Braille_Biologie_VMBO_GL-TL_2017_TV1_aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2017 TIJDVAK 1 VMBO-GL en TL BIOLOGIE

Algemeen:

 Bij dit examen hoort een tekeningenband.  Uitwerkbijlage vervalt.

 De meerkeuzevragen worden aangegeven met 'meerkeuze' achter het vraagnummer.  Aanpassingen in het correctievoorschrift (vraag 6, 11, 20, 22, 29 en 30) zijn achterin

geplaatst.

EXAMENOPGAVEN titelblad

 Zin aangepast: Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. = Bij dit examen horen een bijlage en een tekeningenband.

 Zin aangepast: Voor elk vraagnummer staat ... = Achter elk vraagnummer staat ...  Onder deze zin is tekst toegevoegd:

Let op: de meeste vragen zijn open vragen. Als een vraag een meerkeuzevraag is, dan wordt dat aangegeven met 'meerkeuze' achter het vraagnummer.

blz. 2

 Afbeelding vervalt.

 Vraag 2: tekst aangepast (verwijzing naar uitwerkbijlage vervalt): Vraag 2: 2 punten

Nijlpaarden hebben veel ontlasting. Een groot deel van deze ontlasting komt in het water terecht en wordt daar afgebroken. Daarbij ontstaan voedingszouten die gebruikt worden door organismen die aan het begin van de voedselketens in het water staan.

Organismen worden ingedeeld in consumenten, producenten en reducenten.

a. Tot welke groep behoren de organismen die de ontlasting van nijlpaarden afbreken? b. Tot welke groep behoren de organismen die aan het begin van voedselketens staan?

blz. 3

(2)

Vraag 4 meerkeuze: 1 punt

Bloedstolsels kunnen ook in bloedvaten ontstaan, zonder dat er een wond is.

Een bloedstolsel uit een beenader komt met het bloed in de longen terecht en veroorzaakt daar een verstopping van een bloedvat. Op de weg vanuit de beenader naar de longen is het bloedstolsel door het hart gekomen.

enz.

blz. 4

 Vraag 5: tekst aangepast (afbeelding vervalt): Vraag 5 meerkeuze: 1 punt

Misselijkheid tijdens een rit in een achtbaan ontstaat door overprikkeling van het evenwichtsorgaan.

Welk orgaan geeft informatie over de positie van ons lichaam door aan de hersenen? A de halfcirkelvormige kanalen

B de gehoorbeentjes C de oorzenuw D het slakkenhuis

blz. 5:

 Vraag 6: tekst + correctievoorschrift aangepast (afbeelding vervalt): Vraag 6: 1 punt

Vanuit het evenwichtsorgaan worden tijdens de rit in de achtbaan impulsen naar het braakcentrum in de hersenen geleid. Dit braakcentrum zorgt ervoor dat je overgeeft. Wat is de naam van de knijpende beweging in je slokdarm die ervoor zorgt dat je de inhoud van je maag uitspuugt?

blz. 6:

 Laatste zin in kadertekst boven vraag 9 aangepast: De kleurstof bevindt zich in de vacuole van bloemcellen. = De kleurstof bevindt zich in een blaasje, gevuld met vloeistof, in een bloemcel.

Wat is de naam van het blaasje waar zich anthocyaan bevindt? A de vacuole

B de celkern C het cytoplasma D de celwand

(3)

blz. 7

 Kadertekst boven vraag 11 aangepast:

Vrouwen met het syndroom van MRK hebben geen baarmoeder en geen vagina. De vrouwen hebben wel een clitoris en schaamlippen en in de puberteit ontwikkelen de borsten zich normaal. Vrouwen met het syndroom van MRK kunnen wel moeder worden met hun eigen (normale) eicellen.

 Vraag 11: tekst + correctievoorschrift aangepast (afbeelding vervalt): Vraag 11: 2 punten

Waar rijpen de eicellen zich bij een vrouw?

blz. 8

 Afbeelding vervalt. blz. 9

 Vraag 16: tekst aangepast: Vraag 16 meerkeuze: 1 punt

Een onderzoeker meet het zuurstofgehalte van het bloed in enkele bloedvaten van de grote bloedsomloop.

Wat kun je zeggen over het zuurstofgehalte in achtereenvolgens de slagader (1), de haarvaten (2) en de ader van een orgaan (3)?

