Jan van Boendale
editie J.J. Mak en H.A.C. Lambermont
bron
Der leken spieghel. In: Instituut voor Nederlandse Lexicologie (samenstelling en redactie), Cd-rom Middelnederlands. Sdu Uitgevers/Standaard Uitgeverij, Den Haag/Antwerpen 1998.
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/boen001derl02_01/colofon.php
© 2012 dbnl
[Boek I]
OMdat ic niet en wille leiden In onnutter le- decheiden.
Dien tijt die mi gheeft 5 onse here.
Die gheloeft si emmermere Soe hebbic dit werc begonnen Onse here moete mi des onnen Dat ict alsoe volbringhe 10 Datter in sonderlinghe
Ligghe sijn ere ende sijn lof Ende dat si alle daer of Te beter moeten wesen Diet horen selen ende lesen 15 Want omme ghemeine orbore soe
Leidic dit wercsken toe Ende dat ic gherne saghe dat Iet van mi bleue des te bat Dleke volc hadde na mijn doet 20 Clerke en hebbens ghene noet
Dat sijt lesen groet ende smal Want si connent buten al Ende want dleke volc es de sake Daeromme ic dit boecsken make 25 So sal dit boec sijn wel
Ghenamt de leke spieghel Ic hope dat si daer bi Bidden selen ouer mi
Ende segghen in eneghen stonden 30 God vergheue hem sine sonden
Die met sinen arbeide Dit werc ierst toe leide Den beniders biddic dat si Tonrechte niene begripen mi 35 Die altoes kapen ende kipen
Hoe dat si moghen begripen Dat dichteren bringhen vort Die selue nochtan een oert
1rb
Niet en weten daer af 40 Niet te meer dan een caf
Maer dats om niet ghelesen Begripers moeten altoes wesen Maer ic laet te sachter liden Dat mi de niders beniden 45 Om dat hoers selfs nijt wrect
Ouer hen daer hi binnen stect Daer smaken si hoers selfs venijn Hoe mochtic sachter ghewroken sijn IN vier boeken soe sal
50 Dit werc ghedeilt sijn al Dierste boec sal hebben in
¶ Hemelrijcs ende ertrijx. beghin
¶ Van gode van hemelen drien
¶ Vander ingle coere na dien 55 ¶ Wat dingle sijn ende hoer wesen
Daer na soe moeghdi lesen [¶] Van fiermamenten van planeten Die daer bouen sijn gheseten
¶ Van ertrijke van vagheuiere 60 ¶ Dan vander hillen onghehiere
¶ Vander zielen. ende vander menschede
¶ Hoe god adame maecte mede
¶ Vanden ertschen paradyse oec daer toe
¶ Hoe adaem tghebot brac doe 65 Daer omme god op hem was gram
¶ Wat vernoye ons daer af quam
¶ Hoe adaem leide sijn leuen
¶ Daer na dat hi was verdreuen Van sinen kindren die hi wan 70 Ende wat hem ghesciede dan
Daer na volght van noe
¶ Hoe ouer ertrijke liep die zee Hoe dierste volc leefde doe Ende andre leringhe daer toe 75 Valt onder tuschen hier ende daer
¶ Van noees kindren volght daernaer
¶ Hoe dat volc dijde sere
¶ Hoe ierst toe quam lands here
Hoe die groete rike resen 80 Daer na soe moeghdi lesen
Van abrahame den heileghen man Hoe dat ioedscap iest ierst began [¶] Daer na soe moeghdi merken Tvoerspellen der heilegher kerken 85 [¶] Destruxie van babilone
Hoe troemsche rike began scoene Van coninghen ende heren Die daer regeerden met eren [¶] Dan es her moyses gheset 90 Die ierst van goede ontfinc die wet
[¶] Van dauite van salamone Die den tempel maecte scone Ende ander leringhen oec mede Ende vander joden quaethede 95 Hoe hoer macht ende hoer staet
Algader te nieute gaet Aldus strijct die boec voert Tote op marien gheboert Ende houdt in groet ende smal 100 Vander ouder euwen al
Ende heeft in te sinen dele Achte ende .xl. capitele DAnder boec sal v lien Vanden gheslachte marien 105 Vanden santen alle tesamen
Die van annen bloede quamen [¶] Marien gheboert also wel Hoe si quam inden tempel Ende te huwelijke moeste keren 110 Mids den vonnesse ons heren
[¶] Hoe haer dinghel boetscap brachte Van dier ghebenedider drachte [¶] Hoe si daer na skints ghenas Maghet bleef ende maghet was 115 Vanden wondren staet dan voert
Die ghescieden in sine gheboert Vanden visioene dat sach Octauianus op dien dach
1vb
CEnde wat daer ghesciede doe 120 [¶] Hoe si metten kinde vloe
Ten lande van egypten waert Wat hen gheviel inde vaert [¶] Hoe baptisten moeder lijsbeth Metten kinde vloe oec met 125 Inde woestine doer de noet
Hoe zakarias bleef doet
[¶] Ihesus kindscheit volght daer naer Tote dat hi hadde .xij. jaer
[¶] Sijn passie volght dan aldus 130 Alsoeze screef nichodemus
[¶] Sijn verijsen ende sijn op varen Daer men v wonder af mach baren Hoe hi sine iongheren troeste weder Ende te hen quam hier neder 135 Den heyleghen geest sende mede
Predeken ghinghen telker stede [¶] Hoe die heileghe keerke dan Op ihesum christum ierst began Ende dat hi dierste paus sat 140 Hoet peter was na dat
Ende alle die pause also in rinc Tote op kaerlen den coninc Daer ghi in selt wete clare Hoe die kerke es comen hare 145 Van helenen ende constantine
Die beiden worden kerstine Ende der kerken gauen Vele voerdels ende hauen [¶] Daer na soe seldi lesen 150 Der heylegher kerken wesen
Dbedieden vander messen Ende andre scone lessen Daer ons gheloefs vele in staet [¶] Daer na waer dat ane gaet 155 Dopuaert van onser vrouwen
Daer ghi wonder in moeght scouwen [¶] Daer na sal volghen danne Van ewangelisten ianne
Ende daer na sal saen 160 Dese ander boec vte gaen
Die vander neuwer euwen seit Daer onse salicheit in leit Capitele heeft hi inne .Lxxij. alsict versinne
165 DIe derde boec volghet daer na Die hout in alsict versta Scone seden ende mainieren Die dat volc sal hantieren Watmen minnen sal ende haten 170 Watmen doen sal ende laten
Hoe datmen ghenoech doen sal Gode ende den mensche ouer al Want moraliteit saelt meest wesen Dat ghi in dese boec selt lesen 175 Dat zielen ende liue mede
In sal bringhen salechede [¶] Dat ic dese dinghe nemen can Vte mi seluen en versta nieman Maer ic hebt ghesocht voerwaer 180 Vte den boeken hier ende daer
Die de wise wilen screuen Op dit cranke menschelijc leuen Ende hout in te sinen dele .Xxviij. capitele
185 DIe vierde boec volghet daer ane Die v sal doen te verstane Hoe ertrijke sal inden In dierste seldi vinden Hoe die kerstine van noert 190 Selen winen weder ende voert
Iherusalem die heyleghe stede Ende orienten algader mede Daer groet wonder sal ghescien Daer na soe seldi sien
195 Hoe der ioeden groet conroet Die wilen alexander sloet Vte selen comen dan Ende verslaen wijf ende man
2rb
Ende iammer weerken sonder ghetal 200 Ende hoe dit volc inden sal
Daer no soe moeghdi zien .Xv. tekene die ghescien Selen vore den doemsdach Dien elc mensche ontsien mach 205 Daer na seldi hoeren
Hoe antkerst sal sijn gheboeren Ende dat volc sal verleiden Met siere groeter subtijlheden Hoe enoch ende helyas 210 Al selen maken ghedwas
Dat hi gheseit heeft ende ghedaen [¶] Daer na sal volghen saen Dat staerke ordeel sonder waen Dies nieman en mach ontgaen 215 Daer god elken loen sal gheuen
Na sine verdiente in dit leuen Ende hoe ertrijke dan sal inden Alsoe wijt bescreuen vinden In vrayen boeken sonder ghile[.]
220 Alsoe onsbescreuen wilen Heileghe sante diet wel wiste[.]
Vte des heylecsch gheest listen Capitele heeft hi inne
.Xii. alsict versinne
Hier beghint die tafle vanden iersten boeke die ghenaemt es de leke spighel
[¶] VAnden beginne hemelrijcs ende aertrijcs .i.
[¶] Van gods wesene .ij.
[¶] Van drien hemelen .iij.
[¶] Van IX coren der ingle ende vander inghele valle .iiij.
[¶] Wat die ingle sijn .v.
[¶] Van inglen die ons hoeden .vj.
[¶] Wat die quaede ingle sijn ende wies si pleghen .vij.
[¶] Van den fiermament .viij.
[¶] Vander sonnen ende vander manen .ix.
[¶] Vanden andren planeten .x.
[¶] Vander rontheit ertrijcs .xi.
[¶] Vanden vagheuiere .xii.
[¶] Vanden tormenten der hillen .xiij.
[¶] Waeromme de tormente sijn [¶] Vanden wesene der menscheit .xv.
[¶] Vander naturen der lichamen .xvi.
[¶] Vanden wesene der zielen .xvij.
[¶] Vander zielen noch .xviij.
[¶] Wat machte die ziele heeft .xix.
[¶] Hoe die ziele henen sceedt .xx.
[¶] Hoe god adame maecte ende vanden ertschen paradyse .xxi.
[¶] Hoe adaem tghebot brac. ende swijfs bedrieghenessen .xxii.
[¶] Hoe adaem ruimde dparadijs ende watter ons af quam .xxiij.
