor je plannen
23
binnen de organisatie wordt gecreëerd voor je aan de slag gaat. Als je eenmaal weet wie je daarvoor nodig hebt gaat dat gelukkig ook een stuk sneller.
Aansluitend daarop verzandde ik soms in de bureaucratie van de gemeente. Vergunningen moeten bijvoorbeeld aangevraagd worden bij het stadsdeel, dat weer op een andere locatie zit. Het was bij Zuidas niet altijd duidelijk wanneer welke vergunning nodig was en welke contactpersonen daarbij konden helpen. Op een gegeven moment was ik bij een kennismakingsgesprek met iemand van de afdeling vergunningen, die uitleg gaf over de voorwaarden voor de verschillende soorten vergunningen en waar deze aangevraagd moeten worden. Dat heeft me doen inzien hoe belangrijk het is om contacten goed te onderhouden en korte lijntjes te hebben binnen de organisatie.
3.3 Nieuwe kennis en vaardigheden
Tijdens mijn stage heb ik veel nieuwe kennis en vaardigheden opgedaan. Wat kennis betreft weet ik nu hoe een gemeente werkt, wat gebiedsontwikkeling inhoudt, welke thema’s en belangen er spelen bij het besturen van een stad, wat de trends en ontwikkelingen zijn op het gebied van lokaal bestuur en welke rol je als gemeente hebt tegenover bewoners, bedrijven en ondernemers. Daarnaast heb ik ook praktische zaken geleerd, bijvoorbeeld hoe ik een vergunning moet aanvragen, bijeenkomsten moet organiseren of een project moet opzetten.
Een nieuwe vaardigheid die ik heb geleerd is hoe je anderen mensen meeneemt in je plan om draagvlak te creëren binnen de organisatie, het zogenaamde ‘afstemmen’ dat ook in de vorige paragraaf aan bod kwam. De coördinatie van het kerstproject heeft mij veel geleerd over projectmanagement, omdat het project niet kant-en-klaar werd afgeleverd met een checklist die ik kon volgen. Het was een best ingewikkeld project, omdat ik veel overlegde met anderen, verschillende mogelijkheden afwoog, contact onderhield met bewoners en ondernemers, creatief nadacht over het ontwerp en zorgde voor samenhang met de Doe- en Denktanks. Ditzelfde project leerde mij ook hoe belangrijk het is om alles driedubbel te checken en dat zelfs als je iets duidelijk afspreekt je die ander daar vaak nogmaals aan moet herinneren. Zo werden bijvoorbeeld de kerstbomen te vroeg verwijderd door de leverancier, omdat zij hier intern niet goed over gecommuniceerd hadden.
3.4 Aansluiting opleiding met beroepspraktijk
Als mijn collega’s vroegen wat ik studeerde reageerden zij standaard op mijn antwoord met de woorden: ‘Geschiedenis? Hoe kom je hier dan terecht?’ Misschien ook wel logisch, aangezien bijna iedereen die bij Zuidas werkt sociale geografie & planologie of bouwkunde heeft gestudeerd. Ik had dus een heel andere achtergrond dan de meeste van mijn collega’s. Geschiedenis is een theoretische studie waarin je voornamelijk bezig bent met het analyseren van het verleden en daar
24
stukken over schrijft. De aansluiting bij Zuidas, waar mensen vooral bezig zijn met concrete bouwprojecten en gericht zijn op de toekomst, ligt daardoor (vooral voor niet-historici) niet gelijk voor de hand.
Toch denk ik dat ik tijdens mijn studie wel bepaalde vaardigheden heb geleerd die mij hebben geholpen bij de stage. Bijvoorbeeld het snel kunnen vinden van informatie in lange beleidsstukken en dit begrijpelijk samen kunnen vatten voor anderen kwam goed van pas. Mijn goede schrijfvaardigheid hielp mij bij het schrijven van verslagen en het controleren van teksten. Bovendien heb ik als historicus een bepaalde contextuele blik ontwikkeld, waardoor ik bij het opzetten van projecten altijd eerst na wil gaan wat er eerder al is gedaan en hoe dit beter kan. Daarnaast rapporteer ik tijdens de uitvoering nauwkeurig wat er precies wordt gedaan en of dit werkt of niet, zodat dit later geraadpleegd kan worden.
