Die stryd om moedertaalonderwys in Natal / met 'n spesiale voorwoord van J.C. van Rooy

Met •n Spes1 le voo oord v~

-

P

rof

.

J

.

C

.

v

n

R

oox

Voorsitter

ven

die ~.I.O.O.

deur

:

D

•

L

.

N.

Bo

th

•

M

•••

W

.

T

H

.

.

Spes1 le Voor~oord Voor oord Hoof!lltuk 1. Hoofstuk 2. loo

rs

tuk :3. Hoof tuk 4. Hoorstuk 5. Hoofstuk 6. Pror. vqn Rooy. Skrywer.

Vroe tydi st ppe in die Stryd. Verdere st e.

Memor ndum: .8 lmed1um-beleid in

r

t ls skole.

ntwoor~ V'."\ll Pitvoerende H d.

FinAlo besluit v~n die ks1ekomite • B~nopte oors1g v~n stryd t r1 t r -m ritzburg.

A'lnh .n sel he Locnl Si tuAtion ~nh ngsel B Oproep v.n N t~lse

Aks1 ekomi te • A'lnhangsel C :otul e v(:ln Prote

s-v

e

r

g

.

d

ering

v~n Ouers. nnhnn sel D. Tele A.In: E rste ~1n1ater

aan ftdm1n1str~teur. nh ngsel E Telegram: ~dministr t ur

a n 1~erste 1n1st ar . nh ngsel F. Telegr frik nse ge

-meensk p ~nn lerste 1nis-ster.

A . .,nh ngsel H Brief dr • . '.C. :>1enn

r.

A~nh~ngsel K Onderhoud Kerke met

Eerste H1n1ster . A~nhnn.~sel L And r bel~ngr1ke

'rele-gr m.:ne. Die stryd in DurbAn _{• • • • • •}

Die behoud v n die \frik ~nse skool en su1w~r ?'oedert lmediumonderr1 , bring in die Fngels georient rde M t 1, •n moeilike tryd Vir di &.frik ner. lie ~lle n h t

•n eent~lige o erheid diktori le seggtngsk p in die onderwy

n

i

e

,

mA

r

dit ontbreek die fr1k

n r

.

n

•

n e

t

e

rs

w

Ardeur voorl1gt1ng geg e en m~ t e s Amgesnoer k n ord. Die bulp van

n koer nt 1 tog by uttstek •n nood ~ -like

pen om so

•n

kultuurstryd A n te durt, AQrdeur •n standpunt g propageer en die geledere g luit knn ord. V nd" r on 1nn1ge d nk ~ n di N.1.0.0. ( l s1onAle Instituut v1r Opvoeding en Onderwys Vpn die F. A.K. ) vir die druk v n h1erd1 , brosjure en die verspre1d1ng dA rv n. JI1erdie vlu skrif 1s goedp.ekeur d ur die ~s1ekom1 t.e v n die Moed rt Alkon es vnn N t 1 in noue s m werk1n net die onder yskommissie v n die

.o.

K k v .n NAt 1. Dis die dr er v n die sugtende, m qr moed1 Je siel v~n die J t~lse fr1k~n r

in di skRduwees VAn di~ n g. Dis ook die b suinkl~nk WAt ons volk uit die ~luimer1ng moet wek en opro tot frisae w. s 'lID-heid en Aksie. Vir hulle

w

t

d_erpqd ui t die n~g gebore.

~rd1 en eervol stry ord di

Ook in N t 1 bet die Kerk v~n die be_1n Af die be-dre1 de t Albel n in die akoolonderrig VAn die kind B.ngevoel. en getrou, sonder ~orseling, socs die verlede v~n die Eerk ge-tuig, besliste st nd ingene m teen en1g pog1ng om die beginsel v n suiwer mo·edert lmed1 um-onderrig v1r die trikA. nsc kind te v rw ter. Eers het die Kerk All n opgetree deur sy onder ys-komm1ss1e. ~r lqter. n d t die Kerk •n Tn~lmediumkongre in F bruqrie 1943 te L dysmith byeengeroep het

w

t vert enwoord1gend

s v n Alle ifrik ~nee 11p.:gpm in P,:,t'11, het dP. r verenig e ~ksie uitgc

An

vu 'n ~ksi ko~1tee ~t deur di~ Yon es

An

ge-wy is. oort nn ou h1erd1e ~k 1ekom1te m.ondstuk dien v n

Di ·rA"1lmed1um vr gstuk moet ni verw~r ord met die

kwessie VAil tweet 11ghe1d n1e • ~' QUrt On.d"et·~ltr~ c1.i t beteid V n

nte .lle n in teorie n1e, m ~rock in d1€ d ~d. By ons is dit n1e: et rocr.- 1ppc;-t111~l n1c. Di ?1- t.n <"<?' fr11r.e.ner is deurg t eet 11 , 1ets ' t .kPt" nie g ld v1r die .ng lee. Net ller en ver 1 nie a1e Durb n1et nit. Kenn1s VAn die tweede t Pl word

verkry deur die go 1 w11 en die bcgeerte o dit n te leer.

en deur l~nger tyd d r~~n te beet e s

v.,1<:

.

w~~r hierdie

pr1-nAre ver

1

tes

ontbreek, nl die A~nwe ding v~n 'n vreP.mde

o

f

t ed t l s medium, koud, en sielloos en onvoldoende

blyk

.

D rby· b y een n die hoof do le1ndes VPn ~11e onderwys P.ltyd

o v kken1s te v rel\: f .

Die frik Anse Chr1stel1k n8 ion le ekool met die ~!oed ~rt. 1 s ondsl~g v n onderw en onderri,,;>, 1s vir die

frikAner Ol)Voedkundig, 1 lkundig, n godsdienst1g-n~s1on 1

die e ondste, net soos die t lle 1 .. ngel edium kole v n NAt 1

die so dst ts vir ons ~n else med burgers.

Di skoolstryd in NAtf'!l het 'n krisis bereik m t die ~ nt~sting en v rb~okkeling VRn die onigste ·wee A.frikennsme-dium- Hoer ole 1n· 1 "t~l, ne.Aml1k die Port N~tt11lse Hoerskool

te Durb n en die Voortrekker-Ho!rskool te r1eterm ritzburg.

D1 e s tryd het ver 1 tot •n bree punt ( lim. ks) gekom toe di ou rver nigin, Vf'ln !1i et e 1 tzbtll'g n die J'~tf.llsa Ak 1ekom1 t APn die b gin v n di hu1dige skooljq r ingegry? hat om die voortbest~ n VAn die Voortrel:ker-Hoerskool t e pro beer h ndh

e.t

.

ie ge n tieke om

In die gev 1 v n die skoolstr d te Piete .ritzburg 1 k in die brosjure fge t an Pn breedvoerige st tis

-An te toon hoedAt die nuw bele1d VAn die NAtAlse o erhede die Voortrekkerskool n ntAS en rn t verloop VAn enkele

J r . ~1 l~nt doodblo 1 nie. So is dA

r

ook

n1e b_ie n dng

gewy ~n ~et 11 v n leerl1nge om AAn te toon ho d t d~Ar vo doende kl sk errutmte is in d1 Voortrekkerskool vir b"1e

eer s 650 kind rs nie.

G t lle 1s e~ee met betr kking tot die Port i~tP.l Hoerskool/ ••••••••

Ho rskoo i n Durbt:1.n en di eselfde ge olgtrekkings en lgem. ne begi nsel oos in d.1 e r;ev 1 v :n nurb~n • g ld oak v1r n1ete r-m~r1 tzburg, Duplik ... 1e v,.n gegew ns om dieselfde r sultAte

te be s ts oorbodig.

terd1e oor ig VAn one T~Al- n koolstryd in N tAl

ne

uie in rking die groot werk w m t verloop v n j re v~rr1 ts d ur sulk 11 g rn oos die Sinod le ko.mm1s 1 n

oder tuur v n die N.G. Kerk v n N.t

l

.

(nog voor

di

e

On der-w~ ko ies1e in die e.e geroep 1 } d1 erk-Uni e v n

frik

Anse

Yultuurveren1g1ngs v"n r sy sti~ting in 1917, die N!ltt lse Christ lik Vroue Ver n1g1n en .nd r o.rg n1s"ls1es

n1e

.

tr! g hlerJie vl.ugsrt'.r1f dA~rin SlAt:1 om die w. re

toe-dr g v.n snki? die· kools ryd i.n Nat 1 ll on olk bekend t e ~; .1 ~n ons hele 1 nd nu spoor net rno_d en durt tc

h d ~r an tc bou.

Ons 1nni~e d nk n • E. i,,. ?i~1 toh 11 (?1 term rt tz-burg) en d • .F •1_{! . Kruger (Durb .n) vir hulle vr1 endelike}

m de erking.

"D1 P LADY~· i

qtnl. 6 J'w1ie

(vo

ors

1t£er

1 U(

teioiiiite

,

toederta

lkon

s1 ~ t 1. )

VRO~"G'l1YDIGE STl\PP!' IN DIE S'l'RYD.

