Mensen maken Amstelveen

Mensen maken Amstelveen

Conceptnotitie Participatie Aanpak

20 september 2016

1. Inleiding

Het college streeft naar een Amstelveense samenleving waarin mensen bereid zijn om al of niet in samenwerking met de gemeente bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken en bij te dragen aan een nog leefbaarder Amstelveen.

Inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties willen én kunnen vaak veel zelf doen om hun stad te verbeteren. De gemeente wil daar graag op inspelen en samen met hen doen wat Amstelveen nodig heeft. Het gaat daarbij om participeren én initiëren.

Dit betekent vooral ‘van buiten naar binnen’ werken, waarbij het initiatief uit de samenleving komt en waarbij bewoners bepalen wat ze willen, hoe ze dat willen bereiken en wanneer ze dat doen. De gemeente kan daarbij een stimulerende, faciliterende of coproducerende rol vervullen. Dat betekent dus niet alleen ‘van binnen naar buiten’ waarbij het initiatief bij de gemeente ligt (plan of nieuw beleid) en de samenleving op verschillende manieren daarbij betrekt.

Participeren en initiëren zijn niet gebonden aan bepaalde onderwerpen of vakgebieden, maar gaat over het hele spectrum van sociale samenhang, welzijn, ruimtelijke ordening, groen en grijs. Deze integrale benadering vraagt om een flexibele gemeenteorganisatie zonder schotten. Dat is de reden voor deze gezamenlijke notitie van portefeuillehouders participatie en sociale samenhang & welzijn.

Van belang is om op deze plek te herhalen wat de doelen zijn van burgerparticipatie. De te bereiken en algemeen aanvaarde doelen van burgerparticipatie zijn:

• kwaliteit: beter beleid en betere plannen

• meer draagvlak

• beleid en plannen beter afgestemd op de behoeften van burgers

• meer kans op wederzijds begrip en consensus

• besluitvorming door afweging van de verschillende belangen

• effectieve implementatie van beleid en plannen

Hoewel het op het vlak van participatie lastig is om verwachte en toetsbare resultaten te concretiseren, zullen we daar waar mogelijk in deze notitie wel aandacht aan schenken.

De notitie is nadrukkelijk bedoeld als start van een periode van ‘naar buiten’ gaan om ideeën te inventariseren die burgers en/of ondernemers willen uitvoeren en gemeentelijke activiteiten waar burgers en/of ondernemers in willen participeren. Het biedt een handvat voor participeren en initiëren, om aan de slag te gaan en onderweg proefondervindelijk uit te proberen wat werkt en wat niet, zoals bij uitvoering van het beleid Bewoners Aan Zet al het geval is. Enerzijds willen we ruimte geven aan nieuwe initiatieven en anderzijds willen we ook ruimte vragen om te ondervinden wat wel en/of niet werkt. Zodra geconstateerd wordt dat een bepaalde aanpak werkt, kan deze ook in andere situaties worden ingezet.

Participatie in de brede zin van het woord¹ staat in Amstelveen hoog op de politieke agenda. Het centrale thema van het collegeprogramma is meer ruimte bieden aan inwoners en ondernemers en daarmee meer ruimte bieden voor initiatieven in de stad. Daarnaast heeft de gemeenteraad het college opgeroepen om een invulling te geven aan motie van de ‘Right to Challenge’ van inwoners, waar verderop in de notitie wordt ingegaan. Tenslotte liggen er aanbevelingen uit het

rekenkameronderzoek² van 2014 naar het Amstelveense participatiebeleid die vragen om een versterking en verbreding van het participatiebeleid.

1 Participatie in de strikte zin van de Participatiewet valt buiten het bestek van deze notitie.

2 Rekenkameronderzoek naar het participatiebeleid van de gemeente Amstelveen (februari 2014), Partners + Pröpper.

2. Versterking participatiebeleid (van binnen naar buiten)

Het rekenkameronderzoek geeft een aantal aanbevelingen ter versterking en ter verbreding van het participatiebeleid van de gemeente³.

De conclusie is dat ‘het participatiebeleid van voldoende kwaliteit is, regelmatig wordt geëvalueerd en inspeelt op nieuwe ontwikkelingen. Participatie draagt over het algemeen bij aan een slagvaardige realisatie van maatschappelijke opgaven en het democratisch gehalte van de manier waarop dat gebeurt. Participatie leidt bijvoorbeeld tot betere inhoudelijke plannen, draagvlak en meer betrokkenheid van burgers en meer invloed voor burgers. Burgers zijn over het algemeen redelijk tevreden. Het organiseren van participatie is gemeengoed binnen de politiek-bestuurlijke en organisatiecultuur van Amstelveen’.