Ook specifieke vakken uit de master kwamen goed van pas. De gespreksvaardigheden die ik het geleerd tijdens het vak ‘Oral History’ bijvoorbeeld. Het meest nuttig bleek het vak ‘Leergeschiedenis’ te zijn, vooral doordat mijn onderzoek specifiek op de gemeente Groningen gericht was. Ik was hierdoor al bekend geraakt met de soms vage termen waarmee ambtenaren omschrijven wat ze aan het doen zijn en ik vond het grappig om dit in de praktijk terug te zien bij Zuidas. Voor dit vak had ik bovendien ook al de nodige beleidsstukken doorgelezen, waardoor ik al enigszins bekend was geraakt met de bronnen van de gemeente. Ondanks dat ik het methodencollege ‘Documentaire, museum en tentoonstelling’ niet heb gevolgd, kon ik vanuit mijn historische achtergrond goede onderwerpen voor tentoonstellingen in het Informatiecentrum bedenken.
3.5 Begeleiding
Allereerst is het natuurlijk hartstikke fijn dat gemeente Amsterdam een stagebureau heeft voor de formele zaken rondom de stage, de introductiedag, de handleiding voor stagiairs en de goede stagevergoeding. Vooral de handleiding was erg fijn om me alvast voor te kunnen bereiden op de stage en ook tussendoor heb ik deze er nog regelmatig bij gepakt.
Wat de begeleiding ter plekke betreft had ik in eerste instantie met Judith afgesproken om elke twee weken samen een bilateraal overleg te hebben. Lastig was wel dat zij 1,5 maand na de start van mijn stage voor vier weken op vakantie ging en vlak daarna (eind november) dus te horen kreeg niet meer werkzaam te zullen zijn bij Zuidas per 1 januari. Vanaf die periode tot het einde van het jaar heb ik eigenlijk nauwelijks begeleiding gehad, tot duidelijk werd dat ik verder zou gaan onder Saskia’s thema. Daarna was het kerstvakantie en toen waren de laatste dagen van mijn stage ook al nabij.
Ik heb dus weinig structurele feedback gehad op mijn functioneren en er was ook niet echt iemand die me dat had kunnen geven. Door het gebrek aan begeleiding in een vrij lange periode
25
was er bij mij vaak ook onzekerheid over de werkzaamheden die ik uitvoerde. Willemijn is de hele stage eigenlijk degene geweest met wie ik veel samenwerkte en overlegde, maar omdat zij op hetzelfde moment was begonnen als ik wist zij ook van veel dingen niet hoe het werkte. Ik miste vaak de sturing en het toeziend oog van iemand die me de zekerheid kon geven of ik iets wel of niet goed deed.
Natuurlijk waren er wel andere collega’s die ik om advies kon vragen indien nodig, maar ik miste vooral iemand die mij ook vragen stelde over wat ik deed of de voortgang in de gaten hield. Omdat ik een best zelfstandige werkwijze heb kwam het vaak wel goed, maar wanneer je nauwer begeleid wordt leer je vaak wel dingen vanuit een ander perspectief, dingen waar je zelf minder snel aan zou hebben gedacht.
Ik vond het verder ook wel opmerkelijk hoe slecht de directie haar besluit over de beëindiging van Leef intern communiceerde en hoe weinig er was nagedacht over de gevolgen ervan. Voor m’n gevoel moesten Willemijn en ik er heel erg zelf achteraan om duidelijkheid te krijgen over wat er precies met ons ging gebeuren. Bovendien werd pas een maand na het besluit per mail aan iedereen medegedeeld dat Leef zou stoppen. Een interessant moment was verder ook toen in één van mijn laatste weken tijdens de lunch een directielid aan ons vroeg wat Leef precies deed en waar deze werkzaamheden in de toekomst geïmplementeerd zouden worden. Ik vond het gek om deze vragen te krijgen van iemand die zelf verantwoordelijk was geweest voor het besluit van wegbezuiniging en te merken dat zij eigenlijk heel weinig wist over wat dit betekende.
