September 2019 1
Opvoedings- en onderwijsbehoeften
Oplijsting mogelijke maatregelen fase 0 en 1 Fase 0/1: Ruimte
- Kleine klasgroep
- Vaste plaats gevisualiseerd (stoel, bank, kapstok…)
- Aparte werkbank, met schermen naast en/of achter de bank - Prikkelarme plaats, op afstand van andere lln
- Specifieke plaats in de klas (dicht bij lkr, dicht bij deur, vooraan…)
- Prikkelarme leeromgeving (versiering beperken, didactisch materiaal enkel zichtbaar tijden desbetreffende les, opgeruimd- sober…)
- Plaats van materialen aanduiden met foto/picto/woordkaart - Refter: vaste plaatsen
- Prikkelarm aanbod tijdens pauze (stille ruimte) - LO: aparte, rustige plek om zich om te kleden - Geen materiaal op de bank leggen
- Aangepaste verlichting
Fase 0/1: Tijd
- Overgang tussen de lessen structureren
- Daglijn met picto/woorden (individueel of klassikaal) - Weekplanning met picto/ woorden
- Structuur door dagelijkse vaste routines - Overgangsobject
- Veranderingen aankondigen - Voorspelbaarheid in dagverloop
- Verloop van een activiteit/opdracht visualiseren ahv stappenplannen
- Afbakening van tijd: gebruik time-timer/zandloper voor afbakening van werk- of spelmomenten
Fase 0/1: Communicatie
- Communicatie ondersteunen met SMOG gebaren - Visueel systeem om hulp te vragen
- Keuzemogelijkheden beperken
- Visualiseren van woordenschat op klasniveau (materiaal, woordenlijst) - Woordenschatmap of persoonlijk woordenboek
- Woordposters maken van aangebrachte woordenschat - Kleurensysteem voor zinsbouw
- Pre-teaching van woordenschat tijdens lessen - Visueel vertelschema of vertelkaartjes
September 2019 2
- Visualisatie via foto/picto/woordkaarten
Fase 0/1: Werkhouding
- Maatregelen ter bevordering van de concentratie (hoofdtelefoon, loopruimte geven in de klas, bewegingstussendoortjes ahv opdrachten, wiebelkussen, zitbal, tangle,…)
- Afwisseling in speel- en leermomenten
- Ondersteuning op het vlak van ordenen en plannen
Fase 0/1: Opdracht/ onderwijsaanbod
- LO: geen prestatiedruk, opdrachten zonder winnen/verliezen - Korte opdrachten
- Aanbieden van leerstof met veel herhaling - Controle na korte (deel)opdracht
- Korte pauzes tussen opdrachten
- Markeren van opdrachten, duidelijk begin en einde van oefeningen
- Prikkels beperken in bladspiegel: geen tekeningen, werken met afdekblaadje, enkel oefeningen die gemaakt moeten worden
- Alle oefenblaadjes volgens zelfde lettertype/ opbouw
- Aantal oefeningen beperken: blad per blad of oefening per oefening werken - Gezamenlijk leeraanbod beperken, vooral individueel verwerken van leerstof - Enkelvoudige opdrachten aanbieden
- Opdracht in kleine stapjes aanbieden - Functionele opdracht
- Leren dmv doen, handelend lere - Leren dmv voordoen-samen doen
- Variatie in aanbod en verwerking van opdrachten beperken, werken naar analogie - Leerstofdruk beperken
- Nood aan cognitieve uitdaging/ uitbreidingsleerstof
- Aangepast lesmateriaal voor slechtzienden (goede contrasten, vergroting, kleuren, leesloep…)
- Ontwikkelingsgerichte feedback (product en proces) - Meer tijd geven voor een opdracht/ toets
- Visueel stappenplan/ geheugenmap gebruiken bij opdracht en toets
- Compenserende maatregelen voor lezen (leeslat of afdekblaadje gebruiken, gebruik voorleessoftware, toetsen mondeling afnemen, in apart lokaal toetsen, …)
- Differentiërende maatregelen voor lezen (niet luidop laten lezen, kortere teksten, aantal leestaken beperken, …)
- Compenserende maatregelen voor spelling (gebruik stappenplans/
afschrijfkaarten/letterkaart, spellingscontrole gebruiken, voorleessoftware, schrijven beperken door te laten verwoorden/verkort schrijven ipv hele zin…)
September 2019 3
- Differentiërende maatregelen voor spelling (zinnendictee
vervangend door gatendictee, kortere spellingtoets, bij meerkeuzevragen laten nummeren ipv overschrijven…)
- Compenserende maatregelen voor wiskunde (gebruik strategiekaarten/getalkaarten, hulpmiddel rekenmachine/ tafelkaart, vingertellen aanleren, analoge klok vervangen door digitale klok…)
- Differentiërende maatregelen voor wiskunde (minder oefeningen, geen
schattingsoefeningen of puntoefeningen, voor cijferen blad met ruitjes, voorgeschreven cijferoefeningen…)
Fase 0/1: Instructie
- Verloop van een activiteit/opdracht visualiseren ahv stappenplannen - Eenvoudige en korte instructietaal
