Vraag nr. 159 van 20 april 1999
van mevrouw RIET VAN CLEUVENBERGEN Tewerkstelling gehandicapten – Beleid
De tewerkstelling van gehandicapten blijft proble- matisch, en dit ondanks de goede voornemens van de vele betrokkenen.
Er is in de eerste plaats grote onduidelijkheid in het informatiebeleid voor de doelgroep, voor de fa- milieleden en alle mogelijke sociale diensten die verwijzer kunnen zijn. Moet men via het Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap (VFSIPH) of de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) ? Moet men eerst een aanvraag indienen bij het federale ministerie van Sociale Zaken in de Zwarte Lievevrouwstraat en op een antwoord wachten, vooraleer verdere stappen te onderne- men ? Zowel de mensen met een handicap als de familieleden en de verwijzers proberen alle syste- men uit, wat zeker niet tot een efficiënt gebruik van de diensten leidt en veel frustaties veroor- zaakt.
Een tweede probleem is de lange wachttijd wan- neer men door een gespecialiseerde arbeidstraject- begeleidingsdienst wordt begeleid. De diensten blijven laagbemand, de financiering voor het ver- wachte werk is erg laag en vooral de gespeciali- seerde oriënteringsdiensten, die nochtans heel wat knowhow in huis hebben en werken in een provin- ciaal samenwerkingsverband, kunnen met de huidi- ge omkadering het arbeidsintensieve werk niet aan. En dit terwijl zij zowel worden bevraagd voor schoolverlaters met een handicap, als door perso- nen die op latere leeftijd met een of andere handi- cap worden geconfronteerd. Ook de verdere tra- jectbegeleiding bereikt slechts een klein percenta- ge van de doelgroep.
Na de lange wachttijd voor een gefundeerd advies of een arbeidsbegeleiding in een opleidingscen- trum rijst het probleem van het zoeken naar een werkaanbod.
Werkgevers uit de privé-sector kunnen sinds 1 sep- tember 1999 een inschakelingpremie krijgen, maar zijn er toch niet happig op om gehandicapten in dienst te nemen. Daarenboven rijst het probleem dat voor personen met specifieke handicaps (doven of slechthorenden, blinden of slechtzien- den) nog moeilijker werkgevers worden gevonden.
Ook de verschillende overheden voeren geen be- leid dat een positief resultaat van trajectbegelei-
ding naar werk bevordert voor mensen met een handicap.
Reeds herhaaldelijk, en onlangs nog bij de begro- tingsbespreking 1999, verklaarden zowel de minis- ter als de verantwoordelijken van het Vlaams Fonds bijkomende maatregelen voor deze proble- men te willen nemen.
1. Welke maatregelen werden sinds november 1998 (begrotingsbesprekingen 1999 in de Com- missie voor Welzijn, Gezondheid en Gezin) ge- nomen om de arbeidstrajectbegeleiding voor personen met een handicap te bevorderen ? Hoeveel middelen werden hieraan besteed ? 2. Hoeveel personen werden in 1998 en 1999 reeds
begeleid in het kader van het arbeidstraject ? Hoeveel personen vonden reeds een job binnen het normaal economisch circuit ? Hoeveel bij de overheid ?
3. Welke maatregelen werden deze legislatuur reeds genomen om de gespecialiseerde oriënte- ringsdiensten uit te bouwen ?
4. Kunnen voor nieuwe, wetenschappelijk onder- bouwde onderzoeksmethoden (bijvoorbeeld een Ergosapparaat, dat nauwkeurig de arbeids- belasting kan meten die personen aankunnen in specifieke omstandigheden) projectsubsidies worden gegeven ?
N.B. Deze vraag werd eveneens gesteld aan de heer Theo Kelchtermans, Vlaams minister van Leefmilieu en Tewerkstelling.
Antwoord
Het beleid inzake de professionele integratie van personen met een handicap is de afgelopen jaren, in tegenspraak met de tendens in de vraagstelling van de Vlaams volksvertegenwoordiger, niet blij- ven steken bij goede voornemens.