3.6 Carrièreperspectieven
De stage heeft in die mate bijgedragen aan mijn carrièreperspectieven dat ik nu weet hoe de dagelijkse gang van zaken bij een afdeling van de gemeente eruit ziet. Ik weet nu welke aspecten daarvan wel en niet bij mij passen en kan dat meenemen in mijn zoektocht naar een baan. Wat ik bijvoorbeeld heb geleerd is dat ik het fijn vind om enerzijds praktisch bezig te zijn en concrete resultaten te zien, maar anderzijds ook dat ik invloed wil uitoefenen op de vorming van plannen vanuit een meer adviserende rol. Ik vind het leuk om met anderen samen te werken, maar ook fijn om me zelfstandig op een opdracht te kunnen storten. Ik denk dat afwisseling en een goede balans tussen al deze dingen voor mij belangrijk zullen zijn in een baan. Deze stage heeft ook mijn ogen geopend en interesse gewekt voor meer ruimtelijke thema’s als de ontwikkeling van steden en gebieden. Ik denk erover na om hier in de toekomst mee verder te gaan.
Bovendien denk ik dat een stage bij de gemeente op je cv je kansen vergroot bij het solliciteren naar een baan binnen de overheid. Daarnaast heeft deze stage mijn netwerk enorm verbreed, niet alleen binnen de organisatie zelf maar ook daarbuiten.
26
Conclusie
Ondanks dat mijn stage heel anders is verlopen dan ik van tevoren had kunnen bedenken, kijk ik toch positief op deze periode terug. Ik vind het idee dat je samen met je collega’s werkt aan een gebied dat grotendeels nog in de kinderschoenen staat heel inspirerend. Je gaat vanzelf meeleven met alle ontwikkelingen in Zuidas en viert met elkaar de successen die worden bereikt. Door het nauwe contact met andere partijen in het gebied voelt Zuidas inmiddels een beetje als een dorp voor mij. Ik weet wie de eigenaars zijn van alle lunchzaakjes in de Claude Debussylaan, wie de actieve bewoners zijn en wat er gebeurt in het gebied qua evenementen en activiteiten.
Ook van de periodes waarin de zaken er iets minder rooskleurig voor stonden heb ik veel geleerd, bijvoorbeeld over hoe beslissingen worden genomen in grote organisaties, welke invloed dat op mij kan hebben als werknemer en als persoon en hoe ik daar mee omga. Misschien zijn het juist dit soort situaties waarin je tot nieuwe perspectieven komt over wat je wilt en wat bij je past in een baan. Daarnaast heb ik mijn leerdoelen wat mij betreft ook nog behoorlijk goed behaald.
Nu mijn stage bij Zuidas voorbij is ga ik mijn scriptie afmaken en daarna op zoek naar mijn eerste baan. Ik sluit daarbij de gemeente Amsterdam als mogelijke toekomstige werkgever niet uit. Tot slot ben ik in ieder geval ontzettend benieuwd hoe Zuidas er over een jaar of tien uit zal zien.
27
Literatuuropgave
Documenten
Amsterdam Marketing. Amsterdam Neighbourhoods. Amsterdam, 2017.
15by15 Gemeente Amsterdam Zuidas. Resultaten 15by15 versie 8 mei 2015. Intern document, 2015. Gemeente Amsterdam. Visie Zuidas 2016. Amsterdam, 2016.
Onderzoek Informatie en Statistiek (OIS) Gemeente Amsterdam. Amsterdam in cijfers: Jaarboek 2017. Amsterdam, 2017.
Digitale bronnen
Gemeente Amsterdam. “Hoe werkt de gemeente Amsterdam.” Geraadpleegd op 5 januari 2018.
https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/.
Gemeente Amsterdam. “Infographic: Zo werkt Amsterdam.” Geraadpleegd op 5 januari 2018.
https://issuu.com/gemeenteamsterdam/docs/160729_infographic_zo_werkt_amsterd. Gemeente Amsterdam. “Over Zuidas.” Geraadpleegd op 5 januari 2018.
https://www.amsterdam.nl/zuidas/overzuidas/.
Gemeente Amsterdam. “Ruimte en Economie.” Geraadpleegd op 5 januari 2018
https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/ruimte-economie/. Gemeente Amsterdam. “Zuidas.” Geraadpleegd op 5 januari 2018.
https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/ruimte-economie/zuidas/. Hello Zuidas. “Wat is Hello Zuidas?” Geraadpleegd op 5 januari 2018.
http://www.hellozuidas.com/news/wat-is-hello-zuidas.
