vir ter

P..~.SlfKSIE _]L~]lifdV';~ S~I> l~?l{_P.)J~&_ J:.AE1}_SKOOLI~EE.RLINGE g

'N FOUTE·-ANil.LISJt~.

=-~

...

-=-· - ... ,..._,_.__--c=,~~ ...

'n Verhandeling voorgele deur 1!lill.RI T .. ct :BRINK

ter gedeeltelike _nakoming van die vereistea vir die graad:

in die

:DKPARTEJYlENT SIELKUNDE aan die

P.OTCHEFSTROOMSE UNIVERSITEIT VIR CHRISTELIKE HOER ONDERWYS.

Desember 1966.

BEDA}TKINGS.

Ek wil hiermee graag my opregte danl{ en waardering betuig teenoor prof. C.F. Schoeman wat as leier vir hierdie verhandeling opgetree het.

My dank ook aan die skoolhoofde en die plaaslike inspektoraat vir hull~ toestemming om die leerlinge wat by hierdie studie as proefpersone betrek is~ te toets. Die hulpvaardigheid en vriendelikheid wat ek by al die skole teegekom het tydens die ondersoek word op ~rys gestel.

M. Brin_~.

INHOUD. :SEDANI\:INGS· INLEIDING p. i i vii 1

HOOFSTffi{ 1. DIE LEESPROSES

I. Die funksies van lees as taa1fenomeen. by die

kind l

A. Inleiding l

B. Die fum;:sies van lees in die lewe van

die kind l

0. Samevatting

4

II. Die ontwikkeling van lees as visue:e taalvorm

5

III. Die leesproses 10

IV. Samevatting 23

HOOFSTUK 2. DISLEKSIE: 'N OORSIG V.A:N DIE SINDROOM

Em ETIOLOGIE 24

I. Inleiding 24

II. Terme en begrippe 24

III. Grade van disleksie 27

IV. Omvang van die probleem 27

V. Ander kenmerke van die disleksiesindroom 28

VI. Etiologie 42

A. Vroegste mediese beskouinge 42

B. Teoriee wat psigologiese en opvoedkundige

faktore beklemtoon

45

0. Teoriee wat erflikheidsfaktore beklemtoon

48

D. Resente teoriee van neurologiese disfunksie 49

VII. Samevatting 52

f

HOOFSTUK

3.

DIE REMEDI3tRING VAN DISLEKSIE

54

I. Inleiding

54

II. Verskillende benaderings tot remedierende

leesonderrig 55

III. Alge.mene beginsels waarop remedierende

leesonderrig berus 63

IV. Die gebruik van die Av .. relle-apparaat by

1eesterapie 66

A. Meganiese hulpmiddels by leesonderrig 66

B. Die Aure11e-tegniek 67

HOO:-?STUK 4.

'N

EKSPERIMENTELE ON::OERSOEK

NA

DIE LEc;S-FOUTE

VAN AJ!'RIKAANSSPRJ!,'KENDE

Li~ERSKOOL;--LEERLINGE

MET

DISLEKSIE

80

I o In1eiding 80

A.

Navorsing oar leesfoute 80

B o Die klassifiks~s·ie

van

1eesfoute 82

II. Die eksperirnertte1e onctersoek 84

A. Doe.\ 84

E.

Proefpersone 85

C.

Materiaa1 86

D.

Die afneem9 nasie:n en verwe:tkirtg

vah

1eestoetse

E.

Resu1tate

F.

Kwalitatiewe beskouing van resu1tate

III.

Die gebruik van die foute-ana1ise

IV.

Samevatting OPSOMMING SUJY.ffi!J:ARY

EIELIOGRAFIE

BYLAE A

BYLAE

B~

BYLAE C

BYLAE D

die 87 89 93 105 109 111 113 115 124 126 128 130 iv.

FIGDvR.lo FIGUUR 2.

]1IGUUR 3.

LYS VAN FIGURE.

Die hierarohiese verhouding tussen

1_{n mens se verbale sisteme}

Kortikale visuele en spraakareas Voorbeeld van 1_{n les uit die model}

11Rene et r,1aria"

