GEOCOMmunicatie 15 over oeroude microben, raadselachtige fossielen, een niet bestaande dinosauriër, een zwevend reptiel, veren zonder vogels, en prehistorische flora

GEOCOMmunicatie 15

overoeroudemicroben,

raadsel-achtige fossielen, een niet bestaande

dinosauriër, een zwevendreptiel,

verenzonder_vogels, en

prehistorische flora

A.J.+(Tom) vanLoon*

Inleiding

Leven

opaarde annexeerdeal vroeghot

spots inoceanen

Het leven is _gedurende deevolutienietgeleidelijk, door concurrenten,verdrongen naarminder

aantrek-kelijke woongebieden. Datmoet worden_{geconcludeerd} uit de fossiele restenvan_organismen die zo’n3,2 miljard jaaroud leefden op plaatsen diewe nuals uitzonderlijk beschouwen vanwege hunlevensvijandige omstandighe-den. Het_gaatommicrobendie hun_sporenhebben

achter-gelaten in devormvan _{draadachtige structuren; die} wer-den_aangetroffen in massievemassa’s vanpyriet (FeS₂), dat_gevormd moetzijn bijvulkanisme in dediepzee.Het pakket gesteentenwaarvan het_pyriet deel uitmaakt

be-hoorttot het_zogeheten Pilbaracraton,een lichaamvan

zeeroudgesteente dat min of_meerde kemvormtvande aardscholwaarvanAustraliëdeeluitmaakt.

Hetwaterwaarin demicrobenhebben_geleefd moet her-haaldelijkzeerheet_{zijn geweest;}

op diedieptekon geen lichtmeer_doordringen,ende drukwas enorm.Toch

moe-tendie_{organismen vrijwilligvoor}zo’n_leefomgeving heb-Waarom heeft nog niemand degelegenheid aangegrepen om deze(ofeensoortgelijke) rubriekvan mijoverte

ne-men? Ik benerzekervan: veel WTKG’ers zoudenmaar

wat graag op deze wijze ‘eeuwige roem’ verwerven.

Kortom, zaagaan de _potenvanmijn stoel, eninfiltreer

eventueel de redactie_{van Afzettingen} om zo een goed

excuus tehebbenom te schrijven. Het isimmers duide-lijk: de ‘Contributions’ bloeien als nooit tevoren. Er wordt dus door de WTKG’ersveelgestudeerdenook veel gele-zen. Laateen ander_{(en mij!)}daarvan meegenieten. En dat wordt _{langzamerhand tijd,}wantanders _dreigik zelf een fossiele_schrijver teworden. En_{mijn ijdelheid gaat}

nuookweernietzoverdat ik het leukzouvindenom in Afzettingen te lezenover ‘het fossiel Tomvan Loon’. Kortom, schroom niet,zorgvoor_afwisseling binnen dit lezenswaardigeblad_enprobeerookeenshet beste uit je-zelf_(endevakliteratuur!)boventehalen.Dat_hoopik hier-onderookte doen,metdeze keerweereenssterk de na-druk op fossielen.

ben _{‘gekozen’,} want er was nog nauwelijks sprake van concurrentie. De Australische _{onderzoeker, Birger}

Ras-mussen, interpreteert de _draadachtige structuren als de

restenvanonder hetoppervlaklevende_prokaryoten (bac-teriënenvirussen). Onder die_{leefomstandigheden}

moe-tenzechemotroof_{hyperthermofiel zijn geweest;} dat be-tekent datze hunenergie niet_kregen via _{fotosynthese,} maarvia deverwerkingvan_{anorganisch materiaal, bij}een

temperatuurvan zo’n100 °C. Dat materiaal is naaralle

waarschijnlijkheid afkomstiggeweestuit de_vulkanen;het zoudan gaanom mineraalrijkevloeistoffendie,nadat al veel mineralenwarenuitgekristalliseerd uit het

omhoog-gebrachtemagma, alseensoort_{waterige oplossing} over-bleef.

