BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet.
Nummer 4106/ 10.
Betreft zaak: 4106/ Stern - Autobytel
I. MELDING
1. Op 17 juni 2004 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de
Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stern Groep N.V. en Pon Holdings B.V., via Rietgans Beheer B.V., voornemens zijn een gemeenschappelijke onderneming tot stand te brengen, in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in
Staatscourant 117 van 23 juni 2004. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht.
II. PARTIJEN
2. Stern Groep N.V. (hierna: Stern) is eennaamloze vennootschap naar Nederlands recht. Stern is actief op het gebied van het voeren van dealerschappen van personen- en bedrijfsauto’s,
autoleasing, autoverhuur, wagenparkeerbeheer, autoschadeherstel, verhuur van Stern benzinestations en de inbouw van bedrijfswageninrichtingen.
3. Pon Holdings B.V. (hierna: Pon) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Pon is actief op het gebied van de import van automobielen, banden, vrachtwagens, interne
transportmiddelen, diesel- en gasmotoren, bouw- en grondverzetmachines, elektronische en (elektro-)technische componenten en de daarbij behorende onderdelen, financiële dienstverlening, import van industriële producten en diensten, handel in nieuwe en gebruikte auto’s, onderdelen en accessoires, dienstverlening op het gebied van onderhoud, (schade)reparatie en leasing van auto’s.
4. De tot stand te brengen gemeenschappelijke onderneming Autobytel v.o.f. (hierna: Autobytel) is een vennootschap onder firma naar Nederlands recht en is thans een
dochteronderneming van Pon. Autobytel is nu reeds actief en zal ook na de onderhavige transactie actief zijn op het gebied van het online automotive aanbieden van bemiddeling van nieuwe auto’s en daarmee verband houdende producten en diensten, alsmede als aanbieder van online automotive advertentiediensten.
5. De gemelde operatie is uiteengezet in een door partijen overlegde ‘Partnership Agreement
regarding Autobytel.nl tussen Rietgans Beheer B.V. en Stern Groep N.V.’ d.d. 20 januari 2004, waaruit
blijkt dat Stern 50% van de aandelen in Autobytel zal verkrijgen van Pon.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
6. Voor de beoordeling van de toepasselijkheid van het concentratietoezicht wordt in het navolgende ingegaan op de vraag of de gemelde operatie resulteert in de totstandbrenging van een gemeenschappelijke onderneming die duurzaam alle functies van een zelfstandige economische eenheid vervult, en die er niet toe leidt dat de oprichtende ondernemingen hun marktgedrag coördineren.
Gezamenlijke zeggenschap
7. Stern en Pon zullen ieder 50% van de aandelen in Autobytel houden. Alle besluiten binnen Autobytel dienen unaniem te worden genomen, met als gevolg dat na het tot stand brengen van de transactie zowel Pon als Stern zullen beschikken over een vetorecht. Stern en Pon zullen gezamenlijke zeggenschap hebben over Autobytel.
Duurzame zelfstandige economische eenheid
8. Autobytel functioneert reeds voorafgaand aan de onderhavige concentratie als een volwaardige onderneming op het gebied van online automotive bemiddelingsdiensten en online automotive advertentiediensten en zal ook actief blijven op dit gebied.1 Autobytel levert niet alleen
diensten aan partijen, maar ook aan derden en zal dit ook na de onderhavige transactie blijven doen. Autobytel vervult hiermee alle functies van een duurzaam zelfstandige economische eenheid.
Geen mededingingsbeperkende coördinatie van de oprichtende ondernemingen
9. Voor de beoordeling van de aanwezigheid van mogelijke coördinatie van het marktgedrag van de moederondernemingen dient te worden onderzocht of de gemeenschappelijke onderneming, in casu Autobytel, het middel vormt om tot coördinatie tussen de moederondernemingen te komen of die coördinatie te versterken.2
1 Zie ook hieromtrent het besluit van 26 juni 2000 in zaak 1812/ Autobytel (Pon – de Telegraaf).
2Zie punt 17 van de Mededeling van de Commissie inzake het onderscheid tussen gemeenschappelijke
ondernemingen met het karakter van een concentratie of een samenwerkingsverband in de zin van Verordening (EEG) nr. 4064/ 89 van de Raad van 21 december 1989 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen, PbEG 1994, C 385/ 1.
10. Autobytel verleent slechts bemiddelings- en advertentiediensten en dient hiermee als een virtuele marktplaats voor zowel Pon en Stern als hun concurrenten. De moederondernemingen hebben als kernactiviteiten het verkopen van auto’s via dealerbedrijven.