Participatietrajecten worden over het algemeen professioneel vormgegeven, maar – zo stelt de Rekenkamer - deze professionele vormgeving is kwetsbaar omdat het participatiebeleid niet vertaald is in een gemeentebrede manier van werken. De gemeente moet niet per se beter, maar met een constantere kwaliteit gaan presteren.

De aanbeveling van de rekenkamercommissie is voortbouwen op de huidige professionele werkwijze, maar ook inzetten op verdere gemeentebrede borging van een professionele vormgeving van

participatietrajecten waarmee de kwaliteit constanter wordt.

Dit betekent dat een op de interne organisatie gerichte verbetering moet worden doorgevoerd. Wij richten onze aandacht op het invoeren van een voor iedereen gelijke werkwijze met gebruikmaking van daarbij passende instrumenten. Het tijdig betrekken van belanghebbenden én het tijdig verstrekken van volledige informatie aan die belanghebbenden over diverse onderwerpen vormt daarbij een belangrijk aandachtspunt. Dit is noodzakelijk voor het verkrijgen van voldoende draagvlak in de samenleving en betere adviezen richting college en de gemeenteraad.

De noodzaak wordt onderstreept door het overkoepelende Wijkenoverleg Amstelveen. Zij zijn kritisch over de wijze waarop er wordt omgegaan met participatie (van binnen naar buiten) en benadrukken het belang van tijdige betrokkenheid van Wijkplatforms bij beleid, projecten en uitvoerende taken van de gemeente in de wijken.

De geluiden uit het Wijkenoverleg en de aanbevelingen uit rekenkameronderzoek leiden tot de volgende acties:

 De directie nodigt op korte termijn (een vertegenwoordiging van) het Wijkenoverleg Amstelveen uit in gesprek te gaan over de wensen en mogelijkheden om participatie bij beleid, projecten en uitvoering te verbeteren.

 Een stappenplan Participatie Amstelveen opstellen, oftewel een handvat bieden voor ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor de participatie bij beleid en projecten. ⁴

 Uitdragen van het stappenplan Participatie (interne roadshow) en nieuwe wegen van participatie op afdelingen en/of projectleiders en ambassadeurs op de verschillende afdelingen benoemen. Doel is om aan een ieder in de organisatie eenzelfde gedrag en werkwijze over te brengen. Dit is tevens onderdeel van het gemeentebrede organisatie ontwikkeltraject waarbij de inwoner centraal staat.

3Participatiebeleid is o.m. vastgelegd in de Participatie- en Inspraakverordening, gemeente Amstelveen, 2003; Verordening procedure en vormgeving structurele participatie, gemeente Amstelveen, 2006.

4Stappenplan Participatie wordt nog opgesteld en is in het najaar 2016 beschikbaar.

 Digitale participatie verder ontwikkelen en verbeteren en experimenteren met nieuwe digitale middelen zoals online ideeën pitchen; ‘prijsvragen’ onder Amstelveense inwoners uitschrijven; participatieportal inrichten of digitale stadsdebatten.

 Digitale participatie intern en extern onder de aandacht brengen: internaliseren van digitale participatie onder medewerkers en inwoners vertrouwd maken met nieuwe methodieken.

 Medewerkers leren op een nieuwe manier te werken (methodieken ten aanzien van omgevings- en verwachtingsmanagement, krachtenanalyse in de startfase van grote projecten). Indien noodzakelijk en gewenst, opleiding en training (deels on the job) van projectleiders, beleidsmedewerkers en communicatiemedewerkers.

 Alle projecten worden geëvalueerd op individuele participatie, coproductie en/of

bewonersinitiatief. Best practices en valkuilen periodiek delen in intervisiebijeenkomsten voorafgegaan door een evaluatie met participanten.

Op het terrein van de structurele participatie kende Amstelveen tot voor kort vijf

participatiegroepen: de Groenraad, de commissie Wonen, de Participatieraad Minima, De

Participatieraad Gehandicapten Amstelveen en de Seniorenraad. Om beter aan te kunnen sluiten op de taken die van het Rijk in 2015 zijn overgekomen naar de gemeente (Participatiewet, Jeugdhulp en de gehele Wmo) is mede op initiatief van de participatiegroepen zelf besloten tot het samengaan van de participatiegroepen op het sociaal domein tot één participatiegroep Sociaal Domein. Hiermee wordt het integraal adviseren op het sociaal domein vereenvoudigd. Daarnaast bestaat er een cliëntenraad Minima. De verordening Procedure en vormgeving structurele participatie gemeente Amstelveen is op 15 juni 2016 in deze zin gewijzigd. De Groenraad en de commissie Wonen blijven bestaan. De Groenraad zal zich de komende tijd verbreden op het gebied van ruimtelijke ordening.