De vondst is deste_{opmerkelijker}omdat_bijnaalle primi-tieve_organismenuit de_{begintijd van}de aarde leefden in

ondiepezeeën_(hunrestanten werden althans in

sedimen-tenuit dat milieugevonden). Organismendie_nabij onder-zeesevulkanen leefdenzijnzelfsgeheelonbekend uit het Precambrium,deeondieca.544miljoen jaar geleden

ein-digde. Toch is het nietonwaarschijnlijk daternog veel

meer_{vergelijkbare}onderzeesevulkanen_{zijn geweest}waar demicrobenzich al vroeginde_{aardgeschiedenis} hebben gevestigd.Ze kunnen zich_namelijkvia de mid-oceanische ruggenbetrekkelijk gemakkelijkover_groteafstanden heb-ben_verspreid.Bovendienwashet onderzeese vulkanisme

destijdsnog veelfrequenter dan nu, wat de_overstap van deeneplaats naar de anderemoethebben vergemakke-lijkt.

Onderzoekvan het DNA lijkt erop te _wijzen dat deze merkwaardige chemotrofe_{hyperthermofiele organismen} eerdertot_{ontwikkeling zijn gekomen}dan de_organismen die_{vanfotosynthese gebruik} maken. Dat_lijkteen onder-steuningvoordehypotheses die_ervan

uitgaan dat het

le-ven op aarde zelfsbijonderzeese vulkanen isontstaan.

Referenties: 7,8

Ediacara-fauna wordt steeds

raadsel-achtiger

De

plotselinge ‘explosie’ vanhetlevendie₅₄₃ mil-joen jaar geleden plaatsvond - endie vooral duide-lijkis doordattoen_plotseling talvan_organismen schalen gingen vormen die_{goed gefossiliseerd} konden worden

-werd_voorafgegaan dooreen_periodewaarin zich macros-copisch grote dierenmetalleenweke bestanddelen

ont-wikkelden. Omdat deze delen_{moeilijk fossiliseren, zijn} dergelijkefauna’s opbetrekkelijk weinig plaatsen aange-troffen. Ze wordenaangeduidals de_{‘Ediacara-fauna’,naar}

huneerste_vindplaats, in Australië.

Deze fauna is in_{veel, opzichten raadselachtig. Het} gaat

om _organismen van vaak vele centimeters_groot, die in een_ondiepe zee leefden. Hoewel _{sommige exemplaren} zeer_{goed gefossiliseerd zijn,}kunnen veelvande

organis-menechter niet worden _ingepast in de thans_(recent of fossiel)bekende

diergroepen. Er wordt dan ook veelover

hun aard_{gespeculeerd.} Een ander_{raadselachtig aspect}is hun wereldwijde grote gelijkenis. Momenteelvertonen

fauna’s uitveruiteengelegen gebiedengroteverschillen,

dievoor eenbelangrijkdeel op milieuverschillenzijn

te-rug tevoeren. De Ediacara-faunavertoontechter overal grote gelijkenis, hoewel het klimaat ooktoen voor

aan-zienlijke verschillen moet hebbengezorgd. Overigens is erweleenzekere evolutie in de fauna’stevinden, dieeen

tijdspan vanzo’n 50_{miljoen jaar}moetbeslaan. Nieuwe_dateringenhebben in dat_opzichtde raadsels

al-leen_{maarvergroot.Dankzij} eenaslaagkoneen

Ediacara-fauna op 1100 km ten noordenvan Moskou_gedateerd worden_{(555,3 miljoen jaar)}meteennauwkeurigheid van slechts 300.000_jaar. Die ouderdom is verrassend omdat de _gevonden fauna_{precies lijkt} - zowelwat betreft de

soortenrijkdom als de_complexiteit van deorganismen

-opeenfauna diebijFlinders_{(in Australië)} is_gevonden en die 10_{miljoen jaar jonger}zouzijn.Daterin tienmiljoen

jaar tijd geheelgeen evolutiezouhebbenplaatsgevonden,

iszeeronaannemelijk.Datzoubetekenen dat de

Ediacara-fauna_bijFlinders foutief_gedateerd moetzijn. Die date-ringwas, evenals dievanalle andereEdiacara-fauna’stot

nu toe,gebaseerd op in detijdwisselende_verhoudingen tussen de diverse_{koolstof-isotopen.} Die methodemoet

nudus als onbetrouwbaarwordenbeschouwd,wathet hele ideeoverdeze vroege fauna’s kan veranderen.

Overigenswas de vondst in Rusland ookom eenandere

reden_{opzienbarend:} erwerdeen_{organisme aangetroffen} waarnaarin feite al _langwerd_gezocht: een dier dat be-schouwd kan worden als de_{(of een)} vooroudervan de

twee _grote takken die tot de _huidige fauna leidden: de

protostomen (met tweekleppige schelpen, wormen en

geleedpotigen) en de deuterostomen_(met de

stekelhui-digenendegewervelde dieren).