Reed op die sinode v"n die Ned. Oeref. Kerk .,,,n

~ t l te ... le at le op 15 April• 1942 is eenpsrig beslu1 t om by die Direkteur vqn Onder y en by di uitvoerende b stu r v n di N tels Provins1 le R d te prot ateer teen die nuwe beleid VAil die ond ys-d p rtement om gele1del1k suiwer Moeder

ta~l-m d1urionderr1g te 1 t verv~ng d ur 'n dubbelmed1um stels 1 w t sou u1tloop

o

p

die vern1et1g1ng v--n die Enkelmediumskole. Hi rd1 Komm1ss1e besta~nd uit di, M • • OdcndA 1,

s

.

c

.

v~n

Rooyen. D."". Laurie, v .~ . Grebe, L.N. Bo h en oud. J.J. l3oshoff sou die "besluit vnn die sinode voor di ,.,~nd~g, Vt1n di betrokk

o erh de bring en verder met vo ng Vqn die Kerk optree. "

·~t het di e J(erk d n onrustig gemA k en tot h1 rd1e beslu1t genoop? Tot op hi rd1 st dium het one in ~qtAl p r 1-lelmedium kol g h d, In so 'n kool sit die 1 erl1nge v n die t ee t edi _ in verskillende kl k mers, so t AfrikA nse leerlinge t11t so v r 1es in ~lle v kke onderrig ont ng deur

hull moedert,. l , n i .:ngelse k1nders w t l tyd so kt s w er

ond r y ontv n , deur hulle moedertA•l. H1erd1e stelsel, • •

-P ho el vol ebreke in die rkl1khe1d, 1. in i t 1 onder

eel stryd verk:ry en n jAre v n sui er ~,:~e1sm.e<Uumonderr1v. rs toep,el~ t , Die Afrik nsmedium elem nt in die t~l p r~llelmed1umskool het egter in somm1ge

Durb n n. Pi te ritzburg deur •n t dige

oter sentrums soos

r dikkar toevloe1 VP.n ~f'rik ner in N~tql en

deur

•n toenemende behoefte by di

~rrtk·1 _{er v1r die onderr1g}

_V

_An

_{sy kind}

_n

_{sy moedert11vd, sterker} en eterker g wot"d. Soseer , dAt Durb~n en \ieterr ritzburg hull e1 ~frik'l ns Fnkelmed1 umskolc gekry het. Hi erdie snelle tw1po

bewu ord1ng in ~. t .. 1 het die o erhede n1e nge -st. "n n1e. .1.oe 'n Kor ssi e deur d1 e ..::· 71n 1Ale R d Ang . tel 1s om d1 ond rwy ette v n u,,.t~l te koordineer 1n •n korte

s mev ttende et, het h1erd1e komm1es1e eensklqpe en sonder be -hoorl1ke kennis ewtn ~n die publiek, getu1enia oor die

onderwy s e v~n bel n hebbende persone en 11 ,g e 1nge in. 21 ... .

Die Kerk is egter nie aAn die slaPp gevang nie en het onmiddel-lik met •n beredeneerde memorandum voor hierdie Kommissie sy opwqgting gem.Aak deur di.

s

.c.

van Rooyen, J.Ji;. van Heerden

en L.N. Botha. Die r~nmelings en persverslae oor die bedreiging van die Enkelmediumskool het die Kerk met sorg vervul oor die

aanbevelings v~n hierdie kommissie en gelei tot die bogemelde sinodale besluit. Toe die Kommissie op 21 Mei , 1942 sy K onsep-onderwysordonansie nr. 23/42 voor hom gehad het, het di e Kerk bywyse van die vermelde deputas1e sy standpunt verdedig veral ten opsigte v~n artikels 11 en 12 van hierdie voorgestelde nuwe

onderwysoreon nsie. In die volgende hoofstuk word hierdie twee ertikels verduidelik. Reeds met die eAnv~ng v~ hierdie onder-houd het die Kerk versoek om gehoor te word in die off1s1ele teal van die lAnd, wat d·en ook die t Al is van meer as 20,000

~frika-ners wat die deputasie ven die Kerk verteenwoordig. angesien die voorstanders VAn die nuwe onderwyswetgewing deur die ver-anderde wetgewing tweetaligheid geoog, sou hulle tog seker na 30 jaer sedert die Unie bymagte wees om albei offisi~le tale te

verstaan en te spreek - en derhalwe 'n praktiese bewys lewer dat hulle dit ernstig meen met so •n kreet oor die noodsaeklik

-heid dat ons kinders tweetalig moet word. Die Kerk se tel eur-stelling was dus groot toe hierdie versoek gew~1er is es gevolg

van al die Kommissielede se onmeg om selfs in die geringste, Afrikaans te verstaan wat nog van praat. Die deputasie van die Kerk was verplig om hulle te bedien van die ender offisieie

tael van die lAnd, naamlik Engels, wat hulle den ook kon doen.

Die u1tsl g van hierdie onderhoud met die owerhede, nog voordet die verkr Agting v:=in die moedertaalonderrig in ons

Netelse skole en die geleidelike vernietiging van die enigste

twee Afrikaansmediumskole in Natal (~oortrekker frikaansme

-di tnn.skool, Pietermaritsburg en Port Nat_l frikaansmediumskool, DurbRn) wetgewing geword het, het op niks uitgeloop nie. Enige

dee daRrn is die Konsep-wetgew1ng, sonder in agneming van die standpunt van die N talse . frikaners, deur die Provinsi ale Ra d aAnv Ar en het Art. 11 en 12 van die nuwe onderwysordon~_nsie

Nr. 23/1942 v n krag geword in ons NatRlse skole.

In Mei 1942 het dte Pr~v1ns1 le R d v n N~t l hier-die onderwysordonAnaie die lig 1 Qt sien. Punt 11 v~n die or-donAns1e het Ande:rm 1 bekr~gt1g dAt die ouer die keuse moet doen ins e die meaium v~n onderrig VAn sy kind, WAArteen ~1e

Kerk in die v rlede edur1R gestrp het. M°qAr punt 12

w"

•n tot ~1 nuwe invoeging w t die geleidelike vernietging v~n M oe-d rt lmediumskole in ~ t~l beoog, WA rv n net twee

H

oer

F>kole

m t ~frik ADS s voert 1, best~~n.

vAt s die st nd unt VAn di e Y.erk?

rt. 11. Die Kerk betreur dit det di keuse v~n die medium v~n onderrig

in

rJ'ltAlse skole

nog

Altyd in di

l'Jttnde VAn

ouers gestel word. 1t is •n mistA tin in die onderwyss; 1 el ~qn qt 1. WetenskAplike opvo dkwidiges in lle besk.nfd l~nde v~n die

ereld het 1 nk reeds die beginsel Vq_n :oedertA,,londerwys '.46 v~ate grondsl g v1r lle onderwys bo die terrein VRn persoonlike meninea verhef en dit verbA~S one om nog so te moet pleit v1r dle h ndhAWing v n so 'n wetensk~plike beginsel in Nqt 1. Selfs die

. s~gbebbende Broom -komm1ss1e deur die Prov1ns1Ale R~Rd vqn

r

t l ~An. tel om onderwyss ke in TAt~l te ondersoek, onderskryt hierd1e beg1nsel in hul lywige repport (~rt. 91} vnn FebruAr1e, 193A. Tog is diP. meerderhe1d VAn die kommissie gewillig om die o er toe te 1 At om die kind se opvoeding te belemmer deur •n verkeerde keuse v n die voertAAl. Indertyd het reeds twee lede V'tn die kom:-nissie, t

.

w

.

Ds. ?r.. i . OdendPl!\l en K~pt. G.1'.. BotM

(R pport bl. ~74 - 376) gepleit vir die AfSkAfftng v"n ouerlike keuse 1neAke medium v n onderrig. Die Broome-ko ssier~pport stel v rder v~s ( rt. 92) d t bAie kind rs in N~t~l nie

onder-1g ontv~n in hul moedert ~l n1e en d t die verkeerde keuse

ver~l frik

Ansspr

kende

ou•rs

tref ( rt. 93) Opvoedkundig,

sielkundig en kulture 1 is die s,Ak VAn die opvoedin v~ ons kind rs in N t~l •n kommervolle.

ons

h t nog "ltyd gepleit

vir verpligte moed rt Alonder ye 1n ons Nat~lse skole, net soos in ~l di ~nder prov1nsies.

Ar

t

.

12, R:kende u.~t 12 Vrn die

nuw

onderwysordon~nsi At die best•~n v n die enig te twee tr1knAnemedium -ho rskole in L t, 1 bedreig (Ptete rttzburg en DurbAn) en di stigting v n ,.,nder in die toekoms verbied. bew er ons d t d.i t

'n onreg 1 teenoor die frik Anssprek nde deel van di be

-volking

.

D

ie

Ke

r

k

lo

dAt

enk

e

lm

ed1um.s

ko

le

uit

'n

opvoedkun

-dig • sie undig n god dienst1ge

oogpun

t

.

die n~tuurltkste

en g sondste 1 vir beide blt'!llke r se. Let op die vol ende

feite:

-ol ens die Bro e -komm1ss1e versl g { rt. 84/ 1 d~

r

in

1938

in

~At~l, 163 ste~tskole. Hi~rvAn

ts

108 ~ngels­

I!ledtumskole, 20 Afrtk l!l!nsm dium Ole, ter rl 35 Alb .. 1 t le b ig.

~11e nriv tskol in N~t 1 is E elam d1um. tn l llfHl w111s d~ r 272

r1 ts

ole in

d

i

e

J

ni

,

m l enkelnedit ~ole met .ngel

s

vo

e

rt-.

1.

S 100 jA r . ti 1ng v n die

,n elsmediumskote bestqP.n in ons lr,iind vtr mcer

En nou beoog hierdi e nuwe ordonAnai di.e vern1e

-nk le Afrika.,n med1 ole in ~ t 1 en verbted die ont 1kkGlinf,'!; v n sulke skol in di e toekoms. Uoe so.

Die rt1kel bep ~l d t VAn f 1943 k1nders in std.

II

.

behAl~e die tw de 1 ndst Al1 WAt nie hul huist 1 is n1e1 oak

nog 1n h rdi t~ 1 s medium. •n

A

n

der

v k moet

l

eer

.

Elk

J

·

.r s~l •n stqnderd bygeneeni ore totd die hele skool in

9 j

rr

so in er1g is. Di e keuse v"n die vAk w. t in 'n vreemdo meditmi gedoseer ord, is die prerog ti f VAn die skoolhoot,

Dit hoer n1e noodwenai elke d~g die elfde v~k te ees nie .

