IiENRI BOREL - CYRIEL BUYSSE - G. D. GRA T AMA - JOH. DE MEESTER - FRANS NETSCHER - W. STEENHOFF - TOM SCHILPEROORT - JAN VETH - HOOFDREDACTEUR, ANTHONY STRUIJS

1

·1

5;,.~~~~No, 6 JUNI J919

GE.ïLL. MAANDBLAD. ~

^.vvv"

NE.DERLANDE.wBEJ.Gi

IiENRI BOREL - CYRIEL BUYSSE - G. D. GRA T AMA - JOH. DE MEESTER - FRANS NETSCHER - W. STEENHOFF - TOM SCHILPEROORT - JAN VETH - HOOFDREDACTEUR, ANTHONY STRUIJS

ABONNEMBNTENI REDACTIE. I

SCHBNKKADE 233 DBN HAAG

VOOR HOLLAND BN BllLGIÜ. . . . f fJ.- UITGAVE VAN

VOOR KOLONIi!N BN BUITENLAND. f J3.50 A. W. BRUNA & ZOON'S UITGEVERS_MI}.

FRANCO PER POST VOOR HOLLAND, IJ J.50 BRIGlTTBNSTR. 7. UTRECHT LOSSB NUMMERS • . , . • ,_. _._._. _. _ _ _

'_"_-_JL ____________ _

Voor advertentHln wende mem zich ult~ltlltcnd tot don lIeer J. F. CAMMELDEECK, Sintlon,dwllrutr".t 9. Utre(lht.