Referentie: 4,5

Veren zonder_vogels

Veren_{zijn mogelijk}veel ouder dan_vogels.Detotnu

toeoudst bekendeverenbehoordentoeaan de oudst bekende

vogel (Archaeopteryx ), dieca. 145_{miljoen jaar} geleden leefde. EenteamAmerikaanse_{paleontologen en} zoölogen heeft echtereenfossiel_reptiel beschreven_(met de _afmetingen van een muis) van 220 _{miljoen jaar}oud (Longisquama insignis) dat ook_verenlijktte_hebben be-zeten. Daarmeezou dantegelijk deveer _zijn status als typisch vogelkenmerkverliezen.

HetbeschrevenfossielvanLongisquama insignis, datmet

enkele_soortgenotenal enkele tientallen_{jaren geleden}werd

aangetroffen in_{meer-afzettingen bij Madygan}in Kyrgyz-tan(centraal Azië)maarnooiteerder_adequaatwerd be-schreven, betrefteenarchosauriër uit het Laat-Trias.Het best

geconserveerde exemplaaromvatonder_meerde sche-del, wervels,ribbenenvoorpoten.Van _meerbelangis in dit_gevalechter dat delenvan de huid in_{zodanig goede}

staat _{geconserveerd zijn} dat daar veel details

onderscheiden. Dieomvattenookeensoortuitsteeksels.

De onderzoekers onderscheidenzes totacht_paar

tegen-overelkaargeplaatste duidelijke langwerpige, penvormige exemplaren -elk tot zo’n 12cmlang

- die

opeenaantal

segmenten van de rug voorkomen.

Onduidelijkis nog of hetgaatom eensoort_vleugels.Een andere_verklaring zou kunnen _zijn dat het_gaatom een middel_om indrukte maken_op exemplaren vanhet an-dere_{geslacht, zoals pauwen}met deverenvanhun staart

pronken. De onderzoekers houdeneenfunctie als _vleugel echter_vooralsnog voor_{waarschijnlijk.} Het_reptiel heeft naaralle _{waarschijnlijkheid} nietmet de_vleugel(s)

kun-nen vliegen, maar wel _glijvluchten maken. Eenvan de betrokken_zoölogenmeentdat het fossiel “een ideale

voor-lopervande_vogels”zoukunnen_zijn. Die_opmerkingheeft inmiddelsechterzeerveel weerstand opgeroepen; niet al-leen omdat die_{zienswijze volledig} in_strijdis metalles

wat tot nu toe overde evolutievan sauriërs naarvogels bekend_is,maarookomde_{weinig wetenschappelijke wijze} waaropdieuitspraakwasonderbouwd.Tegenstanders van de_{vrij algemeen aangehangen huidige hypothese}met be-trekking totde _afstamming van _{vogels zijn} echter _zeer verheugd metde_{beschrijving.}

Overigens is het zelfs nogmaarde vraag of hetgaatom echte_veren.

Nauwkeurige analysevandefossiele restan-ten_{geeft overtuigend} aandathetgaanomstructuren die aande basismoeten hebben bestaan uit_eenholle_schacht, zoals dat ook_bij veren het_geval is. Maar_volgens Rick

Prum, conservatorvande_{afdeling vogels}in het Museum

voorNatuurlijkeHistorievande Universiteit vanKansas, betekent_{dat nog niet dat die structuren ook op}de_wijze van veren_{zijn gegroeid. Hij} meentzelfs _{dat, afgezien}van de holle_schacht, alle kenmerken_{afwijken van} die_van

veren. De_intrigerende fossielen hebben inmiddels overi-gens op nogmeer_{punten twijfels} doen_rijzen.