- Naast klassikale instructie ook individuele instructie (mondeling of visueel) - Instructie dmv voordoen
- Verlengde instructie (begeleide inoefening, verduidelijken van opdrachten en instructietaal, ondersteuning bij het toepassen)
- Herhaalde instructie
- Instructie laten herhalen door leerling - Visueel stappenplan (afbeelding of woorden) - Schrijfrichting visualiseren
- Opdrachten voorlezen
Fase 0/1: Ondersteunende hulpmiddelen
- Fluovestje tijdens speeltijd owv wegloopgevaar - Gebruik van didactisch hulpmiddel
- Aangepast lesmateriaal voor slechtzienden (goede contrasten, vergroting, kleuren, leesloep…)
- Werkbank met schuin werkvlak
- Aangepast schrijfmateriaal (potloodgrip, altijd potlood, …) - Voorleessoftware
- Gebruik pc met spellingscontrole - Zakrekenmachine
- Braillemachine
Fase 0/1: Pedagogische maatregelen
- Nood aan fysieke begrenzing (stoel met leuning, gareeltje, triptrap…) - Nood aan overgangsobject
- Duidelijke gedragsregels en afspraken, gevisualiseerd op alle plaatsen - Een consequente gedragsaanpak
September 2019 4
- Gedragsondersteunende picto’s, visualiseren van gewenst gedrag
- Afspraken rond een spel of activiteit worden vooraf met de leerling besproken - Verduidelijken van (onverwachte) veranderingen
- Speelplaats: aanbod van spelmateriaal en begeleid spel - Fluovestje tijdens speeltijd owv wegloopgevaar
- Geen prestatiedruk, opdrachten zonder winnen/verliezen - Klassikaal beloningssysteem
- Gebruik van ontprikkelmateriaal (tangle, stressbal, snoezelmomenten…) - Mogelijkheid tot ontladen van motorische onrust
- Communicatie van gevoelens (gevoelenskaarten, gevoelsmeter, stressmeter, frustratieschriftje, …)
- Aandachtspunten worden gevisualiseerd
- Snelle en directe feedback op zowel gewenst als ongewenst gedrag - De leerling heeft een buddy in de klas en/of op de speelplaats - Een vaste time-outplek binnen/buiten de klas
- Een vaste rust- of vluchtplek afspreken bij elke activiteit - Individuele gesprekjes bij leerkracht rond welbevinden - Bespreken van conflicten en gedragsalternatieven - Nood aan ontprikkelmomenten
- Keuzebord voor spelactiviteiten in de klas/ op de speelplaats
- Ontspannings- en weerbaarheidstechnieken aanleren (yoga, Sherborne, Rots&Water…) - Verhogen van inzicht in zijn/haar mogelijkheden en beperkingen
- Stimuleren van een realistisch zelfbeeld en toekomstperspectief - Aangepast individueel beloningssysteem/ gedragskaart
- Klasexterne time-out bij zorgteam
- Afspraken bij grensoverschrijdend gedrag rond gebruik prikkelarme ruimte
- Klasexterne begeleiding bij zorgteam/leerlingbegeleiding (psycho- educatie, sociale vaardigheden, emotionele vaardigheden, reguleren van emoties)
- Klasexterne ontprikkelmomenten - Aangepaste regeling refter - Aangepaste regeling speelplaats
Fase 0/1: Opvoederspresentatie
- Positieve basishouding (relatiegebaren, (h)erkennen van problemen, begrip, nabijheid) - Positief gedrag constant positief bevestigen
- Permanent aanmoedigen
- Consequent handelen volgens regels en afspraken - Ongewenst gedrag negeren
- Leerlingen aanspreken op hun gedrag, niet op hun persoonlijkheid - Nodige emotionele en relationele ruimte bieden
- Geen fysieke aanraking bij conflict/ woede-uitbarsting
September 2019 5
- Fysieke geborgenheid geven (knuffel, hand geven, nabij blijven)
- Geen oogcontact eisen
- Kordate en rechtvaardige aanpak
- Gids in de dagelijkse structuur en bij nieuwe ervaringen: duidelijkheid en veiligheid bieden - Leerlingen niet verplichten om op commando te praten, tijd geven om te antwoorden of
laten kiezen uit meerdere antwoorden
- Aangepast taalgebruik: beeldspraak, woordspelingen en abstract taalgebruik vermijden of extra toelichten
- Gebruik van korte zinnen met enkel de essentie
- Meer tijd geven aan leerling om opdrachten en instructies te verwerken en te antwoorden - Persoonlijk aanspreken van leerling, eest aandacht laten richten voor de boodschap gegeven
wordt (ahv naam zeggen of luistercue)
- Extra motiveren en nadruk leggen op de talenten/ succeservaringen - Gesprekjes met leerling rond welbevinden
Fase 1: Didactische maatregelen
- Remediëring communicatie en taal door logo - Remediëring motorische ontwikkeling door kine - Remediëring door leerkracht
- Dispenseren van bepaalde doelen, opdrachten of taken