De commissie Wonen zal de aandacht richten op de woning (intern) maar ook kijken naar de woonomgeving.

3. Verbreding participatiebeleid (van buiten naar binnen)

De rekenkamercommissie heeft tevens geconstateerd dat ‘de gemeente nog geen beleid heeft ontwikkeld dat aangeeft hoe de gemeente inspeelt op- en ondersteuning biedt aan maatschappelijke initiatieven – een belangrijke ontwikkeling op het gebied van participatie’. Dit blijk onder meer uit de participatieladder die Amstelveen gebruikt. Deze loopt tot en met de trede ‘coproduceren’ waarbij de gemeente en burgers in principe op basis van gelijkwaardigheid samenwerken. De trede

‘faciliteren’ waarbij burgers initiatiefnemer of beleidseigenaar zijn, ontbreekt. De aanbeveling is dan ook om de huidige participatieladder uit te breiden met de faciliterende bestuursstijl, bovenop de trede coproduceren.

Participatieladder

De huidige participatieladder geeft ook niet meer correct weer wat ons college met ‘’Bewoners aan Zet’’ voor ogen staat. Hoewel de ladder slechts een hulpmiddel is om te bepalen op welke wijze een onderwerp van participatie wordt benaderd, kan het de interne organisatie en het bestuur helpen bij het bepalen van de rol die participant en het gemeentebestuur in het participatieproces spelen.

Zelfredzaamheid, initiatieven nemen en eigen verantwoordelijkheid zijn termen die aan de basis liggen van ‘’Bewoners aan Zet’’. Ook samenwerken op basis van gelijkwaardigheid en ondersteunen van initiatieven namen in belang toe. Inwoners, bedrijven en instellingen mogen meepraten en meedenken over de voorstellen van de overheid, wat past bij meer zelfredzaamheid en

verantwoordelijkheid. Dit heeft ook consequenties voor de rol die het gemeentebestuur inneemt op de verschillende treden van de ladder. De huidige participatieladder eindigt op het niveau van

‘’coproduceren en meebeslissen’’ en houdt nog geen rekening met de geheel eigen

verantwoordelijkheid van inwoners die initiatieven nemen en een gemeentebestuur dat daarbij een faciliterende rol inneemt. Bij deze situatie past – als hulpmiddel – een andere, onderstaande participatieladder.

Deze aanbeveling sluit naadloos aan bij het speerpunt van het college. Naast het voortbouwen en verbeteren van de reguliere participatie, ligt de focus van het college op ruimte voor initiatieven waarbij de gemeente een faciliterende rol inneemt.

Sinds het rekenkameronderzoek is al een enorme slag gemaakt door vaststelling van het beleid Bewoners Aan Zet. Hier is de gelegenheid gecreëerd om per wijk een Bewoners Initiatief Groep op te richten die zich bezig houdt met activiteiten voor en door bewoners. Ook op de afdeling wijkbeheer heeft al een kanteling plaatsgevonden. Er wordt adequaat gereageerd op bewonersverzoeken en in het nieuwe Spelrecreatiebeleid is een passage opgenomen over bewoners.

4. Meer ruimte voor initiatief

Ruimte voor initiatief is een belangrijke pijler in het collegeprogramma 2014-2018. ‘Het

gemeentebestuur verbindt en inspireert, beloont eigen initiatief en geeft tijdig ruimte voor inbreng in gemeentelijke plannen. Amstelveners, bedrijven en maatschappelijke partners moeten immers in grote mate zelf kunnen bepalen hoe ze hun leven en stad in willen richten’.

Amstelveen bruist van de initiatieven. Overal in de stad steken bewoners en ondernemers de handen uit de mouwen om Amstelveen nog beter, mooier en leefbaarder te maken. De gemeente

Amstelveen biedt daar al ruimte voor en wil aan de hand van behoeften van burgers/ondernemers deze ruimte verder uitbreiden en invullen.