[¶] Hoe adaem leefde doe hi was vten paradyse .xxiiij.
[¶] [.]an maeghdoeme ende van huwelike .xxv.
[¶] [.]an adaems kindren ende vander [.]tienden .xxvi.
[¶] [.]oe caym abelle doet sloech. ende van nidecheden .xxvij.
[¶] Van giericheden .xxviij.
[¶] Van adaems kindren ende van seths gheslachte .xxix.
[¶] Van noe ende van sinen kindren ende van gods wraken .xxx.
[¶] Hoe dierste volc te leuene plach ende van maten te houdene .xxxi.
[¶] Van staercheiden ende des wijns naturen .xxxij.
[¶] Van noes kindren ende datmen eren sal vader ende moeder .xxxiij.
[¶] Van ere stat te regeerne .xxxiiij.
[¶] Hoe landshere ierst ghemaect wart .xxxv.
2vb
[¶] Van abrahame ende vander ioeden archeit .xxxvi.
[¶] Van ghehoersamheden .xxxvij.
[¶] Van onsen vadren ende wat telken dusent iaren ghesciet .xxxviij.
[¶] Dat voerspellen vander heylegher kerken ende vanden ioedschen geslachte .xxxix.
[¶] Dbeghin van vele riken ende destruxie van babilone .xl.
[¶] Vanden groeten riken die wilen waren .xli.
[¶] Vanden beghinne van roeme. ende hoe eneas daer quam .xlij.
[¶] Hoe remus ende romulus gheboren worden ende hoe romulus coninc wart .xliij.
[¶] Vanden coninghen die na romulus waren in rome .xliiij.
[¶] Van moyses ende die .x. ghebode .xlv.
[¶] Van coninc dauite ende wat eens gheviel .xlvi.
[¶] Van salomoene ende sinen iersten vonnesse .xlvij.
[¶] Van des volx afgode ende vander ioeden quaetheiden .xlviij.
Dat prologus vanden iersten boeke
INder werelt vonden en es Niet volmaect des sijt ghewes Deuweghe god es de ghene Die volmaect es allene 5 Die van niet al ghemaect heeft
Ende elker dinc hoer wesen gheeft Onder die welke twe sijn
Bouen andren dinghen fijn Dat sijn ingle ende menschen met 10 Dingle sijn daer toe gheset
Dat si gode dienen in hemelrike Entie mensche op ertrike
[¶] Soe wat menschen heeft ontfaen Van gode redenlec verstaen 15 Subtilen sijn ende daer toe cracht
Die sal es hi welbedacht Dese gauen altoes keren Te goeds dienste ende tsire eren [¶] Twe gauen soe gheeft onse here 20 Die menich mensche beghert sere
Die metten mensche nochtan twaren Alse hi steerft te nieute varen Dat sijn rijcheit ende scoenhede Maer doeght die hout hoer stede 25 Euwelijc met haren man
Die nemmermeer vergaen en can [¶] Daeromme laet ons gode minnen Dats van doeghden dat beghinnen Want die gode mint dat verstaet 30 En doet wetens nemmer quaet
[¶] So wie seght ic minne gode Ende niet en hout sine ghebode Hi lieght dat seght sente ian Die de waerheit wel scriuen can 35 [¶] Die gode mint gherne hoert
Altoes spreken goeds woert Want vrient in allen daghen
Hoert van vriende gherne ghewaghen Dat eerlec si ende goet
3rb
40 Want hem verhoechter af de moet [¶] Soe voeght dan wel daer bi Die gode minnen dat si Desen boec gherne lesen Want hi sal algader wesen 45 Van gode ende van alre doeght
Ay here want ghi vermoeght Soe verleent mi hier toe sijn Nu hoert hier mijn beghin Inden name goeds des vrien 50 Ende onser vrouwen marien
Hier beghint die ierste boec vanden leken spiegle
GOde die sonder beghin es.
Ende sonder ende gheluste des.
In sijn godlijc melde ruren.
Dat hi maecte craturen.
5 Ende dat en dedi daerom niet Dat hi hoers bedorste iet Maer om dat hi hen woude Sine ghiften en sine vroude Gheuen ende toenen meldelike 10 Beide hier ende in hemelrike
Want eer hemele oft erde waren Oft iet datmer in siet baren Soe was god sonder beghin Also machtech meer no mijn 15 Ende in also groter blijscapen
Als doe hijt al hadde ghescapen Ende dat alle dese dinghen Weder te nieute ghinghen
Ende ingle ende meschen ghemene 20 Ende niet en bleue dan hi allene
Sine macht ende sine glorie daer af En waers te minder niet en caf [¶] Onder alle creaturen En heeft god maer twe naturen 25 Redenlec verstaen ghegheven
Ja ende oec ewelijc leuen
Dats dinghel ende die ziele smenschen Die onse here na wenschen
Maecte ende foermeerde 30 Alsoet sine wijsheit ordineerde
[¶] Hemel. water. locht. berch. ende dal Maecte god van nieute al
Ende dingle daer toe mede Maer die menschelijchede 35 Maecte hi in een ander maniere
Dats van elementen viere Locht water vier ende erde
Maer die ziele heeft een ander werde Sijs ghemaect wildijt leren
3vb
40 Van dien ademe ons heren Want god den mensche in blies Den gheest sleuens sijt seker dies Dats die ziele ende anders twint Alsoe men wel bescreuen vint 45 Dus sijn dingle ghemaect van niet
Maer die ziele als ghijt wel siet Blies vte hem onse here Die noyt noch nemmermere Beghin noch inde en heeft 50 Ende altoes sonder ouden leeft
Welcs dan edelre berecht mi des Soe dat van niet comen es Soe dat ierst nam sijn ruren Vter godliker naturen 55 Die edelre es dan al
Dat ie was oft wesen sal Hi maeghs vraghen dies beghert Maer en dunct mi gheens vraghens wert Nieman en gheloue nochtan des 60 Dat die ziele sonder beghin es
Alse bliesse god den mensche in Daer soe was ierste beghin
Van goeds wesene .ij.
MEn vint simpel liede soe leec Ende in tgheloeue alsoe weec Dat sijt houden in hoer verstaen Dat god es alse mensche ghedaen 5 Die lichame ende lede heeft
Alsoe hi ons menschen gheeft Neen hi niet diet wel versteest God es altemale een gheest
Daer hemele ende erde vol sijn mede 10 Nochtan en vult hi ghene stede
Op ene vre es hi ouer al In hemel in zee op beerch in dal Hem en es verboerghen twint Die alle herten binnen kint
15 Sijn doeght sine cracht sine groethede
Sine gherechticheit sine milthede En mochtu nieman orconden Al sprake hi met dusen monden [¶] Nochtan gaet sijn ontfaermecheit 20 Bouen al dat hier es gheseit
Dats ons en groet toeuerlaet Op dat wire op doen gheen quaet Alsoe alse sine wijsheit diep Alle dinc van nieute sciep 25 Alsoe soude hijt ontmaken saen
Al in eere oghe op slaen
[¶] Ende dit hout al sine moghenthede Staende aldus in sijn stede
Ende dade hier sijn hoede af iet 30 Het worde weder al niet
Want het van niet al es comen Als ghi hier vore hebt vernomen [¶] Waenstu sod mensche dat hi Na sine ghedane sciep di.
35 In des lichamen vorme Dien eten selen die worme Neen hi niet waerlijc Du best een vuil slijc Ende stinkende als een mes 40 Ende die godheit die es
Soe edel ende soe scone Ens nieman onder den trone Dier van enen hare toe dochte Dat hier af spreken mochte 45 Dusent sonnen die men siet
En waren soe scone niet Noch al hemelrike mede Als hi es in sire godhede Want alle naturlike scoenheden 50 Beide van bouen ende van beneden
Moeten alle vte hem ruren Die meester es der naturen Sijn diepheit es sonder gront Sijn hoecheit es nieman cont 55 Sijn dijcheit es onghemeten
4rb
Nieman en mach volweten Sijn ghedane noch sijn wesen Ende dier meest na lesen Dolen meest weder ende wey 60 Als blinde die slaen na dey
Dat haerre en gheen gheraken en can [¶] Ets waer ghelijc enen man Ghinc die gods sone op ertrike Die god was ghewaerlike 65 Maer sier godheden ghedane
En scoudemen niet daer ane Maer sine godlike dade
Die hi wrachte vroech ende spade Die sachmen oec openbare 70 Oec seit men inden outare
Dat broet des sijt ghewes Daer hi waerlijc in es Maer die godheit in dien Blijft daer al onghesien
75 [¶] Thoechste wesen dats die godheit Daer in es een driheit
Daers drie in een ende een in drie Meerre wonder en saghmen nie Onder den hoghen trone 80 Dan in een wesen drie persone
Ende drie persone in enen god Nieman en si soe sod
Dat hi daer op te langhe dure Te wetene goeds nature
85 Die mensche can hem selven cume bekinnen Hoe soudi gode dan versinnen
Men gheloue simpellike Dat ons here van hemelrike Es een god in drie persone
90 Men comter mede ten hoeghen lone Want nieman en maeght te gronde slaen Alsic v vore dede verstaen
Van drien hemelen .iij.
