Verslag regionale leergemeenschap Water en Ruimte - Noord Nederland 28 november 2013
De klimaatbestendige stad en samenwerking
De Klimaatbestendige Stad is door Albert Elshof (Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering – DP NH) toegelicht, tegelijkertijd stelde hij zich open voor suggesties en ideeën vanuit de leergemeenschap om het manifest Klimaatbestendige Stad aan te scherpen. Samenwerking tussen gemeente en waterschap werd toegelicht door Sander Akkerman (gemeente Assen) en Erica Mosch (waterschap Aa en Maas) aan de hand van de case FlorijnAs en de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI).
Albert Elshof benoemt de belangrijkste vraagstukken die nu bij het DP NH liggen. Hoe kan de urgentie van een niet als urgent beleefd thema (klimaatbestendige steden) vanuit nationaal niveau op lokaal en regionaal niveau inzichtelijk worden gemaakt, en hoe krijgen we klimaatbestendigheid meegenomen als aspect in de ruimtelijke ordening en planvorming. Maar eerst, waarom is er een deelprog ramma over Nieuwbouw en Herstructurering?
• Een goede kwaliteit van de leefomgeving in steden is een basisvoorwaarde voor een aantrekkelijk investeringsklimaat en goed functionerende steden;
• Toenemende kansen op overstroming, wateroverlast, droogte en hitte tasten deze kwaliteiten aan;
• Toekomstige schade is nu nog tegen lage kosten te voorkomen;
• Doen we niets, dan komen risico voor rekening van onwetende burgers.
Willem Heesen (Platform31) opent de bijeenkomst en benadrukt dat wat er gezegd wordt door een ieder tijdens de bijeenkomst, vertrouwelijk kan zijn. Er wordt dan ook gevraagd om het vertrouwelijke
dat wordt gezegd, ook dusdanig te behandelen.
Heeft u een idee voor de komende Leergemeenschap West op 1 april 2014 en wilt u bijdragen? Neem contact op met Willem Heesen viawillem.heesen@platform31.nl/ 06 – 57 94 36 45
De cijfers zoals hierboven in de afbeeldingen weergegeven, geven aan (indicatie) hoe hoog de kosten van niet klimaat bestendig maken in de toekomst zouden kunnen zijn. Dit zijn wel hele abstracte bedragen. Een idee is om de getallen behapbaar te maken. Reken naar de decentrale overheden toe, die dit vervolgens weer naar de inwoners toe moeten rekenen. Op deze manier worden de miljarden potentiële schade veel inzichtelijker voor de actoren die hiermee aan de slag moeten. Inhoudelijk wordt aangegeven dat veel van de problematiek niet of nauwelijks in Noord Nederland voor komt. Dat maakt het urgent maken van de problematiek zoals geschetst inhet manifest Klimaatbestendige Stad, lastiger. Om de urgentie aan te tonen geeft Elshof de mogelijkheid van de ‘klimaatstresstest’ aan. Dit is een middel om in een gebied aan te tonen waar ing repen ten behoeve van klimaatbestendigheid het meeste effect hebben. De stresstest is ook één van de drie belangrijkste aspecten uit het Manifest, samen met de lokale adaptatiestrategie en de verwerking van klimaatadaptatie in ruimtelijke visies.
Samenwerken in en aan Assen met de Chw als middel
In Assen wordt gewerkt door waterschap Hunze en Aa’s en gemeente Assen aan de FlorijnAs. Sander Akkerman (gemeente Assen) licht dit toe vanuit het perspectief van de gemeente. Een samenwerking die na verloop van tijd verbeterde, maar stroef begon. De FlorijnAs is door het Rijk aangemerkt als lokaal project met nationale betekenis in het kader van de Crisis- en herstelwet (Chw). Vanuit die wet wordt vooraf afstemming gezocht tussen alle betrokken overheden over de opgaven op het gebied van wonen, bereikbaarheid en
werkgelegenheid. De gemeente Assen heeft uit de zogenaamde Zuiderzeegelden (compensatie voor het niet doorgaan van de Hoge snelheidsverbinding van de Randstad naar het Noorden) 220 miljoen ontvangen om te investeren in mobiliteitsprojecten. De FlorijnAs ontwikkelingen worden opgehangen rondom de
mobiliteitsinvesteringen. Naast de gemeente Assen en Waterschap Hunze en Aa’s, zijn ook de gemeenten Aa en Hunze, Midden-Drenthe, Tynaarlo, de provincie Drenthe, en de ministeries van Infrastructuur en Milieu, Economie en Defensie. Gezamenlijk hebben zij een structuurvisie opgesteld. Groot voordeel van de wet is dat ingewikkelde procedures worden voorkomen. Dit levert tijdwinst op in de uitvoering. De Structuurvisie is bindend en vormt de basis voor verdere bestemmingsplannen en voor een soepele samenwerking tussen de overheden gedurende het hele project/proces.