1 c pea gogi es

in die er kl

begineel Vte!Il moedert nlrnediumonderr1 , var l

se, kom hier in ernstige ged Ang. i t behoort

se

fa

ona

1

n

1

ste

r

v n

o

n

d

e

r

w

ys

,

mnr

.

J

.

n

.

H

of

me

yer

,

te l t sidder.

Die Kerk het ~Y st~nd Junt publiek gem~nk in die

¥erkbode v~n 30 Desember , 1942 met die volgende bea, u1t vqn d1 s1nodqle kom~1ss.1e

:-1. Di e l'erk Y1:1n N.-t 1 kqn en mAg hom nie neerle

by d1e nu e ordon nsie tneAke enkelmediumskol nie.

2. Nquqt die r·erk "ret. _. leedwese v"n h1 erd1c ordonAn-_. sie kennis geneen het, vers~ek hy die U1tvoerende

n

11td

v-.n

die rrovinsi le R~ d

ern

s

ti

g

en dringend d~t hierdie ordonPnstc nie v"n teru~erkende kr g gemAAk SAl word n1e nl. dAt d . . bestflll,;.nde enkal

-mediumskole s~l bly voortbestA n.

3. Die Kerk 11 dit gr Ag ondor ~1e ~~ndAg vrn die

U1tvoerende ~~~d bring d~t h1erdie ~frikn~nsme­

diumskole riet groot opofferi:i dl'la~r~estel 1s. en die ontstAAn d~~rv~n groat vreugde veroorsA"'lk: bet

in die hA~te v~n ouers en d1e~ene wnt d Prvoor

geywer hei, Die telenrstelling w.eit u,enoe.mde or-het 1s dientengevole, groot .

~---000--

---HOOF['TUK II.

Die Kerk se stern na tot op h1erd1e st~dium 'n stem w t roep in die wo styn. Die onde •yskomr.1ss1e v-..n die Kerk het due nou verlof gekry Vf'ln die s1nodi:ile Kommissie om nlle

bel,,_n.ghebbende ·persone in N. tnl Stll te roep tot 'n kon es te L~dysn1 th op 20 Febru,_191 1943. Hoewel die Direkteur v n

Onderwys n tAl en die vier lede v~n die Uitvoerende R~Pd

u1tgenoo1 WftS om persoonlik die gevoel VAn h 1 frik nnsspre -kende 1 ndgenote op die kongr es te leer ken, het hulle geskitter

deur hul f""les1ghe1d. V n heinde en ver het ftfgev..._nrdtges llA die kongres gestroom en is die volgende ligg me vc.:rteenwoordi

g:-1. a11e Kerkr~de en gemeentes van die Ned. Geref. Kerk.

2. iTed. Herv. of G ref. ge. entes v~n d1 '.L'r«1nSVAAlse

3 . Die Geref . Kerk.

4. Die SA "m .erkunte V"'n Yul tuurvern1gin~s.

5. Die N tqlsc Chr1stel1ke rroue Veren1R1ngs.

6. Die ! ~tnls . Onderwysersunie.

7. Die ouervereni ~1ng v--n Pie term~ri tzburg.

•n Groot _{nt~l bel n stellend s u1t lle dele Vqn}

~~nt l het die verr1s t1nge byge oon.

s sprekcrs het o ~etre

:-Dr. G. N1 en.aber,

.

r

.

u

.K.

Prof. dr.

c.

Coet11ee1 P.U.V. v1r C.H.1.;.

Prof • dr • J . de W • Keyt er O • V. ,.. • U .K •

Dr. 0 .F. Hugo• Uqrr1sm1 th.

Die volp_ndc besluite is deur die kon es gcosdr1ft1g

en un n1em ~~nv~ r:

-1. Die kongree betreur dit dot di e opvocd!ng in Jqt lse

st ntsko e steeds bele'llmer word deur die l ... nah..,_w1ng

v n die ouerlike ke se in die vnsstelling vnn di nedtum vQn

ond rr1g v.,n d.if' kind. Yol gens die Broame-verslAg ts di t

Al-t

yo

die ~frik .~ns~ ouer w~t die verk erde keuse doen met

be-treKking tot die ediu·11 v"n ond rr1~ v1r die kind. 'Ji t ts die ,A.fr1k rnerkind w~t sk d ly. f1i t word ,., .. n ·t.wee oor slllke too ge -skryf

:-( ) Omd~t die verkeerde opvoedkundige beleid v1r bA1 jnre in w~ng WAS.

(b) Omd~t dikwels die f s111te1te ontbreek het vir die ouers om di e regte keusu te kon doen.

Hi rd1e verteen oordigende kon res

drin

r

qAnhoudend

d ~rop ~"n d t hierdie mietASting in di~ Onderwyssteleel Vnn

1 t..,1 verwyder wor d en vrA n~mens meer "s 201000 ~frik't"'ns

-sprekendes t'n NAtAl die verw rping v n rt. 11 V"•n di .

nuwe

Onderwysordon nsi e }r . 2.'3/ 42.

In die plek vnn ouerlike keuse wofd bep•"'l dnt el.ke

1 erlin in ons .~t lse st ~tskole onderr1g ontv~ng daurmiddel

v n die mptcl1ke t Al

w

t hy die beste ken en ver t"~n, soo

dit 1n die nder dr1e prov1ns1es die g v l is. Hierdet~ word

d~n un1vorm1tc1t me 1 die nder provin 1·s bereik in 'n be~1nsel

~t deur kollekt1e e ervAring ~s die beste u1t ewys is.

2. Di e kongrcs neem met d1epc besorgdheid en telcur-stc ling k nnis Vf'!n die skepping in f~'ltAl vnn 'n

nuwe soort skoolbeleid soos bep 1 deur ~t. 12 vcn die nuwe onderwy~ ordon~nsie nr. 23/ 1942, WA rdeur die wetensk~plik

erkende pedAgo 1ese be nsel vnn moedcrt~Alonderrig in ernstige gedrnng kom so t mo de t ~1 kole

ot

enkelmediumskole geen

b st n meet he ni e.

Di e kongres lo dPt enkelmedium kole opvoedkund1 e, 1elk1nd1ge sowel AS godsd1enst1g-n~s1onAP,l1 die natuurregter

-,

likste en gesondste is vtr beide bl~nke r sse in Ut!1tAl.

3. Die konr.res bevind dus d~t "l e eronde w~t in a~n­

merkin , k n korn b~ die ore~n1s sie ·v,,n skoolop

voe-di~ t en gu ste 1s v~n d1e m0edert0Qls!ool of enkelmed1umskool.

4. Di e kongre dr dit op qAn ' n k~. issie v"n 12 pereone

om die ~fr1ka~nae publiek oor die s ftk

voor

tc 11 •

5. Di e kommissie sal die stenswyse Vf!ln die kongres voo

r-le ,.,.,n di· betrokke o t ori t e1 t e in !~"t 1 en ""'n Cli e minister v"n onde ys. ~~n die eerste deur •n qfgev~ord1g1ng

v n •n kommi esie v n drie en ~Pn die l ftAStP deur middel v~n 'n m o ndum.

6. Die kongres drA dit ~~n elke ~fgev ~rdi Jde en ~An die ver ski llende li ggAme At hulle verteenwoordig op om hi er die s~nk in eie omgewi ng te bevorder.

7. Jndien die vertoe nie die ~ewenste u1twerk1n het nie,

moet di e komn.1ss1e

we

e

en m1ddele ber~~~ om die uite in-del1ke verkr~ r,1nP. v~n enkelmed1umskole te b werkstelli en di e herstel V"ln suiwer moedertA lmediumonderrig vir ons kinders

in . t lse skole verkry.

e

.

Di e kongres benoem die vol _ende pS lede VAn die kom -missie met reg om boo stens twee by t e voe~;

-~ed. Geref. Kerk NAt 1 Ds. L .:~. Bothq

D s • D • fl • L uri e

ed. Herv. of Geref. Kerk v n rr"nsv,, 1 in t\oordelike

r

t i . Gerer . Kerk

Re

rv

.

K

rk

S,q~mwerk Unie

N

.

c

.

v

.

1 • A • • K. · • Spoor bond

Ds

.

F.~ .J.

v

.

d

.

Me

e

.

D

.

•

J

.

l

.

v

.

d

.

Ber~

Die predik nt ond ~

bero p. .Mnr. J . J.. Boehoff Ds. :; • ~-. Oreb Mev. ds. J.C. r-:rl nk .i1ev. . .'f . ~. 1. es Mev • • T .1 •• Eoth~ Mnr. H.J . Strauss.

Onmiddellik n di e f'loop v~n di~ kongres hat die

komm1ssie v n t.w ~1r dn. L.i,J. Bothq (LA.dysmtth; -qS voorsi~ter

"! nge ya ends. J.J . Vqn den Ber g "'s sekretqris. 'n i~UVTf.e l id is ekotlpteer in di ere on V"'.ln ~nr. n.L .. Mi tch 11 v n r·1

eter-m. ri tzburt,.

H1erd1e komnissie het beslu1t om •n

____

Ruw

emornndum

...

...,_

...

o te stel v~n bre "r omv .ng, w Arin nie Alleen ge ~ets ord di

st p t r eeds deur di e Kerk gen em 1 , m r d~ rop ewy

ord d~t die stem v~n die Kerk t ns di stem g ord het •~n

die Nnt lse ~frik•;nerdom soos op die L d1sm1 th kon es getoets. Dt11"r is op dnt die konP,re <Uep teleurr.,es tel is oor die

fweai heid vn die Direkt eur VPn Onder~ys en led v~n die

i tvoere de R t'ld op die k nires. Ori R;..ns het dt.e ·ir.em.or~nd\un behels 'n loa1ese u1teensett1ng v n die et~ndpunt v n die

~.rrikr ner in ~1 t r> l r kende .art. 11 n 12 v .. n die Nmre Onde

r-wyswett e en gepleit vir hulle veralldering teneinde die be

-'

ginsel v"'n sui er moeder·t,,1!11londerr1 . v•r orts kinders t Wpnrborg. Om di e s .k b"ie helder tc stel pl ~sons in die volg n

-e hoofstuk die memorRndum vnn die tAAlmediumkomitee VPn di

L"dysmith kon~res n die ntwoord v~n die l 1tvoerende a~~ v n die i rov1ns1Ple R Ad woordelik.