DRie hemele sijn teere somme
Ertrike al eest wonder Bouen besiden ende onder 5 Dierste hemel wildijt verstaen
Die es alse lasuer ghedaen Van lichamleker naturen Ende loept alomme tallen vren Ende tfiermament oec mede 10 Alsoet van rechte es sijn sede
[¶] Dander hemel altemale Es ghelijc dien cristale
Daer dingle ende goede gheeste In ghebruken haere groeter feeste 15 Die nemmermeer en mach vergaen
Die derde hemel es ghedaen Oft hi al gulden waere Gods stoel die steet al dare Daer es douerste moghentheit 20 Die troen de drieuoldecheit
Daer die glorie soe groet es Dat nieman wert nes des Dat hi daer af iet sprake Want sijs te hoeghe die sake 25 Beuelen wijt gode dijt al weet
Ic wane daer niemans stoel en steet Dan die stoel des vader
Ende des heilechs gheests te gader Maer des sons stoel staet bi 30 Siere moeder stoel ghelouets mi
Want hi selue heet in siere leren Dat wi vader ende moeder eren [¶] Ic hebbe ghelesen al sonder waen Dat dese drie hemele alsoe verre staen 35 Deen vanden andren sijts ghewes
Als van hier ten fiermamente es [¶] Dat een steen anden hemel ware Die woeghe hondert menschen sware Ende rechte viele neder waert 40 Nacht ende dach onghespaert Hondert iare souden liden wale Eer hi neder quame te dale
4vb
Nochtan varent dingle eer Eermen dade eer oghen keer 45 Ende die goede zielen met
Alsoet god heeft gheset Tselker stat seght dat latijn Datter hemele vij sijn Om der .vij. planeten wille 50 Daer af swighic al stille
Hoe deen loept oest ende dander west Alsoet god heeft gheuest
Nochtan scinet in hoere vaert Och si alle liepen weestwaert
Van .ix. coren der ingle ende vander ingle valle .iiij.
INden middelsten hemel sijn .Ix. manieren van inglen fijn Dat sijn ingle archangele trone Principate dominatione 5 Potestate cherubin
Serub ende cheraphin Dese dienen dach ende nacht Hoeren sceppere met al hoere macht Elc van sinen ambachte
10 Daerne gode ierst toe achte Daer si nemmermeer vut en keren Daer bi bleuen si inder eren Die dandere verloren domlike Ende daeruen moeten euwelike 15 [¶] Wat hoere ambacht sijn daer
Ware leken lieden te swaer Maer also saen alse onse here Dingle in die groete ere Ghescepen hadde ende ghedaen 20 Soe verhief hem al soe saen
Lucifer die voerbaerste
Die de scoenste was entie claerste Soe dat hi dandre versmaede Alsoet siere hoeuerden gaede
25 Ende waende te hoeghren state cleven Dan hem god hadde ghegheuen
Dandre ingle oec twaren Die lucifere hout ware
Tesen ouermoede ghelijc dommen 30 Waenden oec sijn gheclommen
Bouen hare ghelijc dare Ende alsoe saen warts gheware Hoer sceppre ter seluer stont Ende warp die meestre inden gront 35 Vander berrender hellen
Maer vanden andren ghesellen Bleuen vele in die locht Daer soe hebbensi hare vlocht Bernende in groter pine 40 Daer in hen altoes steet te sine
[¶] Si waren alsoe laesic Als onlanc als een oghen blic Inde glorie want alsoe saen Alsi hoer wesen hadden verstaen 45 Vielensi thant in die houerde
Ende moesten also saen horre verde [¶] Want alsoe alsmen leest
Soe en hadt gheen recht gheweest Dat si iet daer waren bleuen 50 Die hen hadden verheuen
Ieghen den ghenen diese sciep Ende tier groeter eren riep Dat anders niet en dede Dan sine goedertierenhede 55 Sonder haer verdiente als ende als
Si waren wel wert selcs vals
Wat die ingle sijn .v.
DIngle sijn gheeste al ghemene Die vlesch en hebben no bene Sine vullen ghene stat No sine weghen dit noch dat 5 Hen es niet onghemicke
Hemele erde no muer soe dicke Soe waer dat hen staet te sine Sine lident al sonder pine
5rb
10 Oft inde helle die ghelike Altoes soe volght hen mede Die hemelsche vroudelijchede Al sijn dingle subtijl sere Sine wete mijn no mere 15 Van goeds verholenhede
Noch wat ghescien sal mede Dan hen god wille laten verstaen Ende dat scouwen si also saen In hem als hijt beghert
20 Ende alse hise dan erghen wert Senden wille weten sijt thant Waer ende waeromme si sijn ghesant Ende varen thant ghereet
Daer ende doen hoers sceppers beheet 25 Alse scrijftmen ingle inde gheliken
An die weghe met vlederiken Ende met liue als een man Si en hebbens twint nochtan Maer om datmen ghenen gheest 30 Scriuen en mach daer om eest
Dat mense alsoe moet maken Men caens anders niet gheraken [¶] CDingle die sijn in hemelrike Sien wat ghesciet in ertrike 35 Alsi dan iemene sien
Dien mesuallen sal oft meschien Soe comen si neder in alsoe saen Alse ene oghe soude toeslaen
Ende staen dien mensche in staeden dan 40 Eest dats hem god an
[¶] Ende alse onse here wilt ghedoeghen Dat si hen iemene vertoeghen
Soe nemensi vander locht ane Ene vorme ende ene ghedane 45 Daer si in maken dat ghetoeghe
Maer ghene menschelijc oghe En mach gheest zien sijts ghewes Weder hi goet ocht quaet es [¶] Hoe sere dat een mensche ware
50 In vernoye oft in vare Ia in rouwen alsoe groet Dat hi wilde wesen doet Mochte hi enen inghel scouwen Hi vergate al sijns rouwen 55 Ende hem soude dunken claerlike
Dat hi ware in hemelrike Oft hi bleue doet lichte Van selker claerheit ende lichte Want .vij. sonnen aen dien trone 60 En waren alle niet so scone
No soe clare ene creature Als dinghel es in sine nature
Van inglen die ons hoeden .vi.
ELc mensche wie hi si Heeft enen ingel dien hi Beuolen es om dat hi sal Dien mensche hoeden ouer al 5 Ieghen dies viants subtijlheden
Die hoer nette altoes spreden Omme den mensche te vane Ende ane die ziele te verslane En daet des inghels hoede 10 Hi maecte ons tongoede
Lijf ende ziele ende alle dat Des ons soude sijn te bat Maer als wi lude ende stille Algader onsen wille 15 Dien duuel consenteren
Soe laet hi ons dan gheberen Als diet niet ghebetren en can Maer altoes es hi ons an Met sinen subtijlen vermane 20 Om vten sunden te stane
Soe gherne behildi in dere Die ziele die hem ons here Op trouwe beuolen heeft Ende soe waneer die ziele sneeft 25 So es die inghel verseert
5vb
Ende die sonden wille laten Soe wert hi blide vtermaten Omdat hi dat behouden sal 30 Dat hem sijn here op trouwe beual
[¶] Dits ghelikenesse al bloet Oft een lants here groet Sinen lieuen knape beuale Sijn kint om dat hijt wale 35 Leren soude en beleiden
Ende dat kint dan ten quaetheiden Trocke ende te blamen
Soe soude hem die knape sere scamen Vore sinen here om dese sake
40 Aldus sijn dingle tonghemake Alse hem die ziele ontfecht
Ende an die quaetheit emmer plecht [¶] Niet en verstaet dat moghen Die ingle rouwe doghen 45 Al zien si dat si noede zien
Hoer vroude en mindert niet van dien [¶] Wet dat met groeten sinnen Dingle die menschen minnen Ende dat hem leet es harde sere 50 Dat si verweerken onsen here
Want si begheren boven al Dat volmaect ware tghetal Daer dingle vut vielen neder Want dat moet emmer weder 55 Met menschen sijn voldaen
Ende soe meer liede te hellen gaen Soet langher es des sijt ghewes Eert tghetal volmaect es Die na lieue vriende haect 60 Sine vreude nes niet volmaect
Eer hi die ghene bi hem weet Daer hem sijn sin toe steet Aldus verlanght den inglen mede Daer na dat die idel stede 65 Met zielen ghevult soude wesen
Men soude v noch vele lesen
Van dier ingle state Maer dat ict nv late
Dunct mi ghenoech tesen male 70 Ic woutsi dit behilden wale
Wat die quaede ingle sijn ende Wies si pleghen .vij.
GHi horet mi segghen hier voren Hoe som dingle verloren Die hemelsche vreude niet allen Daer si vte moesten vallen
5 Die meeste meestre inder hillen gront Maer die andre bleuen tier selver stont In watre in lochte ende op lande Ende dese sijn alle viande Smenschen die altoes poeghen 10 Hoe sine bedrieghen moeghen
Ende verleiden om dat si Soe sere beniden dat hi
Tier groter vreuden selen comen Die si hen seluen benomen 15 Hebben alsoe scandelike
Ende daeruen moeten euwelike [¶] Ende na dien dat si twaren Te voren sone waren
Ende lieflijc ende clare 20 Soe warden si daer nare
Leelijc swart ende eyslijc Ende stinkender dan een slijc Ende waer si sijn in elke stede Soe volghet hen altoes mede 25 Die helsche pine ende dat torment
Dat nemmermeer en wert gheent [¶] Vele meestre sijn dare Ende elc heefter sine scare Die te sinen dienste steet 30 Ende te sinen ghebode es ghereet
Ende soe welc quade gheest Der menschen bedrieghet meest Hi es willecome ende best ontfaen Om dat hijt soe wel heeft ghedaen
6rb
35 Ende die luttel connen beiaghen Sijn ghestoeten ende gheslaghen Ende van herden cranken loue Om dat si luttel bringhen te houe Soe set men enen andren in sijn stat 40 Om den orbore te doene bat
Deen es subtijlre vele Dan dander es in allen spele Alsoe alst tfolc van ertrike In behendecheit sijn onghelike 45 [¶] Wet dat wel ende verstaet
Waer die mensche leeght staet of gaet Datter .m. om hem houden
Dine alle gherne souden Ane ziele ende ane lijf deren 50 Lietse god ons here gheberen
Maer inghel hoetse daer af Den welken datse god gaf Te hoedene inde gheboert Alsoe ghi voren hebt ghehoert 55 [¶] Si en weten oec niet van dien
Dat namaels mach ghescien Noch si en weten noch en kinnen Des menschen herten binnen En si dat sijt merken
60 Ane hoer ghelaet ende an hoer werken Want si sijn subtijl sere
Ende weten vele mere
Dan menschelike herte ghevreest Bi dien si sijn al gheest
65 Ende van ingheliker naturen Al sijn verwandelt hoer figuren Ende haer wel om wee ghegheuen Hen es hoer subtijlheit bleuen [¶] Si sijn in wille altoes wale 70 Die werelt altemale
Te bederuene mettien lieden En daet dat hen verbieden Die goede ingle dise slaen Alsi iet archs willen bestaen
75 Want si en moghen dat verstaet En ghenen mensche doen quaet En si dats hen god ghehingt Dan es selc diet toe bringt Scade entie menecherande 80 Beide te watere ende te lande
Om sonden die sijn ghesciet Oft om ander sake die god siet Waerbi dat hijt laet ghescien Ende alsoe saen hebben ghesien.