Bewonersinitiatieven in het groen

De gemeente biedt de mogelijkheid aan bewoners om een gezamenlijke moes- of siertuin aan te leggen in het openbaar groen. De basisaanleg van de tuin neemt de gemeente voor haar rekening het verdere onderhoud en eventuele kosten van plantmateriaal en zaad is voor rekening van de initiatiefnemers. Inmiddels zijn twee succesvolle initiatieven opgestart in Keizer Karelpark (Magnolialaan) en in Bankras (De Smoestuin). In De Smoestuin komen elke zondagmiddag komen buurtbewoners, jong en oud, bijeen om de moestuin te onderhouden. Het sociale aspect, elkaar ontmoeten en gezamenlijk activiteiten ontplooien is een belangrijk pluspunt van een stadsmoestuin. Na de jaarlijkse evaluatie blijkt De Smoestuin zo succesvol te zijn en de animo bij jong en oud nog onverkort hoog dat De Smoestuin ook dit jaar doorgaat. In Westwijk en Keizer Karelpark zijn momenteel twee nieuwe aanvragen voor een stadsmoestuin in voorbereiding.

Elk initiatief verdient een warm welkom in Amstelveen. Niet alles is mogelijk, maar er wordt nadrukkelijk gekeken naar wat wel kan en hoe het anders kan. De cruciale vraag daarbij is hoe kunnen we wat buiten bloeit laten groeien? Het is aan de gemeente om los te laten en te vertrouwen op de eigen kracht van inwoners.

Vrijmarkt Stadshart

De bewonersinitiatiefgroep Stadshart wilde graag op de korte termijn een vrijmarkt organiseren. Zij verzamelde goede ideeën, organiseerde en enthousiasmeerde andere bewoners. Echter waren zij vergeten ruim op tijd een vergunning aan te vragen bij de Gemeente Amstelveen. Hierdoor werd de vergunning in eerste instantie afgewezen.

De Gemeente Amstelveen wil meer ruimte maken voor goede ideeën van bewoners. De medewerker bewonersinitiatieven heeft opnieuw onderzocht wat er mogelijk is. Na een goed gesprek en afstemming met politie en brandweer, vond de afdeling vergunningen toch de ruimte om deze activiteit door te laten gaan met een ‘mededeling’. Hiermee laat de Gemeente zien dat soepeler omgaan met regelgeving waar dit mogelijk is, initiatieven van bewoners ondersteunen en stimuleren.

Amstelveen kent veel betrokken inwoners en ondernemers die al dan niet in vaste organisatievormen initiatieven ontplooien en activiteiten organiseren.

Vanaf 2014 zijn in de wijken bewonersinitiatiefgroepen (BIG’S) actief die zich inzetten om de sociale samenhang in een straat, buurt of wijk te versterken op een kleinschalige laagdrempelige manier.

De BIG’s nemen naast hun adviserende functie naar de welzijnsorganisatie met betrekking tot het activiteitenprogramma, steeds meer verantwoordelijkheid voor de uitvoering van sociale samenhang in de wijk. Op de wijk Bankras/Kostverloren na hebben alle wijken een stichting , waarin wijkplatform en BIG met elkaar samenwerken. De samenwerking wordt in elke wijk op een “eigen manier”

ingevuld. Naast de bewonersinitiatiefgroepen zijn inwoners actief in de wijkplatforms die in elk van de 14 wijken in Amstelveen bestaan. Deze wijkplatforms houden zich bezig met woon- en

leefomstandigheden en de besluitvorming van de gemeente die daar direct mee te maken heeft.

De wijkplatforms en bewonersinitiatiefgroepen groeien steeds meer naar elkaar en werken in toenemende mate samen in initiatieven. In de wijk Groenelaan en in de wijk Waardhuizen/

Middenhoven zijn wijkplatform en bewonersinitiatiefgroep samen gaan werken in een stichting.

Maar ook los van de bestaande structuren, zijn er inwoners die het heft in eigen handen nemen en samen met anderen initiatieven uitvoeren.