Di e memor,,ndum is be lei t deur 'n kom..."ni eai e best#llf.'Dde

ui t ds. J"

.

r

.

v,,n d n Der , mnr. J .J . Bo hoff, rmr. P.L. !1 tchell

9/

...

-en ds. ·-'•·'• Bothti. :re so-::> by die vorige ~eleantheid is

gevr~ om dle onderho •d t voer in •-ri~ nns , t ~lleen kon

tolk.

---~---000~~---~~~

~-HOOFS 'K III.

'JJ:l!lmedi um- be ... eid in N'f'llt. lse skole

nnn:-Die Hoo ed le, die Mi nister v., Onfjerwya . Mnr. J . rr. Hof'mey r .

Di D1recteur v n Onderwys, t l ,

Dte ~dm1n1str teur en lede v~n die Uitvoerend

RA d n die ~r~v1ns1~ e R~Ad, N~t~l.

~. Inl 1d1 ns:

1. Die inhoud v ·n die memor n~uui behzls diem dium V•n onderrig in N' t'"'lsa s~:olc soos bep ~1 ord

wysordon n ie Nr . 23/1942.

2. Die memorAndum is die vervull'ing v n 'n opdr g

soos gegee deur •n kongres

w

t op 20 FebrUArie,

1943

t

e

L dysm1th, N~t 1 gchou is, verteenwoor -. di gende: -• b. Dte--drie fr1k11rinse Kerke in die !')rovi.ns1e, ' t 1.

Die S1111"r.:rxcrk- rn1e V"'n ~trik·.Alltse l<ultuurve r-en1g1ngs, NAtol. c.

D

t

.

c

•

•

v

.

(~frikP. n e Vroue t 1gg in N,..t,_l) . d. Di e Helpmek ~r in N~t~l •

•

Die N t lee Onde . s V ~ r en i g1 ng ( • O ; ' • ) Hi rd1 kon a 1 s by woon eur ongev r 250 n oor di 100 off1 1 "l fgev,,_ rd1 "'d a, en 1s ont en -se~:- el1k .<11 b sliste mondstnk v n oor frik nssprekendee in N~ l .

e 20,000

Di kongres is byeen eroep n het hom u1 g spr k

oor \rt 11 en 12 v~n di e N t lse Onderwys

-ordon

nsle

,r . 23/l 42.

:3. Die kongres 1 bye ngeroep elege n d~t die

sterk t verto" g m.~k ~s deur veTteen oor

-diger v n die t'rikn. nse gemeensk p in !1 t~l en m1 luk het, nog voor die nuwe ordo.n.Ans1 wet geword het.

• :r,._ h1erd1 kongres is ui tg

noo1:-B. Inhoud.:

Ae Die Direkteur v n Onderwys 1n N t~l. b. Die lede--v,_n di e 1tvo rende He1Ad v n di

Prov1ns1~1e R Ad v n N tAl.

c. D1e pl~~ like ~rovin 1 le H ~d lid.

m t die oog d e,rop, dnt hulle persoonlik kenn1s

kon m

"

met d1 t ndpunt en gevoelens

vnn

hul

&.fr1k nssprekende medeburgers en .1. <:1t l oor h1

die ond erwys vr . _,st uk.

Slegs die rrov1ns1 le R sl16 het c1e uitnodi~ing

~ nv~ r

.n

die kon~ e, het it betreur d~t hier-di bouding v~n ges~ghebbende outoriteite in ?~tAl

rens

v~n die mees heilir,ste bel

n-ge n bul fri Ans prek nd onderd ne,

w

t hul t 1 e di siel VPn •n volk beskou •

•

rt. 11 N'1tr.1l e Onden: ys ordon$tnti1e Nr . 23/1942

-

-

-~

bep111 1 d~t di ou r k n kies in w. tter mecUum -..n onderrig sy kind geleer moet ord in on l' t~lse

skole.

(1) s gevolg van h1erd1e be leid stel d.1e

Broo e-onderwyeko issie VRS, d~t dqnr

b-·1e kinder in on 1'1,.t lse skole 1 ,

t tn die verkeerde m

dium

ond

rr1g

ontv ng (

r

t.

92/R

pport)

.

D

1

vol

end

~rtikel v~n

hul

le

r~p~ort b p~Al d t dit uitsluitel ~fr1

ns-s rekende k1 dare is in die verke r-de d1um op 1 1 word ( rt. 93) .

Di Broome

-

ond

rwy

kommissie

konst t er d•t

11/ •••••••

hulle glo in die beginsel VAn M:oedertAAlonde r-ys ( A.rt. 91) •

Die komm1 sie verklA.nr verder d t in die

getu1 nis w t hulle 1ngewin h t , sterk gepleit

.

-

...,.

1s vir die qfskn.ffing VAn ouerl1ke keuse en dqt

di hu1st~~1 die v~rpltgte voertR~l moet wees (~rt. 96) •

Di e minderhe1dsverslag

(t

.

w

.

KApt . DothA n

ds. Odend Al) v n die komm.1sste beple1t d1

self-de ( r t. 99 en ~Anh ngsel blds. 113) .

(11) On& g dit nie nodig om breed:voerig die

atAndpunt te gee v~n wetensknp11kes op

opvoedkundig g 1et1 soos D.J. S er,

Smith, Hughes W1111Ams n die beken.de pro:t. Peter--rietersen W!!tt" die- beg1nsel

v~n moedertA~londerwys s VAste grondol g

v1r ~lle onderwys b ple1t.

D1t 1s minder nodig om d ~rop te wys d~t

~lbei onderwysverenigings 1n N~t•l

(N

.

o

.

u

.

so-wel AS • • T. ~ .) moed rtf1,:.londe ys voorst.

_•

Asook ~lle onderwysveren1g1ngs in die ~nd r

dr1e prov1nstes.

{111) U is verder d~ArV~n bewus d~t Aldrie die

nder

provins

t

es

a1e

k

i

nd

se

m

edium

VAn

onderrig nie--~rh nklik 1a VAn die ouere

se keuse en ~lle kinders vot"g n wete

n-skqplik erkende beginsels v n moedertA~l­

onderwys, opleiding seniet in die eerute st~d1um v~n hul skoollewe.

(iv) Ons Ag dit e_ter vnrr oot be-l~ng om u

te ver ys n~ a1 e- s)ftndpunt v n die hu

i-dige Minister VAn Onderwys, Mnr . J.li.

Hotnreyer, soos U1 tgespree.k in ~

toe-spr~1111k 1n--a1-e PArlement en ger~pvorteer in die "N t 1

.

1tness

"

Vl'l!l 17 M~"rt 1943 :-'1ie did not believe .th t ,.ny Government

supporter·· ished to e1"1m1nqte the principle

ot

home l11tngi1qge duc,.tran. 'l1

he· object

of the Provtnc1~1 Ordin~nce he h~d

1n-t"roduoed--1n the 'l'r"nsv Al, hrtd been to

~pply th~t prino1~1e mor fully.

Hy put forw,_rd the t'ollowtng pr1nc1ples:

-1rst: EArly 4ft tuticm 1n the· 1~ngUAge

with which the pupit w~s most f mil~Ar. Second: It w~s educ,,tionqlly des1re~bl

to introduce tu1 tion. 1n t hlJ second lnnguf!l

during the

pu

t school

yeArs

.

Third:

It is undes1re~&le to introduce tuition

cehool o~reer. The

·rr

nsvA

1 OrdibAnc

ot

1911 provided th t the home l"ngu ge nu t b6 the medium of 1~struot1on up to

Std. 4. He thought th-t WAS educ t1011Ally

sound."

Ono r B 1 tot iv h t ons p, nsetoon dqt :-(. } D1 t in ons I ~t lee skole die t:f'rikn

fl!ns-sprek nd kind ts

w-t

s gevolg VAn die

onderrig d

ur

•nm dium. ly.

t

ve

rke

rd

is 1

(b) D1t spruit dtrek uit die on etenskApl1ke,

onped . o 1ese, begins 1 oos v.,sgele in ~rt. 11.

(o) Die ngelse kind kam n1e in die minste in g dr ng ni •

{d) lle

moontlike

etuienis, op oedk'Wldig aow l

s ndersins, steun die beginsel v n moed r-t

lo

nd

rri

g

.

r.ien die ~frikCJ"n sprek ndes in N tA 1, WAt

enkel

n

fllll

en ek delik ge·tref ord

deur

.u-t

.

11 n op ie h1erd1e

Art

lle n 'n n~delige

toep aa1n0 in dte pr ktyk het, ord nou g

evl'ft:-dqt h1erd1 nrtikel ver nder ord sod t die

m· d'tum VAn onderr1g VAn Allu k1nders 1n--ons-· tAlse skole 1 ees die ·~ptelike t~ 1 WAt tty di be te ken en verst,. n,

-·aooe

di t in die

~nd r drie prov1ns1es die gev"l is. Hierdeur

word un1torm1te1t met ~t dib n~er prov1ns1es bereik en-·•n beginsel Q nv ,.r wnt d ur kolle k -t1ewe

erv

ring s die beste u1t~ewys i s.

( on

res besluit

N

r

.

lJ

rt

.