:I=~

nder al de Ilelgische schilders, die gedu- rende den oorlog in Nederland verblijf hebben gehouden, is Degouve de Nuncques degene

~~~'!!J

geweest - al heeft hij het stilst en afge- zonderdst geleefd, zonder ingerichten [Jubliciteitsdienst,

voorgrond te dringen, is hij een der zeldzame kunste- naars van ongewone beteekenis, die in het Noorden vertoefd hebben, op wien we allen trotsch waren, als Belgen, en aan wien Nederland, met veel hartelijke waardeering, cle plaats heeft gegeven welke hem, naast de schilders van het eigen land, toekwam.

buiten allen omgang met Nederlandsche artisten, zonder kennis zelfs van de taal - die zich de zuiverste faam heeft

weten te verwerven, en

misschien het grootste en beste succes bij de critiek, de vrienden der kunst en den kUllsthandel.

Zijn tentoonstellingen te Amsterdam, Den l'laag, Haarlem, Utrecht enz., hebben aan vele kunst- liefhebbers de gelegen- heid geschonken hunne verzameling met een werk van dezen meester te verrijken. Naast zoo-

vele druk-kakelende en

DEGOUVE DE NUNCQUES. _ WINTERLANDSCHAP.

I'lij is een der be-

roemdste onzermeesters,

door het buitenland meer nog geschat en geprezen dan door zijn land ge- nooten - wat meer dan eens gebeurt, in België vooral. I-lij exposeerde beurtelings te Parijs en te Londen, te Venetië en te Barcelona, te Buenos- Aires en te Saint-Louis, te' Berlijn en te Weenenen in vele Duitsche steden- Dresdçn, Frankfort, I-Iam-

burg enz - J in ver ..

schillende plaatsen van Holland, ook vóór den oorlog (1911) enz.

vaak minderwaardige

Belgen, die van de Nederlandsche gastvrijheid misbruik hebben gemaakt, om zich als groote schilders op den

Franschman Monthermé, in

van oorsprong - hij werd geboren te de Fransche Ardennen, in 1867 - werd

,

:j1

,

"

I I

:1 ,

,

11 '

.1 1

_!

: \ I

: VII

• ,

,I

,

"

"

, /

i

1) l

~

...

( ',', Cl

'

..

jaar werd het een eeuw, dot Sir Stumford RaHles,.

na met den praktischen blik, Jen Engelschillan eigen.

ilet groote belang van dit kruispunt voor den wereld- handel ingezien te hebben, Singapore stichtte.

Over de geschiedenis ^Vdn die stichting, en de koloniseering van de omgevende gewesten door de Engelsehen in voofdfgaande eeuwen, geeft I. P. Koster eenige interessante bij- zonderheden.

De vroegste reizen der Engelsehen in deze streken Wdren die von Drake 1578. Cavendish 1588 en Lancaster 1592. Niettegen- staande Je Koninklijke Charters van Drake en Lallcaster's intro- ductiebrieven van de Oost-Indische Compagnie, wer'den dez!!

tochten meer uit exploratie dan in 't belang van den handel ondernomen.

Loncaster"s eerste reis in de "Edward Bonaventurd" in 1591 met Capt. Raymond aan boord, was een echte tocht uit dien tijd.

Hii verliet in Februl'lri 1592 Z':!nzibar, en kwaOl in Juni reeds te Poe' Penang VOor anker. In élcwmerkinq nemende de gehrekkige navigatie dier d"gen, bijna zonder instrumenten, (de graLldstok of hammekluif uitgezonderd) zonder kaarten, zonder kennis der moes- sons, zoomede de plompe bouw der vaartuigen, dan was deze reis zeker voorspoedig.

I Hier nam hij ce ne lading peper in, n(l een gevecht met de Portugeezen, dat hem 26 Olem van zijn manschap en twee Van zijne schepen kostte.

't Was in dezen tijd ddt Hotltman zijn eerste bezoek tlan Bantam bracht, als loods iwn boord hebbend lo\m Davis, No zijn tehuis- komst ;ond de Engelsche Oost-Indische Compagnie Lancaster, thans als "Admiraal", met 4 schepen naar deze streken, waarmede hij in 1601 de Nicobaren bezocht. In 1602 zond hij 2 zijner 4 schepen van Atieh met een 16ding peper Mar huis, en vertrok, zelf thans Jolm D.Jvi~s als loods don boord hebbend, op verder iJvontulIr de straat Malacca in. Hij bezocht Priaman en Bantam,

Wo:1o:1f hij een gllnstige ontvangst vond, doch .... tevens reeds een vestiging van Ons, den "d .... ti Dutchman". Na Lt'lncaster's terug_

komst in Engeland met een "profit" van 75 pct. volgden eerst onder Shidleton, ld~er meer geregeld, jaarlijksche reizen nêlélf deze streken.

Hippon kwam in

1612