Amsterdam Marketing. “Amsterdam Neighbourhoods.” Geraadpleegd op 5 januari 2018.
28
29
30
Bijlage 3: Artikelen website DDT en kerstproject
https://zuidas.nl/blog/2017/bewoners-en-ondernemers-in-actie-voor-levendig-george-gerwhinplein/
31
32
Bijlage 5: Verslag Follow-up DDT
Verslag Doe en Denktank Gershwinplein – Follow-up
31 oktober 2017
Follow-up bijeenkomst
Naar aanleiding van de eerste Doe en Denktank over het Gershwinplein werd besloten een follow-up te organiseren gericht op het verlevendigen van het plein tijdens de kerstdagen. Tijdens deze follow-up vertelden bewoners dat ze het een leuk idee vinden om de kerst met hun buren te vieren op een buurtborrel. Omdat Zuidas een vrij nieuwe buurt is en de kansen op ontmoeting met anderen in buurt nog niet zo groot zijn zou het leuk zijn om zo’n traditie te starten. De gemeente wil graag de verbinding in de buurt stimuleren en zet de eerste stap om van een dergelijke activiteit een succes te maken door het plaatsen van kerstbomen met lichtjes op het Gershwinplein. Tussen de bomen op het plein ontstaat zo een leuke locatie voor bijvoorbeeld een kerstbuurtborrel.
Tips bewoners
Tijdens de bijeenkomst bespraken de bewoners hoe zo’n borrel er het beste uit zou kunnen zien. Het is belangrijk om het zo simpel en behapbaar mogelijk te maken. De aanwezige bewoners willen graag andere bewoners in hun gebouwen enthousiasmeren om ook te komen. Opgemerkt wordt dat het goed is om op de opening aandacht te besteden aan een sociaal aspect, bijvoorbeeld:
- Neem allemaal een kerstbal mee en versier de bomen
- Speciale aandacht voor kinderen: via de kinderen bereik je de ouders
Verdere tips voor een succesvolle borrel zijn: iets winnen op de opening, chocomel, glühwein, vuurkorven, marshmallows en een openingsmoment (muziek o.i.d.). Een ruimte voor wanneer het slecht weer is zou ook goed zijn. Meerdere ondernemers aan het plein hebben bovendien aangegeven dat ze graag mee zouden doen mocht er een borrel georganiseerd worden (o.a. Bolenius, Crowne Plaza).
Subsidie bewonersinitiatieven
Mochten er financiële middelen nodig zijn voor het organiseren van een borrel of activiteit, dan heeft Stadsdeel Zuid hier een potje voor. Meer informatie daarover is te vinden via deze link:
https://www.amsterdam.nl/veelgevraagd/?productid=%7BDC48D968-B9BD-4782-856F-EA1C6CCACD13%7D#case_%7BAE948F6F-80DE-45B6-A955-464006FF8871%7D
Kerstbuurtborrel
Lijkt het jou leuk om iets bij de kerstbomen op het plein te organiseren voor je buurt? Het hoeft niet heel lastig te zijn of veel tijd te kosten, een moment om even bij de kerstbomen te proosten op de feestdagen is ook al heel leuk. Mocht je iets van plan zijn, dan vinden wij het heel leuk om daarover te horen. Als je verder nog vragen of opmerkingen hebt naar aanleiding van dit verslag dan kun je ook altijd contact met ons opnemen.
Bedankt voor jullie interesse en aanwezigheid bij de Doe en Denktanks over de verlevendiging van het Gershwinplein!
33
Bijlage 6: Evaluatie & overdracht kerstbomenproject
KERSTPROJECT GERSHWINPLEIN
Najaar 2017 – januari 2018
Overdracht & evaluatie
Inhoud 1. Omschrijving project 2. Tijdlijn 3. Betrokken partijen 4. Kostenoverzicht 5. Evaluatie 6. Overig 1. Omschrijving project
Plaatsing van tien kerstbomen op het Gershwinplein als resultaat van de Doe en Denktanks met bewoners, ondernemers en gemeente over het verlevendigen van het Gershwinplein.