Doel van de Chw is om besluitvorming bij gebiedsontwikkeling te versnellen. Het hogere doel is om goed en duurzaam herstel van de economische structuur in Nederland te bevorderen. De FlorijnAs is door het Rijk voor de Chw aangemerkt als lokaal project met nationale betekenis (afd. 7). Afdeling 7 wil zeggen dat er een afstemmingsverplichting zit voor alle betrokken overheden. Akkerman geeft aan dat dit voor de gemeente Assen met name een middel is om ingewikkelde procedures tussen overheden te voorkomen. De structuurvisie die in samenwerking met de al eerder genoemde overheden tot stand is gekomen is een manier om dit voor elkaar te krijgen. Het waterschap was er hier één van. Een andere uiting van de samenwerking is dat er
‘vergunningmandjes’ gemaakt zijn. Dit wil zeggen dat een bewoner bij één loket één vergunningaanvraag indient voor alle benodigde vergunningen (per deelproject van de FlorijnAs). Bijvoorbeeld een keurontheffing van het waterschap, een ontgronding bij de provincie en een bouwvergunning bij de gemeente. Naast het
‘moeten’ samenwerken in het kader van de Chw, zijn er ook veel inhoudelijke koppelingen te maken. Het waterschap moet de kaderrichtlijn water uitvoeren, de gemeente heeft een recreatiedoelstelling. Hierin is een goede koppeling gelegd.
Van visie naar uitvoering
Om van visie naar uitvoering te schakelen is erg ingewikkeld. Voor de gemeente geldt dat de interne
organisatie in afdelingen en verdeling van verantwoordelijkheden lastig is voor dit project. Nu is er met andere overheden een stappenplan gemaakt om vergunningverlening samen sneller op te pakken. De Chw is hierbij een stok achter de deur, de verplichting tot samenwerking werkt stimulerend. Aangegeven wordt dat dit onder overheden onderling niet nodig zou moeten zijn. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Akkerman geeft aan dat de Chw een hulpmiddel is bij de samenwerking met andere overheden en de eigen organisatie. De ervaring is
nu positief, maar dit maakt de Chw nog niet overbodig. “Je wilt integraal denken, maar niet alle overheden zijn al zo georganiseerd”, aldus Akkerman.
Hunze en Aa’s, zonder wrijving geen g lans
Zonder wrijving geen glans, en vooral in het begin was er de nodige wrijving. Erica Mosch (Hunze en Aa’s) licht dit toe. De Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) is door de groei van Assen langzaam in de stad terecht gekomen. In 2006 heeft het waterschap een flinke investering gedaan om de RWZI klaar te maken voor de toekomst. Deze investering betekende ook dat de RWZI de komende tijd niet zal worden verplaatst, de kosten hiervan zouden te hoog zijn, ca. 49 miljoen. Dit is niet in het belang van het waterschap, waardoor het contact met de gemeente Assen over mogelijke alternatieven (verplaatsing RWZI) stil viel. Totdat er in 2010 een brief werd geschreven door het waterschap, ondertekend door de Dijkgraaf. “En toen ging de deur dicht bij de gemeente”, aldus Erica Mosch. De brief werd opgevat als signaal dat het waterschap niet meer bereid was om samen te werken. “De brief was prikkelend, maar had dit zeker niet als doel”. In de brief werd beschreven dat het waterschap geen initiatieven zou nemen en geen investeringen zal doen om verplaatsing van de RWZI te bewerkstelligen. Ook werd de gemeente nog geattendeerd op de geur-geluidcontouren rond de RWZI. Het uiteindelijke resultaat van de ‘prikkelende brief’ was een bestuurlijk overleg tussen het waterschap en de gemeente, waarin meer begrip naar elkaar werd uitgesproken en waarin verplaatsing van de RWZI veranderde in inpassing in het gebied en samenwerking tussen beide overheden.
Een narratief, inzicht in elkaars beweegredenen!
Om inzicht te krijgen in de (anders dan bedoelde) communicatiedoelen, is Govert Geldof gevraagd om een zogenaamd narratief te schrijven. Welke communicatie is door wie gestuurd met welk doel en hoe is deze communicatie ontvangen en geïnterpreteerd door de andere partij. Alle betrokkenen werden geïnterviewd.
Wat ontstond was een overzicht van alle gebeurtenissen en reacties aan beide zijden. Dat de verzonden brief bijvoorbeeld heel anders overkwam dan de bedoeling was en dat hierdoor de relatie enorm verstoorde. De gemeente zag op haar beurt dat de brief niet bedoeld was zoals zij hem interpreteerde. Een waardevol inzicht.
Dit was het begin van een goede samenwerking, ook met betrekking tot de FlorijnAs. Ook schetste Geldof zes
‘verhaallijnen’ waarin de verschillende doelen van gemeente en waterschap werden gekoppeld, puur voor de situatie in assen. Bestuurlijk is hier een intentieovereenkomst op gebaseerd. “Dit werkt, je bespreekt hoe de toekomst er uit komt te zien”, aldus Mosch. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in gezamenlijke ambities.
Zoals dat woningbouw als gevolg heeft dat de bassins van de RWZI moeten worden afgedekt. Ook is er een ontwerp van een ‘boomkroonpad’ over de RWZI. Bewoners en geïnteresseerden kunnen beleven en kijken hoe het allemaal werkt. Een RWZI als onderdeel van de wijk in plaats van iets dat men liever verstopt. De kosten die hierbij komen kijken is het eerste zware punt waar gemeenten en waterschap uit moeten komen. Een RWZI als kers op de taart van de FlorijnAs. Van een aspect dat weg moest, naar een aspect met weerwaarde.
De volgende leergemeenschap zal plaatsvinden op 1 april op een nog nader te bepalen plek met een nog nader te bepalen onderwerp. Heeft u suggesties voor thema’s, of kunt u een keer gastheer zijn? Laat dit dan weten aan Willem Heesen, viawillem.heesen@platorm31.nlof via 06 - 57 94 36 45
