www.examenstick.nl www.havovwo.nl
Nederlands vwo 2019-II
Tekst 2
Nee, meneer de politicus, mijn statistieken zijn niet links
(1) Het lijkt nog niet zo lang geleden
dat politici van linkse en rechtse sig-natuur zich ondanks hun vele tegen-stellingen althans nog konden vinden
5 in de gedeelde overtuiging dat
ver-standig beleid gebaseerd moet zijn op een juist begrip van de wereld. Statistieken, feiten en wetenschappe-lijke bevindingen waren daarbij van
10 onvervangbare waarde. Respect voor
de wetenschappelijke methoden en de cijfers die door economen, socio-logen, politicosocio-logen, klimatologen en andere wetenschappers werden
ge-15 produceerd, gaf de politieke strijd
tenminste een zekere redelijkheid.
(2) Die tijd lijkt voorbij. Het publieke
debat is voor een belangrijk deel los-gezongen van de objectieve
werke-20 lijkheid. Veel politici bouwen met
drogredeneringen en selectieve bewijzen een eigen werkelijkheid. Cijfers die niet in dat verhaal passen, worden zo geïnterpreteerd dat ze het
25 eigen gelijk ondersteunen.
Weten-schappers die onwelgevallige feiten produceren, worden publiekelijk gedesavoueerd als onbetrouwbare figuren van wie
onderzoeksbevin-30 dingen als opgeleukte meningen
moeten worden gediskwalificeerd. Slim gekozen etiketten ondermijnen de geloofwaardigheid van deskun-digen. Dan heet een
arbeidsmarkt-35 deskundige ineens een ‘linkse
eco-noom’, wordt een integratiedeskun-dige weggezet als ‘rechtse socioloog’ of zitten klimaatwetenschappers in een ‘ivoren toren’.
40 (3) Het kaltstellen1) van
wetenschap-pers legt politici geen windeieren. Een deel van het kiezersvolk herkent zich immers niet in de objectieve werkelijkheid zoals die tot uitdrukking
45 komt in onderzoeken. Het land kan
wel steeds veiliger geworden zijn, toch voelen veel mensen zich steeds onveiliger. Het levert electoraal soms meer op deze mensen naar de mond
50 te praten dan hen als volwaardige
burgers te behandelen en serieus met hen in debat te gaan.
(4) Intussen wordt het gezag van de
wetenschappen steeds verder
55 ondergraven. Anti-intellectualisme is
natuurlijk altijd een goede voedings-bodem geweest voor populistische volksmenners, maar toch is de on-beschaamdheid waarmee sommige
60 politici de feitenvrije politiek
om-armen, nu gevaarlijker dan ooit. De wereld is complex en gevaarlijk. Door wetenschappers te ondermijnen, ont-nemen politici burgers en
beleids-65 makers de meest betrouwbare wijze
waarop ze inzicht kunnen krijgen in de feitelijke werkelijkheid.
(5) Het wordt daarom tijd dat
weten-schappers die neergeworpen
hand-70 schoen eens opnemen. Gelukkig
kunnen zij zelf best iets doen om het gezag waarmee ze spreken, te her-stellen. Ten eerste door openheid te betrachten. Immers, mensen die
75 wetenschappers andere dan louter
wetenschappelijke motiveringen toedichten, hebben gewoon een punt. Wetenschappers zijn ook maar
www.examenstick.nl www.havovwo.nl
Nederlands vwo 2019-II
gewoon mensen, met meningen, vooroordelen, belangen, en politieke
80
voorkeuren. Burgers voelen dat heus aan en politici maken er gebruik van.
(6) En dus moeten wetenschappers
toegeven dat zij zelf bevooroordeeld zouden kunnen zijn. Maar ze mogen
85
ook met zelfverzekerdheid volhouden dat het wetenschappelijk forum als geheel zo waardenvrij als mogelijk is. Wat is wetenschap immers anders dan een georganiseerde inspanning
90
om vermoedens te toetsen aan de werkelijkheid? Wetenschappers moe-ten uitleggen dat ze elkaar niet op de inhoud van hun ideeën controleren, maar op de wijze waarop ze hun
be-95
denksels toetsen aan de werkelijk-heid. Onderzoeken worden gerepli-ceerd, nagerekend, en bediscus-sieerd. Zo ontstaat een steeds ver-fijnder begrip van de wijze waarop de
100
wereld werkelijk werkt. Persoonlijke meningen sneuvelen in dit spel al gauw als ze niet door cijfers worden ondersteund.
