11.!·3.
1.
Dfo j8nrt~118 1 ) -1
in 'ie Tronsv~~lso o~crwysgeskic~i~.
~it ~ein met io sti
t
V~~rtrc~kcr~orp in ~ic 00rv201s i8 nL lotchef'-str:Jom. ~it strck he0D or iic jere t e lie
bevol-t in~ L~ Oorv 1 s; . io' self' klcinc~ ), Ly:lcn-1:;urg (1 0), Rustcn:'ur
(lJ50),
Z)ut:)onsbcr;-Schoe-~ilnns'~ nl ( ) en ~rot ric. 1 .!,csti is.
Dit VI"8 j
r
toe:;'n
i:Hlic;rs 81- moes voe: enI gron1s1oo moc 10 vi~ 'n st, t~un~i -0, In kerklikc on
In:crwysor~~nic Ole.
1)i ·t st "H::un I i
v?;_ i S'.,.L~rivicr-k:..)nv:~lsi in 1 2 v.A'kry. I-li.:;r C io
t c <lie
')~l,,1.'htnklikc stD.', t skork VD.n -.1 1 ick, nl. "io sti -~ is in .i stry:
t
1i k'Jn l1.cem in i 1 2 h· c1 ) 8 CiTro':J:er-. vir Bulka 1 iers, en m:J S oventuco1 i l e i '
' I 1 hot, mnrr vir wio
•
cri arlo vel
'ui ilc/. 11.!·3.
1.
Dfo j8nrt~118 1 ) -1 in 'ie Tronsv~~lso o~crwysgeskic~i~.~it ~ein met ie sti
t
V~~rtrc~kcr~orp in ~ic 00rv201s ie nL lotchef'-str:Jom. ~it strck he0D or iic jers t e lie
bevol-t in~ L~ Oorv 1 s; . ie' self' klcinc~ ), Lylcn-turg (1 0), Rustcn:'ur
(lJ50),
Z)ut:)onsbcr;-Schoe-~ilnns'~ nl ( ) en ~rot riG 1 .!,csti is.
Dit VI"8 j
r
toe:;'n
i:Hlic;rs 81- mocs vcc: engron1s1oo moc 10 vi~ 'n st, t~un~i -0, In kerklikc on
In:crwysor~~nic Ole.
1)i ·t st "H::un U
v?;_ i S'.,.L~rivicr-k:..)nv:~lsi in 1 2 v.A'kry. I-li.:;r C io
t c <lie
')~l,,1.'htnklikc stD.', t skork VD.n -.1 1 ick, nl. "io sti -~ is in .i stry:
t
1i k'Jn l1.cem in i 1 2 h· cl ) 8 CiTrc':J:er-. vir Eulkc 1 iers, en m:J S oventucol i l e i '
' I 1 hot, mnrr vir wio
cri 0(10 vel
•
1ui~ lik in twc- f~s s: 3-1 t m~~kon
h~ hull vcrmo~ v 1 t le.s ' ::Jie tWGste:l. Dit m,jS 'n stn v:nrui t.
B~i~e Kcr~ en St~nt hot hull
-
t.~.v.die
onder stp tkun'i 7 c t csem
P')tch :Lstr()om lIe
v(;r
tin t. • v. :io
Gal ilolik L::Cll 'i0 8t , t In 1
57
hot ~i ,,~ -v , " .. k '~-' 1.1 or 1 • .llC '). :)n - or-JP s i':;n orII • in " : .L "vpn
:iGOn
,crwys in " i ( ; Z./.R. het/ •••••
1ui~ lik in twc- f~s s: 3-1 t m~~kon
h~ hull vcrmo~ v 1 t le.s ' ::Jie tWGste:l. Dit m,jS 'n stn v:nrui t.
B~i~e Kcr~ en St~nt hot hull
-
t.~.v.die
onder-tin JP s i':;n er I t . in " : .L " t. • v. stp tkun'i 7c t cs-cm P')tch :Lstr()om lIe
v(;r-He 1 • .[leGal ilolik L::Cll 'i0 8t , t In 1 " ..
vpn
:iGOn
,crwys in57
het ~i k ,,~ -v , '~-' 1.1 or '). :)n - or-"ie; Z./.R. het/ ••••5.
het in
1359
~:)!Tl3ntsk ) ,Jllc,)l~~Lli 88 i
________._'-'-'...__'-'-___________...c._._. ____-'-'-__L..l y .".en is e. s 0. Rnspo
r-Die BO're-omiE'T8ntl3 i n l O::Jrv,snlsc "obio:::1 81 en
8k) IlGw:; l)ctrc:C ;~Ut08 in ~i Gcrcrorr:lc;or~~e G::>:ls
~icn2- en lowensbcskouinrr; en ~it ~cs hier1i lowens
'. c; s1.;: ui
e rcit rt s Irs in Jio moeilik s to Or.1S t fmcli . V :11(; rJionicrskin1 v rsckor WAS vcm
In hiur'i
'1
V " l 1 ' ie kcr': ie .CS FOG ,::t voorrc~ v~n elko
Dit wos die t a t s vir ~ic toe-Intinr tot volmondicc lid van die Om
to k~n vcrkry, moes lie k~ndi-·t r9
r
SiGll ven ie Byl»ls en kste;:"etiGse~L 1 lz Ol'j lU08 Gll r.Lullo ..~oc·s kJll
r
()i1l pp men, :1ic ntict lczen of :;,c:chryvor: kon~en tOG to lctcn, heart de
~rri-lcanor vr:
onol:ror~otisme
,oro".. "I)o:f ',,[(', ini vcri'~ hut, het die e112:1 om die kin!crs to ~rir:~ tot die 2:flo~sinp van ~i0 Celoo:fs
is •
•
---_
...-._--_
..
1. rI.:)o :>:::nhout l '1. V. O. O. Z.I.... Ge(',en1c"!Jock, 4L!.•
•
5.