A (1) daalt, (2) daalt, (3) daalt B (1) stijgt, (2) stijgt, (3) stijgt

C (1) constant, (2) daalt, (3) constant D (1) constant, (2) stijgt, (3) constant

blz. 10

In de familie van Sammy komt taaislijmziekte voor. Haar beide ouders hebben geen taaislijmziekte, maar Sammy zelf wel.

a. Wat is het genotype van Sammy? b. Wat is het genotype van haar vader?

blz. 11

(4)

De levenscyclus van een plant bestaat uit vijf stadia: 1. zaad

2. kiemplant 3. jonge plant

4. plant met bloemen 5. plant met vruchten

 Vraag 20: tekst + correctievoorschrift aangepast: Vraag 20: 1 punt

Waar haalt het zaadje in de bodem zijn energie om te groeien vandaan, als er nog geen zonlicht op kan schijnen?

blz. 12

 Vraag 22: tekst (verwijzing naar uitwerkbijlage vervalt) + correctievoorschrift aangepast:

Vraag 22: 2 punten

Glaucoom is een oogaandoening die veroorzaakt wordt door een te hoge druk in het oog. Hierdoor raakt het netvlies aangetast en worden impulsen uit het oog niet meer goed doorgegeven. Een andere aandoening van het oog is een cataract. Bij een cataract wordt de ooglens troebel. Iemand met een cataract ziet daardoor minder goed.

a. Wat is de functie van de ooglens? b. Wat is de functie van het netvlies?

blz. 13

 Vraag 24: tekst aangepast (afbeelding + verwijzing naar uitwerkbijlage vervalt): Vraag 24: 1 punt

Urine bestaat uit water en afvalstoffen. De hoeveelheid water die de nieren uitscheiden, wordt geregeld door het hormoon ADH. Dit hormoon wordt gemaakt door de hypofyse. Als de hypofyse minder ADH-hormoon maakt, zal er meer uitscheiding van water plaatsvinden door de nieren. Maakt de hypofyse meer ADH-hormoon, dan wordt uitscheiding van water minder.

Naar aanleiding van bovenstaande informatie doet Nasrine twee uitspraken. Neem onderstaande twee uitspraken over en zet erachter of de uitspraak juist is of onjuist. 1. ADH komt via het bloed in de nieren terecht.

2. Een toename van de hoeveelheid ADH heeft tot gevolg dat de nieren meer urine maken.

blz. 14

(5)

Vraag 26: 1 punt

Naar aanleiding van de informatie hierboven doet Roel twee uitspraken. Neem onderstaande twee uitspraken over en zet erachter of de uitspraak juist is of onjuist. 1. Inenting met het vaccin tegen runderpest is actieve immunisatie.

2. Het verzwakte runderpestvirus heeft antigenen die gelijk zijn aan antigenen van het normale virus.

 Zin in kadertekst boven vraag 27 aangepast: Het diagram laat de resultaten ... = Tekening 1 laat de resultaten ...

 Afbeelding = tekening 1

 Vraag 27: zin aangepast: Uit het diagram blijkt dat ... = Uit het diagram in tekening 1 blijkt dat ...

 Vraag 28: zin aangepast: Leid uit het diagram ... = Leid uit het diagram in tekening 1 ... blz. 15

 Vraag 29: tekst + correctievoorschrift aangepast: Vraag 29: 2 punten

Leg uit waarom een vrouw onvruchtbaar is als haar eileider is afgesloten.  Vraag 30: tekst (afbeelding vervalt) + correctievoorschrift aangepast: Vraag 30: 2 punten

Er is sprake van afwijkend sperma als het sperma minder zaadcellen bevat dan normaal, als zaadcellen een afwijkende vorm hebben of als ze niet goed bewegen. Ook de

samenstelling van het zaadvocht heeft invloed op de vruchtbaarheid.

Welke twee delen van het voortplantingsstelsel van de man maken zaadvocht?

blz. 16:

 Afbeeldingen vervallen. blz. 17

 Afbeelding vervalt. blz. 18

 Vraag 35: zin aangepast ("drie" toegevoegd): ... onder andere de volgende

gedragingen vertonen. = ... onder andere de volgende drie gedragingen vertonen.

blz. 19

(6)

Thalassemie is een erfelijke ziekte van de rode bloedcellen en wordt veroorzaakt door een recessief gen.

Een vrouw zonder thalassemie en een man met thalassemie krijgen vier kinderen: drie dochters en een zoon, Stef. De zoon Stef en één dochter hebben thalassemie.

Is Stef heterozygoot, homozygoot dominant of homozygoot recessief voor thalassemie? Of is dat uit de gegevens niet af te leiden?

enz.

blz. 20

 Kadertekst boven vraag 38 aangepast (tabel vervalt):

Floor en Roos onderzoeken de vertering van voedingsstoffen. Ze vullen vier

reageerbuizen met water en voedingsstoffen (eiwitten, vetten, vitamine C en zetmeel).  Vraag 38: tekst aangepast:

Aan de inhoud van elke buis voegen Floor en Roos enkele druppels jodiumoplossing toe. De inhoud van één van de buizen kleurt donkerblauw.