85 Die goede ingle goeds ghehinc Ende verbeiden oec dier dinc Alsoe langhe alst gods wille si Ende niet langher oec ghelouets mi
Vanden fiermamente .viij.
DAt firmament dat si v cont Es allomme gaende ront Binnen hol als een ey dop Ende heeft in hem sonder scop 5 Beloken als enen crocht
Erde water ende locht
Omtrent firmament sijn gheseten Die sterren entie planeten Vander naturen es dfirmament 10 Dadt altoes omme rent
Ende nemmer stile en mach staen Dat moeghdi merken ende verstaen Ane sonne mane ende sterren Die nemmer en staen noch en merren 15 Sine loepen altoes ghereet
Alsoe alst firmament omme gheet Nochtan lopen si contrare Dat v te vele te segghene ware Dat staercste dinc datmen vent 20 Dats seker dat firmament
Ende daer god met groeter cracht Meer wonders in heeft ghewracht En dade sijn loep ende sijn bedrijf Al dat ontfaen heeft lijf
6vb
Het soude al sijn oft ware doet Maer sijn loepen ende sijn ruren Doet ruren die creaturen
Ende crude ende bome springhen 30 Ende maect oec tijt allen dinghen
Daer dat firmament keert Alsoe als ons een meester leert Es dat gheruisch ende dat ghecrake Soe groet ware dat sake
35 Dat een man soe groet ware Als ertrike ende ware hi dare Hi soude thant bliuen doet Van dien gheruische hets soe groet Sine snelheit sekerlike
40 Es oec sonder ghelike Want het als ghi wel kint Ertrike al omme rint
Binnen enen nachte ende enen daghe Ende waert dat ene vre stille laghe 45 Menschen ende alle creature
Souden ligghen sonder ruren
Vander sonnen ende vander manen .ix.
DE sonne es der planeten ene Nu verstaet wel wat ic mene Die scoenste entie beste met Ende dier wi meest hehben te bet 5 En daedt hoer hitte ende hoer doeght
Ertrike en worde meer verhoeght Van vroch no van andren dinghen Vut der erden en soude niet springhen Maer vander waermheit die si 10 Der erden gheeft ghelouets mi
So springhen boeme ende crude daer vte Die ons coren gheuen ende frute [¶] Ende want der sonnen nature steet Dat si droeghe es ende heet
15 Ende al die werelt verbranden soude En quamer toe en ghene coude Soe es die mane ghemaect om dat
Ende tempert thitte ende tvochte 20 Soe dat derde gheeft hoer vrochte
Ende crude ende bome ghetidechlike Springhen ende wassen op ertrike Die sonne es in horen stane Vele hoegher dan die mane 25 Hoer loep en hout niet enen pat
Hi hoeght ende nedert ghi seit wel dat Alsoe god gheset heeft hare
Ende voldoet si eens ten iare [¶] Die mane oec als ghi wel siet 30 En hout enen loep niet
Si hoeght nedert wast ende waent Ende dit voldoet si telker maent [¶] Nu valt selcstont bi desen Diuersen loepen die hier wesen 35 Dat die mane comt gheronnen
Tusschen ons ende der sonnen Ende scut der sonnen scijn dan Dat hi tons niet comen en can Ende soe werdet donker zaen 40 Soe dunct ons die sonne vergaen
Maer als mistmen der claerheit een deel Die sonne blijft nochtan gheel
Ende alsoe clare alsi ie ghewaert Sine ghewan nie minke no scaert 45 Anders dan ons hoer scijn ghebrect
Die ons die brede mane bedect Ende alsoe die mane vorwert tijdt Ende deen den andren lijdt Soe heeftmen weder die claerhede 50 Alsoe men te voren dede
Dit valt des sijt ghewes Alse die mane sonde licht es Dats alsi ontfaen sal
[¶] Die mane heeft hoer licht al 55 Vander sonnen diet hoer gheeft Want si van hoer seluen en heeft En gheen licht des gheloeft Die an die mane hadde sijn hoeft
7rb
Hi soude die sonnen scouwen ane 60 Want tusschen die sonne entie mane
En mach gheen dinc sijn Die mane verlore horen scijn Quame tusschen hen beiden iet Ende als dan aldus ghesciet 65 Dattie sonne al selken pas gaet
Soe dat berch oft hoeghe lant staet Tusschen sonne ende mane dan Soe datter sonnen scijn en can Toter manen niet comen
70 Soe wert hore haer licht benomen Ende en es nemmeer clare Want die berch scuttet hare Dlicht datter tusschen staet Dan segghen wi die mane vergaet 75 Maer dats sceren sonder waen
Die mane en mach niet vergaen Si es so dicke ende soe breet Maer hoer licht dat comt ende gheet [¶] Ende alse die sonne met haren toghe 80 Lijdt van dien berghe hoghe
Soe ontfaet die mane echt Alsi te voren dede hoer lijcht Ende altemet dat sij lijdt Soe wert hore dlijcht ghewijdt 85 Dit sijn die saken ende dbedieden
Waerbi so dunct den lieden Dattie sonne entie mane Selcstont pleghen te vergane
Vanden andren planeten .x.
NOch sijn daer planeten viue Die sijn van groeten bedriue Want si die werelt sere regeren Alsoet die wille es ons heren 5 Van haren viertut en willic v
Niet vele segghen nv
Want hoer macht ende bedieden Doech luttel vele lieden
10 Jupiter venus ende saturnus [¶] Die heidene liede plaghen Wilen in ouden daghen Hoer gheloue te gheuene Ane dese planeten seuene 15 Ende waenden openbare
Dat elc van hen een god ware Om dat hoer meestre in haren sen Die macht kinden in hen
Ende daeromme daeden si heten 20 Die .vij. daghe na die planeten
Alsoe si noch gheheten sijn Beide in walsche ende in latijn In griexsche ende in ebreusche mede Alsoe si noch houden den zede 25 ¶ Die sondach heeft nader zonnen
Ende alsoe wijt ghemerken connen Heet die maendach na die mane Die dijsendach volght daer ane
¶ Na maerse soe heet die 30 Nu hebdi der planeten drie
Die vierde dats mercurius Dats goensdach men vindet dus
¶ Jupiter es donredach Venus vrindach alsoe ict sach 35 ¶ Na saturnusse die volght daer naer
Heet die saterdach dats waer Aldus na desen ghehoude Viserdent wilen doude
¶ In dietsche tale oec waerlijc 40 Ventmense some noch ghelijc
Elc planete des seker sijt Heft horen sekeren tijt
Wanneer hoer regneren in gheet Alsoe alst es gods beheet 45 ¶ Some planeten alsi regneren
Moet dat volc discorderen
Werren verhongheren oft storten bloet
¶ Some sijn oec alsoe goet Dat si pays bringhen ende vrede
7vb
50 Ende volheit alles goeds mede Des menschen gheborte alsmen seeght Ane dien planeten vele gheleght Weder hi gheual ocht ongheual Oft gheluc oft ere hebben sal 55 Ofte ghehaet sijn ofte lief
Oft ghetrouwe sijn ofte dief Oft cort oft lanc sal leuen Alsoet god heft ghegheuen
¶ Voert soe seldi weten 60 Datmen eenrehande cometen
Selc stont in die locht siet Die en staet aen tfirmament niet Ende es ghedaen alse ene sterre Ende gaet vut harde verre 65 Een stert dicke ende groet Die bediet princhen doet Diere tijt oft ander plaghen Die daerna in corten daghen Gherne pleghen te ghesciene 70 Maer men pleeghse selden te siene
Si berght hoer weder saen Alsi eenen tijt heeft ghestaen
¶ Sterren sijn daer sijds ghewes Soe vele dat meer dan wonder es 75 Daer esser meer diemen niet
En siet dan diemen siet
Want om die hoecheit vanden stane En machmense niet scouwen ane Dat selue licht dat snachts baert 80 Alse die mane es elwaert
Dat comt ons vandien sterren al Al scijnt daer selke cleine ende smal Sijs alsoe groet wet dat wale Alse erterike altemale
85 ¶ Die ware daer die sterren staen Ertrike soude hem zonder waen Alse cleine dunken wel Alse ene not van enen hasel
Oft cleinre dats seker waer 90 Soe verre est van hier tote daer
Vander rontheit ertrijcs .xj.