!Tl3n tsk ) ,Jllc,)l~~Lli ss i
_________ . _ ' - " ' ... _~'_'_ __ • _ _ . _ _ _ _ _ . ...c. __ . _,_~-'--'-_"c 1 y .".en is e. s 0. Rnspo
r-Die Bo' re-omi,~:r8nt(] i n l O::Jrv-snlsc "obio:::1 sl en
8k) IlGw:; l)ctrc:C ;~Ut08 in ~i Goref'orr:lc;or~~e:;
G::>:ls-~icn2- en lowensbcskouinrr; en ~it ~cs hier1i
lowens-'. c; sI.;: ui
e f'cit rt s If's in Jio moeilik-s to Or.1S t fmcli ,,-, :11(; rJionicrskin1 v rsckor WAS vcm
In hiur'i
' i
V " l 1 ' ie kGr': ie .CS ECG .::t voorrcF: Y<llJ. elko
Dit wos die t cts vir ~ic toe-Intinr tot volmondicc lid van die Om hi"r lie, l i ira' ,tsl,=~' to k.:m vcrla'Y, moes :11e
k::mrli-·t r9
r
siGn ven ie Byl»ls en kstei:::eti.::;se-L 1 lz OD luos en hullo.coL.s kJn
r
()i1l pp men, :11.:.:
ntict
lczen of ::.c:chryvor: kJn~entoo to lcton, heaf't de
~f'ri-lcsncr Vi'
onol:ror~otisme
,oro"..,,1)
vcri-~ hut, het die
kin!crs to ~rir:~ tot die 2f'lo~sinp van ~ic £eloof's
is.
•
Die wnarJe V 0 i l :io bosoekc vrn prcdikAnte vrn
,io Kr~~so Sino'e ~pn' Oor,c::::lSe Gnt s, veral tUBsen '1i j r~ 18h7-1852, wss ~nn oak vir dio onaer
is Jm b ly:anis van ~i
Die ~r t:ctall~ kan~ijntc w~t hullc tclkcns wys '~:'.'c'rin
ied
hct
virin 'io
Dorv
~l~ ~ 1~-, sblfs in ~io moeiliksteh. Die Korkr~~o en ~i~ Skole.
~i kerns v~n li~ cerste ~rio
O?
'010110on~or-van 1551,
ni sodanie best
st: t '"
kon noom11Lj. .D.') . r if.' v(nrt("urcn ~ ro,:in!"':E nnccwcl1,l am
""-·-1'-'1" .'."
:"~"""rl"I,~...,r·rs
V"'11p PHoll~,~':
tr: lrry 2) "1r ''''r __ '-" v .. '-' '-'.L.l c:;" i ./ ,,-,, '"-' c"., ~_~J.. -:._ _ _ . t . , _ , ' \ . - , ;... l "kry, "11' -'''11'1,. ' L v ..l\.. 3)
en hy rna S skoal-h·:)u ()11 orlch·u.,
,ure', Vr'. -~r Lin~an on S;ruyt, is weI ap lie Volks
r ,. ': clvergad,er1ngj.'
1.
Vgl. S~ lstr3: Het Kerkolyk on Go~sjienstigLevan .'lor Boeren no r':on Grooten Trek.
2.
Vgl. Ho~fstukIII.
j . VL;l.. Hoofstuk V.'
•
Die wnarJe V0i l :io bosoekc vrn prcdikAnte vrn
,ie Kr~~so Sino'e ~pn' Oor,c::::1Se Gnt s, veral tUGscn '1i j r~ 18h7-1852, wss ~nn oak vir dio onaer-wys '~:'.'c'rin
is Jm b ly:anis van ~i
Die ~r t:ctall~ kan~ijnta w~t hulla tclkcns ied
het
virin 'ie
Dorv
~1~ ~ 1~-, sblfs in ~io moeiliksteh. Die Korkr~~o en ~i~ Skole.
~i kerns v~n li~ aerste ~rio O? '01e110
on~or-van 1551,
ni sodanie best
st: t '"
kon neem11Lj. .D.') . r if.' v(nrt("urcn ~ ro,:in!"':E nnccwcl1,l om
""-·-1'-'1" .'."
:"~"""rl"I,~...,r·rs
V"'11pPHoll~,~':
tr: lrry 2) "1r''''r __ '-" v .. '-' '-'.L.l c:;" i ./ ,,-,, '"-' c"., ~_~J.. -:._ _ _ . t . , _ , ' \ . - , ;... l "kry, "11' -'''11'1,. ' L v ..l\.. 3)
en hy mo S
skoal-h·:)u ()11 orlch·u.,
,ure', Vr'. -~r Lin~an en S;ruyt, is wcl op lie
Volks-r ,. ': cl vergad,er1ng/ .' 1. Vgl. S~ lstr3: Het Kerkolyk on Go~sjienstig
Loven .1cr Boercn no r':cn Grooten Trek.
2.
Vgl. Ho~fstukIll.
po
•
e'er C " . ; " lr ... ' .. ! " ' i c::;rskeictorr8in~ VGn kork en :-1 vir -io BJorc-emigrantc
fe l ni l" <C>
~.
c. V2:, or • •.. -'C._=-=-:-_'_ C =i'lYi VI S.
,io Nc •
prodikr nt in vc<::l, het n3 sy bevo ti~ing as prcdikFnt van die P)tchofstr)cmse
•
Mot sy on~crwysr cmant v~n Ncvod:cr 1853
hu r vnn ~i kerk ~or 'io en c~wys wett lik or~zcn. ~,ll skala sou voortn~n on~Gr tocsig
vnn 1 i kCL--'k st':rm cn nIle clD.~crv"ys3rs, 801fs die sg.
huison ;'WY8Cl'S, ill:.-:>CS die korkra,l v':'n hulle
be-lev!'"'" "hei -, 1 rtui:.
v2n ' 1e K:..:rkr"'l' ! n .in crwy:::er ken
elf he; t ,. sl~o siener" en
seward •
.bers h8t hy 0:;) Patchcfstr XJ (lie skoCllsakc
In Janu8ri(; 1354 hct h met '11 rondrcis 'eur ie land
,-rys in bet or ])!lnc loi. Oucrs is 2nnccm~0~1g om
hulle kin~ers n~ skolo to st~ur, Ie en ~nderwysers
snlClrissc van onrlorwYSf;rs is 1 ur"io t V'lD -or Heff vorbotor,
von Ven ~or Hoff was ~oregver~ig
w:-:nt wie/ •••.• e'er
C " . ; " lr
... ' .. ! " '
i c::;rskeic
torr8in~ VGn kork en :-1 vir -io BJorc-emigrantc
fe l ni l" <C>
~.