11. Hoewel Pon en Stern beide actief zijn op het gebied van de detailhandel in nieuwe en gebruikte (personen- en bedrijfs) auto's, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties en op het gebied van autoleasing, is het landelijke marktaandeel van beide partijen gezamenlijk van dusdanig beperkte omvang (zie later punt 30) dat het niet aannemelijk is dat van de concentratie een incentive uitgaat tot afstemming op de landelijke markt waarop de moederondernemingen zelf actief zijn.3
Conclusie
12. Gezien het bovenstaande is de gemelde transactie aan te merken als een concentratie in de zin van artikel 27, onder c, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 5, omschreven transactie leidt er toe dat Stern en Pon gezamenlijke zeggenschap verkrijgen over Autobytel.
13. Betrokken ondernemingen zijn Stern en Pon.
14. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING
A. RELEVANTE MARKTEN
Rel evan t e pr oduct mar kt en
Opvattingen van partijen
15. Partijen geven aan dat Autobytel actief is op de markt voor online automotive bemiddelingsdiensten met betrekking tot de verkoop van nieuwe auto’s en daarmee verwante producten en diensten, zoals leasing. Autobytel heeft een functionaliteit ontwikkeld waardoor het voor de bezoeker middels de website van Autobytel mogelijk is een complete auto volgens
fabrieksspecificaties samen te stellen en via Autobytel een offerteaanvraag aan een aangesloten dealer te doen toekomen. Bemiddeling wijkt volgens partijen af van advertentiediensten, omdat een
geïntegreerd pakket automotive (gerelateerde) producten en diensten wordt aangeboden. Er wordt bij bemiddeling actief vraag en aanbod bij elkaar gebracht.
3
Zie ook het besluit van 14 februari 2002 in zaak 2861/ Van Neerbos – Ter Steege, punt 16, het besluit van 24 februari 2003 in zaak 3284/Van Nieuwpoort – De Hoop Terneuzen – Readymix, punt 14 en het besluit van 27 januari 2004 in zaak 3831/ Holcim – Den Boer Beton, punt 20.
16. Daarnaast is Autobytel volgens partijen actief op het gebied van advertentiediensten op het gebied van gebruikte auto’s en daaraan gerelateerde diensten. Autobytel faciliteert het plaatsen van advertenties voor gebruikte auto’s op haar website ten behoeve van dealers, universele
garagebedrijven en particulieren.
17. Partijen geven aan dat, voor zover relevant voor de beoordeling van de onderhavige concentratie, zowel Stern als Pon actief is op de markt voor detailhandel in nieuwe en gebruikte (personen- en bedrijfs) auto's, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties. Daarnaast zijn Stern en Pon actief op de markt voor autoleasing, aldus partijen.
Beoordeling
18. Aangezien er sprake is van een verticale relatie tussen de moederondernemingen en Autobytel op het gebied van online automotive bemiddelings- en advertentiediensten, waar de moederondernemingen als vragers actief zijn en waar Autobytel als aanbieder optreedt, zal de beoordeling in de onderhavige zaak zich op dit gebied toespitsen. De activiteiten van Stern en Pon die in een verticaal verband kunnen worden gezien met de activiteiten van Autobytel zijn detailhandel in nieuwe en gebruikte personenauto’s/ lichte bedrijfsauto’s en vrachtwagens onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties en hun activiteiten op het gebied van autoleasing. De overige activiteiten van de moederondernemingen waartussen horizontale overlap bestaat, zullen in het hiernavolgende achterwege blijven, aangezien die activiteiten niet worden beïnvloed als gevolg van de onderhavige concentratie.
(i) markt voor online bemiddelings- en/ of advertentiediensten voor de verkoop van auto’s en daarmee verwante producten en diensten
19. In een eerdere zaak4 is in het midden gelaten of er sprake is van aparte markten voor online
automotive bemiddelingsdiensten en online automotive advertentiediensten. Het is, in ieder geval op basis van aanbodsubstitutie-overwegingen, aannemelijk dat er sprake is van één markt voor online automotive bemiddelings- en advertentiediensten. Aanbieders van online automotive
advertentiediensten kunnen in beginsel eenvoudig actief worden op het gebied van online automotive bemiddelingsdiensten. Dit kan binnen korte termijn en zonder hoge investeringen, volgens partijen en marktpartijen. Aanbieders van advertentiediensten met betrekking tot de verkoop van auto’s en daarmee verwante producten en diensten hebben aangegeven Autobytel als een directe concurrent te zien, die op dezelfde markt actief is.
20. In de onderhavige zaak kan evenwel in het midden worden gelaten of er sprake is van één markt voor online automotive bemiddelings- en advertentiediensten, of dat moet worden uitgegaan
van twee aparte relevante productmarkten, aangezien hierdoor de materiële beoordeling niet wordt beïnvloed (zie punten 29 tot en met 34).
21. Het is niet aannemelijk dat er een nader onderscheid moet worden gemaakt naar gebruikte en nieuwe auto’s. Iedere aanbieder biedt bemiddelings- en/ of advertentiediensten op het gebied van zowel nieuwe als gebruikte auto’s aan. Marktpartijen hebben bevestigd dat omschakeling van diensten op het gebied van nieuwe auto’s naar diensten op het gebied van gebruikte auto’s en vice versa binnen relatief korte termijn en zonder veel investeringen mogelijk is. In het hiernavolgende zal geen nader onderscheid worden gemaakt naar nieuwe en gebruikte auto’s.
(ii) markt voor detailhandel
22. In eerdere besluiten5 met betrekking tot de detailhandel in auto’s zijn (mogelijke) markten
onderscheiden voor (i) de detailhandel in nieuwe en gebruikte personenauto’s, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties en (ii) de detailhandel in nieuwe en gebruikte lichte bedrijfsauto’s, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties.6 Het is daarbij in het midden
gelaten of een onderscheid moet worden gemaakt tussen nieuwe en gebruikte auto’s.
23. Evenals in de eerdere zaken kan in het onderhavige geval in het midden worden gelaten of de markt voor detailhandel in auto’s, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties nader moet worden onderscheiden naar personenauto’s en bedrijfswagens naar nieuwe en gebruikte auto’s, aangezien hierdoor de materiële beoordeling niet wordt beïnvloed (zie punten 29 tot en met 34).
(iii) markt voor leasing
24. In eerdere besluiten is een markt voor het leasen van voertuigen onderscheiden.7 De markt
voor leasing van voertuigen kan mogelijk nader worden onderscheiden naar financiële lease, netto operationele lease en operationele leasediensten.8 Net als in de eerdere zaken kan in het onderhavige
geval in het midden blijven of een dergelijke nadere segmentering moet worden gemaakt, aangezien hierdoor de materiële beoordeling niet wordt beïnvloed (zie punten 29 tot en met 34).
5 Zie bijvoorbeeld het besluit van 2 maart 1999 in zaak 1224/Pon – Beynex, het besluit van 20 september 1999 in zaak
1526/Athlon – Baan Beheer en het besluit van 17 mei 2000 in zaak 1890/ Citadel – ARM Stokvis.
6 In het hiernavolgende zal niet nader worden ingegaan op de mogelijke markt voor de detailhandel in nieuwe en
gebruikte vrachtwagen, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties, aangezien Autobytel niet actief is op het gebied van bemiddelings- en advertentiediensten met betrekking tot vrachtwagens.
7 Zie onder andere het besluit van 9 oktober 1998 in zaak 1055/ABN AMRO Lease – KPN Autolease, punt 11 en 12, het
besluit van 30 november 2000 in zaak 2182/ Pon – Kreek, punt 15 en het besluit van 20 november 2003 in zaak 3754/DLLT – VDB – Friesland Lease, punt 15 tot en met 19.
25. In eerdere zaken9 is tevens in het midden gelaten of de markt voor leasing van voertuigen in
het algemeen en de eventuele markten voor de verschillende leasevormen van voertuigen nader onderverdeeld zou(den) moeten worden naar (i) personenauto’s, (ii) bestelauto’s en (iii)
vrachtwagens. Net als in de eerdere zaken kan in het onderhavige geval in het midden blijven of een dergelijke nadere onderverdeling moet worden gemaakt, aangezien hierdoor de materiële beoordeling niet wordt beïnvloed (zie punten 29 tot en met 34).
Rel evan t e geogr af isch e mar kt en
26. Partijen zijn van mening dat de geografische omvang van de markt voor
bemiddelingsdiensten en de markt voor advertentiediensten nationaal is. Autobytel richt haar activiteiten uitsluitend op afnemers in Nederland. Voorts contracteert Autobytel alleen met in Nederland gevestigde autodealers en leasebedrijven. Ten slotte is de reikwijdte van de aangeboden online automotive diensten beperkt, nu het een in de Nederlandse taal gestelde website betreft, aldus partijen.