Verwilderd openluchttheater weer bruisend middelpunt in de wijk

“Als Stichting Stadsdorp Elsrijk wilden we graag meer voorzieningen voor kinderen en hun ouders in onze wijk. Zo ontstond het idee om het openluchttheater Elsrijk nieuw leven in te blazen. Het openluchttheater, dat tot 1975 heeft gefungeerd als muziektheater, is door de gemeente verwaarloosd na de opening van het cultureel centrum in het Stadshart. Zonde, van zo’n cultuurhistorisch pareltje! We zijn naar de gemeente gegaan met de vraag of de gemeente ons wilde ondersteunen bij onze plannen. Financiële steun kregen we in eerste instantie niet, hoewel de gemeente in een latere fase alsnog de helft heeft betaald. We hebben enorm veel ondersteuning gekregen van een beleidsmedewerker van de gemeente, die fungeerde als oliemannetje tussen de verschillende partijen. Ook het wijkbeheerteam van Amstelveen Noord heeft zich enorm ingezet, echt een gouden team. De gemeente heeft het groen rondom theater weer helemaal in oude staat hersteld. Ook heel veel Elsrijkers zetten zich op allerlei manieren in, onder andere bij het groenbeheer, het opknappen van het hekwerk en de organisatie van voorstellingen. Het podium, de coulissen, de toegangspoorten en de zaal zijn inmiddels gerenoveerd en zijn weer in gebruik. We zijn heel blij dat we dit intieme theatertje hebben kunnen herstellen. Zowel dit jaar als vorig jaar vonden er elke maand goedbezochte voorstellingen plaats. Een verrijking van onze wijk!”

Hans Steenvoorden, voorzitter stichting Stadsdorp Elsrijk

Dat er verschillen zijn tussen de wijken is niet erg, het is aan de gemeente daar flexibel mee om te gaan. Het antwoord daarop is wijkgericht werken, waarbij de gemeente met bewoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties samen bepalen wat nodig is.

Dat laat echter onverlet dat de gemeente verantwoordelijk is voor de basisvoorzieningen in de wijken. Het voorzieningenniveau mag niet afhangen van de wijk waarin men woont. Het kan wél zo zijn dat in de ene wijk de behoefte aan bepaalde voorzieningen groter is dan in een andere wijk. Het is de rol van de gemeente om dat goed te blijven monitoren en indien nodig op te treden. Daar waar door burgerinitiatieven de verschillen tussen wijken te groot worden of daar waar ‘gaten’ dreigen te vallen komt de gemeente in actie, bijvoorbeeld via de wijkcoaches.

Wel nieuwbouw, maar geen hoogbouw in Zonnestein

“In 2007 wilde de gemeente Amstelveen nieuwbouw plegen op een braakliggend stuk grond in Zonnestein. Het plan was om hier een appartementencomplex van vijf à zes verdiepingen neer te zetten. Om dit stuk grond heen staan allemaal

eengezinswoningen. De bewoners zaten niet te wachten op hoogbouw vlak voor hun neus. Bovendien maakten hun kinderen volop gebruik van het landje. De omwonenden kwamen in verweer tegen de plannen tot aan de Raad van State, die hen uiteindelijk in het gelijk stelde. Enkele jaren later, in 2014, werden de bouwplannen weer hervat. Na overleg met de gemeente namen twee bewoners zitting in een commissie die een projectontwikkelaar mocht aanwijzen. De plannen van de projectontwikkelaar moesten op instemming kunnen rekenen van deze projectgroep. Zo niet, dan zou het plan sowieso door de gemeenteraad worden afgewezen. En dat is heel goed gegaan. Het landje werd verdeeld in twee stukken grond. Voor beide delen werd een ontwerp gemaakt en besproken met een klankbordgroep bestaande uit omwonenden. Het ging soms hard tegen hard, maar we boekten wel resultaat. Het is uiteindelijk een mooi plan geworden. Op het ene deel zijn zeven luxe eengezinswoningen gebouwd en op het andere deel vier. Daardoor is er genoeg ruimte overgebleven voor de kinderen om het spelen en is het karakter van de wijk niet aangetast. Een heel mooi resultaat.”

Hans Steenvoorden, voorzitter stichting Stadsdorp Elsrijk

De afgelopen periode zijn er verschillende sessies⁵ geweest waarin de zoektocht naar een nieuwe relatie tussen de gemeente en inwoners centraal stond. Hieruit kwamen een aantal rode draden tevoorschijn.

Uit de Veldverkenning en de werksessie met raadsleden werd duidelijk dat de steeds grotere en snellere veranderingen in de samenleving vragen om een gemeente die plooibaar is en om inwoners die welwillend zijn. Een plooibare gemeente in de zin van flexibel, minder regels, sneller reageren, fouten durven maken en kwetsbaar opstellen. En welwillende burgers aan de andere kant die het algemeen belang boven het individuele kunnen stellen, begrip tonen als zaken niet snel geregeld worden en niet bij alles de gemeente aansprakelijk stellen. De beleidskaders moeten zo ruim mogelijk zijn en vooral duidelijk. Binnen die kaders moet er nog scharrelruimte zijn om te experimenteren, zonder van te voren te plannen, middelen en resultaten vast te leggen.