c. V2:, er
,io Ne •
ccrstc ~0 prcdikfnt in VG81, het ne sy bevo ti~ing as prcdikFnt van die P)tchofstr)cmse
•
Mot sy on~crwysr cmcnt v~n Ncvcd:cr 1853
hu r vnn ~i kerk ~or 'io en c~wys wett lik or~zcn. ~,ll skolc sou voortn~n on~Gr tocsig
vnn 1 i kCL"k st':rm cn "lIe clD.~crv"ys3rs, 801fs die sg.
huison ;'WY8Cl'S, ill:.-:>CS die korkra,l v':'n hullo
bo-lev!'"'" "hei" 1 rtui:.
v2n ' le K:..:rkr"'l' ! n .in crwy:::er ken
elf he; t ,. sl~o sienor" en
seword.
bcrs h8t hy 0:;) Potchcfstr XJ (lie skoCllsakc
In Janu8ri(; 1354 het h met '11 rondrcis 'our ie land
,-rys in bet or ])!lnc loi. Oucrs is 2nnccm~0~lg om
hullo kin~ers n~ skolo to st~ur, le en ~nderwysers
snlClrissc van onrlorwYSf;rs is 1 ur"io t V'lD -er Heff vorbotor,
vfln Ven ~or Hoff was ~oregver~ig
,
.
(Os : ,lC
nCG~ iil iis onJcrwys?
y i l ikhc .1;; mst sy
on 'crbrE>;k. 1)
In:-11 en :>:'12 ~'i on sien ns I n :.:~ra .:uk yen
s~Juin VAn ~ic 3acre-ami ) S' '11C'
i n ' VrOGl:
'n
8trcn~ C Ivinistiose beSJrc; vir
1:1
ro~ti~ OD o~ to trc en etc' !;vull cn ~8 work t j)on.
30wus of oribowus is oniors
,li:::: kcrk rn
Di bemosiinge VAn korksvwe met:i on orwys
was ~~0rom volkomc gcre~vcr o n . i t WRS oak ~ie
oms ' n , :hc..1e n8n dio ,:cnC to kry.
"")i korkl i]<;:8 vcran twoor 1 ikhe i~':. vir"lic
on{~Gr-gebrek
88n '~ Dn~cr moontlikhoil sou ~i Kork wel die toe8~
m')c s/ ••••
- - - , - - - , - - -
1. Vel. Hoo :'stuk V en VII.
ns : , l e ,
.
nCG~ iD iis onJcrwys?
y
il ikhc .1;; mst sy
on 'crbrE>;k. 1)
1n:-11 en :>:'12 ~'i on sion ns I n :.:~ra .:uk yen
s~Juin VAn ~ic 3acre-ami i n ' VrOGl: ) S'
'nc'
'n
8trcn~ C Ivinistiose beSJrc; vir
1:1
ro~ti~ OD o~ to trc en Ct:' !;vull cn ~8 work t j)on.
30wus of oribowus is
oniors-,li:::: kcrk cs
Di bemosiinge v!'m kerksvwe met:i on orwys was ~~0rom volkomc gcre~vcr on.it WRS oak ~ie
oms ' n , :hc..1o n8n die ,:l:mC to kry.
"")i korkl i]<;:8 vcran twoor 1 ikho i~':. vir"lic on{~Gr-gebrek
88n '~ Dn~cr moontlikhoil sou ~i Kork wel die toe8~
m')c
si •...
, ,
IL~9.
si~lo e
Hoewel van ro~erin5swo~ wein ~e:oen is aan ~io on~er~ys co1uren:o hieriie ?erioie onder behvndeling, kan ons tog veili bcweer dat iio ro~crinc sy pli;tc nooit heeltcmal vorg0ct hot of b1inl jaarvoor was nie.
van ie ::mler-wys moe t on.s er:ler to;]skryt' acn 'n t ike onvcrmo~
ss RRn onwi11i~hei~.
Reeds in lio tweeds V~crtrBkkergron~wet, di~ van Oktober 1
8,
word in rtikel 13 ne ~:,,:De
Raacl(vnn rorrescn t ~lntc::n V,"D hot vulk) z8.1 ')·ok con iV8.kcIY:
OJ:' over l,on Go ~s "ionst en sch ,len 111 ::ten h )u:r;n9 3n
1".11 s
r,~·'lWC:'l:Ol1
t , t h-::vor ;l:r inc; :lcrzc;l vee ,,1)ly. ~irokte
on~erwys-wotgowinc; 'N8S ::'.:~ar nie. voor 'ie: Sf". van (lor
Linclen-ro-cment nie. ~ie Jifforensi sie tusson Kerk en staet mo s no, "roci ~n 'ie ;lok v~n lie on~crwys was no~
l1io
2Jit vlns ,>c:;rs ,J' 17 Manrt 1352 ,lnt 'n Ho1lol1"lGr,
'n sloolrcF;"lcY:lent in 13 artikels, W8.c:r,"n die Gcmeente-bestuur en on :er'Nysors hullo moes hou, v·oorgel€l
het~)
IUcr"..ie van (lor Lin -en-Ro elTIcnt vfas1[1n ;:'io oerste .irckto onl.erwyswot['owinC leur !.He Volksrf,ac'_ nsn2'onCC111 am .1 I:, :m"orwys in _io Transvr'",l to ro~l, ~og 4ie ~ot~ewin~ is nia dnprgostel a inisi2tiof vnn ~ie VolksrsAd nie, lTIner weI o~ inisiAtief vRn
I'ryf. L~':ut s/ •••• 0
---,-
---_
....--
...--
...--
...---
.... _-_._----1. co~tzce: On~crwy3 in TrnnsvrRl 1838-1839, 16. 2. Lu:'tcn'~urr, t. 8 . :) • • 22~ 3. VS'l. Hoof'stuk V. IL~9. si~le eHoewel van ro~erin5swe~ wein ~e:oen is aan ~ie on~er~ys celuren:o hieriie ?erioie onder behvndeling, ken ons tog veili bcweer dat iie re~crinc sy pli;tc nooit heeltcmal vorg0ct hot of b1inl jaarvoar was nie.
van ie ::mler-wys maet an.s er:ler ta;]skryt' aen 'n t ike anvcrma~
ss ARn onwi11i~hei~.