12 V60n di e Nuwe O:ide ysordon~n i e Nr .2'"A/1942.

H1 rd1e etge i n:.. b pn~l d!!lt

v

n

r

194!3 kind

rs

n std. 2 bah lw die tw ed 1 ndst -.,1, w t nio hul buistA~l is nie, ook nog 1n

h1erd1e

t t'l AS

m

edium

,

'n A.nder v k moet leer. Fllce j "rs 1 'n st.nderd by~ane

skool so 1n~er1g 1 •

word totdAt die he 1 '

13 / ••••••

rd1e nuwe bel id br1~g die w tenslo'plik

--rkend p d gogi s begtnsel van moedert

Al

-ondorr1g in ernstige gedr,..,n&.t•

(1) Onder B.t tot 1v word •~ngetoon d, t

moedertA~londerrig onontbearlik is v1r

dt skoolkind.

m.eru

1

t volg d~t self die dos

vnn en v~k 1n std. 2 de r •n vreemd medium

noodlottig is Vir di kind.

(11) Dre kind mowt reeds die tweec!le t~~l ~ v

~ nleer--sodAt bierdi e ekstrA lAS om nou e

nog boonop •n Ander v~k in hi" rd1 tw ede tetil

WPl!\rmee die kind nog woeg;~ ,-s m um·· "te le r die po 1 1e VAn die ki nd nog n-,.gl1ker ~Ir.- Di t is

r

noodlottig vtr Oie ~frik~nnse kind, mAqr utter

noodlott1g vir die F:ngel e kind, vtfr. l in di

groot stede 00 DurbAn n r1eterm_ritzbur • w iql"

die oor"rJeg nde Engelse oll'.gewin~?; die kennis V"'ll

-*'f ik,-1,_n V"llU. <Ue ; ngelse k:i nders u1 ·ers onbe -vred.1gend m.11\Pk.

Di t "n noodlotti ~e fout~-om d 1e t t•e1:e t~nl ~s medi um vnn onderrig te gou ~·n die ekoolkind op te dring.

(111) Die t

Al

is di v~strApplek v n-~1e v

r-st~nd. D1e verst~nd ontw1kke1: Alleen

m.et- «1 behu1-p vi.n di t~111l. -1ne tnnl is <lie

k n"Al W~Arl ngs die gedAgteg~ng vwn 1e ~ !J""

stroom. wn die ed~~tes moet 'n k~n~Al he

W~Ar-1~-ng hulle tot u1 t111g-1com. 1·n d"'~rom is die

t ~1 so 'n be1Angr1ke ~spek 1n die ontw1kkel1ng vr.in die verstnnd. Ae d:1p,r

n

1

:;

u

•n

dubbelrcediU'm.-onderwys ts d.w~ • onderwys deur 'n dium w~t n1e di moedert 1 is n1e, vind d~...,. •n-·spl1 t-sinF, in di~ &ed~gtegAng VAn die kind pl~~s, WAt

absoluut nf'ldelig 1s v1r ay ontw1kkel1ng. Dit bring

vertrft ng in die ont ·t.kkel1ng Vqn di kind. Dit

v

roor ~~k

v

,rN

Ard

denke.

(1V} Qn kry 'n ger AdbrA"kt e t~r>l deur "je -~dubb 1

-mediumonderwys en di.t lei tot •n oorh '1St1ge

poging tot tweet~lighe1d.

Die boo te ontw1kkal1rrp; bereik c.H-e kind

~nneer hy hom toele op die t~;l ~t hy ~~n sy moe

-d r s. knie geleer het. ons str~e 1 tog die

hoogs~e en besie ont i ~elin~·Tir ons kinders en

tweetttlit;,heid 11!' bal"ngrik • m,, r nie hootdoe l ni t:1.

.

·-

-

·

Ins 1tserl nd r dri e tnr lAn~s mek r st-.,,n, wor d die .#ind .rs nie dri t~le geleer n1e,

m t\r elk'e kind kry ond rrig in leg sy e1e

moedert"«11l. F.n d1e sw1 t .. . rse volk 1 s tog een VAn

d1 eg te volk 1n !urop~.

( ) ~ di -skooloplei in .) is die t"'~lvr•"getuk

,.,s sod ... nig v.,n rundumentl!le bel111ng en bete

-ken1 • Die t&~l is die grondsl~g en m1ddcl vir

dilJ skoolop~ i t- ~ voetUng, en sonder cUe nodige·

-t "lb heer k,.n die k1nd-·llle f§41e1e t>ntwt-kkeling .,,,.n g ~es n ver~t nd deurm .. ,.k ni. e: d1 e t.n 1 1 tog

die grond Vfl\Il die :nens se ~eesteslewe • die

medium v"'n y verst !!!tntlel11qf-geestel1ke ont-W1kkel1ng; die mens k~n -11een d1nk 1n en det.r

die t~ 1. D ~r is •n 1nn1ge

v

erbAnd

tu~sen

die tA,.lbeheer en ons ged"gterykdam en ryphaid.

n,.,

.

.

r is dus net een m1ddel WM'trdeur die kinif"-ot>gevoe<f

k,,n-en

moet

word

.

s;y

f

oedert1'1n!'"'. ' ·" ·

{vi;

stuk.

Hulle

weet

""lm"'l • teorette en ekspe

ri-ment eet"'; d.~ t di e deeglike beheer V~'ll een t!!!ql

onmisb"'"'r 1e vtr die gesoncle ver·$t~nd.el1ke

ontw-1kkel1'Ug V-:'.P die kind. Onderwys en- ·op-"V"oed1ng. vAn dl"e k1nd in E:n deur een t~~l is

dus ' n onmiSbF>re VOOt'Wn~r~le Vil' d1 '. oelioorlike

ontwikkeltng

.-n

vorm1ng v~n dte kind •

.l.~n-·di.e '*nderk!ttnt at~"'n d.1 t onwrik.b~!ll>r v s

d~t twee t~le ~1e ver t~ndelilur-en geestel1ke

ontwikk ltng v~n die kind vertrP""g• Dit geld

-v

rflll die denkontwikkeltng voen die kind. Een -t~lige kinders blyk die meert'l.ere te wees V'-'n

twe"'t~lige kinders tn men1ge o-p!fig. ver .. 1 in die s 1werhe1d en 61epte v~n hul t~·lkenni en hul

denke.

··llle ki nd rs leer ·deur d{, ede:rt"'r>l

beter 11'9 deur •n ~ndel'.' tr.i..,l. D1t is die

be-v1ndtn v n Owen EdwArds

0¥

die "Imper1el

EOuc~t1on

Oo

ii?

er

'

n

oe" v"'

n 9

!1

:

din the Welsh peAking dtstrict s. it is

not too mueh ta s~y thqt the· newer ml!!thod .. -ot

tl!~Ohing by mei=inS Of home 1Ang\1A86 hAS

2_r~Ct1-0ftl ly doub~d t'be efficiency of the sohoois.

n-R.F. ,Alfred Hoern:\; .. , kom tn 1927 tot die sloteom

:-"nt,

t

•n l!~ngels kind op ,,n P:ngelsmed1umskool •n voorsprong bo die Afr!'lc1'l .. nse k1,nd op d.ieseH'de

skool.

or

.

om dit •nders te se1 d~t dit .'n be -l emmertns 'ts om op skool ond'erwys te kry in 'n voertt~,.1

""''t

n.i e die hu1stet~l i s nie'•

(v11)

D

i

e gebru

l

k

v~n

•

n

vr

eemde

voert~~i

v

er

-ooranftk oo'k ~l die

.kf

n

d

er$

Olli1£UnstI!e

geestesiioudinf~•

·

S

oos

:

6no

p

!et

endhe1d. 'belqngeloosheio, onn~tuur11k­

nel!

.

-geb:rek

all':ln

§3 ePt elike, f,r1.,she1<! SOOS:- TrtH_,gheid1

verm.oeidheid. ··

N~delig~ seinoeds,toest~nde;.- Skuhei d, sk~"'mte,

fyttgevoeligheid

en

ver~1

'

n

gevoel v~n mindcr

-WA"'rd1ghe1d.

C.F'. Stni dt:- "'£he use of -- foreign men1um in school -.tfecie!-·tiie .m.errt~l developemen i'!lnd tt1ought

or

the

itrdi Vidu1•di

rt

C"'"U$6d :---1n~ iteuti

1n

1 lf$C}i: Of interest•

fAtigue, unnl!ltUrPlnesa ~n~ 1 t preventeo the s_preAd

of culture to the le s educated class •11

(viii)

Onderwys deur middel van die moedertaal

voldoen aan die mod.erne opvoadkund1ge grond•

ro~l:­ Dit gaan van d.ie van clie van die van die van die

bekende u1t na die onbekende.

konkiJete na die abstrakte.

emp1r1ese na die ras1onele.

besondere na die algemene.

enkelvoud na die saamgestelde.

Geen ondorwys kan gesond wees wat n1o rekening hou mot die grondvere1ates van die modern• opvoedkundige

metod nle. En 'n onderwys deur enige and.er medium

as die moedertaa i. is 'n verkragt1ng van al die geson•

de le ens- en opvoedingse 1se.

As

to

(1.x) Een van die belangrikste a rgumente teen enkel•

med1umonderr1g en ten gunate van h1erdie nuwe

beleid van Art. 12 is die sogenaamde 1deaal van twee•

ta11ghe1d. D1t ord naamlik beweer dat die enkel.me

-d1um

or

suiwer moedertaalonderrig. die jeug van ons

volk nie tweetal1g maak nie.

Gestel dat tweetaligheid wel 'n houdbare opvoe•

dingaideaal is. dan bewys die ond.erwyspraktyk nog dat

die Engels van die Afrlkaanse kind op die Afrikaans•

skool n1e noemenswaard1g alegter is as die Engels van

1_{n Afrikaanse kind op} 1_{n Engelse skool n1e. Ona laat}

daarby buit rekening dat die Arrikaana van •n Afr

1-kaanse kind op 'n Afrikaanse skool var bater is as

die Afrikaans van die Afrikaanse kind op •n Engelse

skool.

ar tweetal1ghe1d 1e tenslotte tog geen

op-voed1ngs1deaal n1e. Geen kultuurvolk van enige stand

het nog ooit so'n id aal v1r homselt gestel nie.