Randvoorwaardelijk voor experimenteren is dat ambtenaren de ruimte krijgen om los te laten. Dat vraagt een andere houding en manier van werken⁶.

5. Hoe maken we ruimte voor initiatieven?

Hoe kunnen we nog meer ruimte geven aan inwoners en initiatieven? Het begint met de vraag wat er nodig is om een initiatief verder te brengen. Waar en hoe kan de gemeente faciliteren en

stimuleren? De gemeente zoekt naar een rol op maat om ruimte te kunnen maken voor een initiatief.

Welke vorm dat heeft is afhankelijk van de fase waarin het initiatief zich bevindt, dat kan een pril idee zijn maar ook een uitgewerkt plan.

Een goed voorbeeld is dat de gemeente ruimte gaat bieden voor initiatieven van inwoners in de nieuwe speel- en recreatieaanpak. In samenspel met betrokkenen zal het beheer van bestaande speelplekken tegen het licht worden gehouden en gekeken worden hoe en onder welke

voorwaarden geëxperimenteerd kan worden met nieuwe initiatieven.

De mogelijkheden om ruimte te creëren voor een initiatief zijn hieronder uitgewerkt. Daarbij moet worden aangetekend dat dit geen volledig of uitgewerkte aanpak is. Kenmerkend is het

experimentele karakter van de zoektocht naar ruimte voor initiatief.

5Werksessie met raadsleden 18 me 2016, 2e Veldverkenning 24 mei 2016 en het advies van de Serious Ambtenaar over stimuleren van bewonersinitiatieven.

6Dit is één van adviezen van Serious Ambtenaar.

Verbinden

Een van de grootste opgaven van deze tijd is het aanbrengen of mogelijk maken dat (groepen) bewoners aan elkaar verbonden raken. Onderlinge verbondenheid begint met het elkaar leren kennen. Dat gebeurt het snelst op straat, buurt en/of wijkniveau. Het gaat hier niet alleen om de onderlinge verbondenheid van bewoners, maar ook om de onderlinge verbondenheid van bewoners, gemeente, organisaties en netwerken. De huidige ‘’netwerksamenleving’’ is een samenleving

waarvan de gemeente deel uitmaakt en waarin gezamenlijk met andere partners naar ideeën en oplossingen van maatschappelijke vraagstukken wordt gekeken. De gemeente heeft daarin naast een deelnemende rol ook de rol van stimulator en ondersteuner. Ook de wijkcoaches van AanZ hebben in dit geheel een rol. De wijkcoaches hebben – naast de gemeente - een gerichtheid op het aan elkaar verbinden van de verschillende netwerken.

De aanwezigheid van verbinding tussen (groepen)mensen veroorzaakt dat men op een positieve manier naar elkaar omkijkt, bereid is om elkaar te helpen als dat nodig is om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken en met ideeën te komen. De gemeente kan hierin als deelnemer, verbinder en stimulator aan het hiervoor geschetste een bijdrage leveren. Als er bijvoorbeeld behoefte is aan inspiratie of motivatie, kan de gemeente het initiatief een podium bieden, in het zonnetje zetten, materieel of immaterieel ondersteunen, zodat het medestanders vindt en zelf verder kan groeien.

Concrete acties die de gemeente ontplooit om de gewenste ‘’verbinding’’ te ondersteunen:

 ‘Veldverkenningen’ (2 x per jaar), waarbij de burgemeester in dialoog gaat met inwoners over actuele en maatschappelijke thema’s en nieuwe initiatieven in Amstelveen. Een open gesprek met de nadruk op luisteren, motiveren en waar nodig ondersteunen;

 Aandacht geven aan succesvolle initiatieven met behulp van sociale media en lokale media.

 Inzet van menskracht en middelen: in materiële zin kan de gemeente op verschillende manieren ondersteuning bieden. Sommige initiatieven zijn geholpen met mens(denk)kracht.

Anderen met het beschikbaar stellen van een locatie (door de gemeente of een anderen partij). De gemeente kan ook praktische hobbels wegnemen. Er zijn natuurlijk ook initiatieven die om financiële ondersteuning vragen, van een eenmalige bijdrage en een kleine subsidie tot structurele budgetten.

Concrete acties waar de gemeente op in zet:

 Medewerker bewonersinitiatieven (‘initiatievenmakelaar’) die vanaf maart 2016 werkzaam is en, opereert als een tussenpersoon en zorgt ervoor – indien nodig - dat bewoners met de juiste mensen binnen de gemeente in contact worden gebracht. Deze medewerker is de directe contactpersoon voor de BIG’s en richt zich op de Amstelveenbrede verbinding en op de samenwerking met de gemeente teneinde initiatieven te doen slagen.