Reeds in lio tweeds V~crtrBkkergran~wet, di~ van Oktober 1
8,
word in rtikel 13 ne ~:,,:De
Raacl(vnn rorrescn t ~lntc::n V,"D het vulk) z8.1 ')·ok con iV8.kcIY:
aJ:' over l,on Go ~s "ienst en sch ,len 111 ::ten h )u:r;n9 3n
1".11 s
r,~·'lWC:'l:Ol1
t , t h-::vor ;l:r ine; :lcrzc;l vc. ,,1)ly. ~irokte
on~erwys-wetgewinc; 'N8S ::'.:~ar nie. voor 'ie: sc. van (lor
Linclen-re-cment nie. ~ie Jifforensi sie tusson Kerk en staet mo s no, "rooi ~n 'ie ;lok v~n lie on~crwys was no~
l1io
2Jit vlns ,>c:;rs ,)' 17 Manrt 1352 ,lnt 'n Ho1lol1"lGr,
'n sloolrcF;'lcY:lent in 13 artikels, W8.c:r,"n die Gcmeente-bestuur en on :er'Nysors hullo macs hou, v·oorgel€l
het~)
IUcr"..ie van :lcr Lin -en-Ro elTIcnt vfas1[1n ;:'io oerste .irckto onl.erwyswot['owinC leur !.He Volksrf,ac'. flsni!0nCC111 om .1 I:, :m"orwys in .io Transvr'",l to ro~l, ~og 4ic ~ot~ewin~ is nia dnprgostel 0 inisi2tiof
vnn ~ie VolksrsAd nie, lTInsr wcl o~ inisiAtief vRn I'ryf. L~·:ut
si • ...
0----_.-
---_
....--
...-_
...'-_
..---
...._-_._---_.
1. co~tzce: On~crwy3 in TrnnsvrRl 1838-1839, 16.
2. Lu:·tcn'~urr, t. 8 . :) • • 22~
~50.
K~rt hlernn, in
1353,
io V~lksr3el, nl. J~s 0 Dirk v~{n cr II'):e:f J om ci , ) n ~crv/ys cur Hreld0
Not t 1.:, cstC;~1 :-~i .~: en tc; voil
..
l~8.
1-55
hctiivanl erg vcrtr~ebel~·0ronk. Tcrni ~c~ v: II hie:;r .~ie
··tsr:lic hclerl1cic: van L~CES
brck 10, nl. ~ic
In
5
is 1eur sy t c10cn 'n konscpgrondwct1\
:~.Je -okc ura J or
'le
konsepDi8 hi rin t'rt.
29:
U"',
1;10,::;i on wolv"'art'J)
c
Seh) lon::cr'wyz r !I'~
~.
5:
,,\rcrl~lr:c~1. I.:cncoslcun:.i)u;on, hunnc
1 G P"(;l1 ,,3)
rand tor bGaorjolin~ voar t , ,,;.
.
on'er het nten/••• ~---... ~"'--"-'- --.--.--~---1. C)ct Z·~ , t. Do :;)., 21. Luptcnburc, t.a.p.,
52.
2. R930/55..
3.
11: i ~. ~50. K~rt hlernn, in1353,
ie V~lksr3el, nl. J~s 0 Dirk v~{n er iI ') :e:f J om ci , ) n ~crv/ys cur Hreld 0Not t 1.:, est C;~1 :-~i .~: en tc; voil
..
l~8.
1-55
hctiivanl erg vcrtr~ebel~·0ronk. Tcrni ~c~ v: II hie:;r .~ie
··tsr:lic hclerl1cic: van L~CES
brck 10, nl. ~ic
In
5
is 1eur sy t c10cn 'n konscpgrondwctSeh) lon::cr'wyz r e !I'~ 'J)
~.
1\
:~.Je -okc ura J er
'le
konsep-Di8 hi rin t'rt.
29:
U"',
1;10,::;i on wolv"'art5:
,,\rcrl~lr:c~1.I.:cncoslcun:.i-)u;on, hunnc
rand tor bGaorjolin~ voar t 1 G , P"(;l1 ,,3)
,,;.
.
on'er het nten/ ••• ~---... ~"'--"-'- --.--.--~---1. C)ct Z·~ , t. Do :;)., 21. Luptcnburc, t.a.p.,52.
2. R930/55 ..
3.
11: i ~.151.
-~:JVC~ on er~ys. k'in ten ell,--,
l'Jor cen
verpli~t~n~c dour ~i v~n '6r Lin"cn-rc emcnt ji st~ t
, . 10 3D RrlSSC l ' vnn
In";'crviyscrs insluit.
On~erlin~~ tinnolsn~sc t~istc S0U egtcr hicr~ic
rcuk 1,1. ur,~ vVJU
~'r niks m : t c ' en nic.
L' ii' in 'i 801i' C jf1'~r het in lottfhcJi'stroom e:~t;;r
57
lll't 'crt.29
v"n~i2 ~f' hul ekwiwnlcntc kom hiGr c ·t r nie in voar nie. s ' io
S VD n .~ ie on' erv/ys
:):t t ',',"18 c··ter eel'S in 18
D[":' rin is i'l 2rt 2l~ ~io bcp.::line:
;.~
vrn ~rto 27 v8n~ic 1
5
wet oorgencem, m0 0r art. 254V8n ,Ue 1855-wet, W2rrin J.io st'ntslJGGol·:iinr; VRn
., i onderi.vysers/ .•.•..
1. Ii'
930/55.
2. V~l. lie 8~n~tcl1inG vnD
Me
ster Schourkopel, H;oi'stuk V.151.
-~:JVC~ on er~ys. k'in ten cll,--,
l'Jor cen
verpli~t~n~c dour ~i v~n '6r Lin"cn-rc emcnt ji st~ t
, -10 SD RrlSSC l ' vnn
In";'crviyscrs inslui t.
On~erlin~~ tinnolsn~sc t~istc S0U egtcr hicr~ic
rcuk 1,1. ur,~ vVJU
~'r niks m : t c ' en nic.
L' i'- in 'i 801i' C jf1'~r het in lottfhcJi'stroom e:~t;;r
57
lll't ·crt.29
v"n~i2 ~f' hul ekwiwnlcntc kom hiGr c -t r nie in voor nie. s ' io
S VD n .~ ie on' erv/ys
:):t t -,',"18 c·-ter eel'S in 18
D[":' rin is i'l 2rt 2l~ ~io bcp.::line:
;.~
vrn ~rto 27 v8n~ic 1
5
wet oorgencem, m0 0r art. 254V8n ,Ue 1855-wet, W2rrin J.io st'ntslJGGol·:iinr; VRn
., i onderi.vysers/ .•.•..
1.
R 930/55.