Hans-Die-terSues_(vanhet_Royal Ontario Museum in_Toronto),een expertop hetgebied vanarchosauriërs, misteenaantal

typische kenmerkenvan deze _{diergroep. Paleontologen} zijn wereldwijd echterzeergeïntrigeerd door de fossie-len. Omdat_erzeker_vroegerminstens_{vijf exemplaren zijn} gevonden, lijkt hetniet

onwaarschijnlijk dat_gericht zoe-ken nogmeer_exemplaren zal_opleveren. Die zouden dan wel eensantwoord op detalrijkevragen kunnen geven. Referenties: 3,9

Fossielverzamelaars _{bedreigen wetenschap}

Steedsmeerkomen_belangrijke fossielen niet_meer

terechtwaarzethuishoren:in de_{wetenschappelijke} collecties van musea of universiteiten. De reden is dat

steeds_{meerparticuliereverzamelaarsvaak}

grotesommen

geldoverhebbenvoorfossielentenbehoevevanhun privé-collecties. Professionele_{fossielenjagers} bieden hun top-stukken dan ook steedsminderaan museaaan,maar pro-berenzete_verkopen via_veilingen. Deze

ontwikkelingis

-wetenschappelijk gezien -rampzalig. Nietalleen

wor-den de fossielen in _{privé-collecties namelijk bijna altijd}

onttrokkenaanwetenschappelijk onderzoek, maarook is

te verwachtendatnaoverlijden vandeverzamelaarveel stukken zullen_verdwijnen.

Deze_ontwikkeling baart

grotezorgenenisopnieuw in de belangstelling gekomennu eenwetenschappelijk

interes-sant fossielzo aan deneus van dewetenschap voorbij dreigttegaan. Het betreft hiereen18 cm lang exemplaar

vanIcarosaurus_siefkeri, eenreptiel dat zo’n 200miljoen jaar geledenleefdeendat instaatwas _glijvluchten te ma-ken metbehulp van vleugelachtige voorpoten (die een

spanwijdte opleverdenvanzo’n 25_cm).Het fossiel is ver-noemdnaardevinder,Alffed_Siefker,die dit unieke

exem-plaarin 1961 ineenverlaten_{steengroeve opdolf.}Hetwas

destijds het oudstbekendefossiel_{van een}zwevend rep-tiel; het is zo’n 50 miljoen jaar ouder dan de oudst

be-kende_{pterosauriërs} envogels. Inmiddels is eroverigens eennog ouderevergelijkbare soort_gevonden,

Weigelto-saurus.

Siefker_gaf het fossiel_aanvankelijk inbruikleen aanhet American Museum of Natural_Historyin New_York,maar

vroeg- en_kreeg - het in 1990_terug.Zijn bedoeling

was omhette_verkopen,voor eenprijsvanvijf miljoendollar. Voor die_prijsbood_hijhet fossiel zowelaanhet American

Museum of Natural_History alsaanandere institutenaan. De_verkoop lukte echter niet, mede doordat_musea

vrij-wel _altijdmet geldgebrek kampen. Daarom _verlaagde Siefker de_vraagprijs, omdat_hij ook_particuliere

verza-melaars wilde lokken. Om de kans opverkoop te

vergro-tenzal het fossiel eind_{augustus (nadat}deze_bijdragewerd geschreven) in SanFrancisco wordengeveild. Er wordt

eenopbrengst verwachtvan250.000-300.000dollar.

Referentie:6

Mogelijk een _tragisch eindevoor Tyrannosaurus rex

Wieeen_willekeurige leek vraagt ofhij de weten-schappelijke naam van eenfossiel kannoemen,_krijgt hoogstwaarschijnlijk ‘Tyrannosaurus rex’_{als antwoord.} Deze_‘koning van de _{verschrikkelijke hagedissen’} heeft echter

waarschijnlijknooit_bestaan; althans niet weten-schappelijk. Dat is de_mening van _{dinosaurus-specialist} Peter_Larson, directeur vanhet Black Hills Institute for

Geological Research.Ditinstituutheeft_{faam verworven} doorde_{opgravingvan‘Sue’,}hetmeestcompletegeraamte van eenT.rex dat ooit werd_gevonden.

Larson heeft_{begin juliweer een}aantal_exemplaren van

dezesoort_{opgegraven, ditmaal in South Dakota} (Vere-nigde Staten). De_{vindplaats lag dicht}

bij de

plaats waar

de

paleontoloog Edward Drinker_Copemeerdaneen eeuw

geleden (1892) eenbotjehad_gevonden dat_hijtoeschreef aan eentoen nieuwe_soort,die_{hij Manospondylus gigas} doopte. Opbasis van dit_botje was echter_destijds moei-lijk vastte stellen hoe het desbetreffende dierer moest

hebben

wasvoorlatereonderzoekers ookvanweinig belang. Zo kon het_gebeuren dat in 1902 ineenandere Amerikaanse

