geonieuws
maandblad van de mineralogische kring antwerpen v.z.w.
41(9), november 2016
In dit nummer:
Boekrecensie: Harz
Bay of Fundy, Nova Scotia, Canada
Kaftfoto's
Stilbiet-XX op chabaziet, Wasson’s Bluff, Cumberland Co., Nova Scotia-XX. Beeldbreedte ongeveer 2.5 cm
Deze pagina
A) In situ chabazietkristallen tot 2 cm
B) Natroliet-XX (diameter 3 cm) op analciem-XX.
C) Vertweelingde chabaziet-XX, 3 cm
D) Natroliet-XX (diameter 2 cm) op analciem-XX.
E) Chabaziet-XX met heulandiet-XX, 3 cm
Alle specimens op deze pagina komen van Wasson’s Bluff, Cumberland Co., Nova Scotia
A
B
C
D
E
Alle kaft-foto's © Raymond MacDougall
Mineralogische Kring Antwerpen vzw
Koninklijke Maatschappij
Oprichtingsdatum 11 mei 1963
Zetel Boterlaarbaan 225, B-2100 Deurne
Statuten B.S. 17 11 77, nr. 9925
BTW-nummer BE 0417.613.407
Wettelijk depot Kon. Bib. België BD 3343
Verschijningsdata maandelijks, behalve in juli en augustus.
Redacteur en verantwoordelijke uitgever Rik Dillen, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas
Betalingen IBAN: BE36 7895 8091 0281 - BIC: GKCCBEBB
M.K.A. v.z.w., Marialei 43, B-2900 Schoten
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn/haar artikel.
NUTTIGE ADRESSEN
Hugo BENDER, Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem. 03 4408987. <hugo.bender@skynet.be>
Bestuurder. Secretaris, ledenadministratie.
Paul BENDER, Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem. 03 4408987. <paul.bender@skynet.be>
Bestuurder. Technische realisatie Geonieuws, coördinator Minerant.
Rik DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas. 03 7706007. <rik.dillen@skynet.be>
Redacteur Geonieuws.
Axel EMMERMANN, Lobbesplein 12, B-2640 Mortsel. 03 2953554 en 0496 359117
<axel.emmermann@telenet.be> Werkgroep technische realisaties, werkgroep fluorescentie.
Bart HEYMANS, Sint-Gillislaan 15, B-9200 Dendermonde. 052 211637 <bart.heymans@gmail.com>
Website edelsteenkunde
Peter JANSSENS, Heuvel 52, B-2580 Putte. 0491 229106 <peter.janssens@telenet.be>
Werkgroep fotografie.
Etienne MANS, Guido Gezellestraat 24B, 2630 Aartselaar. 03 8888124. <etienne.mans@telenet.be>
Bestuurder. Bibliothecaris, uitleendienst, samenaankoop, organisatie excursies.
Paul MESTROM, Anjerveld 27, NL-4613 DC Bergen op Zoom. 0031 16 424 3470 <pmestrom@home.nl>
Werkgroep micromineralen, werkgroep determinaties.
Theo MULLER, Mosselstraat 26, B-8470 Gistel. 059 279252 <theomuller@scarlet.be>
Bestuurder, optische mineralogie.
Herwig PELCKMANS, Nicolaas Theelenstraat 1, B-3500 Hasselt.
0486 121128 <herwig.pelckmans@gmail.com>
Bestuurder. Ondervoorzitter, organisatie lezingen, werkgroep determinaties, werkgroep micromineralen.
Paul TAMBUYSER, Surmerhuizerweg 23, NL-1744 JB Eenigenburg.
00 31 226 394231. <paul@mineralogy.eu>
Werkgroep edelsteenkunde, webmaster.
Ineke VAN DYCK, Walbogaard 11, B-9140 Temse. 03 8276736. <ivandyck24@gmail.com>
Werkgroep zeolieten. Verzending Geonieuws. Organisatie minibeurs 'Schatten op zolder'.
Ludo VAN GOETHEM, Boterlaarbaan 225, B-2100 Deurne. 03 3215060. <ludo.vangoethem@belgacom.net>
Vertegenwoordiging openbare besturen.
Paul VAN HEE, Marialei 43, B-2900 Schoten. 03 6452914. <pvanhee@skynet.be>
Bestuurder. Voorzitter.
Anny VAN HEE-SCHOENMAEKERS, Marialei 43, B-2900 Schoten. 03 6452914.
Penningmeesteres.
MKA-kalender
Vrijdag 11 november 2016 - maandelijkse vergadering
Maandelijkse vergadering in zaal 'ELZENHOF', Kerkplein in Edegem-Elsdonk.
19.00 h bibliotheek (open tot 19.45 h)
19.30 h gelegenheid tot transacties, determinaties, afspraken voor privé-excursies, raadple- gen van de bibliotheek, uitleendienst of... gewoon een gezellig babbeltje...
20.15 h
'Fluorescentie van Turkse boraatmineralen'' Axel Emmermann
Enkele jaren geleden kreeg Axel een vreemd e-mailtje van professor Cahit Helvaçi van de universiteit van Izmir, Turkije. De man had de fluorescentie website van de MKA opgemerkt en vroeg of Axel een overzicht wou maken van de fluorescentie van de
Turkse boraten. Axel antwoordde daarop dat hij geen academicus was en dat hij zichzelf niet echt “bevoegd”
achtte om zulk onderzoek te doen. Prof. Helvaçi blééf echter aandringen en uiteindelijk besloot Axel eraan mee te werken. Wat eerst alleen maar een Herculische opdracht leek te zijn mondde uit in een zoektocht die de Odyssee deed verbleken tot een spelletje Pokémon jagen. Er was namelijk een wel héél vreemde fluores- centie opgedoken in een aantal specimens en dat kan je toch niet onverklaard laten, toch? Het verhaal uit eerste hand… zeker komen!
Zaterdag 12 november 2016 - edelsteenkunde
Vergadering van de Werkgroep Edelsteenkunde in zaal 'ELZENHOF', Kerkplein, Edegem, van 9.30 h tot 12 h.
Practicum
Bart Heymans, Paul Tambuyser
In november vorig jaar hebben we samen met de werkgroepen micromineralen, determinatie en optische mineralogie de determinatiedag georganiseerd. Diverse gemmologische determinatietech- nieken bleken ook nuttig te zijn voor het determineren van mineralen. Vandaag gaan we weer met het determineren aan de slag en iedereen die de apparaten nog eens wil gebruiken, is welkom. Er zijn genoeg vrijwilligers aanwezig om je wegwijs te maken.
Colemanietkristallen van Turkije.
Foto (zichtbaar licht)
© Axel Emmermann
Zaterdag 12 november 2016 - micromineralen
Vergadering werkgroep micromineralen in zaal 'ELZENHOF', Kerkplein, Edegem, van 13.30 tot 16.30 h.
'De fosfatenparagenese van Blaton en Haut-le-Wastia' Dorsan Van Poele en Etienne Mans
Deze maand buigt de werkgroep zich over fosfaat-mineralen, met name van twee Belgische vindplaatsen: Blaton in de provincie Henegouwen en Haut-le-Wastia (deelgemeente van Anhée) in de provincie Namen.
Beide vindplaatsen zijn bij mineralenverzamelaars heel beroemd geworden omwille van hun interessante fosfatenparagenese. Het mineraal ferristrunziet (met type-vindplaats Blaton) werd overigens een paar jaar later ook op die tweede vindplaats (Haut-le-Wastia, deelgemeente van Anhée) aangetroffen. Deze tweede Belgische vindplaats van ferristrunziet werd ontdekt tijdens een MKA-excursie!
Ondertussen is het helaas op beide plaatsen compleet verboden om er nog mineralen te delven, met 'dank' aan een paar drieste 'verzamelaars' die het op deze vindplaatsen zodanig bont hebben gemaakt dat ter plaatse niets meer kan/mag.
Er zal materiaal in overvloed aanwezig zijn van beide vindplaatsen, dat gratis uitgedeeld wordt aan de aanwezigen.
Aanbod geldig zolang de (meegebrach- te) voorraad strekt.
Voor zover de tijd het toelaat zullen we ook nog aandacht besteden aan fosfa- ten van de Beierse vindplaatsen Ha- gendorf, Auerbach (o.a. churchit-(Y)!) en Waidaus.