2. V~l. lie 8~n~tcl1inG vnD Mc star Schourkopel, H;oi'stuk V.
10
152.
)11 :~,rwys.
i. s.
nn8, n~ 'n inlei~i leur ~s. Dirk vnn or
~ic I wet ton en
sch Grc:fJrmccr 10 Gc
liok~1I
t'Jn lcr'.\'ys lor
"
j~u~;i 2t- t on:lcr hot toozi:'t'.or Kcr:c. II"
.
,.1.e
f'insnsi~~l(; 1 s s::mr9., ml', r ' t ii,,:: k~rk self' belns
4.
~8 die ~cstu2crin~ vpu1i )n ,crwys~Qest8nde ocr iie helo O)rv~Rlsc icd, korn on8 tot j~e onco
i~O v:)l,;::t rek~{int: ~onr weinir vorjering EcmRAk is t.). v. die v~".::,rsicn '. vr:n on"o:'l,'lYS fu=m All kin/lors
t';'inti::-j<',r;r v(;rl~):p hct 80 lcrt~ic :':nl I v:on Tot chcfstr)m.
vor-Wsnnoor ~ns hicrdio rnooilikhc:o on~orscok, vini
)ns~ie vclcon~c:
1. CAchet: ~Jc Worstcl stryr: dcr Transval ors,
405.
152.
i. s.
)11 :~,rwys.
10
nns, n~ 'n inlei~i lour ~s. Dirk vnn er~ic I wet ten en
sch Grc:fJrmccr 10
Gc-liek~1I
"
t:m lcr'.\'ys lerj~u~;i 2t- t on:lcr het toozi:'t'.or Kcr:c. 11
f'insnsi~~l(; 1 s s::mr9., ml', r ' t ii,,:: k~rk self' belns
4.
~8 die ~cstu2crin~ vpu1i :)n ,crwys~Qest8nde oor iie helo O)rv~Rlsc ied, korn ons tot j~e onco
i~O v:) l,;::t re k~{ int: ~onr weinir vorjering EcmRAk is t.). v. die v~".::,rsicn '. vr:n on"o:'l,'lYS fu=m All kin/lors
t';'inti::-j<',r;r v(;rl~):p het 80 lcrt~ic :':nl I v:on Tat chcfstr)m.
vor-Wsnnoor ~ns hicrdie rnooilikhc:o on~orscok, vini
)ns~ie volcon~c:
1. CAchet: ~Jc Worstcl stryr: dcr Transval ors,
405.
"
.
153.
-1_ ,li8 lic__ )'r-'--j')tsto r'c:·lc
53
nic ., et r'"~:3Jr'-',ni9; r
1. -ji
in~ivi ~]u;' 1 i
~':'i t 11;
"'-
u J. ,'r .J t2t s'~ If'vcrlo~nin!.~ I:lOOntl ik (:()lTI'~' 2k , -I'k 1) 2"11' r 'erne 1r:~<:J1 1 1:, r in clk~, .-' [~ ,Jemo 1 1 •het.
Hy
kon csw~~rlik ic wS2r1c vnn Stnntsbehcer- 'J.S
'n
bc-Vir :ic TrG"Ey
'r .,t ". J.' r ~JU hy sy i e2)
sake bch:, rt..
on 'Gr\v.ysors, ecrs vnu Oll.~(~rS )(;}" ins tel " of' men l;(;;~eri . is om vastscho)lon~orwys on~or zich to verkrY_:(;il, on '~c:r be
,,3) stuur "01' 'N.l"J. Volks
- - _
. ., --~.-.--.----1. Von ier d,e 1 I, Wnlt, 229.Wii~ e~ Geyer: Gosk. v?n S.~.,
2.
3.
Not'lll IbLlo C:J:mniss ier8'1 d, nrt.6.
Ly:lenburg, Nov. 1:351,
153.
-1_ ,li8 lic __ )'r-'--j')tsto r'c:·lc
53
nic ., et r' "~:3Jr'-',ni9; r 1. -ji in~i vi ~]u;' 1 i ~':'i t 11; d-J. ,'r .) t2tu s'~ If'vcrl o~nin!.~ I:lOOn tl ik (:()lTI'~' 2k 2"11' r 'erne 1 r: ~<:J1 1 1:, r in clk~, .-' [~ , ,Jemo 1 -l'k 1 • 1)
het.
Hy
kon csw~~rlik ie wS2r1c vnn Stnntsbehcer- 'J.S
'n
bc-Vir :ie TrG"Ey
'r .,t ". J.' r ~JU hy sy i e sake bch:, rt..
2)
on 'Gr\v.ysors, ecrs vnu Oll.~(~rS )(;}" instel " of' men l;(;;~eri . is om vastscho)lon~erwys on~or
stuur "er 'N.l"J. Volks
zich to verkrY_:(;il,
,,3)
on '~c:r
be---~ . . ,
--~.-.--.----1. Von ier Wnlt, Wii~ e~ Gayer: Gosk. v?n S.~.,
d,e 1 I, 229.
2. IbLlo
3.
Notul C:J:mniss iere;: cl, Ly:lenburg, Nov. 1:351, nrt.6.
154.
~ie vry verkosG Volksro~~, wat ~~ elce tye
vorgB~er het, h~t or min werklike m~~ bcskik. 'n
i,lleen
velrtkornette, ~~~esicn VRn 'n ~~~r l~n'iroste. het die
i~SCCV0 1 nio, en lie stnats
W~8 iqar -~en resi.ent nie, solI's nio s rs 'n emeonsk ike cronl at nic •
~ie to stGn~ is vor:or vcrtro .::1 deur die sg. " in-..'Cl ~:i.. '0 boroer ':on. It :)ie t'iJistc; tussen ,lio
rrot:Jrius- en lr)t::io r~~roc 0 on vcr[:l ce1ure:D,.o
1355
c t;;:ist('; tuSSO~} '~ic; Potchei'str:)om -,
'~ie Sr,:ellcmlcr::::-CJ- Vrjn'er Hof'f'- mocilH::hc'Jc het by[o::lr€l
Jm ·,ie
)nl'u2ti,~c
on r:lc:ctc;lo8c t'Jcstsn" t(, bevor,.'or. 2 )Die Bocre:-"piclllier kon ,He n'),~f:':~~J{likh(;i': vr:n
vcrpli~tD b~l st "S nio insien nic. lykerty'l
:)2t,lin v Q ; :::1: tin"s :qf' te'lwin,"-. Di Volksrr; a c'
va n die st'otsor,ml.isasie 'n beroc:;;' op all0 :)ur,~ers n;edJen am
lrio riksdalers/ ••••
,---,---,-"-,-,,'--,--, ..,,,.. ..