te Patoni, gelegen op de Westkust Van he-t schiereiland Malacco, en wc.'ls hiermede een der eersten die de Zuidpunt van Azië,

"Tandion~

Bang", omzeilden, en de plek van het latere Singapore passeerden. Het is niet wel uit te mal,en of deze, en met hem de vroegere zèevaarders, de tegenwoordige route rond Peuk Mans na.men. De overlevering

wil

da.t men nog in de lSe eeuw straat lohore volgde, d. i. de nauwe straat, welke

het eiland Singtlpore van het schiereiland M<lldccd scheidt. Neemt men de vroegere wijze van mwigatie in lWIlIl1CrldlHj, dml is voor dit Iwlme Vdarwater, beschut tc~Jcn alle windcn, met (Jclegellheid um, rustig ten anker liggend, het schip op te timlTleren, te kalftltcn, zieken te genezen met versl:h w~ltel' en vruchten, veel te 2e~gcn.

Hippn!l liet te Pdhlni een "resident", wat wij in

dien tijd

"Ojlper- koopman" noemden, achter, welke echter bij een qevecht fTwt de lnlam.lers en rlüllanders in

1620

sneuvelde,

Wat zijn de tijden toch verotld~l'd .... en gclulddlJ! Cdpt. Best bezocht in 1613 Atjeh en in 1620 lndfdgiri. De Engclschc hOIHlel ÎIJ de:ze streken bestond in hoofdza(lk uit het oplwopclI van peper te Bantam, /acatra (th<lns Batavi<'l), Atjeh, Dj~Hnbi, benevens van nagden te Band<l,

Ambon,

Ter/wtc

en

ï'idore. Het schijnt dat l-loll<1nders en EII~lclschen met het oog np den handel zoovec1 mogelijk persuonlijke (Jntmoelill~Jeil vermeden.

Na de oorlogen tusschen

1652

en

1660

vestiode Engcl(U1d factorijen te lndrapurc en Pri<lmtlll in 16H4, en te BcnllOdcn in 1685, well~e khltstC pll\öts \ 40 jnren [nn\] olltlhJcbrn\wll in :zijn bezit is uebleven, het vLlste punt dcr. Engclschcn en 't holwerk in deze streken, van waar Raffles zijn' OOÇ] wierp Op Singtlpmc.

Andere factorijen w{uen reeds te Indrapnrc (Si(lk), PtldlWg en Djornbi, - in deze lûtltste ploüts reeds in 16[3 - <,Jcve:;tigd. (-lij die thans deze streken bezoekt, û. a. het in den l(wt!'.lcll tijd veel besprokene Djalllhi, vindt niets, :telfs niet iil den volksrnollll, ^Vdtl die vroegere vestigingen terug. Slechts eens mocht ik boven tH1Il

de Llll61

f

rivier, de qroote en hoo\Jop goed hCVtltubure rlvier, ge- legen

t~sschen

de Palembann rivier of Modd en de DiillTlbi rivier> .'

~

Vlln onzen inlandse hen lood!'. VernelUl!n, dat zich boven in de Tjeritem rivier een gezonken schip zou bevinden, reed!:; honderden jaren Ol/do Het :ZOl/ groote rijkdommen O~ll1 boord hebben i de streek echter is betoovertl, bewaaltt door een geest. SnUl.!! is het schip, lialf in den modder qezonlwll, zichtbf1ör, dan weder niet.

Dit schip zou behoord hebben iltln de "Ortlng Ingries", Enge1schcn, en vo.or strc!'lf wegens rnaagdenroof door den "taeon Sulwn", hij- gestaan ·door de "Orang BI{\t\(kt, vernietigd :tijn.

Eerst veel latéf kwmnen Manilla en Noord .. Bornen' ann de beurt, welke laatste plaats (Laboean) door ~eeroovers in 1774 fJcplunderd en in 1804 door Lord Wiliesley en

'tarqu~har

onbewoonbaar ver- ./ I

Idaard, verlaten werd als 'zijnde een' ongez~nd nest.

BH

den vrede die de successie-oorlogen beëindigde, was het resultaat der onderhandelingen, dat Benkoelen definitief Engelsch bleef, en werd fort Marlbourough, vroeger fort Yark, dat door een aardbeving geheel vernield werd, in 1763 tot een zelfstandige Residency verheven. 't Gevolg was dat haar resident in 1781

. 'i

I·

^j

.,

I

,

J ,

DE KRONI EK 149

Püdemg en andere n]cliltsen annexeerde, op urond dat Holland de onafhankelijkheid van Amerika erkend had, in de oog en van Engeland een "unfricndly act", liet wa~ dc ondernemende Capt.

Light die dit zt]clkie opknapte. naddt hij in 1772 in Atjeh gefallid had, cenig tractlldt of een nederzetting te verkrljgen.

't Schijnt dat de Atiehcrs toen reeds niet!'> van Europeanen hebben moesten, oFschoon zij toch de eersten Wdren van de vorsten in den Indischen Archipel. die een nezllntschtll) met geschenken naar Europa zonden, en wel ^IldM Prins Muurils, tot het onderhouden van cic vriendsclm(lsbetrcfddllucn,

Light beproefde in 1786 met meer SUcces zich te

p.w.

PcnmlQ te vestigen. door "Kcdah", Dit WilS het eerste achterdeurtje,