Extra middelen werden ter beschikking gesteld om, gestuurd door een coördinatie op Vlaams ni- veau, te komen tot een gedifferentieerd aanbod van ondersteunende maatregelen en werkvormen op subregionaal niveau. Dat hierbij meerdere part- ners betrokken zijn, en dat de personen zélf zich bij meerdere deskundige organisaties kunnen aanbie- den, is vanuit het perspectief van de cliënt veeleer een voordeel dan een nadeel, mits de persoon kan rekenen op een continuïteit van de begeleiding ge- durende het hele zoekproces naar werk. Door de betere coördinatie van diverse inspanningen in de afgelopen jaren wordt vanaf 1997 opnieuw een dui-
delijke stijging genoteerd van de tewerkstelling van personen met een handicap in het normaal econo- misch circuit.
De hierna genoemde initiatieven, die samen de be- langrijkste pijlers vormen van een dynamisch en resultaatgericht Vlaams beleid inzake het streven naar gelijke kansen op werk voor deze doelgroep, geven veeleer aanleiding tot optimistische progno- ses.
De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) is in Vlaanderen be- voegd voor de arbeidsbemiddeling en de beroeps- opleiding van alle werkzoekenden. Complementair aan de opdracht van de VDAB, staat het Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap in voor de tewerkstelling en be- roepsopleiding van personen met een handicap die hiervoor een zorgvraag bij dit Fonds indienen en die behoren tot de doelgroep van deze Vlaamse openbare instelling.
De opdracht van het Vlaams Fonds heeft een resi- duair karakter, hetgeen betekent dat personen met een handicap in eerste instantie een beroep moe- ten kunnen doen op de reguliere arbeidsmarkt- voorzieningen. Voor de doelgroep die in aanmer- king komt voor inschrijving bij het Vlaams Fonds, is een geïndividualiseerde en gespecialiseerde aan- pak noodzakelijk. Kenmerkend voor de benade- ring van deze groep is het hanteren van methodes inzake oriëntering, begeleiding, opleiding en be- middeling die aangepast zijn aan de mogelijkheden van de persoon en die rekening houden met de aard van de beperkingen. De werkzoekenden die erkend zijn door het Vlaams Fonds blijven als werkzoekende ingeschreven bij de VDAB, en komen bijgevolg voor in de statistieken van de beide instellingen.
Het federaal ministerie van Sociale Zaken, meer bepaald het bestuur van de Maatschappelijke Inte- gratie, dienst Tegemoetkomingen aan Gehandicap- ten, Zwart Lievevrouwstraat 3c in 1000 Brussel, is bevoegd voor het verlenen van tegemoetkomingen aan gehandicapten die wegens hun handicap niet in staat zijn een voldoende inkomen te verwerven, of die bijkomende lasten te dragen hebben. Deze fe- derale dienst heeft geen bevoegdheid inzake be- roepsopleiding of arbeidsbemiddeling van perso- nen met een handicap, en voert bijgevolg geen ac- tief arbeidsmarktgericht beleid voor deze doel- groep.
De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
Teneinde de professionele integratiemogelijkheden van personen met een handicap te optimaliseren,
met prioriteit voor doorstroming naar het normaal economisch circuit, werd een overleg tussen VDAB en VFSIPH tot stand gebracht.
Dit overleg resulteerde, in het kader van de ar- beidstrajectbegeleiding (ATB) van personen met een handicap, in een samenwerkingsprotocol tus- sen VDAB en VFSIPH dat werd afgesloten op 28 maart 1997. Dit protocol voorziet onder andere in een gegevensuitwisseling inzake werkzoekende personen met een handicap. Zo worden vanuit de VDAB-trajectbegeleiding werkzoekenden door- verwezen naar de ATB-diensten die door het Vlaams Fonds zijn erkend. Vanuit deze ATB-dien- sten kunnen personen met een handicap voor op- leidingen en trainingen worden doorverwezen naar VDAB.
De samenwerking tussen VDAB en het VFSIPH/ATB wordt subregionaal georganiseerd via trajectoverleg. Centraal wordt de samenwer- king opgevolgd en geëvalueerd in een werkgroep VDAB/VFSIPH. In juli 1999 zal het samenwer- kingsakkoord tussen VDAB en VFSIPH worden geactualiseerd met het oog op een beter, gezamen- lijk case-management.
In het VDAB-ondernemingsplan 1999 worden de acties die specifiek zijn gericht naar werkzoekende personen met een handicap, integraal opgenomen in de trajectwerking binnen VDAB.
Het Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap (VFSIPH)
De persoon met een handicap die bij het VFSIPH een zorgvraag voor tewerkstelling indient, wordt sedert eind 1996 begeleid door een arbeidstraject- begeleidingsdienst (ATB).