Welke voedingsstof zit in deze buis? A eiwitten

B vetten C vitamine C D zetmeel

In elke buis wordt maagsap toegevoegd.

In welke buis zal de voedingsstof worden verteerd? A in de buis met eiwitten

B in de buis met vetten C in de buis met vitamine C D in de buis met zetmeel

blz. 21: geen aanpassingen

blz. 22

 Afbeelding boven vraag 41 vervalt.

(7)

Vraag 43: 1 punt

Enkele biologen onderzoeken bij ornaat-elfjes het zanggedrag van vrouwtjes en hun jongen in de broedperiode. Meteen na het uitkomen van het eerste ei wordt een moeder van haar nest gehaald en op het nest van een andere moeder geplaatst.

Plaats van de moeders tot het uitkomen van het eerste ei: - moeder P in nest P

- moeder Q in nest Q Wisselen

Plaats van de moeders ná het uitkomen van het eerste ei: - moeder Q in nest P

- moeder P in nest Q

Zullen de jongen door hun pleegmoeders gevoerd worden? Leg je antwoord uit.

blz. 23

 Vraag 44: tekst aangepast (schema vervalt): Vraag 44: 1 punt

De biologen doen een vervolgonderzoek om te bepalen of het zingen van de speciale melodie door de jongen erfelijk is of aangeleerd. In dit vervolgonderzoek wisselen ze de moeders van nest voordat de zangperiode van de moeders begint.

Plaats van de moeders bij het leggen van de eieren: - moeder S in nest S

- moeder T in nest T Wisselen

Plaats van de moeders tijdens hun zangperiode: - moeder T in nest S

- moeder S in nest T

De biologen noteren of de jongen na het uitkomen van de eieren door hun pleegmoeder worden gevoerd.

enz.

 Vraag 46: tekst aangepast (verwijzing naar tabel in bijlage vervalt): Vraag 46: 2 punten

In informatie 1 staan gegevens over de voedingswaarde van honing. Het gegeven over de hoeveelheid water in honing ontbreekt.

Hoeveel gram water bevat 100 gram honing, uitgaande van de overige gegevens? Leg je antwoord uit met een berekening en bereken de hoeveelheid in één decimaal nauwkeurig.

blz. 24

(8)

Omdat bijen niet op dit type bloem afvliegen, bestaat er ook geen honing van deze plantensoort.

Leg uit waarom bijen niet op dit type bloem afvliegen.

 Vraag 49: zin aangepast: In de afbeelding van informatie 2 geeft het cijfer 5 ... = In informatie 2 geeft het cijfer 5 ...

blz. 25

Wat is de uitwendige prikkel voor het dansgedrag van de bijen? A de nectar in de bloem

B de koningin C de andere bijen

D de hoeveelheid zonlicht

Als een bij iemand steekt, zullen andere bijen in de buurt hierop reageren. a. Wat is volgens de informatie de uitwendige prikkel voor die andere bijen? b. Wat is hun respons?

BIJLAGE

titelblad: geen aanpassingen

blz. 2

 Informatie 1: laatste zin aangepast: In de tabel staan gegevens ... = Hieronder staan gegevens ...

 Tabel = opsomming:

Voedingswaarde van honing per 100 gram: energie: 1290 kJ eiwitten: 0,4 g koolhydraten: 75,5 g vetten: 0,0 g water: ... g overig: 0,9 g

(9)

De organen van een bij zijn: 1. hersenen 2. slokdarm 3. bloedvat 4. honingmaag 5. trachee 6. hart 7. middendarm blz. 3

 Informatie 3: afbeelding vervalt. blz. 4

 Informatie 4: geen aanpassingen.

 Informatie 5: afbeelding + tweede alinea vervalt (Als het voedsel dicht bij het nest is, ... van de zon het voedsel te vinden is.)

 Informatie 6: geen aanpassingen.

AANPASSINGEN IN CORRECTIEVOORSCHRIFT vraag 6 (maximumscore 1) 1 pt (darm)peristaltiek vraag 11 (maximumscore 2) 2 pt eierstok(ken) vraag 20 (maximumscore 1) 1 pt zaadlobben vraag 22 (maximumscore 2)

1 pt a. scherp (omgekeerd) beeld op het netvlies 1 pt b. omzetten prikkel/licht in impulsen

vraag 29 (maximumscore 2)

2 pt De spermacellen kunnen de eicel niet bereiken. vraag 30 (maximumscore 2)

(10)