kondigd had, wilde Raffles in de Phlktijk toepassen, een hervorming die toentertijd Illet een omwenteling gelijkstond, en

eerst

na een eeuw kon ingang vinden, liet deerlijk mislukken van zijn belasting- en landrentestelsel lag niet aan mindere deugdelijkheid, Illaar daaratlo.

dat hij het, ondanks de waarschuwingen V,ln zijn schranderen ambtenam en raadsman Muntinghe, wilde doordrijven toen Je IHtI cr voor nog niet rijp WltS,

Wat Lord tvlinto in

1811

genomen had, gaf

Lord t-Iastillgs

terug, zelfs BtlnlH] met hilfe forten "Nugent" en "Minta", en zoo kwam het dat Rllfflcs, zich Vlln Benlwd~n terug treHend, 6 FelmuJT;

1819 Singilpare stichtte,

Als men toen eens met zekerheid yeweten had welke sclwttcn

JOHNSON'S

rmn

TE SINGAPORE,

waardoor

Jol1l1 Bull ons

In!>lllinde

zoude verlaten om zich te Singapore te vestigen, Wd(lrbij wij MtilaccQ inschoten.

Nu Napoleon's vol en na de teruyyavc ^V(lIl Javll, vestigden de Engclschen zich le Sinyapore in 1819 en ~I()ten een verdrag von bescherming met Atjeh, welk confract

in

1824 opgclleven

werd

bij de overeenkomst tusschcn Nederland

en

Engeland, waarbij beider gebied en

invloedsfeer

in dat gedeelte van den Indischen archipel geregeld werd, cn ten gcvol~Je Wlhlrvan Raffles via PemJll~l naar Singapore vcrhuisrlc, zi;n lultent.lllt en vertrouwde te BtJtiJvitl achterlatend, .• , als geïnterneerde

weqens

zijne onwettige in- vallen van uit Benkoelen in Palembang,

Wat moet het

een lTlan als Raffles gelmst hebhen, al zijn plan- nen ten opzichte Van onze schoone bezittin~Jcn stuk voor .stuk te moeten opgeven I

Eerst door zijn landgenooten l11iskendl later overschat, zal de nuchtere historicus van Raff1es getuigen.

dat

zijn bestuurSm{111t- regelen voor onze koloniën dc goede waren, Wat de schrandere Dirk van Hogendorp een tiental jaren te voren In theode ver ..

Bllnkll en

Biliton lil hun

schoten verborgcId

Met het verkrijgen van het eiland Singilporc b het ooi, weer alle:; behalve recht toegegaan.

Ruw

weg zat

'rn hief de

knoop, Een

oud

vriend

von RaUles.

Kapt, Bruce, Iwd (;!eoe inlalldsche belle tot vriendin, wonende Ie Singapore,

Deze belle was

verwant (in

den zooveclstcn

grüi.1d)

Mn

den

Sultt:ln

van

Riouw, en

had

als rmllili~lid toe~Jcwczen yckrcgen 't recht om bdastin9 te heffen (in natura natuurlijk

=

nmleisch beo) vnn de "zero'!'!", de

vlsschersstal~etsels, daM Inngs de kust,

\Vtl(lr..

'J

van thans

nog

steeds een de reede van Singapore siert, en hoewel midden

in

het

vaarw!Jtcr, 's no.chts

door een roode

lilntilarn tlon-

geduid, steeds het eigendom Van het tcyenwmmlige Sultdngeslllcht

is

en blijft,

Wegens de

intieme

betrekkingen

met Capt,

Bruccj wiens

be- langen zij bij zijn afwezigheid waarnam, werd zij door haren neef, den Sliltan van

Riouw,

verstooten,

't Was f3ruce die Rtlfflcs' a/lnd{lcht op het mooie plel~le, waar

~

I

\

_'"',

150 DE KRONiEK

hij veel met zijn schoener kWllnl, vestigd~. Rilffles Illaûkte werk van het eil,.-md.

Hij liet onder voorwendsels en beloften den broeder van de~

SulMn V(10 Riouw overkomen, gaf

hem

een goeden "wdng t~lngoe lteisgeld) en liet hem de bewuste vctkltuin\,} omtrent het verstooten der "belle" Inillil uit de

f"milie

afleggen in tegenwoordigheid v~n den vorst V<ln "Djohafe", die ^op zijn beurt de "belle" in kwestie n\l tot zijn oml.erddlln \'crkldarde, en ha'lr eigendom, namelijk het eiland Siu<japore, tot het zijne.

Nu is de Sultun v':ln Riouw met den titel van .. onderkoning"

woonachtig op het eilandje "re~ng\t" (maleisch voor "wespennesC), gelegen vldk tegenover de hoofdplöots Vdn onze residentie Riouw en Indrdgirie. "Pongkul Pinang", en suzerein van den Sultan van Unga, had ~l.ldus feitelijk niets

èlf

te stülln of te \'ergevcn, ook al

WilS de verkidring van den bewust en "Shdbilndllr" authentiek, n.1.

Mmens den onderkoning van Riouw afgeleud.

Toch verkreeg Raffles \'on den Sultan ^\'dn Diohore, met behulp

de zaken te beheeren, zoodat 1e in

1826,

met Pcnünu vcrccnitld, een zelfsMndige kolonie werd met een resLJcnt, oml!.!1' oppcr- beheer \'an Indië (Brib,ch-Indië), totdat ze in 1837 tot

uel~el!l

onafhankelijke kolonie werd verheven, met zclfstandhJ

fill(.mç~~I!\

beheer, slechts onder toezicht van het DcnlutenlCnt Vlm KolOJllen.

Ze wordt bestuurd door een Gouverneur,

~HHlgcstcld

door de

"Kroon", op voordracht van den Minister van Koloniën. Deze gouvemeur be:z.it

de

uitvoerende

macht. De wel~JcvclI(.lc r~111J

bestaat uit 7 gouvernemcnts~ambtenaren door de Kroon aontJC- wezen, en 7 voorname inoezetcnell door

Je

Jwlonis.tcn çJdwz en • De Gouverneur heeft bii 5l(11,ing der stenllning 't velo. Deze 7 .,honorables" of raadsleden worden gekozel1 Oliqc'lcht hunne nationaliteit, zoodat de te Singapore welhclwndc Hollandschc kooprnan-reeder Th. Bogaerdt, wiens adviezen zeer

~èWtlllfdel:m1

werden, langen tijd zitting had. Verder vond IIwn er nog in ecn Duitsch koopman, Herr Hutlenhllch, die ook om zijrw l"muis cn toewijding zeef hoog geschat werd.

Dilm de

gouverneur

en

liL.'

7

SINGAPORE IN 1820, NAAR EEN AQUAREL IN HET RAFFLES MUSEUM.

\'an vriendschappelijke onderhandelingen en klinkende munt, het cit,md voor de Engelsche kroon.

\Vel is hiertegen door de Neder!. Indische regeering geprotes-"

tecrd. tOld<1t een besluit Vdn Z. ~I. Willem

I.

om in cle zaak te berusten, in 1824 er een einde tl.un maak.te. De troebelen met België deden ons voor den Engelschen drang bezwijken, waarn"

oclk ~Ialaccil voor ons verloren ging. V<1n hoe vele schoone daden vao den Holllllldschen zeeman WilS dot Mölacca wel niet getuige ye\\eest! In namen van straten en families vindt men de herinne- ring er aûn bewaard, zoomede in talrijke grafzerken \'an daar beYf<lI,'Cn schippers, kooplieden en opperkooplieden.

Nd >t bezetten door Sir Stdrnfort Raffles ging Singapore met reuzenschreden \'ooruit.

Reeds één iaar nn zijne vestiging schreef RaHles:

•. Ik

heb goede

hoop op

den vooruitgang en bloei \'an Singapore.

Sedert miine aankomst hebhen 5000 Chineezen zich hier reeds gevestigd" .

Gaf de eerste ofbeelding van Singapore, dn(tO

t820,

zich be- vindend in het

Raffles

Museum, slechts eenige hutten te zien benevens

het

fort op "i\lount Palmer", de tweede

(1860)

geeft reeds een heeld van vooruitgang en aanleg. Thans. heeft Singopore onge\'eer

250.000

inwoners.

In

den beginne behoorde Singapore onder Benkoelen en onder 't OoU\'ernement Vdn Bengalen. De kolonie ging echter zoo in belangriillheid vooruit, dat het niet mogelijk was von uit Bengalen

---

Gouvernementsleden te zamen de meerderheid hebben, hestllatweiniu

\'rees döt de wil der ieugdige Iwlouie boven de riipere onder- vinding en grootere belmlgen van het rnoederland qaat. Dat deze raöd zich echter niet klakkeloos door het moed('fl~lIld iets léllll op- dringen, waardoor de belangen der 1I0lonie 'JeSclllltl<.1 worden, blijkt wet uit de oppositie, gevoerd tiidens den Trö.lIsv.,:ml-oorlo~"

tegen de verhooging van Singapore's lIilndeei in dc IHlstcn van onderhoud van het staand leger. "Loyaal" is Singapore echter steeds geweest. Het bestuur werkt na6r aller tcvredenIH!icl. SleUf en bureaucratie worden lot een minimum teru~Jgd}f(lcht. Alle leden ziin ongesalarieerd. Alleen worden reiskosten vergoed voor die leden welke niet te Singapore woonachtig 'Zijn.

Ook de Justitie is er zeef goed.

Men

heeft er de "Court",

de

"High Court", en het "Court of Appeal", welk laatste als hoogste instantie in Londen gevestigd is. Er wordt echter weinig of nimmer gebruik van gem~akt. De Politie, gelijk overal wallr de Engelschc vlag waait, is vlug en zonder aanzien des l1ersoons.

Voor kleine civiele zaken verschijnt mcn \-oor

den

>lludge" ~n zijn "Clark", die Salomo's recht spreekt in zill<en waar soms -;

en meer verschillende landaarden en tongvallen bij betrokken

ZOIl.

't Is waar, :zachthandig is de politîe niet, m{lar dmumede wordt gewonnen dilt er veel minder een loopje met

haar

genomen

wordt.

De haven- en zee politie is bijna zonder weerga wat snelheId vön optreden betreft, waardoor veelal groote onheilen voorkomen worden.

--