Het gaat hier om samenwerkingsverbanden waarin bestaande diensten en centra zich samen engage- ren voor de inschakeling van personen met een handicap in het normaal economisch circuit. Vlaan- deren vervult hier een pioniersrol door een struc- tuur te ontwikkelen waarin de methodiek van de arbeidstrajectbegeleiding verplicht moet worden toegepast. In deze structuur is de deelname van een centrum voor beroepsopleiding van personen met een handicap, een centrum voor gespeciali- seerde voorlichting bij beroepskeuze, en een be- schutte werkplaats dwingend.
Het was een bewuste keuze om deze nieuwe struc- turen in een eerste fase te laten proefdraaien in de vorm van een experiment met een bepaalde duur.
Op basis van een wetenschappelijke studie uitge- voerd door de Rijksuniversiteit van Gent, heeft de
Vlaamse regering op 18 december 1998 beslist om de arbeidstrajectbegeleiding voor personen met een handicap op structurele basis voort te zetten vanaf 1 januari 1999. In deze nieuwe regelgeving werden meer middelen en extra personeel opgeno- men.
Een wetenschappelijk onderbouwde diagnostiek van de arbeidsmogelijkheden van de persoon is een essentiële component in succesvolle arbeids- trajecten. Een deskundig psycho-medisch-sociaal onderzoek vormt de basis van een doelgerichte oriëntering van de persoon naar een realiseerbare job-doelstelling op de betaalde arbeidsmarkt.
De Vlaamse regering heeft op 13 april het besluit goedgekeurd voor de erkenning en de subsidiëring van de CGB's (centra voor gespecialiseerde voor- lichting bij beroepskeuze). Het budget van deze centra is vanaf de begroting 1999 vastgesteld op ongeveer 45 miljoen (± 2 miljoen onderhoudstoela- gen in 1995), waardoor een betere spreiding in Vlaanderen, en een grondige vernieuwing van hun opdracht worden gerealiseerd.
Het finaal doel van ATB is uiteraard de realisatie van werkkansen voor mensen met een handicap. In dit kader is de sensibilisering van de werkgevers voor de tewerkstelling van personen met een han- dicap dan ook van groot belang.
In de opdracht van de nieuwe ATB-diensten is de permanente sensibilisering van de werkgevers in- geschreven en is er in de personeelsformatie een functie opgenomen van "jobfinder". Deze stelt jaarlijks een actieplan op dat de operationele doe- len en structurele acties omschrijft, gedifferen- tieerd naar werkgevers uit de particuliere sector (profit en non-profit) en uit de publieke sector.
Daarenboven werkt het VFSIPH in dit kader aan de realisatie van twee Europese projecten, met name "Jobconnected" en "Consultance". Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) verleent ac- tieve medewerking aan deze sensibiliseringscam- pagnes.
Een belangrijke troef in de benadering van werk- gevers is de introductie sinds 1 januari 1999 van een Vlaamse inschakelingspremie bij de aanwer- ving van een persoon met een handicap in de pri- vate sector. Door de toekenning van een vaste sub- sidie (30 % van het brutoloon-referteloon in de sector + patronale RSZ), wordt een bedrijfsvrien- delijke stimulans gegeven voor het aanmoedigen van de tewerkstelling van deze doelgroep in het normaal economisch circuit.
Voor specifieke doelgroepen (bv. doven en blin- den), zoals voor andere subgroepen, zal een goede
oriëntering, opleiding en begeleiding in belangrijke mate het resultaat van een arbeidstraject bepalen.
Voor deze categorie bestaat er tegenwoordig een rijke keuze aan technische hulpmiddelen die in vele gevallen de beperkingen ten gevolge van de handicap kunnen compenseren. De werkgever wordt steeds geïnformeerd over de mogelijkheden inzake de terugbetaling door het VFSIPH van de meerkosten van de aanpassing van de arbeidspost, indien deze hulpmiddelen noodzakelijk zijn voor de normale uitvoering van de arbeid.
Administratie Werkgelegenheid – afdeling Europa De arbeidstrajectbegeleiding werd in Vlaanderen geïntroduceerd onder impuls van het programma doelstelling 3, van het Europees Sociaal Fonds.