-_._---" -
1. Vsn ~:'er Walt, Wiid en Geyer,
c.
a.p.,
:1801 I,348.
2. 1Vichmrm, to a. p., 161.
154.
~ie vry verkosG Volksro~~, wat ~~ elce tye
vorgB~er het, h~t or min werklike m~~ bcskik. 'n
i,lleen
velrtkornette, ~~~esicn VRn 'n ~~~r l~n'iroste. het die
iJsCCV0 1 nio, en lie
stnats-W~8 iqar -~en resi.ont nie, solI's nio s rs 'n emeonsk ike cronl at nic •
~ie to stGn~ is vor:or vcrtro .::1 deur die sg. " in-. .'Cl ~:i.. '0 boroer ':on. It :)ie t'iJistc; tussen ,lio
rrot:Jrius- en lr)t::io r~~roc 0 on vcr[:l ce1ure:D,.o
1355-c t;;:ist('; tuSSO~} '~ic; Potchei'str:)om -,
'~ie Sr,:ellcmlcr::::-c)- Vrjn'er Hof'f'- mocilH::hc'Jc het by[o::lr€l
)m ·,ie
)nl'u2ti,~c
on r:lc:ctc;lo8c t'Jcstsn" t(, bevor,.'er. 2)Die Bocre:-"piclllier kon ,He n'),~f:':~~J{likh(;i': vr:n
vcrpli~tD b~l st "S nie insien nie. lykerty'l
:)2t,lin v Q ; :::1: tin"s Rf' te'lwin,"-. Di Volksrr; a c'
VEl n die
st'otsor,ml.isasie 'n beroc:;;' op all0 :)ur,~ers n;edJon om lrio riksdalers/ ••••
,---,---,-"-,-,,'--,--, .. ,,,.. - ..
-_._-"
--1. Vsn ~:'er WaIt, Wiid en Geyer,
c.
a.p.,
:1801 I,348.
155.
In ,. ( ; 1 , i ~ i-' i ~ , i t t~'('l LV -r OJ) : otcho:f-IJi . ',V)l s dat dio Lydcn:;urror 8
"'r o,Jk nL::
~; t~::::l
11ct nie. l )' .,,,,, oini~ vcrbrtorin~
, .J ,
,io i3Gnsi~1 mi~1018
·)lJl stG GU~O ~onstitusi 8 :. t E:'tl is~ j i ~~i~l['11si23r vl~n ':.io st:f: t ni • ) vcrl )~r nio, Jet ~i On~' bosit 38 v~n'l ,U v;);)rrc in In hullr,;
n~t to stiC, hot hull ';'u s ni (] r: ll.-:;cn ok me. t
hull in nlt~n89 om 'n
~rond-wet in 'io lowe t r
(~cro
hull son
vnn
'~~L-';1ini8tr.r; t i 'vc
Ili;ruit vol.~ 'n
i hcot SV/,C:' r r:clo i '~[\J.l di c kin
nnsic.
~·.1#', (-'
r/
...)G rl.."; 11u • • • • • •
1. '/::-:11'1 ,or 1[vl:~lt, '.7iid crl Gcy,.:;:r, 232.
2. J{rLlr~cr 9 t. C:. ~'.,
34.
3.
Ibi1.155.
In ,. ( ; 1 , i ~ i-' i ~ , i t t~'('l LV -r OJ) : otcho:f-IJi . ',V)l s dat dic Lydcn:;urrcr 8
<er o,Jk nL::
~; t~::::l
11ct nis.l ).J' .,,,,,
, , - cini~ vcrbrtorin~
,ie i3Gnsi~1 mi~1018
·)lJl
stG GU~C ~onstitusi 8 :. t
E:'tl is~
j i ~~i~l['11si23r vl~n ':.io st:f: t ni •
On~' ) vcrl )~r nio, Jet ~i
bosit
3S v~n'l ,U v;);)rrc in
In hullr,;
n~t to stiC, het hull ';'u s ni (] r: ll.-:;cn
hull wet in 'ie lcwc t r (~cro ';1inistr.r; t i 've 1. '/f:ll1. ,or 2. J{rLlr~cr 9
3.
Ibi1. i 1[vl:~lt, '.7iid crl t. C:. ~'.,34.
ok mc. t in nlt~ns9 om 'n ~rond-hull son-Vrln '~~L-Ili;ruit vol.~ 'nhcot SV/,C:' r r:clo i '~[\J.l di c
kin-nnsic.
~·.1#', (-'
r/
... )G rl.."; 11u • • • • • •
156.
S 11: ~ic veroni 'inF V"ll. "
nl.':.i Z ~, . . . ~. (I ~~. 1 i :':0 "r·;)i1::', s12J.:-,(;:fun II stsctsv-;roo n~; nT~i;o b. Onv)lc li~ ven ., kry. t",fUO Republicke, '~,cn1Jurp in
1859
~onk(; v~n 10 Ba~rG-cmiGrantc in aie nsvRal ::'08po01,
~at ::'li '.' t') stpu( :TI.J)~Ltl ik rc:nic~:"8 s JU "J":"008 hct in "ien
voeti prG~ik~ntc on or hullo W~8. t · .
v,.;cr len J'i I' nn
hot De. D rk vRn ~2r Hoff, hJ~ cera 8S ~ic Gerst
s 'n I' 'cnli S f, -/J ,
e t::::,rk, h t
~ic Trek itt~~lik ton, :" ':'11 C~1 00 vip hullo vol
Bv:tr: 1 weini tclzc>L~. ~VGl hGt os v~n i K ~pse Sinode
1 • ~
.l,~
:.io ~icili
tol 1mll :-::in ers to 1 Rt
tevorgeci's 'n 'ccstolikc 1 icr VAll hull vIvOS ,,:;n
In"i;
sino's nde Ity~ 0 ) lITO JpC coval h0t i , en
B~cr in sy ,i ~stG ~~8 ~,;k(n ,;:: VGrs t",n he t, hull
w~s 'n ~)ll~n r, nl. Ds v~n .or Ho:f~. Ons l:~;n
'-'nv' ~ ' \ • ~rl • • • • • (I
•
156.