 Evenementencoördinator zal onder meer gaan opereren als een soort initiatievenmakelaar voor evenementen en festivals, die bijvoorbeeld bijdragen aan de sociale samenhang en verlevendiging van Amstelveen.

 Niet alle initiatieven hoeven via de hierboven genoemde medewerkers te verlopen. In principe zijn alle medewerkers ‘casemanagers’, in die zin dat zij initiatieven omarmen, wegwijzen, adopteren en zorgen dat het goed en integraal voorbereid door de organisatie wordt opgepakt.

 Verandering van houding en gedrag bewerkstelligen in de interne organisatie: van een ‘nee, tenzij’ naar een ‘ja, mits’. De uitdaging ligt in hoe we organisatiebreed medewerkers leren initiatieven te faciliteren en durven los te laten. Een instrument waar de organisatie vanaf 2017 mee aan de slag wil gaan is ‘Serious Gaming’, waarmee ambtenaren meer inzicht krijgen in hun eigen handelen en leren ze hoe ze meer inwonergericht kunnen werken.

De hiervoor vermelde acties leveren bij een juiste inzet een bijdrage aan de ‘’ontschotting’’ van de organisatie. In alle opzichten is namelijk een integrale en positieve benadering vereist van initiatieven en evenementen.

Wet- en Regelgeving

Niet alles wat wenselijk is, is ook mogelijk. Soms zijn er wetten of regels die het initiatief beperken of de bloei ervan hinderen. Dat kan om wettelijke beperkingen gaan (hogere regelgeving) of om regels die door de gemeente zelf zijn opgesteld. Experimenteerruimte of (tijdelijke) opschorting van regels kan uitkomst bieden. Bijvoorbeeld door er een pilot van te maken. Regels kunnen ook worden aangepast of soms zijn er manieren om het initiatief in een andere vorm wel mogelijk te maken.

Want met vergunningen, bestemmingsplannen, richtlijnen, monitoring en andere

sturingsinstrumenten kun je ook zaken veranderen en mogelijk maken. Gaandeweg stellen we de minimale kaders vast.

Draagvlak en politieke steun

Een initiatief staat vrijwel nooit op zich. Bijna altijd is er een aanleiding of verbinding met andere mensen, andere initiatieven. Initiatiefnemers kunnen de verbinding met elkaar aangaan en elkaar versterken, zodat het draagvlak voor een initiatief steeds groter wordt. Voldoende draagvlak is immers van groot belang voor het welslagen van een initiatief. Voorbeeld: het kan niet zo zijn dat drie bewoners een speelplaats willen terwijl de rest van de straat of buurt daar tegen is.

Daarnaast moet er voldoende politieke steun zijn. Als gemeenteraad, college en ambtelijke

organisatie serieus werk maken van het geven van stimulansen aan (groepen)bewoners, bedrijven en instanties om met initiatieven te komen, dan wordt daarmee een bijdrage geleverd aan een nog leefbaarder Amstelveen.

Right to Challenge oftewel ‘’het recht om uit te dagen’’

De gemeenteraad heeft in 2014 de motie Right to Challenge aangenomen. Dit ‘’Right’’ is een uit Engeland geïmporteerd overheidsinitiatief, waar dit recht is opgenomen in de Localism Act. In Nederland heeft het ‘’Right’’ een plek gekregen in de WMO 2015. Het Right to Challenge geeft (groepen) burgers het recht de overheid (dus ook de gemeente) uit te dagen de taken, diensten en/

of functies van een overheid over te nemen als zij de onderbouwde overtuiging hebben deze bijvoorbeeld zelf goedkoper, efficiënter of kwalitatief beter te kunnen doen.

Begin 2016 ging de raad met inwoners, bewonersinitiatiefgroepen, maatschappelijke organisaties en ondernemers in gesprek over initiatieven vanuit de stad en de ruimte om die vorm te geven. Dat leverde een aantal concrete initiatieven op. Uiteindelijk bleek een deel van de initiatieven niet echt een initiatief in de zin van het ‘’Right’’ en zijn deze stopgezet door de initiatiefnemers. Binnen sommige initiatieven vindt nog overleg plaats. Bij alle initiatieven waren zowel inwoners, raadsleden en ambtenaren betrokken.