In ons tweetalige land moet elke kind tog wel

·die and.er a mptelike taal aanleer en d1t geekied tog

met sukses in alle staatskole volgens die vere1at 1

van die Ma trlkul aie Raad.

Dit word bewys deur: ·

a. Die resultate van die Vrystaatae leorlinge uit

Afrikaans enkelmed1umakol wat die hoogta•e gemid·

delde punte in Engels behaal het in d1 Unie 1n

die tr1kulas1a Eksamena toe hulle nog aan daar•

die eka deelgeneem het.

b. Van die studente in die Un1vers1te1t Bloemfontein

wat tog m eaal kom ult die Vrystaatae Afrikaans

enkelmed1umakole wat Engels neem ae hootvak vir

die ad. 1s 80

%

Af.rikaatiasprekend. N1emand

neem 'n vak v1r die graad op Un1versiteit as die

skoolopleiding in daard1e vak n1e grond1g was n1e.

(x) Die Unie-wet, Art. 137 gee reg aan die stand.punt van su1wer moedertaa!o:iaerrls. file wet vorm Tn

srondalis

v

n

taa~lykheid van

die

twee

Hoof

Eurof!se

raeae

In

Sufc!-Itr~ en

hlerdfe

nasionale

gelyki'ie1

kom

alleen tot sy reg as

di

lfrlkaansapi:ekende In Natal ook toef:liiat word om In. ons

la

talae staatskole sulwer

moe-der

ea

loilderrl

g

te

vlnd

vrr

s

y

kind

.

Na.men~ die Afrikaanssprekendes in Natal word nou

evra dat Art. 12 van die Nuwe Onderwyaordonnaruaie No.

23/1042 verander word sodat suiwer moedertaalonderrig in

alle v kke in one Natalse skole kan heratel word. (Kon s Be luit No. 2)

A l'IWOORD VAN UITVOERENDE RAAD, NATAL, OP MEMORANDUJI

AT DEUR

nm

TAALMEDIU -KOMITEE OOR DIE ONDERWYSBEIEID

VAN NATAL VOORGEI.8 IS.

(1)

Onderstaand sin is 'n beknopte aamevattlng van die

Te.o.lmed1umkom1tee se stand.punt soos in sy mem

oran-dum vervat: " ar t eetal1ghe1d 1s ten slotte tog geen opvoedingsideaal nie. Geen kultuurvolk van nige st nd het no ooit ao 'n 1deaal v1r homsel.f gestel n1e."

t d1t a uitgangspunt betoog die kom1tee dat d1e on•

derwysbele1d van Natal vorkeerd is en dat die poging om tweeta lige bur~ rs vir die to koma te lewer deur albe1 tal op 'n vroe stadium op skool te gebru1k "die verstan•

delike en geostelike ontw1kkal1ng van •n kind sal vertraal Voorta betoog die Taa lmed1um.-kom1tee dat "die Un1e• et,

Art

.

137~ r g gee aan die atandpunt van ulwer moedertaal• onderrig • Aaook dat 0

d1e ret die grondsl.ag van ta lge• lykhe1d v n di twee Hoot-Europese rasse in Suid Afrika vorm en hi rdie nasionale lykheld alleen tot sy reg

kom as die A.frikaansaprekende 1n Natal ook toegelaat word om in ona N talso staatskole su1wer moedertaalonderrig

te vind vir sy kind."

(2) Die Adm1n1stras ie ks.n met n1e een van h1erd1e argu• ment akkoord gaan n1e. Inteend.eel, met betrekking

tot die grond etlike pos1s1e het die Su1d-Afr1ka Wet

elegs vir die gelyk regte van die twee amptelike tale voors1en1ng gomaak. Die ~et maak geen melding van moe-. dertaalond rrig n1e. In Natal het d1e gemeentelike voor•

reg, wat d arsdeur Su1d-Afr1ka bestaan het totdat d1t by wetg-w1ng van d1 prov1ns1ale rade van Transvaal, Kaap

-land en Or nje

Vry

taat, eggeneem is. bly voortbestaan.

Die ouer se

reg

om

te

k1es w tter

a

mptelike tasl as

medium van onderr1g gebru1k moet word, is in ere gehou. Toe di ander Prov1ns1es wetgewing begin aanneem het om

orderrig deur die moedertaalmerium verpligt nd te maak,

het die provtnsle tal in 1916 'n ordonnansie aangeneem om ouerl1ke keuse ta bewaar. Die fiatalse

Onderwyaordon-nansie van 1942 het h1erd1e eeue-oue reg van die ouera

slegs by hernuwing vaagele. Onderr1g deur die moederta l•

medium is ter nie hierdeur belet n1e en waar daar 15

kindera gevind kon ord, ontvang hulle onderrig deur

medium van hulle moedertaal as dit die keuae van hulle ouers 1a.

gemik b hoort te wees om die k1ndera so toe te rue dat

hulle in v rhoud1ng tot hul vermo die volste aandeel 1n

alle ver k1llende landsbedrywighode le.an neem; en die grondver 1ste 1n· 'n land met t ee tale 1s dat hplle twee -talig moot woes. As d1o kinder a n1e in die skole

twee-tal1g kan word n1s. ds.n het die kol nie daarin geslaag

om hull vir die l enastryd to te rus n1e. Bulle 1a

halfgeleerd. U1t die staanspoor is hulle gek:niehalter.

Die d ure van dle staat d1ens, wat aan ao'n groot gedeel•

t van ~i blanke bevolking werk verskaf • is vlr hull

. gesluit. Op hand.els- n nyw rh ldsgebled• sal hul

een-taligheid altyd vtr hulle 'n remskoen wees. Die aanleer

van die and r ampteli.A:e taal wat 'n makllke en eftekt1ewe

stadium vGn hul vroei skoollewe behoort te wees. sal jaar

na jaar moeil1k r word. Opvoeding wat 'n kind ae vermol

om sy b sta n te vind so aa n bande le. is 'n nasionale

m1sda d.

(4) Pr sl hoe erg die k1nders se skoolonderrig in die

and.er a mpte11ke taal gestrem is, of d1t nou 1n

Natal of elders is. blyk du1delik ult die volgende uit

-treksel van di Staatsdi nskowni s1e se verslag oor 19411•

{Vertal1ng) "Betrekl1k min rekrute, of hulle nou Engel sprekond of Afrikaanaspr kend 1s. kan op •n.

voldoe:ide kenn1s van die t eede ta l (watter van die twee dit ookal mag wees) aanspraak maak •••••• Dlo m este van die teenswoord1ge rekrute ••••• ae kennis van die een of ander van die twee amptelike tale 1s by 1nd1enan ming erg gebrekk13. 'n Roi

standaard van tweotaligbeid kan n1 aan die e1nde

van die skoolloopb an verwag word n1e. maar die werkllko prestasie op h1crd1e geb1ed skiet ver kort by di wat s redel1ke verwagt1ng beakou lean word

as die beglnsel van absolute gelyke behandeling

van die twee tale groter rkennlng van die land e

onder"cvy stel.4el sou gen1et. Sulke kwalifiks.sie

kan t die grootste gemak en doeltreffendhe1d op

akool behaal ord maar as toereikerde tasil1te1te

ontbre k, sit d1t di nuweling in die diens onnodig

terug en word verw aenl1k1ng van die ideaal van 'n erkl1ke t eetal1ge ataatadiena nog moe111ker

ge:maak."

(5 ) Dle vorskaffing van "t~r 1kende f'as111te1te" op

skool kan slegs op di iebru1k van die t eede taal

as omgangsmedium s1nspeol. Ieteenstaande teoretieae

argumente om die teenoorgestelde te bewys. het die Natalee onderwysdepartement -met die opvoec1ng van du1aende

Indilr-klnders, wat u1t lu1tl1k deur medium van 'n nmptellke

taal ond rrig ontvang. bewys daarvan gelewer, dat hul

opvoed1ng n1e daaronder ly omrede hulle nie onderr1g deur

die moedertaal-mer1um ontvang n1e. Die meeste Indilrkin• ders het geen kennis van en1ge van die amptelike tale

wanneer hulle akooltoe gaan n1eJ en aanges1en hulle u1t

ver klllend rasse stam en versk1ll nde tale praat, kan min onderwyaers al die klndera 1n hul kl.a.a 1n hul onder

-sk ie tale aanspreek. Tog 1s d1t algemeen die ondervinding

dat Indl r k1nd ra 1n die laagste atanderd in 'n akool

waar hull slegs 'n amptel1ke taal hoor. daardle taal na

se ma nd gt1g geno

s

is om die lesse van die klas te verstaan.

(6) Oorspronkllk was die oo erk van d1o Natalee

Onder-ysstel 1 om f s111te1te te vor kar wat di kindera

in ataat sou stel om s.lbei tale magt1g te word. Gedurende di o rate 15 jaar na Uni w e die poa1s1e verward. Totdat

d1e w t op "Off 1c1 le T len van de Un1e" met di be paling

dat d1 woord "Holl.and e" 1n rtikel 137 v n d1 Suid Afr1ka Viet "Afrikaans" 1nslu1t, in 1925 aang neem is, 1s N derlande

gedoa er; nadat da rdi wet a ngeneem is, 1s Afrikaans in

di pl k etel, n Nederlands gest k. K1nders wat bulle

ople1d1ng gedurend d ardie eerate 15 jaar n Unie ontvang

h t, onderv1nd vand g 'n groot agterstand. D1e taalch os

1s pa 18

J

ar g lede be 1nd1g. Dosente in Afrilalanae

le sstof h t maar ngsa m b kikb ar geword. ed.erlandae onderwy era wae n1 nood.wond1g goe1e dos nt van .fr1kaana

nie. By booordeling van die voorultgang van Natal •oet t

hlerdie felt rekening g hou word.