Onder het zwaartepunt 3a, en onder het Commu- nautair Initiatief Horizon, wordt voorzien in bijko- mende financiering voor acties gericht op de pro- fessionele integratie van personen met een handi- cap.
Zowel de VDAB, het VFSIPH, als derden-organi- saties zijn als promotor erkend binnen deze pro- gramma's.
Antwoorden op de concrete vragen
1. Sedert oktober 1998 werden volgende besluiten genomen door de Vlaamse regering :
BVR van 18 december 1998 betreffende de ar- beidstrajectbegeleiding voor personen met een handicap. Hiervoor is 45,8 miljoen ingeschreven in de begroting 1999 van het VFSIPH ;
BVR van 13 april 1999 betreffende de erken- ning en subsidiëring van centra voor gespeciali- seerde voorlichting bij beroepskeuze voor per- sonen met een handicap. Hiervoor is 46,3 mil- joen ingeschreven in de begroting 1999 van het VFSIPH.
In het ESF doelstelling-3 programma werd voor 1999 een globaal budget van 114,1 miljoen vast- gelegd voor projecten die hun werking richten naar werkzoekenden met een handicap.
2. In 1998 waren 4.559 minderarbeidsgeschikte personen in begeleiding bij de VDAB. 1.035 onder hen hadden een Vlaams Fondsnummer.
44 % van deze groep was na 6 maanden aan het werk.
In 1998 volgden 1.304 werkzoekenden die min- derarbeidsgeschikt waren, het buitengewoon se-
cundair onderwijs (BUSO) beëindigd hadden of een Vlaams Fondsnummer hadden, een oplei- ding (293 hiervan hadden een Vlaams Fonds- nummer).
Werkzoekenden met een BUSO-opleiding zijn vooral terug te vinden in de opleidingen van de secundaire sector. De minderarbeidsgeschikten zijn in hoofdzaak terug te vinden in de tertiaire en de quartaire secties. Het globaal tewerkstel- lingspercentage na de opleiding bedraagt 48,5 %.
Het doorstromingspercentage (tewerkstelling of in opleiding) bedraagt 60 %.
In het kader van de herstructurering van de VDAB werd vanaf 1 januari 1999 gestart met de trajectwerking. Gezien de integratie van de dienstverlening, is een vergelijking van de cijfers van 1998 met de cijfergegevens van 1999 bijna onmogelijk. Sinds 1 januari 1999 (toestand op 14 mei 1999) zijn 1.376 werkzoekende personen met een handicap opgenomen in de VDAB-tra- jectbegeleiding. Deze groep is als volgt inge- deeld :
– 536 personen hebben een gedeeltelijke of zeer beperkte arbeidsgeschiktheid ;
– 327 personen hebben een VF-nummer ; – 853 personen bezitten een BUSO-diploma.
Gegevens met betrekking tot tewerkstellingsre- sultaten van personen met een handicap voor het jaar 1999 zijn momenteel nog niet beschik- baar. De databanken van de VDAB laten niet toe het gevraagde onderscheid te maken tussen tewerkstelling in het reguliere arbeidscircuit en tewerkstelling in overheidsdiensten.
3. In 1996 (BVR van 19 september) werden voor het eerst sinds het ontstaan van de centra voor gespecialiseerde voorlichting bij beroepskeuze, de werkingsmiddelen ter beschikking gesteld voor de aanwerving van psycho-diagnostici, ge- specialiseerd inzake arbeidsvaardigheden van mensen met een handicap.
In 1998 werd in overleg met de sector een nieu- we regelgeving uitgewerkt, die door de Vlaamse regering werd goedgekeurd (cfr. 1).
4. Binnen de bestaande reglementering inzake in- vesteringen in voorzieningen gehandicapten- zorg (BVR van 6 juli 1994 tot vaststelling van de totale investeringssubsidie en de bouwkundige normen voor de voorzieningen voor de sociale integratie van personen met een handicap – ar-
tikel 10 § 3 – 2°) kunnen de erkende centra voor gespecialiseerde voorlichting bij beroeps- keuze subsidies aanvragen voor de aankoop van testmateriaal, testapparatuur en bijzondere uit- rusting.
De tegemoetkoming in de aankoop van een
"Ergosapparaat" kan in dit kader worden on- derzocht. Een dergelijke aanvraag werd even- wel tot op heden niet aan het VFSIPH voorge- legd.