Aangesloten bij dit project: Eefke van Nuenen (voorzitter Doe en Denktanks), Judith van Laarhoven (projectmanager Leef Zuidas), Anneke de Jong (assistent-projectmanager Gershwin), Saskia Rill (projectmanager Internationaal & Ambitieus), Willemijn Oosterhof (assistent-projectmanager Leef Zuidas) en Kelly Pronk (stagiair Leef Zuidas).
2. Tijdlijn
28 september 2017
Eerste bijeenkomst Doe en Denktank Gershwinplein. Aanwezigen: 3 ondernemers, 2 bewoners, 6 gemeente.
Uitkomst: iets doen in de kerstperiode, ‘grootste boom van Amsterdam’, ‘kerstdoolhof’, ‘kerstbomenbos’.
Verslag DDT op SharePoint:
http://za-sharepoint.amsterdam.nl/projecten/15x15/Projectdocumenten/DDTGershwinplein_280917_verslagDEF.pdf
Artikel website Zuidas 16 oktober:
https://zuidas.nl/blog/2017/bewoners-en-ondernemers-in-actie-voor-levendig-george-gerwhinplein/
29 september – 31 oktober 2017
Onderzoek naar kosten kerstbomen, duurzaamheid en haalbaarheid. Kostenindicatie verschillende mogelijkheden:
http://za-sharepoint.amsterdam.nl/projecten/15x15/Projectdocumenten/Kostenindicatie%20Kerstboom%20-%20DDT280917.docx
Samen met ontwerpers Joost de Wit en Klara Mitlenerova intekenen van verschillende hoeveelheden kerstbomen in diverse opstellingen.
Brochure verschillende opties:
http://za-sharepoint.amsterdam.nl/projecten/15x15/Projectdocumenten/171024_Gershwin-kerstbomen_brochure.pdf
Contact met Adopteer een Kerstboom over het maximaal bij hun te reserveren bomen (dat is 100). Een heel kerstbomenbos of –doolhof blijkt niet haalbaar te zijn wat betreft de kosten. Het plan verandert naar 60 kerstbomen plaatsen in de vorm van het wapen van Amsterdam (de drie Andreaskruizen).
34
Afspraak met Jelmer Jeuring, projectleider Levendigheid bij Hello Zuidas. Hello Zuidas kan wellicht aansluiten als concreet wordt wat de uitkomst van de DDT gaat worden.
31 oktober 2017
Follow-up Doe en Denktank Gershwinplein.
Aanwezigen: 3 bewoners, 1 student HKU, 4 gemeente.
Uitkomst: Veel last minute afzeggingen. Het lijkt de bewoners leuk samen de kerst te vieren op een borrel. Geen van hen werpt zich echter op als mogelijke organisator.
De ondernemers konden vanwege het tijdstip niet bij deze bijeenkomst aanwezig zijn, maar Eefke heeft nog aparte afspraken met hen gemaakt.
Verslag DDT op SharePoint:
http://za-sharepoint.amsterdam.nl/projecten/15x15/Projectdocumenten/DDTGershwinpleinfollowup_31102017_verslagDEF.pdf
1 november 2017
Terugkoppeling naar Hello Zuidas over opkomst en uitkomst follow-up bijeenkomst. Samenwerken ligt niet echt meer voor de hand omdat het nu vooral een borrel gefocust op de bewoners wordt.
2 november 2017
Evaluatie Follow-up met Eefke, Anneke, Saskia, Willemijn en Kelly.
Omdat de opkomst bij de DDT tegenviel wordt besloten het project kleiner te maken. Het idee verandert naar het plaatsen van tien kerstbomen en het organiseren van een kleine kerstbuurtborrel bij de bomen. Het credo is: minimale inspanning, maximaal resultaat.
9 november 2017
Kleine brainstorm met Kenneth, Kim en Bram van communicatie over hoe we de kerstbuurtborrel het beste kunnen communiceren.
14 november 2017
Afspraak KZ-BV: via Ton Muller gegevens van een aannemer gekregen die al eerder klussen in Zuidas heeft gedaan. Na telefonische uitleg van wat we willen plannen we een afspraak om dit nog verder toe te lichten en andere relevante zaken te bespreken.
Telefoongesprek Crowne Plaza: via Nathalia, die bij de eerste DDT aanwezig was, hebben we toegezegd gekregen dat Crowne Plaza warme chocolademelk zou willen verzorgen op de kerstbuurtborrel. Zij vragen hoeveel mensen we verwachten, maar daar hebben we niet echt een antwoord op. Het is heel lastig in te schatten.