S 11: ~ic varoni 'inF V"ll. "
nl.':.i Z ~, . . . ~. (I ~~. 1 i :':0 "r·;)i1::', s12J.:-,(;:fun 11 stsctsv-;roo n~; nT~i;o b. Onv)lc li~ ven ., kry. t",fUO Republicke, '~,cn1Jurp in
1859
~cnk(; v~n le Ba~rG-cmiGrantc in aie nsvRal ::'08po01,
~at ::'li '.' t') stpu( :TI.J)~Ltl ik rc:nic~:"8 s JU "J":"008 het in "ien
vceti prG~ik~ntc on er hullo W~8. t · .
v,.;cr leD J'i r nn
het De. D rk vRn ~2r Hoff, hJ~ cers 8S ~ic carst
s 'n I' 'cnli S f, -/J ,
e t::::,rk, h t
~ic Trek itt~~lik ton, :" ':'11 C~1 00 vip hullo vcl
Bv:tr: 1 wcini tclzc>L~. ~VGl hGt es v~n i K ~pse Sinode
1 • ~
.l,~
:.io ~icili
tol 1mll :-::in ers to 1 Rt
tevorgeci's 'n 'ccstolikc 1 icr VAll hull vIvOS ,,:;n
In"i;
sino's nde Ity~ 0 ) lITO JpC coval h0t i , en
B~cr in sy ,i ~stG ~~8 ~,;k(n ,;:: VGrs t",n het, hull
w~s 'n ~)ll~n r, nl. Ds v~n .er Ho:f~. Ons l:~;n
'-'nv' ~ ' \ • ~rl • • • • • (I
157.
a8nV~o.r ~~r:t VOGI in :'l.ie .'~::cnsvf"'l vir hom 3S vrc,em.'l
voor:~ek:Jm l1Gt. Hy sou [:An '~ie :In'~erY{;y~s sy besoni.ore
Hy sou veel Co 1 loon, mA~r ~iG kWA~C
was nio uitCGsluit nie.
Ook~L; pre ;iv.:'Jntc v"'n ~ustcml;urr:r (ns. 1if. Smi ts), Pret:Jria (~s. ~.BcGem8n~ en Schocmr:n9~cl (Ds. van
Tr,,:nsvc:,'::\l om h3t, W2S Hollnn~ rs W8t leur ~ie
c. -'JiG f'oi t b t 1 i e E;rrir:;rnnto o)~ S'J 'n uit[~cstrekto
Gron2gebic~ vcrs:rci was.
k:m 'wor ':., 'NCS ~;:rie, vier on soms vyf' da~roisc v~n mck~~r ~Gle~ en JiG m~cste pl~so self' wo.s vcr vsn Ji~ n~8ste dorp Gcle~. Lis
yolk van
Ge-In ;lrit.o V'~l ·'.ic vy:f
r:
r~)(;, nl. ~otch.::::rstr:Jo'Tl,1· ~ ,~ ,
GcdryJ' dour die ertc :Jm hulle kinicrs tog
selrs hi r~ir tips on ,erwyscr.
1.1 '." r o'Vo· ri.;o Vi),.~t~" nt l~,;nin.' C-::chct r:s v:)l,,' lli(;rocr: 2 )
"Trnnsvnal heart op ~it 00 ik de 1rincandstc
1:;eboa:rte/ ••••• 1. Cachet, toa.p.,
405.
2. Ccchct, t.n.p.,
408.
157.
a8nV~o.r ~~r:t VOGl in :'l.ie .'~::cnsvf"'l vir horn 3S vrc,em.'l
voor:~ok0m l1Gt. Hy sou [:Rn '~ic :In'~erY{;y~s sy besoni.ore
Hy sou vccl Co 1 loon, mA~r ~iG kWA~C
was nio uitCGsluit nio.
Ook~L; pro ;iv.:'Jntc v"'n ~ustcml;urr:r (ns. 1if. Smi ts), Pret0ria (~s. ~.BcGem8n~ en Schocmr:n9~cl (Ds. van
Tr,,:nsvC:.'::\1 om h3t, W2S Hollnn~ rs W8t lour ~ic
c. -'JiG f'oi t b t 1 i o E;rrir:;rnnto o)~ S'J 'n ui t[~cstrekto
Gron2gobic~ vcrs:rci was.
k:m v/or ':., '.Ives ~;:rie, vier on soms vyf' da~roisc v~n mck~~r ~Glo~ en JiG m~cste pl~so self' wo.s vcr vsn Ji~ n~8ste dorp Gcle~. Lis
yolk van
Ge-In ;lrit.o V'~l ·'.ie vy:f
r:
r~)(;, nl. ~otch.::::rstr0o'Tl,GcdryJ' dour die 1· ~ ,~ . ertc 0m hullo kinicrs tog
selrs hi r~ir tips on ,erwyscr.
1.1 '." r o'Vo· ri.;o Vi),.~t~" nt l~,;nin.·
GS v:)l,.' lli(;rocr:2 )
C-::chct
"Trnnsvnal heart op ~it 00
1. Cachet, toa.p.,
405.
2. Ccchct, t.n.p.,408.
ik de 1rincandstc 1:;eboa:rte/ •••••
15,J.
-'')I'-,;n.')r len', c..: Christolykc
elksilnis
r
.JnceVJ , wor~cn vorkl nr1 os )n~crwyzor to s~eIcn•
~etcr, voor cen tyd ~ien onervyzurs, ~An zulke
n~ hot rciz~n~
0n~erwyzers-z~m
en
ton minstc cniC8 jr:ro:l huns Iovc:ns on" e r e bOGren ','Ii lIon;'io n::;r,'cns <";~1 rs tel'ccht kunl1.cn 8n ' ~r')n1 n;'PI'
•
~ic ~~rpskol~ kon sIc s 'cur
t s:Lc kin "crs Jr ik V/:J}.". ~ic ~ni:stc anler uit~c~,
nl. rlciGC~)l' uik Vim 'n huison ~erwyscr, ','rs '.luur.
l~ in
vereistcs von ~ie skJol. Dik'iIGIs c n l a ' r oorccn
ko~st
kin
'crs~io
sk,)ol kon 1::ywoon.1)" T)nnr])y
zyn/. . . .
15,J.