(7) Wetenschappers zouden zich 105
publiekelijk moeten beperken tot uit-spraken waarover in het wetenschap-pelijk forum een redelijke mate van overeenstemming bereikt is. Natuur-lijk: het trage karakter van de
weten-110
schappelijke consensusvorming staat op gespannen voet met de media-logica en het verlangen van politici snel antwoorden te vinden. Maar het
is van groot belang voor het gezag
115
van de wetenschappen weerstand te bieden aan de druk om dan maar snel iets te roepen. Als wetenschap-pers al iets moeten zeggen op basis van een enkel onderzoek, dan
120
zouden ze onvermoeibaar de nodige kanttekeningen moeten plaatsen bij
de opgevoerde bewijsvoering. Zo kan men voorkomen dat journalisten of
125 politici op een oneigenlijke wijze met
minder stevige wetenschappelijke bevindingen aan de haal gaan.
(8) Er is geen beter alternatief.
Ja-zeker, wetenschap is onvolmaakt.
130 Gegevens zijn onvolkomen en de
wijze waarop wetenschappers con-clusies kunnen trekken op basis van wat ze observeren, is onderwerp van voortdurend wetenschapsfilosofisch
135 debat. Bovendien: er zijn nogal wat
interessante vragen die we niet met wetenschappelijke methoden kunnen beantwoorden, bijvoorbeeld over hoe het voelt om vluchteling of werkloze
140 of kansloze jongere te zijn.
Weten-schappers zijn zelf vaak de eersten om dat toe te geven. Maar de onder-kenning van de beperkingen van de wetenschappelijke methode mag ons
145 er niet van weerhouden vast te
stel-len dat die methode de beste wijze is om tot een bepaald soort kennis te komen. Dat is belangrijk: de werke-lijkheid laat zich niet straffeloos
150 negeren.
naar: Mark Levels
uit: NRC, 18 augustus 2016
noot 1 kaltstellen: neutraliseren, uitschakelen
www.examenstick.nl www.havovwo.nl
Nederlands vwo 2019-II
Tekst 2 Nee, meneer de politicus, mijn statistieken zijn niet links
In alinea 1 en 2 van tekst 2 wordt een verandering bij politici beschreven.
1p 18 Waarover waren politici het volgens tekst 2 tot voor kort eens?
Ze waren het eens over het belang van
A feiten die het eigen gelijk ondersteunen. B gemeenschappelijke overtuigingen.
C wederzijds respect voor elkaar. D wetenschappelijk bewezen feiten.
“Slim gekozen etiketten ondermijnen de geloofwaardigheid van
deskundigen. Dan heet een arbeidsmarktdeskundige ineens een ‘linkse econoom’, wordt een integratiedeskundige weggezet als ‘rechtse
socioloog’ of zitten klimaatwetenschappers in een ‘ivoren toren’.” (regels 32-39)
1p 19 Van welke overtreding van een discussieregel is er sprake in bovenstaand
citaat? van
A een cirkelredenering
B het bespelen van het publiek C het ontduiken van bewijslast
D het vertekenen van een standpunt
In tekst 2 komen activiteiten aan de orde die kenmerkend zouden zijn voor politici: debatteren over zaken die geen deel uitmaken van de
objectieve werkelijkheid, een eigen beeld van de werkelijkheid bouwen en wetenschappers als onbetrouwbaar wegzetten.
2p 20 Welke twee gevolgen heeft dit aan politici toegeschreven gedrag volgens
alinea 3 van tekst 2? Geef geen voorbeelden. Geef antwoord in een of meer volledige zinnen.
In alinea 5 tot en met 7 van tekst 2 worden er adviezen gegeven aan wetenschappers om de toegeworpen handschoen op te nemen.
3p 21 Noem uit elk van deze alinea’s een advies. Geef geen voorbeelden.
Geef antwoord in een of meer volledige zinnen en gebruik voor je antwoord in totaal niet meer dan 60 woorden.
www.examenstick.nl www.havovwo.nl
Nederlands vwo 2019-II
“Maar de onderkenning van de beperkingen van de wetenschappelijke methode mag ons er niet van weerhouden vast te stellen dat die methode de beste wijze is om tot een bepaald soort kennis te komen.”
(regels 142-148)
1p 22 Wat houdt deze zin in?
Deze zin houdt in dat politici wetenschappelijke bevindingen moeten beschouwen als
A een alternatief voor maatschappelijk debat.
B een onmisbare aanvulling bij de evaluatie van bestaand beleid. C een subjectieve, maar waardevolle aanvulling op hun eigen mening . D uitgangspunt bij het voeren van het politieke debat.
1p 23 Hoe kan tekst 2 het best omschreven worden?
De tekst kan het best worden omschreven als
A een beschouwing over de betekenis en de beperkingen van de
wetenschap.
B een betoog om aan te tonen dat de wetenschap leidend moet zijn in
politieke beslissingen.
C een pleidooi om de wetenschap weer de plek te geven die haar
toebehoort.
D een uiteenzetting over de betekenis van wetenschap in de westerse
maatschappij.