16 november 2017
Afspraak met Nena van Pretvormer: afspraak om te horen wat zij zouden kunnen doen qua activiteit voor de kinderen en wandeltochtje naar het plein om de locatie te laten zien. Voor het knutselen is eigenlijk wel een binnenlocatie nodig i.v.m. weersomstandigheden. Daarnaast moeten zij voor de optocht ook een ruimte hebben om de kostuums op te bouwen.
Afspraak met Robert Gans van Tailormates: hij wilde in eerste instantie vooral aanhaken omdat het laten maken van kerstballen met zijn logo voor hem goede reclame zou zijn in ‘de grootste boom van Amsterdam.’ Nu het plan veranderd is wil hij echter alsnog wel meedenken over bijvoorbeeld de communicatie.
35
Update kerstproject: Willemijn en Kelly praten Anneke bij over de voortgang van het project. Er zijn veel twijfels over of een borrel wel echt gerealiseerd kan worden in zo’n korte tijd en of er wel mensen op af zullen komen (en hoeveel) als het door de gemeente wordt georganiseerd. Judith komt de week daarop terug van vakantie, we laten de beslissing over wel of niet doorgaan over aan haar. We besluiten wel dat de tien kerstbomen sowieso komen.
Kelly maakt een overzicht van de verschillende scenario’s die er op dit moment zijn met bijbehorende kosten, voordelen en nadelen. Deze scenario’s zijn: alleen bomen, bomen en de kinderactiviteit en bomen, de kinderactiviteit én kerstbuurtborrel.
Afspraak met Xavier Giessen van Bolenius: Xavier wil wel hapjes voor de borrel verzorgen. Vraag is wederom: hoeveel mensen verwachten we?
20 november 2017
Judith bijpraten over kerstproject. Het ontwerp van de tien kerstbomen is ook nog niet uitgewerkt. Tien bomen op een rijtje zien we in ieder geval niet zo zitten. Judith komt met het idee om kerstbomen in bakken in verschillende hoogtes te plaatsen. Kelly gaat hier verder mee aan de slag en bespreekt dit idee met Klara, die nog het idee oppert om bijvoorbeeld bankjes toe te voegen. Uiteindelijk tekent Kelly een schetsje uit van bomen in bakken van verschillende hoogtes rondom een bankje. Kelly neemt contact op met de aannemer om te vragen of een dergelijk ontwerp mogelijk is, hetgeen hij toezegt.
22 november 2017
In de ochtend hakken we (Judith, Anneke, Willemijn en Kelly) de knoop door over het wel of niet door laten gaan van de kerstborrel. We besluiten deze niet door te laten gaan omdat we ons niet comfortabel voelen bij de organiserende rol die wij als gemeente dan op ons moeten nemen. Daarnaast is de hele wijze van communicatie en het trekken van mensen nog een project op zich. Kelly belt ’s middags Pretvormer en Crowne Plaza af en mailt Bolenius en Tailormates.
4 december 2017
Online aanvraag objectvergunning en RVV Verkeersontheffing bij stadsloket. De objectvergunning is voor het plaatsen van het bankje en de bomen gedurende de periode 13 december – 15 januari en de verkeersontheffing is voor het mogen parkeren van de busjes van de aannemer en kerstbomenleverancier op het plein tijdens het laden en lossen. In de vergunning moeten de maten van de objecten en busjes worden doorgegeven.
6 december 2017
Omgevingsmanagement stuurt de VVE’s in het gebied een mail waarin ook staat dat er kerstbomen op het Gershwinplein geplaatst kunnen worden met daarbij een oproep om iets te organiseren om bijvoorbeeld te proosten op het nieuwe jaar. Tekst aangeleverd door Kelly.
7 december 2017
Bericht van het stadsdeel dat de vergunning wordt toegekend. 13 december 2017
Plaatsing van de kerstbomen op het plein. Jeroen van der Linden opent de evenementenput waar het stroompunt in zit. Kelly en Willemijn ontvangen de kerstbomen van Randijk Bamboe en coördineren de opbouw van de kerstbomen.
Stukje op website 19 december:
