Met het oog op de leerling
De leraar als vakdidactisch onderzoeker van de eigen praktijk
Siebrich de Vries | Lector Vitale Vakdidactiek| 15 november 2019
Vrije Universiteit Amsterdam/Peter Valckx
Het hedendaagse onderwijs bevindt zich in een omslag
van leraargestuurd naar leerlinggericht onderwijs.
Stelling 1
https://eenvandaag.avrotros.nl/item/leraren-en-leerlingen-voor-maximum-aantal-per-klas/
Vormen van personalisering
Doelen van het onderwijs
Inrichting van het onderwijs
Nationaal
Noordelijke regio
leraar
De omslag naar leerlinggericht onderwijs in deze complexe en dynamische context
stelt hoge eisen aan
de vakdidactische bekwaamheid van leraren.
Stelling 2
Vakdidactische bekwaamheid
Vakdidactiek
Vakdidactiek avo Didactiek leren van beroep mbo
De ontwikkeling van de vakdidactische bekwaamheid vereist een omslag van
‘traditionele nascholing’
naar vormen van ‘netwerkleren’
Stelling 3
Leren van leraren in continuüm
basis gelegd
persoonlijk leerpatroon
ervaren starter
in opleiding
vakdidactisch
bekwaam
‘Traditionele nascholing’
Schoolzakelijk.nl Schoolenveiligheid.nl
Lessonstudynl.nl
• Lessonstudynl.nl
Lessonstudynl.nl
Hoe leren ervaren leraren?
Individueel, actief, niet-lineair, langdurig proces Theorie
Interactie Doen
Erover nadenken
Theorie
Interactie
Doen
Didactiefonline.nl
Reflectie
Hoe leren ervaren leraren?
Theorie Interactie Doen
Erover nadenken
in combinatie, langere tijd, inhoudelijk samenhangend met schoolbeleid:
effectief voor ontwikkeling van vakdidactische bekwaamheid
Transformatief leren
Leren in netwerken of PLG’s
Kennis in de
dagelijkse praktijk
Leraren zelf eigenaar leren
Regelmatig bijeen
Gezamenlijke leervraag
Onderzoeksgerichte activiteiten
Opbrengst: kennis over denk- en leerprocessen bij leerlingen Focus op leren
leerlingen
Een specifieke vorm: Lesson Study
Onderzoekscyclus Eigen
onderwijspraktijk centraal
Gericht op
vakdidactische bekwaamheid
Ontwerpen van onderwijs dat men zelf met leerlingen uitprobeert
Focus leerproces leerlingen binnen eigen vak
Opbrengst: kennis over denk- en leerprocessen bij leerlingen
Rechtstreeks verbonden aan eigen onderwijspraktijk
Wat zegt onderzoek?
• kennis, inzichten op gebied van vakinhoud, (vak)didactiek en pedagogiek
• inzicht in leren en denken, leerbehoeften van leerlingen
• onderwijsgedrag, leren van leerlingen, school
• bevordert verbondenheid en solidariteit met collega’s verbetert vakdidactische bekwaamheid
levert vakdidactische kennis op
Hoe zit het met aanstaande leraren?
De opleidingsschool Friese Poort- NHL Stenden is een samenwerking tussen ROC Friese Poort, Lerarenopleiding NHL-Stenden.
FC-NHL Opleidingsschool
Groninger Opleidingsschool
School of Education
Drie uitdagingen
• vooral gericht op klassenmanagement en werkgedrag van leerlingen
• begeleiding vanuit school vaak meer gericht op welbevinden en klassenmanagement van student
• studenten leggen zelf over het algemeen weinig relaties tussen kennis en ervaringen opgedaan op de hogeschool/universiteit en hun praktijkervaringen
Authentieke leertaken
vakdidactische kennis toepassen in complexe, echte, open situaties:
1) studenten onderzoeken kritisch denken en leren van leerlingen 2) studenten experimenteren met opgedane kennis in lessituaties
op stageschool
3) studenten en ervaren collegadocenten gaan met elkaar in gesprek over onderwijs
Mogelijke vormen
• Design Based Education (DBE)
• Lesson Study
– uitsluitend studenten
– of aangevuld met ervaren leraren / lerarenopleiders
Wat zegt onderzoek?
• ontwikkelt de vakdidactische bekwaamheid vergelijkbaar met ervaren leraren
• weet de aandacht van de studenten te richten op vakdidactische aspecten van de les
Leerproces in Lesson Study
Wat hebben (a.s.) leraren daarvoor nodig?
• motivatie
• leerlinggerichte opvattingen
• zelfvertrouwen
• onderzoekende houding, reflectie- en onderzoeksvaardigheden
• vaardigheden om samen te werken en om met elkaar het gesprek over onderwijs te voeren
• doorgaande ontwikkeling
• in curriculum:
– opvattingen
– zelfvertrouwen
– onderzoekende houding, reflectie- en onderzoeksvaardigheden – vaardigheden om samen te werken en om met elkaar het
gesprek over onderwijs te voeren
Lerarenopleiding
De omslag naar leerlinggericht onderwijs met vakdidactische bekwame leraren
vraagt van (opleidings)scholen een omslag naar een lerende
schoolcultuur.
Stelling 4
School ingericht op lesgeven
School met een lerende cultuur
Betrokken schoolleiding
Structurele zaken:
Tijd
Tijd maken
Het de tijd geven Ruimte
Professionele ruimte
Culturele zaken:
Betrokkenheid Samenwerking Ondersteuning
Visie
Regelt structurele zaken Ontwikkelt leercultuur Opvatting leren als PLG
• professionele schoolcultuur
• hogere mate van betrokkenheid en enthousiasme
• collectieve gevoel van kunnen vergroot
• bevordert leren van leerlingen
Wat zegt onderzoek?
• aard van het onderwijs
• professionaliseringsaanpak
• cultuur op scholen
transformatief leren
Drie omslagen
• Praktijkonderzoek door studenten:
vakdidactische bekwaamheid
• Praktijkgericht onderzoek:
vakdidactische bekwaamheid
vakdidactische kennis
wetenschappelijke kennis
• Databank
• Advisering, opleiding, training
Het lectoraat Vitale Vakdidactiek
Het lectoraat Vitale Vakdidactiek
• Expertisecentrum Vakdidactiek voor het avo
• Expertisecentrum gericht op de ontwikkeling van beroepen en vakmanschap voor het (v)mbo
• Onderwijsnetwerk Noord Nederland (ONN)