27. Gebleken is dat ook de concurrerende online automotive bedrijven in geheel Nederland aanbieders van auto’s en leasebedrijven contracteren en dat hun websites voor consumenten in geheel Nederland toegankelijk zijn. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt(en) voor online automotive bemiddelings- en/ of advertentiediensten Nederland omvat(ten).
28. Nu de gemeenschappelijke onderneming, in casu Autobytel, actief is op een nationale markt, zullen, voor de beoordeling van de verticale effecten van de voorgenomen concentratie, de posities van de moederondernemingen op de markten die in een verticaal verband staan tot de markt(en) waarop Autobytel actief is, eveneens worden beoordeeld op nationale markten. In het hiernavolgende zullen de posities van Pon en Stern op het gebied van de detailhandel in auto’s en het leasen van auto’s en de mogelijke deelmarkten aldus worden beschouwd op een nationale markt (zie punten 29 tot en met 34).
B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE
29. Uitgaande van één nationale markt voor online automotive bemiddelings- en
advertentiediensten behaalt Autobytel naar schatting van partijen een marktaandeel van circa [0-10]%.* Wanneer wordt uitgegaan van aparte markten voor online automotive advertentiediensten en
9Zie onder andere het besluit in zaak 1055/ABN AMRO Lease – KPN Autolease, reeds aangehaald punt 11 en 12, het
besluit in zaak 2182/ Pon – Kreek, reeds aangehaald, punt 15 en het besluit in zaak 3754/DLLT – VDB – Friesland Lease, reeds aangehaald, punt 20.
*
In deze openbare versie van het besluit zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om redenen van vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven. In het geval van getallen of percentages kan de vervanging hebben plaatsgevonden in de vorm van vermelding van bandbreedtes.
online automotive bemiddelingsdiensten, behaalt Autobytel volgens partijen een marktaandeel van circa maximaal [10-20]% naar volume (aantal auto’s) en van minder dan [0-10]% naar waarde op de mogelijke markt voor online automotive advertentiediensten. Uitgaande van een markt voor online automotive bemiddelingsdiensten is Autobytel volgens partijen de enige aanbieder. De positie van Autobytel verandert echter niet als gevolg van de onderhavige concentratie en wordt aldus slechts meegenomen in de beoordeling van de mogelijke verticale effecten die zich zullen voordoen als gevolg van de onderhavige concentratie.
30. Uitgaande van nationale markten voor detailhandel in personen- en bedrijfsauto’s, onderdelen, accessoires, onderhoud en reparaties behalen Pon en Stern op de mogelijke
(deel)markten – waarop beide partijen actief zijn – gezamenlijke marktaandelen van maximaal circa [0-10]%. Op de markt voor leasing van voertuigen en de mogelijke deelmarkten behalen Pon en Stern gezamenlijke marktaandelen van maximaal circa [0-10]%.
31. Er zijn verschillende andere aanbieders van online automotive advertentiediensten. Deze kunnen, zoals reeds aangegeven in punt 19, op korte termijn en zonder hoge investeringen ook online automotive bemiddelingsdiensten aanbieden.
32. Daarnaast is gebleken dat er voorafgaande aan de concentratie ook niet tot Pon of Stern behorende dealers en leasemaatschappijen zijn aangesloten bij Autobytel. Het betreft hier ook dealers van merken die ook worden gevoerd door Stern-dealers. Partijen hebben verklaard dat ook na de concentratie iedere merkdealer, ieder universeel garagebedrijf alsmede iedere aanbieder van automotive gerelateerde producten of diensten zich kan (blijven) aansluiten bij Autobytel.
33. Verschillende concurrenten van Autobytel hebben desgevraagd aangegeven geen negatieve mededingingsrechtelijke effecten te verwachten als gevolg van de deelname van Stern in Autobytel.
34. Gezien het voorgaande is er geen reden om aan te nemen dat zich als gevolg van de onderhavige concentratie op de door de concentratie beïnvloede (mogelijke) markten
marktafsluitende effecten zullen voordoen die tot gevolg hebben dat een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt waardoor een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
VII. CONCLUSIE
35. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden heeft om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de
36. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 26 juli 2004
De directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, voor deze:
w.g. drs. E.J. Kloosterhuis
plv. directeur Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepsschrift indienen bij de