( 7) 01 H t lse Onderwys Dep rtement was hom altyd at rk

b wua v n die·nood aaklikh id daarvan om kindera

de gl1k twe talig te ak. Aanges1en d r in t 1 een

koolrad is om voor te skryf ·

w

t ter onderwysera aange te 1 mo t · ord of om di ontw1kkel1ng van di onderwpbeleid t toelnvlo d nie. was ay atrowe in h1erd1e rigt lng 1n die v rl de noo1t deur pol1t1eke beweginga van en1ge aard be•

lem. r n1•• Die Depart nt was in ate.at om heelwat andag an die pr kt1eee ay v n onderrlg te "7 • en het tot die v ste gevolgtrekking g kom dat doeltreffende tw etaligh 1cl

l gs moontlik 1a as albe1 tal o.a om.gang med1 gebru1k

word. Di oo r van die Nuwe Wat lse Onderwyaord.onnans1e

was om die tout van di v rlede t verhelp en om te

ver-s ker d t di kind rs die and r taal vroegtyd1g gebru1k n

aodoend d.urcnd hul skoolloopbaan in wese tweetallg

word. amat di and r ampte 11ke t al meer al eme n 1n

di kole g bruik word,, en die kind ult •n twe talige gesin

kom en albe1 t le v rat an, sal die strydvraag van moeder

-taal-ond rr1g kl arblykl1k van ondergesk1kte belang word.

(8) D1o felt dat skol kla rblyk11k in gebreke gebly het

om burgers te lower wat deegllk twe tal1g is. was die bew egr de w arom die Nat ls Adm1n1str s1e Art. 12 v n die Natalse Onderwysordo ne1e 1n 1942 e.ang neem h t.

noemde Art. bepaal dat elkl kind 1n St nderd 2 die ander

taal, benewena d1t a vak te l er, elke dag v1r 'n balfuur moot •gebru1kn en dat h1 rdie pro edur jaurl1.ks tot

'n

add1a1onele at nderd u1tgebre1 moet word. t and.er woorde die kind word geloer dat dlt 'n lewende taal 1s. Meester•

skap van 'n do 1e taal sooa Latyn of Gr1 ke, at alleon

ult 1_{n b k geleer n word, stel die le rl1ng nog maar net}

in tnat om ander boeke in daardie t ale te lees J ma r 'n mod r ne ta 1 n, wat meer is, 'n ptelike taal van hlerd1e

1 nd, 1e die mldd l tot ged gtew1 eling tusaen lewende

persona n en van die eersto ver istes by die doaering

hiervan 1s om die leer ling t laat beset• dat by sy kennia onmidd 11k kan ge'bruUt. V1r die leerl1ng v 1 d1t u1ters

moe111k om di ta l vlot te leer pr at of om die 1d1o te

b meester a hy nie in 'n omgewing geplaaa word wa r hy

die t a 1 kan boor n gobruik daarv n aa ddel tot die

opdoen van ken.'11s ken le r b s .f n1e. In die val van

b&.1o k1nders. sowel Engelssprek.end (sooe 1n Durban) a

A!'riks.anseprekend (soos 1n die kle1ner p ttelandse dorpe)

1a h1erd1 omge ing af'wee1g. Di ordonnans1e is g m1k op •n pog1ng om die nod1₀e omgewing by die skole te sleep. Die ordonnans1e 1a nou r eda langer s tw alt and.a v n

kr g. en blykena die verslag van dieg nlie wat vlr die

to pa.esing da.arv n verant oordel1k 1 • waa die "gebrulk"

van d1o ta l vir 'n h lfuur per dag in standerd 2 'n uitm.unt nde sukses.

voortspru1t dat "h1erd1e nuwe bele1d die wetenskaplike

erkende pedagogiese beginsels van moedertaalonderr1g in ernstige gedrang bring." U1t wat reeds geee ls, blyk

dat die beleld wet nskaplik en pedagogies gesond 1a.

Taal 1e slags die middel tot •n doel, en die aanleer daar -van baat einlg an dit n1e gebru1k word n1e. Die ordonnan• sie reserveer 'n halfuur per dag wae.r1n d.ie leerling kan

besef dat sy twoedo taal 'n nutt1ge middel is om kenn1s op te doen, en waarin by nog ll'.eer geleentho1d hat om hom

in die gebruik daarvan as spreektaal te oefen.

In

h1erd1e

verbarrl is die vak self nie van belang n1e : d1t kan

mus 1ek of kuns of enige ander ve.k wees, want d1e vs.k is

sle "S die aambeeld waarop taalmeesterakap gesmee word. Da r ls dus geen bedreiglng van die voertaal nie en ook

word danr geen vordere las op die kind geplaas nie, want d.ie doel 1 nie om daardie halfuur 'n vak te doseer nie,

masr om die kind a.an die gebruik van die ts.al gewoond te

maak en om hom te leer om d1t t~ verstaan.

Natuurlik is dit onmoontlik om b1nne •n kort

bestek op alle punte wat in die memorandum aangeroer 1a, te ant~ oord. Inteenstell1ng met die memorandum se teor13 en alge ne be eringe, het Dr. E.G. lherbe op grond van die toetsing van etllke dui&ende leerl1nge u1t ·alle soorte

skole 1n Su1d-Af:r1ka, as volg bevind

:-(Vertaling) "D1kwels is aungevoer dat die

gebru1k van die tweede taal as medium die kind se "vakke kennls" de£1n1tie! laat ly, hoe el d1t

v1r die t eede taal self bevorderlik mag wees.

R1erd1e bewer1ng 1s beslis weerle in die geval v n t oeta11ge skole, waar die u1tslae 1n die

gewone vakke deurgaans beter is as die wat deur leerl1nge in eentalige skole behaal is •••• •• " 13 September, 1943.

HOO.FSTUK @.

FINALE BESLUrr VAN DIE

AKB IEKOMITEE.

Soo~ kan begryp word was die ntwoord van die U1tvoe•

rende Ra~d teleurstellend. Die ~aalmediumkomitee was nie

eneU om verder met die outor1te1te te onderhnndel of om n noukeurige weer1eg61ng te gee van die antwoord van die

Uitvoerende Raad n1e. Die tyd v1r verdere onderhand.eling

was verby. Die aandae word egter bepaal op twee punte van hulle ant oord.

Onder punt 5 lees ons: "Nieteenst ande teoretiese

argu.mente om die teenoorgestelde te bewys, het die Natalee

Onderwys Departement met die opvoeding van duisende Ind1 r

-kinders, wat u1tsluitlik deur middel van 'n amptel1ke taal onderr1g ontvang, daarvan be »ya gelewer, dat die opvoedlng

nie danronder

l

y

omrede hu1l0 n1e onderr1g in die moedertanl mec'i 1.u.m ont vnn£ n.1e. Dte meesto Ind.13rk1nders

het go: konn1 va.1 en1G van eds ampt el lke tal wanneer

hulle akool.toe aan nle; t o-:- 1s dit a lgemeen die onder. v1.nd1ng det Ind13rki.nders i n die laagste standerd tn d.1e skool, aar hullo slege 'n ampteli~ taal hoor, daard1e taal na ses maande magt1g gon0$g is o~ die lease van die

klao ta veretaan."

Hierdie oorde v.-em 1 van teoret iese steli1nga en onbewos gevolgtrekk1nga. Dis 'n teoret ieae atell1ng om te be HL·r dat d1o opvood1ng van du1Rende Ind1irk1ndera in

:rntal nle daaronder ly, orodat hulle u1tslu1tl1k deur

medium van Engels onderr 1g ontvang n1e. Watter wetenakap• like toeta is daar oo1t in h1erd1e ops1g u1tgevoer?

Tot watter hoogte en 1ntellektuele bekWaamheld sou h1erd1e duisende Indi3rk1nders n1e gekl1m het aa hulle onderr1g

ontvang het in die Indiese d1alek 11'&.t hu.lle hu1staal is nie? :aarom sal duisendo Engelse kindertjtes

ee

opvoed1ng t otaal geruineer word as hulla. sooe die duiaende

Ind11r

-kinders ln N~ al, ook deur medium van en van die amptelike tale u1tslu1tl1k onderr1g ontvang. en die elag deur Afl'i-kee.na? Toe h1ard1e merkwaard1ge argument van die owe:rhede onder die aandag van een van die Indi~rleiers op o nder-wysgebiod gebr1ng i s. het hierd!e Ind 1&r-onderwyser van

jare onderv1nd1ng en hoof van een van die grootste. ataa

t-a kole in Nat 1 gese:

-"Vra d1e owerllede hoekom cla.ar ta l le van pr1vaat

i.nd18rokolo in .~ tal 1s, aar du1 ende Ind18rklnder dour med "ur.i vBn een van die Ind1 rts.le onderr 1g ontvnng."

f lu1 tor na die woorde wat u1t die mood vac. •n Indiese

opvoodkundi ·e kom

:-"Ek ls een van daardie persone wnt glo d t 1nd1en opvoeding lets werkl1ka moet wees, dan moet d1t op natuur like wyee met die lawe van d1e volk

at dlt w11 opvood. verbind weos. D1t waa nie die geval met di or:d.erwysstelsel wat oms sedert die m1ddol van die 19d eeu ontw1kkel hat n1e. Die gevolg oor die algemeen is rampapoedig. Ek

is daarva . oortu1g dat die meeste van h1erd1e

gebr ke sou vermy kon gew es het a ons vol.hard het Ol'Jl on 1e tale as media van

n

oir

onderwya te gebruik... 'n At osfeer van onnatuurilkhe1d omhul die erk at 1. ons opvoed1nge1nr1gt1ngs

gedoen word. 'n Vree~del1ng sou one metodes van

onderwya dwans t ot bu1tenapor1ghe1d toe v1nd. Ity-ou b voorbeeld die b lagl ike tone~l aanskou van 'n - oep Ind.1es seun Yrnt onderr 1g 1n hul land ee g skieden1s ontvang deur middel van 'n taal wat n6g hul moedertasl la, n<lg die van die ond rwys r

e'

n

.