Bewoners Bovenkerk beheren samen speelbadje

“Enkele jaren geleden kregen we als bewoners van stadsdorp Bovenkerk bericht van de gemeente dat ons speelbadje moest verdwijnen. Het was al meer dan 30 jaar oud en aan vervanging toe. Helaas was daarvoor geen geld en ook het beheer was volgens de gemeente te duur. Vanuit twee kanten kwam er verzet tegen dit plan: vanuit het bewonersplatform en vanuit de bewoners zelf. We vonden het een rare keuze van de gemeente: er werd volop gebruik van gemaakt van het badje en met alle nieuwbouwplannen in Bovenkerk zou het aantal kinderen in ons stadsdorp de aankomende jaren alleen maar toenemen. Met een grote groep ouders zijn we met zwem- en duikbrillen op naar de gemeente gegaan. Deze protestactie haalde zelfs Hart van Nederland. De gemeenteraad toonde zich gevoelig voor onze argumenten, maar er werd geen geld beschikbaar gesteld. Toen hebben we aan de gemeente gevraagd: kunnen we als bewoners niet zelf het beheer van het badje overnemen? Daar stond men wel voor open. Na diverse gesprekken met de wethouder en ambtenaren hebben we

onze plannen opgesteld. Vervolgens hebben we de technische staat van het badje bekeken, de beheerskosten in beeld gebracht en in kaart gebracht wie zou willen helpen met de openstelling, schoonmaak e.d. De kosten van het beheer - die overigens best meevallen - worden gedeeltelijk gefinancierd met de subsidie die het bewonersplatform jaarlijks ontvangt van de gemeente. En we hebben meer dan vijftig vrijwilligers gevonden. We zijn ontzettend blij dat het ons is gelukt het badje te behouden. In 2014 heeft de gemeente volgens afspraak het badje en de speelplaats opgeknapt, zodat deze speelvoorzieningen weer jaren voort kunnen.”

Jan Folkers, ‘badmeester’ badje Bovenkerk

Het ‘’Right’’ is feitelijk een gepeperde benadering van burgerkracht. Een gemeente die het Right to Challenge erkent, nodigt haar burgers expliciet uit om met ideeën te komen en verplicht zichzelf hier adequaat op te reageren. Zo’n tien procent van de gemeenten heeft de handschoen al opgepakt. Ze zijn op dit moment bezig met het optuigen van een werkbaar kader. Juist omdat het ‘’Right’’ niet vrijblijvend is, is een kader noodzakelijk. Je moet als gemeente reageren wanneer burgers je

uitdagen. Als burgers aantonen dat ze een gemeentelijke taak beter of goedkoper kunnen uitvoeren, ga je hier als gemeente ook echt iets mee doen. Het is dan ook van belang om als gemeente zicht te hebben onderwerpen als:

1. Right to Challenge en inkoop- en aanbestedingstrajecten 2. continuïteit van bewonersinitiatieven

3. Right to Challenge en de gemeentelijke organisatie: wat betekent bewonersaansturing voor de ambtenaren en voor het bestuur?

Wij nemen ons voor om de voorbeelden in het land op de voet te volgen, daaruit lering te trekken om vervolgens in 2017 aan een werkbaar kader inhoud te kunnen geven.

6. Hoe verder

De geschetste aanpak geeft een richting aan waarlangs we participatiebeleid niet alleen willen versterken, maar ook willen verbreden. Van burgerparticipatie (de burger doet mee met de

gemeente) naar overheidsparticipatie (de gemeente doet mee met de burgers). De komende twee jaar zullen we in samenspel met initiatiefnemers gaandeweg uitproberen en uitvinden wat de mogelijkheden zijn en maken we de balans op wat wel goed werkt en wat niet.

Nog dit jaar wordt een start gemaakt met het opstellen van hulpinstrumenten voor de interne organisatie, begin 2017 wordt gestart met een traject gericht op verandering van gedrag en houding in de vorm van ‘’Serious Gaming’’, maar in de tussentijd is wel de ‘’winkel open’’ en hopen we aan vele initiatieven een bijdrage te kunnen leveren, op welke manier dan ook. We zoeken ruimte voor experimenten en zullen niet schromen voorbeelden van elders in te zetten. De komende tijd zal bestaan uit experimenteren, vallen, leren en opstaan, oftewel spelenderwijs, maar serieus verder ontwikkelen!

Het spreekt voor zich dat we de gemeenteraad op gezette momenten van de ontwikkelingen op de hoogte blijven houden. Wij nemen ons voor om de gemeenteraad met enige regelmaat te

informeren over de voortgang van de ontwikkelingen en initiatieven. Tevens zullen wij na circa een jaar een evaluatie aanbieden.