ERrde ende water al sijn si groet Ligghen tsamen ront als een cloet Entie erde si leeghet
Op dwater als men zeghet 5 Ende sijn alomme entomme ront
Ende en hebben inde no gront Noch oec gheen fundement Anders dan dat firmament Dat houdet algader staende stille 10 Alsoet es die gods wille
¶ Bi enen eye mochdi merken wale Die hemel dat es die scale
Dwitte dat firmament Dat altoes loept omtrent 15 Die doder dats ertrike
Dus eest recht na dese ghelike Ertrike es ront als een cloet Nu mach v hebben wonder groet Hoe ertrike dus stille leeght 20 Dat het in gheen side en verweeght
Want hem nerghen dinc en ghenaect Daert eneghe ruste op maect Dat salic v thant doen verstaen Tfirmament es alsoe ghedaen 25 Van sire naturliker machte
Dat het ertrike hout bi crachte Dat winken en mach hier no daer Want waert cranker en haer Ter ere dan ter ander siden 30 Ertrike soude veruaren en gliden
¶ Dat mochdi hier bi merken te bat Stoede in dese erde en gat
Dat dore ertrike ghinghe met allen Ende lietmer enen steen in vallen 35 Hine viele niet vorder sire strate
Dan ter middelt vanden gate
8rb
Want dfirmament van beiden siden Ende leitene op no neder liden Ghi moeght oec wel mecken 40 Bi steenen die yser strecken
Leght een naelde tusschen .ij. stenen Als na den andren alse den enen Die naelde sal ligghen stille Maer eist dat sake dat ic wille 45 Den enen steen achter tien
Die naelde sal ten naesten vlien Aldus in desen vouden
Staet ertrike stille ghehouden Bides firmaments crachte 50 Alsoet gods wijsheit wrachte
Merct oft een cloet hier hinghe
Daer meneghe vlieghe allomme ghinghe Bouen besiden ende onder
Dat ware een cleine wonder 55 Alsoe gheet dat volc op ende neder
Allomme dat ertrike vort ende weder Ende elc waen int hoechste sijn Alse hier es dat sonnescijn Soe eist nacht ter ander ziden 60 Alsoe men die sonne altoes siet liden
Ende alsoe die sonne es daer Soe eist daer dach claer Ende soe eist nacht hiere Ets der sonnen maniere 65 Dat si nemmer stille en staet
Maer altoes allomme gaet [¶] Waer die sonne begaen mach Ertrike daer eist dach
Want die dach ens anders twint 70 Dan claerheit die dsonne vut sijnt
Alse si in dwesten neder gheet Soe verliesen wi den dach ghereet Ende voertene voer hare mede Waer si lijdt telker stede 75 Ende alsi dan int oest op gaet
Soe scoutmen dan den dagheraet Aldus eist altoes erghen dach Danc hebbe god diet al vermach Oft nacht dagheraet oft auenstont 80 Want om dat ertrike es ront
Sone can die sonne tenen male Al niet bescinen hoer pale
Vanden vegheviere .xij.
NU comt mi in mire memorien Te segghen vander purgatorien Dat es dat vegheuier
Dat fel es ende onghehier 5 Ende .m.werf heter in dien
Dan tfier dat wi hier sien Want ets gheestelec altemale Ende niet materiale
Het nes van colen no van houte 10 Worpmer een haenbilt in hi smoute
Alsoft ware een snee Oft lieper dore die zee En souder twint af hinderen En mahch blusschen no minderen 15 Alse die ziele vut sal sceiden
Ende niet langher en mach beiden Ende berou heeft ontfaen
Ende niet ghenoch en heeft ghedaen Soe comen die viande alsoe sciere 20 Ende draghense inden vagheuiere
Daer si sijn in groten vare Dan soe comen dingle dare Dise troesten te volstane Om die grote vroude tontfane 25 Ende omme de minne van onsen here
Dat verblijdtse harde sere Sante ende santinnen mede Comen oec aldaer ter stede Ende gheuen troest horen vrienden 30 Die hen op ertrike dienden
Also dats hen sere es te bat
8vb
¶ Dat ene ziele sonder sonde In midden dvagheuier stonde 35 En scaede hare niet een caf
Want die nature daer af Heeft god al soe ghemaect Dat nieman die pine en smaect Dan die met sonden es besmet 40 Aldus heuet god gheset
¶ Tormente die de zielen doeghen Eer si ter glorien comen moeghen En sijn al niet met brande Maer si sijn menegherande 45 Som ghesoden som ghebraden
Ende ghesmouten alse caden Ende thant sijn si daer naren Alsoe groet alsi vore waren Want sine moghen steeruen niet 50 Hoe groet si doeghen dat verdriet
Som dorst som coude Som slaghe menichuoude Die hen gheuen die quade gheeste Die om haer torment driuen feeste 55 Alsoe gods gherecht ordeel
Elken gheeft sijn deel Van tormente inder noet Na dattie sonden sijn groet
¶ Die vriende op ertrike laten 60 Hebben daer af vele baten
Want zielmessen ende ander bede Ende aelmoesenen daer toe mede Helpen hen harde sere
Te comene vte haren sere 65 Nochtan soudt hen doen stade
Dijt met goeder trouwen dade
¶ Ja in dat inde van yrlant Alsoe alsict ghescreuen vant Sijn tormente van vele manieren 70 Die daer die zielen hantieren
Die enen riddre twaren Leuens lijfs ghetoent waren
Die patricius es gheheten
Ende quam weder ende dede weten 75 Den volke algader van dien
Dat hi daer hadde ghesien
Soe dat nieman ghepeinsen en mochte Dwonder datmen daer wrochte Van meneghen tormente swaer 80 Datmen den zielen dede daer
Ende noch heetet daer bi Purgatorium patricij
Vanden tormenten der hellen .xiij.
Nu willic v voert tellen Vanden tormente vander hellen Die menegherande sijn ende swaer Die de zielen doghen daer
5 ¶ Die helle es eene stede Daer altoes es demsterhede Sonder ghenade oft ontfarmen Men hoert daer niet dan carmen Groet ghescrey gheslach van handen 10 Ende ghecrisel oec van tanden
Ende alle manieren van wee Der hellen waren daer twee Ene bouen ende ene beneden Die zielen van goeden zeden 15 Ende die te hemelrike hoerden toe
Voeren in die ouerste doe Eer god ane den cruce starf Met welker doet hi verwarf Dat hise vut dier pinen sloet 20 Ende brachtse tier bliscap groet
Maer die in die neder helle waren Die moesten daer twaren
Besloten doen in bliuen Ewelec met dien caytiuen 25 ¶ In die helle es een vier
Dat heet es ende onghier Ghelijc dat onse vier heeter es Dan een ghescreuen des sijt ghewes
9rb
30 Daer soe meneghe ziele in zit Dits een vier dat altoes blaect Van neghenen dinghen ghemaect Dat minderen mach no vergaen Ende es onder der erden ghestaen 35 ¶ Neghenderhande weetmen waele
Sijn daer tormente principale Dierste es van dien bernenden viere Dat daer es soe onghire
Al waert dat allinghe 40 Die zee daer dore ghinghe
Die hitte nochtan van desen En souds twint te minder wesen Maer soude branden alst vore dede Ende en gheft ghene claerhede 45 ¶ Dander pine es ene coude
Dat daer es soe menechfoude Dat nieman en mochte vertellen Dat es daer oec inder hellen Dat coude es van zelker cracht 50 Worder een berch van viere in bracht
Hi verlore al sinen brant Ende worde ijs altehant
¶ Dat derde point van dien tormenten Dat sijn draken ende serpenten 55 Ende worme menegherhande
Die daer woenen in den brande Ghelijc vische in die riuiere Die eyslijc sijn ende onghire Beide te siene end te hoerne 60 Si gapen ende si hebben horne
Oft sijt al souden verslinden Ende die serpente winden Daer dien zielen om den hals Ende doen hen vele ongheuals 65 ¶ Die vierde pine doet hen groete noet
Dats stanc die daer es soe groet Dat ghene herte en mochte dinken Die blijft hen altoes sonder minken Waers een dropel in een conincrike
70 Dlant verdorue ghemeenlike
¶ Die vijfte pine van desen Es dat daer duule wesen Die de zielen soe sere slaen Alse smede die met hameren staen 75 Op een anebilt ende smeden
Want si sijn zelc van seden
Dat si niet moede en moghen werden Soe wat arbeide dat si herden Ende die zielen oec en moghen 80 Niet steruien wat si doghen
Ende alse die zielen alsoe plat Gheslaghen sijn als een blat Soe sijn si weder twaren Alsoe si te voren waren 85 Aldus en wert hoer torment
Nemmermeer daer gheent
¶ De seste pine mochdi weten Dat sijn die eyselike creten Ende dat vervaerlijc ghehule 90 Dat die serpente vule
Entie worme ende die draken Omtrent die zielen maken Daer si om haer kele winden Oft sijt al souden verslinden 95 Ende groet gheslach van handen
Ende ghecrisel groet van tanden Ende meneghe stemme van wee Diemen hoert ielanc soe mee Vanden arme kaytiuen 100 Die daer dien iammer driuen
¶ Die seuende pine alsmen ons seit Dat es die groete demsterheit Daer si af hebben grote noet Want daer nes licht cleine no groet 105 ¶ Dachtende pine die si daer
Hebben es hen harde swaer Dat es die scande vandien zonden Daer si in worden vonden Want elc kint ende verstaet
9vb
110 Des anders sonde ende mesdaet
¶ Die neghende pine es Dat si des wel sijn ghewes Dat hoer torment moet sijn Ewelec sonder termijn
115 Buten troeste van alre ghenaden
Ende dat hen niene mach staen in staeden Aelmoesene vasten no bede
Ende dat gods ontfarmechede Tote hen niet comen en sal 120 Dit gheft hen rouwe bouen al
Waer omme de tormente sijn .xiiij.