La.at ona onsselt" een oomblik 1n daard1e besooker se pl k stel en ons eerl1k fvra

of absurdite1t oo1t verder kar. g an. Opvoed1ng

vat op so 'n kuna t1ge v1yse verkry word, kan noo1t d1 lewenekrag word nt dit behoort te weee n1e.

"'k hui: er om te dink waa.r Japan vandag sou g etaan het

a

s

hy sy taal net so onpatrioties en

ormatuur-llk behandel het soos one oor ons taal opgetree het; of Engel.and aa hy aou toegelaat het dat La.tyn die enlgate medium van onderr1g gebly het"•

· naer punt 8 van hull~ e.nt :roord l es one :

"Die ordonnans1e (Art .12 !,!o. 2··/ 42 ) 1 nou reds langer aa twa.a.lf ande van krag en blyke 1e ·1er lag van di gene

wat v1r di toepa sing daervan vorantwoordelik 1a. was dle

"gebru1k v n die taal vir 'n ha.l!.uur per dag ln stand rd 2 'n uitnruntend.e suks s".

~oe kan b , eer ~ord dat die nuwe wetgew~ w t ears in

Febru.ar 1e l 43 van toepass1ng g maak 1 4l16t die openin van die skole, re ds 1n ugustus 194~. langer as twaalf maande

van kra • wa13, m t die Jul1emnandvaktlns1e tuasen1n, gaan all

v rst nd te bow • Korrekte b rekening bring dit op 6 ande

en om so 'n opvoedh.illld.lge e ~- per 1 nt 1n ao 'n korte t.ydb6st k te toets, is alleon die prerogat1ef van die U1tvoere:nde Raad

van die Provlnsie van Natal.

In ondcrroude wat ons ge~ ad het met talle van o)l)Qerwy ors van

stand rd 2 klaaec, h t d1t geblyk dat h1erd1e toepe.ssing van

Art. 12 alles b halw 'n u tmuntand.e ukses wa 1n die pa.ar

maande t verstryk h.t.

BOO STUK 5.

BEK.NOPTE OORS IG VAN DIE STRn> TE

P IE'l'Ef• tA.R ITZ BURG

MET BET EK.KING TOT DIE VOORTREKloot-HOlftSKOOL E DIE 0 .N.O.

l . OROEI:

DEVI AARS KOOL.

(a) I1 die jaar 1923 1 Af'r1 ana d1umklaase in P1otermar1tzburg gestig maar as onder•

afdeling verbond asn •n Eng l mediumskool.

(b) In Augustus l 27 is die hu1d1ge Voortrakker•

Hoirskool gebou (tot 1937 bGk nd aa die

Afr 1kaans- d 1umskool).

(c) Tot 1937 was die aantal leerl1nge op d1e rol

minder as 300. Daarna hat die antal leer

-linge met gemiddeld 100 p r ja r a n egro 1 tot 1942 too d1e 800 merk bereik 1s.

(d) Van tyd to tyd is de put& 1ss geatuur na die

Ondertrysdeparte.:nont

n/or

di Oitvoer nde

Kom1tee om ts vra dat grotor klasruimte voors1en

moet ord; by dr1s versk1llende geleenthed e 1a

die b taande g bou ook u1tgebre1.

(e) Aan die begin van 1943 het •n d.eputaa1e die

1tvoerende Kom1tea weer geapreek en na •n vr1end like ontvang 1a belowe om op die mariete van die eaak in t gaan; gean mald1ng ia deur

die Uitvoerende Komitee gemaak van •n analag op

die Enk•l:med1um-skool ni •

EERSTE AANSLAG 1 In Junie en weer 1n. Augustus 1943 1a ult , betroubare bronne vern em. dat die at la~ A in1 tr 1e b sluit het ( ) om die a kondlre

klaa e van die Voortrekk r -H rskool te v rwyder •

di a uns in t lyf by Harward Sekondire Skool,

en di dogt s by Ru el Boirekool (albe1 Engels•

med1 1 )

(b) dat di Voortr klt9 r •

H rs ool dan by Std. 4 sou ophou.

Aks1 -komitee wat deur die

l ongre t Ladysmith b noem 1s, het

ill w l 'n ond rhoud ehad met di

Ultv om1tee. D1 deput ale h t die plaaa•

l1k sit (kyk aanb.ange l A) pertinent onder

uie 01 oor Komitee ae and g gebr1ng. Die

Ad.mini tr teur het ontken dat hy lets van die plan

g w et h tJ Die Dir kteur v n Onderwys, w t a n

-we 1g a , kon die pl.an nle ontk n n1 •

4. 01) ' G .., OGnm TOT OPLOS. I ;a: Vert

s

.

6.

n lOV ber 1943 het die

le lede van d 1e vorige

D putaa1 1e U1tvo r nde Komite to

ont oet. lt nls n veront ard1g1ng

van di af va r 1gd oe hulle verneem dat hull

g ro p as om di U1tvoerendo AOmit e ae vonnia oor die Voortr kk r-Ho r kool te vern em, en nie

om t die Ultvoerend~ Kom1t e die s k te kom b pre k nie.

Di Vonnie h t g lu1: ( ) Di Adm1n1strateur het b luit d t di kwot v n di Voortr kker-Ho rakool

6 O l erling sou we a,

· (b) die hu141ge a ntal

(800) aou t la lmat1g vermlnder word tot 660

deur (1) en be inn re (kl a l) 1n 1944 toe

t

la t ni , (11) geen klas II 1n 1945 en, 1nd1en

nod1g, g n Std. I 1n 1946 nie - totd t 650 b re1k

is.

(c) die ldua ultgealote b g1nners sou 1.n 1944 'n Atrikaa nemed1um aekaie

vorm by die Boomstraat

w

ar kool, vamr r hull

t et di b ginner v n 19 5 1n 1945 na die

par ll 1-medi kool in Roberts g sou gaan.

~~~I~N~G: Op 10 D mb r op 'n oed bygewoond.e

v rg d ring van ouera, bet •n departe

-ntele af sant gepoog om die ou l,'8 to oortu1 dat

d1 On erwyade rte nt in di bel.ang van die

Afri nerk1nd. gehandel het. IIy 1 uitgelag n d1e

verobtw rd1gde ou rs bet die volgende onbeatrede

re ol 1 en

m

:

"D1e Arr1 anaspre nde ouera

an Pieter 1tzburg prote t r ten aterkste teen

dle d1akr1mlnaa1e te n d1e Afr1k ner-k1nd, en eis vir die Afrikaner- ind 1 a lfdo regte en voorregte

t die Eng lsapr nd ~ind t P1etermar1tzburg

geh1et - nl. 'n Afrik ansmed1um Bewaarskool.

a

.

Dia frikaans pre kende ouere weier beel.is om hull•

~ind rs na di .. r . l med 1um Bo~m 'traa. t Bewanvs kool e 8 t UlJr • tt

Di Dagbestuur bet

akr1ftel1k di.e vol

-~enrte voorstelle ~oen:

a) dat •n a.parte prtmere Afr1lm.e.named1umskool

gebou wot-d di'

(b) d t Boomstra t BAwaars kool aa1. die Afrik nera

O()rhanf.tig word,. df"

(o) dat d1e St_ tus Quo gehandb af word en dat die

nod1ge fa 111teite by dle Voortrek' r-Bolrskool

vorskaf word, en dat geen l erlinge uitgesluit ord n1e.

H1erclie blllike e1se ts eonder mear van die hand.

gewy •

~-D_:~_' ----·-~~nr.ADERIN : Die Dagbestuur V!ln die Ake1o-ko

-m1tee ·en die Ouerveren1g1ngbestuur

bet op die middag van 24 Janus.rte 1944 vergader om die toest n t b spreak. In die aand van 24 Jann•

ar1e wRs d1 So p eka r van die Stadhuis ~tampvol van Af'rikanere om deel te ne&m aan die beraadsla

-~ings. lJaar 1 d1e volgende 'beeluite geneem:

(a) Die ou rs protesteor teen die d1skr1r.a1na le

t en die A r1kaanse kind en we1er beslis om

hulle ndere na d1e Boomstra.a.t Engelsmed1um -ko 1 te stuur, waar hulle 'n mlnderheidsgroep Gal vorm onder · •n eentalige Engelssprekende

hoof.

(b) Die ouera etm11• •n deputasie beataande uit

d1. Erl nk (P1etermar1tzburg) en Both~ (Lady• smith) na die Fer te Minister ta Kaapstad om on lOe1e aa k v or bom te ple1t.

Op die more van die 8Prste skooldng van 1944 (25 Januarie) is 66 l&erlin op die sypu dj1e

voor die Voortrekker-r! r kool to .gnng gewoter en di leerling n ul1e ou rs h t in optog gestap

na die Boot., traat- -rksaal, u:A.t e.s voorlopige

skoollokaal sou di n.

M

vv.

Ds. Erlank en B.t . Mitchell lan het opg tre a& le erkra •;t~.

bet ds. Botha,. voor ltt:~r van die nuwe c .~.o. Bewo.arskool geopen.

en me .. • Chrissie

Op plegt1ce wyse

Akeiekomitee. die 10. Yfil!_ LA'!_LN DE PUT S IE: 01) 7 Pebr'\lar1e 1944 het die deputaa1•

na gener al Smut • versla gedoen voe

'

n

st~m

vol

atndhuia.

(a) Onverr1gtersako moe hullt!t terugkeer . Di ge

-r al het sy hande 1n O?'l8kuld . was deur die

hele aaak 'n prov1na1ale a ngeleenthe1d t

m ak. Hy het d1t nie as •n akending van sy

b lorte a J.l die ker.k, d.at be t ande Enk elme-d1umskole ongeskond · aou bl7~ beskou n1e•

}. aton Nichols is die Afrikaner ae grootste

vr1and, so bewoer hy. (GelagJ)