staat, Montana,eengroot deelvan een skelet werd

ont-dektwaarvan direct_duidelijk was dat hetom een vlees-etende dinosauriërvan aanzienlijke afmetingen ging.De

paleontoloog Henry Osborn _dooptedezesoort

Tyranno-saurus rex. Het bleekeen soort te_zijnwaarvanin latere jarennog talvan_exemplaren werden ontdekt. Het

veel-vuldige voorkomen, incombinatiemet_zijn (gereconstru-eerde) ontzagwekkende uiterlijk en_{zijn (veronderstelde)}

bloeddorstige aard,maaktevan dezesoortal_spoedigeen ook_bij het_grotepubliek zeerbekende soort. De ‘dino-hype’vande laatstejaren,waarinTyrannosaurus rex

veel-vuldig aandachtkreeg infilm(zoalsJurassic_Park)kwam daar nogeens_bovenop.

Volgens Larson is het_botje van Manospondylus gigas

identiekaanhetvergelijkbare botje van Tyrannosaurus

rex. Dat zoubetekenen dat de laatstesoort in 1902 ten

onrechtealseenapartesoort isbeschreven, want_volgens

het_{prioriteitsbeginsel geldtnu}eenmaal de oudstenaam. Hetstaatoverigensnoglangniet vast dat T.rexzijnnaam zal verliezen. Ook _{wetenschappers zijn nu}eenmaal

ge-voeligvoor depublieke opinie.En welkewetenschapper

zal hetaandurvenom‘hetgrotepubliek’ teshockeren door de _naamervantedoen_verdwijnen? Toch kan dienaam

pas echtverdwijnenalserniet alleenmaar_gezegd wordt dat Trex identiek isaanM. _gigas,maarals dat ook in_een

wetenschappelijke publicatie wordt_vastgelegd.

Misschien zal_overigenseenzelfdesituatieontstaan als_bij deopeen naberoemdstedinosauriër: de kolossale Bronto-saurus. Daarvan werd later bekend dat_hij- ook volgens

het_{prioriteitsbeginsel} - eigenlijk Apatosaurus heet. Die

laatstenaamwordtnuechter alleen in de_wetenschap

ge-bruikt;het

grote publiek houdtvastaande oudenaam. En zo zal wellicht ook _{Tyrannosaurus} rex blijven voortle-ven, alheefthij (waarschijnlijk) eigenlijk nooit bestaan. Referentie:2

Flora in prehistorie leed niet onder land-bouw

Begon de_aantastingvanhet milieu al in de

prehisto-rie, vooral onder invloedvan deeerste landbouw? Die

vraagwordt negatiefbeantwoord door C.C. Bakels van deArcheologische Faculteit_{vanLeiden.Onderzoek} ineen _veenpakket naarsporenvan stuifmeel _afkomstig

van een landbouwveldje uit de _Bronstijd, in de Zuider-polder bij Haarlem,leverde_{namelijk nauwelijks} iets

op. Bakelsreconstrueerde de

vegetatie-ontwikkeling ten_tijde

van de_opbouw van het_veenpakket aan dehandvan de

pollen ineenboorkem, genomen op slechts 10mafstand

vanhetdesbetreffendeveldje. De onderzochte_boorkem, die_gestoken werd vanaf het maaiveld_(datterplaatseop

1,30 monderNAP_{ligt),is ruim twee meter}

langen

ver-tegenwoordigt, volgens dateringenmetde C-14

methode,

eentijdsintervalvanruim 4000totzo’n 2700_jaar

gele-den. Het_gebied vormde in die_periode eenrelatiefhoge

rug(eenoude_strandwal), die door de _stijgende zeespie-gelsteeds verder werd_ingeslotendoor_oprukkendveen. Het _{landbouwveldje} werdontdekt_tijdens een ‘nood-on-derzoek’ datwerd_ingesteld in verbandmet stadsuitbrei-ding. Dat onderzoek toondeeenverticale_opeenvolging

aan vandrielandbouwveldjes, vanelkaargescheiden door

laagjes door de wind_aangevoerd zand. De_veldjes kon-den als_zodanig herkend worden_opbasis van eensoort

ploegvoren (waarbij de_{geploegde grond overigens} niet ondersteboven werd_{gekeerd). Op}het eindvanhetgebruik vanhetlandbouwgebiedje werdernogeengreppel om-heen gegraven,kennelijk ten behoevevan eenbetere afwateringtoende_{grondwaterspiegel}- onder invloedvan de_{voortgaande zeespiegelstijging} - verderomhoogbleef

komen.