DEse .ix. tormente die ghi Hier vore hoeret segghen mi Heft god aldus ghegheuen Om dat die mensche in dit leuen 5 Versmaedt die .ix. ordenen fijn
Der ingle die in den hemel sijn Want hi ons daeromme heft ghescapen Te comene in die gheselscapen Daer hi ons toe heft vercoren 10 En si dat wijt willens verboren
Met onser dwaesheit ende anders niet Van selker dwaesheit dusdaen verdriet God heuet wel gheuoeght
Want hijt alsoet siere wijsheit ghenoeght 15 Gherecht torment heeft vonden
Alsoe behoert telker sonden
¶ Om dat si in haren tide Vol waren van nide Ende houerdech ende fier 20 Bernensi in dat hete vier
¶ Ende om dat si dreuen mede Der werelt verwaenthede
Ende svleesch ghemac so menechfoude Soe doghensi dat groete coude
25 ¶ Om dat si so node saghen Die arme in haren daghen
Ende die ghene niene wouden eren
Soe sijn si daer hen omtrent 30 Meneghen drake ende serpent
¶ Om dat si in horen liue Der luxurien bedriue Leuerden hoer leuen lanc Hebbensi dien groeten stanc 35 ¶ Om dat si en wouden doeghen niet
Penetentie ende ander verdriet Doer die minne van onsen here So slaetmense daer soe sere
¶ Om dat si hoerden noede 40 Segghen die gods gheboede
Ende dat der zielen orbore ware Soe moetensi hoeren dare Dat ghehule ende dat ghecrite Des si meer en werden quite 45 E¶ Om dat si niet en woude keren
Ten gherechten gheloeue ons heren Ende ten lijchte dat gode selue es Soe moetensi des sijt ghewes In de demsterheit bliuen 50 Ewelec met dien caytiuen
¶ Om dat si in haren stonden Den priesters halen hare sonden Soe siet daer ende verstaet Elc des anders mesdaet
55 ¶ Ende om dat si vroech no spade En riepen optie gods ghenade Ende sonder vreese sonde daden Ende also waren beraden Dat si ewelijc in sonden bleuen 60 Liete hen god ewelijc hoer leuen
Soe staet hen daer te sine Ewelec in die pine Buten allen toeuerlaete
Ende sonder troest van enegher bate 65 Aldus heft god met sire wijsheit
Elker sonden pine gheleit Nadat hare van rechte behoert Als ghi hier vore hebt ghehoert
10rb
¶ Si souden die doet gerne zien 70 Maer die doet sal hen vlien
Ende die de zielen pinen daer En werdens niet moede dats waer Dus en wert hoer torment Nemmermeer daer gheent 75 ¶ In een boecsken dat ic las
Van ere zielen die ghesceeden was Vten lichame in hierlant
Ende wart ghevoert daer si vant Vele tormente vander hellen 80 Hoeredi die vertellen
Ghi sout van vare beuen Doe wert hare macht ghegheuen Mids der ontfarmecheit ons heren Dat si weder soude keren 85 Ten lichame alsi dede
Hi wart leuende ter stede Ende vertrac dien volke voert Wat hi ghesien hadde ende ghehoert Des niemanne volwondren en can 90 Tondalus soe hiet die man
Vanden wesene der menscheit .xv.
Alse die ingle scandelike Verloren hadden hemelrike Maecte god den mensche om dat Hi weder vullen soude die stat 5 Daer si vte ghevallen waren
Hi maecte den mensche twaren Vanden lime vander erden Dien quaeden inglen tonwerden Om dat die cranke menschelijchede 10 Besitten sal die edel stede
Daer si die edele creaturen Cume eene vre in mochten duren
Ende daeromme pinen si altoes ende poghen Hoe si ons die stede benemen moghen 15 God en maecte alsmen wel siet
Den mensche allene van erden niet
Erde water locht ende viere Van erden vleisch ende bene 20 Dbloet vanden watre allene
Die hitte vandes viers naturen Vander locht die asem ende dat ruren
¶ Ende alse die ziele vten liue vaert Keert elc van desen daer waert 25 Danen dat het van ierst quam
Ende daert sijn beghin af nam Locht ter locht vier ter sonnen Want si daer af beide beghonnen Dbloet keert ten watre mede 30 Want die enen doeden op snede
Hine soude bloeden niet en twint Ende dat water dan dat rent In dat vleesch diet al drinct Ghelijc dat water in derde sinct
35 Want tvleesch nature heeft vander erden Ende erde weder moet werden
Die ziele oec als vte veert Keertse weder te gode weert Oft daer hoer god verwijst 40 Want si ierst vut gode rijst
¶ Aldus na aristotiles leren Moet alle dinghe keren
Thoren beghinne daer si af quamen Ende hoer wesen ierst af namen 45 ¶ Elc mensche heeft inne
Van naturen vijf sinne
Sien horen riken smaken tasten Te maten eten drinken vasten Ende met leuene soberleke 50 Hout men vele bat te ghereke
Beide senne ende lichame Dan ocht men te vele name Dies men dronke oft ate Want ens niet soe goet so mate 55 ¶ Met lichten dinghen ende clenen
Comt die lichame henen Ende wie te vele wilt vaten inne
10vb
Struweert lijf ziele ende sinne
¶ Men seght die hem daer toe set 60 Dat hi eenwerf daeghs et
Dat hi gheestelike leeft Ende wie hem daer toe gheeft Dat hi tweewerf et daghelike Dat hi leeft menschelike 65 Ende die driewerf et ofte mee
Dat hi leeft als een vee
¶ Hier na sal ic v leren
Hoemen den lichame sal regeren Daerbi swighic v van desen zaen 70 Ende wille op mijn beghin gaen
Therte es here ende voecht dat wet wale Van dien lichame altemale
En leght seker ter cure Besloten in sinen mure 75 Dats die borst des sijt ghewes
Dadt dvaste vanden lichame es Alle die lede ende alle die sinne Die de lichame heuet inne
Dinen der herten vroech ende spade 80 Ende werken alle bi sine rade
¶ Die voete draghent daert wesen wilt Die hande draghen sinen scilt Thoeft dat es sijn casteel
Ende om dien te houdene gheheel 85 Soe sijn die hande altoes ghereet
Weder men stect oft sleet
Si hebben lieuer dat men hem gherake Dan datmen dien casteel brake .Ii. oghen .ij. oren dat sijn si viere 90 Dese sijn der herten mesalgiere
Want wat si sien oren ende verstaen Doen si der herten weten zaen
Ende hoeden den casteel met groten ghere Datmen hem niene scade no ne dere
Vander naturen des lichamen .xvi.
TEn lichame behoren sonderlinghe
Dat sijn dese drie wildijt weten Slapen drinken ende eten 5 Die twee machmen verdraghen
Den slaep machmen niet veriaghen Want hi es staerker vele mee Ende subtijlre dan dander twee Want alsmen sijns niet en moedt 10 Soe comt hi al onuerhoedt
Ende verwint al tesamen Cracht ende sijn des lichamen Dat hi en kint clene no groet Ende leeght oft hi ware doet 15 Die nacht es om dat ghescapen
Dattie menschen selen slapen Ende rusten lijf ende senne om dat Datsi sdaghes selen te bat
Gode diene ende hem versijnnen 20 Ende hoer lijfs noedorste winnen
¶ Dat ierste rusten vande saken Dat god den mensche wilde maken Dat was om dat hi woude
Dat hi hem dienen soude
25 Ende daeromme hebben hemelrike Met hem seluen ewelike
Dus can die slaep broeden Cracht ende sijn voeden
¶ Naest gods dienste alsoe 30 Soe hoert den lichame toe
Dat hi pine ende arbeide gherne Om sijn lijf te ghenerne
Dats een salich broet sijts ghewees Dat me arbeide ghewonnen es 35 Salich sijn si die dat eten
Als ons here dauid doet weten
¶ Dbroeschste dinc in siere naturen Onder alle creaturen
Ende dat onreinste mede 40 Dats die arme menschelijchede
En daedt die ziele diese versiert Met haerre gracien ende bestiert
11rb
Alse dat kint ierst wert gbehoren Soe en caent zien noch horen 45 Gaen no staen bu noch ba
Ende leecht als een worm bina Dyen van liue cracht ende sinne Comen hem harde trechlijc inne Want hijs .xx. jaer out die man 50 Eer hi dese hebben can
Ende als hi te sinen besten es comen Soe werdet hem zaen benomen Soe gaen hem cracht ende sinne af Die hem vore onse here gaf 55 Soe gaet die lichame nicken neder
Alse die ter erden wilt weder Te siere moeder daer hi af quam Ende sijn beghin ierst af nam Soe moeti steeruen eist lief eist leet 60 Ende alse die ziele vte gheet
Soe en blijft daer niet dan die sac Daer die ziele verboerghen in stac Dats die lichame die vule stinct Ende met der erden wert gheminct 65 Ende es onwerder dan enech dinc
Dat ie was oft lijf ontfinc Want si die sine vriende waren Alremeest van hem veruaren Ende stoppen hen daer ieghen 70 Alsoe wi daghelijcs sien pleghen
¶ O mensche vule caytijf Waer toe verhefstu dijn lijf
Waeromme en peinstu niet ende veest Wanen du quaems ende wie du beest 75 Ende waer dattu henen sout
Bestu aerm rike ionc oft out Du moests wech eist lief eist leet Ende nieman oec en weet Wanner hoe ofte waer 80 Dat es ons harde swaer
Vanden wesene der zielen .xvij.