7

13

LYS

VJ~N TlLBELLEo

~~~--":BEL _~0 Die ve-r:spreiding van leea:foute oor die

fou·teka tegoriee vir groep l 90

TAFEL IIo Die verspreiding van leesfoute oor die

foutekategoriee vir groep 2 91

T.LillEL JIIo Verdeling van die aantal foute per kate-gorie~ oor die twee groepe 92

INLEIDINGo I o :Probleem ~-doels·telJ::j.£g_!.

1 _{n N orrnale laesve:rmoe is 'n voorwaarde vir} 1 n

suksesvol1e skoolJ_oo·pbao.n en vir aanpassing in die latere lewe o Qns leef_ 72.~:~~~-~2IE~2l"EL-~~-e--.~~~~ver_~~Q.~~Yl§!-1r J.ees onontbeerlik is vir __ dt_~_y§rwerwing van_ kennis,

~~- ~---~~---~--- -~--- . . .

probleemoplossing, byg~~~1e-.VQ£ID§ van_opleiding en

.~· - -==·~~~~~--~===-=----~~-~

--=-~~~~~-selfs vir 'n bestaano Dat die belangrikheid van lees, algemeen besef word9 blyk-.ui t die groot hoeveelheid

r.avorsing wat reeds oc.r_die onderwerJ? gedoen is,. Ten .spyte __ van_die baie_ teo:r. iee en nuwe leertegnieke wat uit hierdie navorsing ontstaan het9_misluk daar nogtans,

vele leerlinge in ons skole ten_.opsigte_ van die leeSr-opdrag. Baie van_hierdie leerlinge besit 'n

bo-gemiddelde intelligensie 9 woon die beste skole by _.en_

word onderrig deur die bekwaamste onderwysers. -Dit is hierdie_verskynsel wat deur die gangbare term ~sleksi~

aangedui word .

. In Suid-Afrika is nog weinig navorsing gedoen oor disleksie.en dit lyk asof die. begrip dat 'n ernstige

leesafwykin~ kan voorkom by kinders van normale intellek-tuele _ vermoe nog nie algemeen posgeva t het nie 0 N ogtans,_

I

kom hierdie afwykings so algemeen :sroc:r dat 'n wetenskaplike benadering tot die probleem essensieel geword het.

Disleksie vorm 'n st~die-onderwerp van die opYoedkunde, die neurologie sowel as van die toegepaste psigologie. In.die huidige studie word die probleem vanuit 'n meer psigologiese-gesigspunt benader? hoewel die aanverwante beskouinge nie heel temaJ_ bui te rekening .. gelaa:t word nie. Aangesien dit die taak van die psigologie is-om op wetenskapli.ke grondslag vanui t die psigiese

vii. gesigs:punt die mens as :persoonlikheid in sy volle relasie tot die kosr.nos te ken (Hattingh, 1947 9 :po 167) 9 .sal die

:probleem van disleksie nie geisoleer_van die kind as totaliteit beskou word nie9 maar as integrale deel van

die kind se }?ersoonlikheidsontwikkeling.

Die meer algemene doelstelling van hierdie studie is om op grond Yan die jongste beskikbare gegewens e~ die resultate_van die eie ondersoek-tot 'n beter begrip te kom van die lees:proses en die disleksieprobleem by kinders.

Die besondere eks:perimentele doelstelling van die studie is om 'n ontleding te maak van die leesfoute wat Afrikaanssprekende lee:sswak leerlinge in standerds een tot vier o:p 'n gestandaardiseerde diagnostiese leestoets~ begaan9 .:ten einde. 1 n ba.sis daa.r te- stel vir die

remediering_van disleksie m.b.v .. die Aurelle-apparaat. Aan die Potchefstr~omse· Universiteit is hierdie apparaat"

tot dusver nog net gebruik-vir die remediering van spraakafwykings. In die lig van die besonder goeie resultate wa± in Frankryk i.y.m. disleksie behaal i~ is dit wensl.ik ~eag o~ ook hier plaaslik met die nodige basiese navorsing te pegin wat uiteindelik sal lei tot die remediering van disleksie by Afrikaanssprekende

leerlinge. Deur die verskillende tipes foute te onderskei en 'n frekwensie-ontleding van die foute te maak9 kan

1n basiese model opgestel word wat al die kenmerkende

probleme van leesswak leerlinge insluit. Die model sal bestaan uit geprogrammeerde leesmateriaal wat oudio-. visueel aangebied kan word. So 'n model_.sal natuurlik ook van waarde kan wees vir gewone remedierende

viii.

CI. Die prog:t:~m~v~_p. __ cbhe sY.E.£~~

In-die eerste hoofstuk word die funksies en die

- - -

---

---:tard van die normale 1ees:proses nagegaan. Daar word

-ge:poog om tot 'n beskouing van die lees:proses as taal-fenomeen te kom~ deur te vervvys na resente studies o:p sowel die neurologiese as die :psigologiese terrein.

tCennis van die verskillende aspekte wat in die lees:prose:t~:

1 _{n rol s:peel is. van groot belang vir 'n begri:p van die}

oorsake 9 aard __ en invloec1. van leesafwykings 9 terwyl di t

ook die gebruik van geskikte remedierende prosedures sal beinvloed.

Aangesien die. diagnose en behandeling van enige afwyking slegs moontlik is waar daar 1 _{n go?ie begri:Q_}

bestaan van wat die __ b~trokke afwyking :presies behel~ word in die

[t\~eed~ _E:oof.st.uk~

"a?n die hand van bestaande l i teratuur 9 die.-·-uisleksiesindroom 'Self beskryf. Daar

'

-word ook verwys na verskillende teoriee oor moontlike etiologiese faktore.

Die_derde __ hoofstuk handel oor die\

r-emedi~ring-'

- -- ----

---van-dis~-ek:sie .-]-Hier word verwys na bestaand_e ___ re:medierende

tegnieke en beginsels. S:pesiale klem word gele o:p metodes wat. aange:pas kan word by ~ur~lle:-:t_e~a:pi~. _ Die metode wat in Frankryk.gebruik word vir die remediering van disleksie m.b.v. die Aurelle9 word ook beskryf.

'n Beskrywing van die eie eksperimentele studie word in hoofstuk vier weergegee. Na 'n kort norsig van. foute-ontledings wat oorsee gedoen is9 volg die beskrywing

van die doel~ proefpersone9 materiaal9 metode en resultat&

van die huidige studie.

Die verhandeling word afgesluit deur 1_{n kort}