Het veen ten oosten van develdjes is al _gedurende de Bronstijdsterk verstoordgeraakt door_menselijke

activi-teiten. Dat is_jammer, want de overheersende windrich-tingwas,netalsnu,vanuit zee; hetmeeste stuifmeelvan hetlandbouwveldje zaldus in het_{‘omgewoelde’ gebied} terecht_{zijn gekomen,} enkan daarom nietbijdragen aan

eenreconstructievande_vegetatie. Erwasechter-ooknet

als_nu- vaak

genoegeenoostelijke windomook stuif-meelnaarhetwesten tetransporteren. Het is daarom

op-merkelijk dater inde_boorkem, 10mten westen van de westelijke greppel,in feitegeen sporenvande verbouwde gewassenzijntevinden:erwerd slecht 1 stuifmeelkorrel van eengraansoortaangetroffen. Tochwaren erveel pol-len; ze _{vertegenwoordigen vooral grassen}en cyperge-wassen (metveel_typische soortenuit‘wetlands’),en wa-terminnende bomen zoals els enwilg. Ineen aantal

ni-veauskomen_pollenvoor

-zij het_{betrekkelijk sporadisch}

- diewijzen

opvegetatiedie duidtopmenselijke aanwe-zigheid.

De_{opvallende afwezigheid vanpollen} vande verbouwde gewassen kan niet wordengewetenaanweinig landbouw-activiteit:_opgravingen wezenuit dat develdjes goed

ont-wikkeld waren; zelfszijn er aanwijzingen voor

bemes-ting aangetroffen,zodat het zeker niet_gingom‘een_veldje achteraf._{Waarschijnlijk} hebbende verbouwde_gewassen dus _weinig stuifmeel_verspreid. Andere mogelijkheden

(een ringvanwilgendie de_{pollen tegenhield,} erosievan de_{pollenbevattende}

laagjes, etc), houdtdeonderzoeker op basis van decontextvoor onwaarschijnlijk. Hij komt dan ook tot de conclusie dat_{dergelijke (inmiddels} door andere sedimenten_{bedekte) prehistorische} landbouw-veldjesniet kunnen worden_opgespoord door_analysevan stuifmeel uit boorkemen.

Referentie: 1

Geraadpleegdeliteratuur

1

Bakels, C.C., 2000. Pollen_diagrams and_prehistorie fields; thecaseof the BronzeAge Haarlem, the Nether-lands. Review of_Palaeobotany and_{Palynology 109,} p. 5-218.

2 _Eynde, H.vanden,2000. T.rex raaktnaammisschien

kwijt. DeStandaard77_(114),p. 13.

3 _{Jones, T.D., Ruben, J.A., Martin, L.D., Kurochkin,}

E.N., Feduccia, A., Maderson, P.F.A., Hillenius, W.J., Geist, N.R. &_Alifanov, V.,2000. Nonavian feathers in _aLate Triassic archosaur. Science_{288, p.}

2202-2205.

4 _{Kerr, R.A.,}2000._Stretchingthe_reignof_earlyanimals.

Science288, p. 789.

5 _{Martin, M.W., Grazhdankin, D.V., Bowring, S.A.,} Evans, D.A.D., Fedonkin, M.A. & _{Kirschvink, J.L.,}

2000._Ageof_{Neoproterozoic}bilatarian_bodyandtracé fossils,White_Sea,Russia: implications formetazoan

evolution. Science288,_p.841-845. 6

Netting,J.,2000. Science may loseout from sale of ‘flying reptile’ fossil. Nature_{406, p. 446.}

7 _{Nishet, E.,}2000.The realms of Archaean life.Nature

405,p. 625-626.

8 _{Rasmussen, B.,}2000. Filamentous microfossils in a

3,235-million-year-old volcanogenicmassive_sulphide

deposit. Nature405,p. 676-679.

9 _Stokstad,E.,2000._Feathers,orflightof_fancy?Science

288,p.2124-2125.

*A.J. _(Tom) vanLoon, GeocomB.V., Benedendorpsweg 61,6862WCOosterheek, tel. 026-339 09_{08, fax}

026-339 07_83,e-mailtom._{van.loon@wxs.nl}

Spiroloculina sp.

MIste, Midden Mloceen. (Tek. Adrle _Kerkhof)