God onse here maecte ie Dats die ziele des sijt vroet Daer si gherecht es ende goet 5 Ende die scoenste in hare nature
[¶] Ende die leelecste creature Dats die ziele die in sonden Ende in valscheit es ghebonden Alsoe als dingle twaren 10 Eer si vielen scoene waren
Ende na worden eyslijc Alsoe es dit dien ghelijc
¶ Die ziele diet wel besiet Es een gheest ende anders niet 15 Diemen gripen no tasten en mach
Dien menschelike oeghe noit en sach Maer als god wilt ghedoeghen Dat si hen iemene vertoeghen Nemensi vander locht ene ghedane 20 Diemen daer scout ane
Ende het vergaet weder metter haest Alse ene kerse diemen vut blaest Want ens maer een blic oft een schijn Die zonder materie sijn
25 God es gheest die ewelec left Die beghin noch inde en heft Hi soe maecte gheeste twee Die inde en hebben nemmermee Dats dinghel ende die ziele mede 30 Die hi daeromme werden dede
Om dat souden ewelike Met hem woenen in sijn rike Diet met zonden niet en verborden Daer si die vrienscap mede scoerden 35 ¶ Noch sijn dinghe wildijt weten
Die wi oec gheestelec heten Alse locht sijn ende vier Gherech vier heten wi hier Die laye die dat hout vut gheft 40 Oft ander dinc die materie heft
Al eest dat mense gheuoelt ende siet
11vb
Men machse gripen no sluten niet Die locht dat heetic dien wint En machmen sien twint 45 Maer men gheuoelten wel
Nochtan es hi soe starc ende soe snel Dat hi huse ende boeme ter neder slaet Ende dscip dat in die zee gaet
Ontwee kerft met groter scaden 50 Dat hondert manne niet en daden
Die groete zee die es soe es soe swaer Maect hi al in roeren daer
Dit werct die wint al met sire crachte Nochtan es sijn gheuoelen sachte 55 Dits te wonderne seere
Die wint ghelijct onsen here Diemen gripen no tasten en mach Nochtan werct hi alden dach Dat al die werelt niet en dade 60 Gheloeft si hi vroech ende spaede
¶ Voert willic dat ghi wet Stemmen ende ander lude met Dat sijn oec gheesteleke zaken Men machse sien no gheraken 65 Maer ten oeren wilt dat in
Ende anders in enghenen sijn
Ende die oeren zendent der herten voert Als ghi hier vore hebt ghehoert
¶ Alse die ziele den lichame rumen sal 70 Soe rumen met hare dan al
Dat gheestelec in hem was
Locht. vier. hoeren. sien. stemmen alsic las Daer en blijft niet tien male
Dan twee dinghe materiale 75 Dats vleesch ende bloet vorwaer
Maer dbloet wert water daer Ende drinct in tvleesch te hant Alsic v vore dede bekant
Ende dit vleesch rot ende wert erde 80 Maer dandre varen harre verde
Want si der erden nien bestaen
Noch gheen rotten moghen ontfaen Des ghelike ende van desen Soude men v vele meer lesen 85 Maer ic wilt nu legghen neder
Ende ter zielen keren weder
Noch vander zielen .xviij.
SElke meestre des gheloeft Seide wilen dat int hoeft Die ziele te ligghene plaghe Selke seiden dat si int herte laghe 5 Om dat die senne ende dat verstaen
Vut desen tween meest ghaen Maer andre meestre maken ons vroet Dattie ziele leght int bloet
Ende soe waer dbloet es in die lede 10 Dat daer die ziele es mede
Ende daermen sbloets niet en vint Dat daer der zielen nes twint Alse haer. nagle. ende tande Dat dese hebben enegherande 15 Sweren alst dicke ghesciet
Dat en doet anders niet Dan dat die wortelen gaen In dbloet daer si in staen
En mach gheen let sweren sijds ghewes 20 Daer gheen bloet in en es
Want al tgheuoelen groet ende clene Comt vter zielen alleene
Want alse die ziele vte tiet Soe en gheuoelt die lichame niet 25 Daer bi mochdi merken clare
Dat ic hier segghe dware
¶ Die hadde eenen arm oft een been Daer bloet in en ware gheen Ende al verdorret were
30 Daerne mochte comen engheen swere Want die ziele daer niet en leit Daer tgheuoelen al vte gheit
¶ Zielen sijn van manieren drie
12rb
Donderscheet tusschen goet ende quaet Ende moet oec ewelijc leuen
Die es den mensche ghegheuen
¶ Van zielen dander maniere 40 Die hebben vogle ende ander diere
Die es onredelec ende stom Ende en weet recht no crom Die niet dan gheuoelen en can Ende alse die beeste sterft dan 45 Soe sterft die ziele mede
Dits van naturen hore zede
¶ Die derde maniere van desen Dat sijn zielen die groyende wesen Die en gheuoelen no en kinnen 50 Die hebben crude ende boeme binnen
Alse dese verdroeghen ofte vallen Gaet hoer ziele te nieute met allen
¶ Die ziele die blies god des seker sijt Vut sinen monde ghebenedijt
55 Daer af si warm wesen moet Ende die ziele verwarmet dbloet Daer hore in te sine behoert
Ende dbloet verwarmt den lichame voert Want alse die ziele vte vaert
60 Werdt die lichame cout ter vaert Al dat die lichame doet oft sprect Dats mids der zielen diene berect Want die lichame en vermach gheen dinc En si mids der zielen ghehinc
65 Als een doede op en pert Datten draght daert beghert
Daeromme heft der zonden meerre blame Die ziele dan die lichame
¶ Daeromme moet sijt ghelden swaerlijc 70 Want si es onsterflljc
Ende vaert harre verde Maer die lichame rot in derde Die ziele es licht ende subtijl mede Ende si en vult en gheene stede 75 ¶ Al saten .m. zielen dats waer
Alle tsamen op een haer Het en soude breken no boghen Noch last daer af hebben moghen Si soude liden dore enen mure 80 Ende varen ten hemele op ene vre
Want sijs gheest ende anders twint Darmen ghene materie in en vint
¶ Alst comt ten doemsdaghe Al waert dat dan en ziele zaghe 85 Broeder kint moeder ende vaeder
Ter hellen ghewijst sijn algader Sine souds twint te droeuer sijn Want hen dunct gherecht ende fijn Tfonnesse hors sceppers hors heren 90 Met wien dat si keren
Ter glorien van hemelrike Die hen duert ewelike
Ende si die verdoemt sijn int verdriet En beclaghen hen van gode niet 95 Dat hi hen enech onrecht doet
Want si kennen sijn vonnesse goet Ende si wouden wel al te samen Dat si nemmermeer vut en quamen Ende aldus daer mochten bliuen 100 Ewelec met dien caytiuen
Si weten wel si moeten comen Daer god die werelt sal doemen Ende met den lichame weder ghesellen Ende alsoe keren ter hellen
105 Ende hoer pine dan sal sijn na das Noch alsoe groet alsi vore was
¶ Die sijn inden hemelschen zanc Hebben oec groet verlanc Om daer vte te sine saen 110 Dat salmen alsoe verstaen
Dat si gherne ten ordeele quamen Ende hoer lichamen ane namen Om dat hare vreude na desen Ghedobbeleert soude wesen
Wat machte die ziele heft .xix.
God heeft elker zielen op ertrike Beuolen een conincrike
Dat si dat houde ende regere Alsoe dat horen here
5 Vrome daer af come ende bate Soe es si een goet drossate Eist dat sijt alsoe beware Soe sal god zegghen tote hare Vrient nem dese croene 10 Ic wildi met hoghen loene
Louen in mijn eweghe rike Datti duren sal ewelike Want du heues mi ghedient Ghetrouwelike als mijn vrient 15 Ende als die drossate alsoe regneert
Dat dconinchrike wert ghestrueert Soe dats die here daruen moet Ende verliest sijn rechte goet
Soe seeght die here met grammer moete 20 Bint desen hande ende voete
Ende werptene int vier dats sijn recht Hi heeft ghedient als een valsch knecht Die drossate alse wijt beuroeden Dats die ziele die in hoeden 25 Den lichame beuolen es
Hi es dconingrike sijds ghewes
Die moet die ziele hoeden ende beleiden Ter goeder gherechtecheiden
Ende alsoe regeren met wisen rade 30 Dats god en hebbe en gheene scade
Dats datmen vaste gheloeue ane gode Ende houde der kerken ghebode Diet wel regeert ende wijslike Werd ghecroent in hemelrike 35 Ende diet onwijslike regeert hier
Werd gheworpen in dewelike vier Die ziele gaet vut den monde Ende alst gheualt op zelke stonde Dat dat kint met orloue gheseeght 40 Sterft daert in de moeder leeght
13ra
¶ Die ziele vaert vter moeder monde Al waert dat men die kele bonde Ende dien mont verstopte vaste ter core Si moeste nochtan liden daer dore 45 ¶ Alse die mensche sterft sijn dare
Vier dinghe fel ende sware Die alre felste waerlike Die ie quamen in etrike
¶ Die ziele heeft anxt ende seerechede 50 Die lichame pine ende iammer mede
¶ Danxt der zielen es soe groet En mochtu niemen zegghen bloet Om dat si hare mesdadech kint seere Vor haren sceppere haren here 55 Dien si gherecht rechtre weet
Wient si lief ofte leet
Haer seerecheit es zonder mate Om dat si vten vate
Sceeden moet daer si was inne 60 Van horen iersten beghinne
Ende si daer toe oec ontsiet Te comene in groet verdriet Al zaghe ene moeder hoer kinder Alle doeden meerre ende minder 65 Soe en soudse soe droeue niet wesen
Alse die ziele es van desen Sceedene dat si sceedt dare In onuertelliken vare
¶ Die pine des lichamen es
70 Soe starc ende soe groet sijds ghewes Men mocht ghepeinsen no ghewaghen Want worde een mensche gheslaghen Met hameren op een anebilt
Dat hi dunne ware als een vilt 75 Ende hi steruen en mochte niet
Sone ware sine pine ende sijn verdriet Tiende ghedeel niet soe groet
Alse die lichame heeft inder doet Daer die twee van een varen 80 Die tsamen altoes gheheilt waren
Den lichame iammert ende es verseert Om dat hi in asschen keert
Ende hi dat kint ende verstaet Dat sijn edel wesen te nieute gaet 85 Want wesen es dedelste dinc
Daer god ie toe dede ghehinc Laet ons zonderen trecken
Voer onse oeghen ende daer op mecken Dese iammerlike meswinden
90 Daer wi alle in moeten inden
Hoe die ziele henen scheedt .xx.