-'')I'-,;n.')r lcn', c..: Christolykc
elksilnis
. JnceVJ , wor~cn vorklr nr1 os )n~crwyzor to s~eIcn •
~etcr, voor cen tyd ~ien onervyzurs, ~An zuIke
n~ het rciz~n~
0n~erwyzers-z~m en ton minstc cniC8 jr:ro:l huns Iovc:ns on" e r e bO()rCn ',";i lIon
;'io n::;r,'cns <";~1 rs tel'ccht kunl1.cn 8n ' ~r')n1 n;'PI'
•
~ic ~~rpskol~ kan sIc s 'cur
t s:Lc kin "crs Jr ik V/:J}.". ~ic ~ni:stc cnlcr uit~c~,
nl. rlciGC~)l' uik Vim 'n huison ~erwyscr, ','rs '.luur.
l~ in
vcrcistcs VDn ~ie skJol. Dik'iIGIs c n l a ' r
oorccn-ko~st
kin
'crs~io
sk,)ol kon 1::ywoon.1)•
159.
:::1<)\--.: : :Jffi .Gn G~lukki- ~3t 10 jon~o h~ _ '_en orn t leereD, on VGn :rien onv·)l~~~n~ on~~r~ys meGr prrty sch~lcn t trekken, pn qn~ ren van cen lrn['luri:
}c.:) st: re schoL,n. ,,1) (a. i. in H ll:n".)
Die "riC-) v',n 'n G , Itc v~n ~ic
Bocro-Smi-se ~e~ ~eveBti het, is 1 Bai;""' ,,"('as
by. so ui tgoroei dat hulle goon "faons mco:c besi t hot
nie. tr'oL uit Potchef'stroom na Ohrigstad moes in per sl~o gcskie~. "/odUV'lees en ';lese wat
s
1 ~e, was'n
alge~ene?)
versky-nsol. -,
£.
Die Eise wat ~ie Pionierslewo gcstel het.In 'n ~ilde~lis, on~inG deur vyandige kaffer-stamlil0 OIl '::ilc.c diere, rnoes so aa word. Die werk hierD8n vorbon~c het di( ~erk van Vader, =.:00d0r Oil al10 l:;:indcrs g'J-eis. Die kinc:ers IHJt
dikvvel s 10 of' 12 jaar oud gC'.fOrd voorda t da8r
re1j-1 s gctr·.;f' is vir 'n onc1erwyscr, "doch op rl_ien
ou~crdom kon de Boar, by ~ an: het noodige ver-trouwbaar dianstvolk, z;yrn:::: zonen ro(:ds niet me l '
missan in hot werk op het lend
or
dG verzor~ing vanhf:t vo • l' '" u tyd - voor de 8sn-tot lidmnlJt- d8t (L; jongc 'l'r::l'lsv::lcr '::;cnic;
schooloncl ~><-'ys moe ten on tvs.ngon de:l Jmn cii t a l l , en g,:schiecLn "Is het ,,'[erk znlks to 1,:::,; t - gcwoonly1c
nict/ ••• Q •
---'"----_._---,----"""""---1. CncLct, t. r:. p. 9406.
2. Prcllcr: Alclrics Pl':JtoI'ius, 3lL,.159.
:::1<)\--.: : :Jffi .en G~lukki- ~3t le jon~e h~ _ '_en orn t leereD, on VGn :rien onv·)l~~~n~ on~~r~ys meGr prrty sch~lcn t trekken, pn qn~ ren van cen lrn['luri:
}c.:) st: re schoL,n. ,,1) (a. i. in H ll:n".)
Die Clrru v',n 'n G , Itc v~n ~ic
Bocro-Smi-se ~e~ ~eveBti het, is 1 Bai;""' ',";'as
by. so ui tgoroei dat hulle goon "faons mco:c besi t hot
nie. tr'oL uit Potchcf'stroom na Ohrigstad mocs in per sl~o gcskie~. "/odUV'lees en ';lese wat
s
1 ~e, was'n
alge~ene?)
versky-nsol. -,
£.
Die Eise wat ~ie Pionierslewo gcstel het.In 'n ~ilde~lis, on~inG deur vyandige kaffer-stamlil0 OIl '::ilc.c diere, [noes so aa word. Die
werk hierD8n vorbon~c het di( ~erk van Veder, =.:00d0r Oil al10 l:;:indcrs g'J-eis. Die kinc:ers IHJt
dikvvel s 10 of' 12 jaar oud gC'.fOrd voorda t da8r
re1j-1 s gctr·.;f' is vir 'n onc1erwyscr, "doch op rl_ien
ou~crdom kon de Boar, by ~ an: het noodige ver-trouwbaar dianstvolk, z;yrn:::: zonen ro(:ds niet me l '
missan in hot werk op het lend
or
dG verzor~ing vanhf:t vc • l' '" u tyd - voor de 8sn-tot lidmnlJt- d8t cL; jongc 'l'r::l'lsv::lcr '::;cnic; schooloncl ~><-'ys moo ten on tvs.ngon de:l Jmn cii t a l l , en g,:schiecLn "Is het "verk znlks to 1,:::,; t - gcwoonly1c
nict/ ••• Q •
---'"----_._---,----"""""---1. CncLct, t. r:. p. 9
406.
160.
1\
jArOl1." /
nn Ohri
Dan no~ h t A.~. Potgictor on sy volg~linge na von Potchfstroom in 1
~ r 1 ter weer na 8choo
lY•. YlS&, 1 ( lku~s rno s ul10s dan weer
vnll voor e,f' hv:::hf,[ 1 '''lord. k::'~:.J SOOS Ohrigst~i(: Gn Zoutpl::lr1sborg mOGs cl8~1 nog In st om 'lie bchouc'l
vaTI Qi~ 1 de Golf' govoor ~ord. Mnl ria ~n gcclkoors
h(;t tall0 agof'f'ors getjis. Dit is
1. Cachot, t.a.p.,
406.
160.1\
jArOl1." /
Dan no~ h t A.~. Potgictor on sy volg~linge na von Potchfstroom in 1
nn Ohri ~ r 1 ter wear na
8choo-lY •. YlS&, 1 ( lku~s mo s ul10s dan wear
vnll voor c,f' hv:::hf,[ 1 '''lord. k::'~:.J SOOS Ohrigst~i(: Gn Zoutpl::lr1sborg mOGs cl8~1 nog In st om 'lie bchouc'l
vaTI Qi~ 1 de Golf' govoor ~ord. Mnl ria ~n gcclkoors
h(;t tallo agof'f'ors getjis. Dit is