Alse dinghel werdt gheware des Dat die ziele die hem buvolen es Ende sinen wille heeft ghedaen Sceeden moet. soe haelt hi zaen 5 Van inglen een groet conroet
Ende nemen die ziele met eeren groet Ende voerense ten hemelschen houe Met zanghe ende met groeten loue Ende bringhense te horen lone 10 Ende sette hore opt hoeft ene croene
Van groeter glorien ende eeren Ende danken der goetheit ons heren Ende zegghen dese heeft vromelike Ghestreden in ertrike
15 Ende ieghen den viant hem verweert Hi es der glorien wel weert
Die hem ewelike hier duren sal Dus soe verbliden al
Dingle ende die zielen mede 20 Om dier zielen salechede
¶ Dander maniere es dat Als eene ziele sal rumen tfat Die in zonden heeft gheleeft Ende die vore die doet heeft 25 Ghewarech berou ontfaen
Ende enghene penitentie ghedaen Die ziele nemt dinghel te hant Ende leuerse den duuel metter hant Ende beueelt dat hise sciere
13va
30 Voere inden vagheuiere Want die duule also wi lesen Moeten onderdaen wesen
Den inghelen ende hen sijn ghereet Eest hen lief of eest hen leet 35 Daer staet hen dan te sine
In die onuertellike pine Tote dat hore sunden wet wale Verteert sijn altemale
Ende die ziele si ghesiueert 40 Als een gout datmen puergeert
Wallende in enen forneyse Dan sijn die ingle wel eyse
Ende nemen die ziele met feesten groet Ende vurense in abrahams scoet 45 Dats in die vreude van hemelrike
Die hare duert ewelike
¶ Die derde maniere es dus ghedaen Alse die ziele sal vte gaen
Die in sonden heeft gheleeft 50 Ende hare niet bekeert en heeft
Ende wille heeft mochtsi leuen Datsi an die sonden soude cleuen Soe comen tien inde dare Van duulen ene groete scare 55 Ende nemen die onsaleghe caytiue
Ende treckense vten liue
Die si met steken ende met slaghen Fellike ter hellen draghen
Ende verwiten haer scandelike 60 Al dat si op ertrike
Jeghen horen sceppre dede Dats en sanc der iammerechede Dus draghen sise inder helle Daer si ewelike moet quellen 65 Buten rade ende buten troeste
Ende buten hope van verloeste Alsoe ic v vore vertrac Daer ic vander hellen sprac
Hoe god adame maecte ende vanden e[..]schen paradyse .xxi.
GOd maecte adaeme alsic las In ebron bi damas
Ende blies hem die ziele in Dat was dat scoenste ghewin 5 Dat god den mensche ie gaf
Want daer quam die ziele af Ghebeelt na gods belde Alsic v hier voren telde
¶ God sende dien man 10 Doen enen slaep an
Ende nan ten seluen tiden Ene rebbe vut siere siden Ende maecte daer dwijf Daeromme sijn si een lijf 15 Man ende wijf tesamen
Om dat si deen vanden andren quamen Soe dat die menschen bi hen staen Die te nieute zouden gaen En daedt thuweleec dat god gaf 20 Daer die menschen comen af
Doen dedise in eere corter vren In dersche paradijs vuren
¶ Dit paradijs hebbic verstaen Es rechte int oesten ghestaen 25 Ende es soe scoene dat gheen man
Te vollen ghesegghen en can Van boemen ende van cruden mede Ende van alrehande cierhede Daer nes honger no dorst 30 Onweder coude no vorst
Die locht es daer soete ende stille Daer nes ghenrehande onwille
¶ Alle ghenade ende onghenade Die ons comen vroech ende spade 35 Die ons god sent deweghe vader
Comen vten oesten algader Ende die ingle oec waerlike Want ets dansichte van hemelrike Ic soudt houden sonder waen
14ra
40 Dat die porten sijn ghestaen Van hemelrike al daer Maer inne zegs niet vorwaer
¶ Hier omme siedi die werelt dore Dat van dien kerken die core 45 Ten oesten sijn ghekeert al
Om dat hem elc alsoe keeren sal Alshi te gode doet sine ghebede Al waert in ene ander stede Men sal daerwaert keeren dan 50 Eest datment ghedoen can
¶ Die diluuie die in onsen stonden Die werelt struerden om har zonden Quam vut oest alsment vint Maer int paradijs en lieper twint 55 Want des en was ghene noet
Al was die zonde groet Die adam daer in dede Hi voerese thant ter stede Vor hem vut ghemeine 60 Ende tparadijs bleef reine
¶ In des paradijs plaine Soe springt ene fonteyne
Die soe groet es hebbic vernomen Datter viere riuieren vut comen 65 Dese lopen in cruis wise
Te vier sieden vten paradise Elke mach wel alsoe groet sijn Ofte meerre dan die rijn
Dit sijn hoer namen sijds ghewes 70 Phison. gyon. tygris. eufrates
Die menech lant ende meneghe stat Verversschen ende maken nat Daer waters breke soude wesen En daedt die planteit van desen 75 Men vinter oec in saphire
Ende alrehande ghesteente diere Die harde wert sijn ende fijn Ende van groter macht sijn
¶ Desen paradyse geliken wi
80 Ihesum christum den gods sone vri Die tparadys es van welden In wien dat altoes helden Alle ghenoechlechede Ende volmaecte vroude mede 85 Die hem met herten mint
Hem en mach ghebreken twint Want hi heft sijn begheren al Dat nemmermeer inden en sal In selc ghebruic van soetecheden 90 Dat al die leuen niene gheseiden
¶ O edel minne wanneer seldi Volcomelec comen in mi Of dat ic uwes ghesmake iet Haddic v mi ne ghebrake niet 95 Al mijn vernoy ware verdreuen
Ay here wilt mi gheuen Vwe vaderlike hulpe daer toe Soe bliuic ewelike vroe Ende mi en mach niemen deren 100 Ende soe hebbic al mijn begheren
¶ Der fonteynen die springt daer Soe groet soe soete ende soe claer Gheliken wi der fonteynen diep Die vut christus siden liep 105 Bi viere riuieren die gaen
Vut deser fonteinen mochdi verstaen .Iiij. riuieren die gaen zoete
Vut christus handen ende voete Welke fonteine ende riuieren 110 Dese werelt al vercieren
Ende maken versch ende reine Van zonden groet ende cleine Allen den ghenen zonder letten Die haer gheloeue daer in setten 115 Met goeden hope ende met werken
Daer ons god in moet ghesterken
¶ Die heileghe kerke spruut hier vut Gods vutvercorne bruut
Der welker kinder wi alle sijn
14va
120 Die int gheloeue sijn fijn Want si ons te kinne gheft Dleuen daermen ewelijc left Bi desen riuieren waerlike Moghe wi verstaen properlike 125 Die viere ewangelisten
Die christus leuen al wisten Dat si in vier boeken screuen Daer die kerstene liede bi leuen Daer die heileghe leeringhe vut strijct 130 Daer tghesteinte bi ghelijcht
¶ Men magher oec bi merken .Iiij. leereren der heilegher kerken Die de heileghe scrifture sware Ontbonden ende maecten clare 135 Daer dat heileghe saet vut gaet
Daer dat kerstenheit bi staet Dat sijn ieronimus ende ambrosius Augustinus ende gregorius Die dat sware maecten lichte 140 Bi des heilechs gheests ghichte
In dit paradijs alsic las Sijn enoch ende helyas
Met zielen ende met liue ghedraghen Die in antkersts daghen
145 Ieghen hem zelen disputeren Om tgheloeue gods ons heren
Hoe adaem tghebod brac ende swijfs bedriechnesse .xxij.
DOen adam ende yeue quamen In dat paradijs te samen
Orloefde hen god dat si mochten Eten van allen vrochten
5 Die daer stoeden ghemeene Sonder van enen bome alleene Die thout der wijsheit hiet Thant als god henen sciet Was die viant al ghereet 10 Die smenschen salecheit beneet
¶ Ende om dat hi wiste openbare
Dat dwijf broescher ware
Ende onghestadegher dan die man Soe riet hi hare tetene dan 15 Van dien bome si soude bi desen
Den alrehoechsten ghelijc wesen Ende onsterflijc oec bliuen Dwijf als noch pleghen wiuen Waende waers ende gheloefde thant 20 Ende plucte enen appel metter hant
Ende aets ende gaefs adame Ende bat hem dat hijs name Hi soude gode sijn ghelijc Ende oec wesen onsterflijc
25 ¶ Van minnen ende van groeter lieuen Die adaem droech tote yuen
Soe en woude hi hare wernen niet Maer dede dat si hem riet Ende brac tghebod zonder noet 30 Dat hem god seluen gheboet
Daer god omme was soe gram Dat adam ende al dat van hem quam In groeter droefheiden om bleef Tote dat christus selue verdreef 35 ¶ Nu sich wat groeter iammerechede
Quam van yeuen broeschede God moester omme senden Sinen sone in dit ellenden Ende die bitter doet doen becoren 40 Ende algader bleef verloren
Soe wat dat quam van hare In vijf dusentech iare
Tote dat christus verrees vander doet Ende sine vriende halp uter noet 45 ¶ Alle die duule twaren
Die ie in die helle waren En hadden adame niet moghen Alsoe hebben bedroghen Dat hi tghebod hadde te broken 50 Dat god hadde ghesproken
Maer een wijf die hi minde