Zaterdag 19 november 2016 - polarisatiemicroscopie
Cursus polarisatiemicroscopie (Sessie 6) in zaal 'ELZENHOF', Kerkplein, Edegem, van 13 tot 17 h.
Overzicht van de andere microscopische waarnemingen zoals reliëf, rech- te/scheve uitdoving, vorm, splijting, tweeling, zonering, elongatie, pleochroï- sme, dispersie, vaststellen optisch karakter van een anisotroop mineraal. - Deel II. Na de pauze gebruiken wij de polarisatiemicroscoop voor het identificeren van verschillende mineralen.
Voorwaarden en details over de cursus vind je op de website van MKA:
www.minerant.org/MKA/cursus.html
Het kanaal Nimy-Blaton anno 1982.
Foto © Rik Dillen
MKA-nieuws
De leden worden verzocht het lidgeld 2017 over te maken op de MKA bankrekening. Het lidgeld en de regeling voor buitenlandse leden is ook dit jaar ongewijzigd !
het lidgeld bedraagt wereldwijd : individueel 27-EUR of gezin 32-EUR.
leden die in België wonen ontvangen maandelijks het tijdschrift via de post zonder extra portkosten.
buitenlandse leden die maandelijks Geonieuws willen ontvangen via de post betalen extra portkosten : + 7-EUR (dus individueel 34-EUR of gezin 39-EUR).
buitenlandse leden die de hele Geonieuws jaargang in slechts één zending (in november) willen ontvangen moeten die extra portkosten niet betalen. Zij kunnen hun tijdschriften ook afhalen op Minerant of op de vergaderingen. (Buitenlandse leden die voor deze formule kiezen: gelieve dit aan de secretaris te melden en eventueel afspraken te maken voor tussentijdse afhalingen van het tijdschrift).
Voor alle leden blijft er uiteraard ook de mogelijkheid om maandelijks het tijdschrift in een kleurenversie te downloaden van de website, zie http://www.minerant.org/MKA/GN-digitaal.html. Daarvoor moet men zich eenmalig registreren via http://www.minerant.org/MKA/registreren.html.
Gelieve uw bijdrage over te maken, vrij van kosten voor de begunstigde, op de M.K.A. bankrekening met aanduiding van het lidnummer en de naam van het lid (zeker als de bankrekening op een andere naam staat). Betalingen met de volledige IBAN en BIC code mogen buitenlandse leden niet meer kosten dan een normale binnenlandse betaling !
Voer de verrichting vandaag nog uit, dan verliest u het niet uit het oog (maak desnoods gebruik van de memodatum) !
Leden die voor 2016 een gezin-lidmaatschap betaalden, vinden achter hun lidnummer de code 'G' (op lidkaart of Geonieuws omslag).
Leden toegetreden na 1 juli 2016 zijn reeds lid voor 2017 en dienen dus geen bijdrage meer te storten.
U kunt alweer op onze eeuwige dankbaarheid rekenen door meteen te betalen ! Individueel Gezin Inclusief tijdschrift per post : België 27-EUR 32-EUR 10x per jaar, incl. verzendingskosten Andere
landen
34-EUR 39-EUR 10x per jaar, incl. extra verzendingskosten 27-EUR 32-EUR Volledige jaargang in één zending in november
IBAN: BE36 7895 8091 0281 - BIC: GKCCBEBB
t.n.v. Mineralogische Kring Antwerpen v.z.w. Marialei 43, 2900 Schoten, België
Uw voordelen als lid, o.a. : alle activiteiten van de vereniging (vergaderingen, werkgroepen, uit- stappen, website, …); tijdschrift Geonieuws; pdf-versie van het tijdschrift steeds in kleur via de website;
e-boeken via de website; gratis boeken en tijdschriften ontlenen in de bibliotheek;
gratis toegang op MINERANT voor leden en geregistreerde gezinsleden, …
Lidgeld 2017
Beurzen en tentoonstellingen
In deze lijst vind je de gegevens van de Belgische mineralenbeurzen en enkele beurzen in de buurlanden.
Hoewel deze beurzenkalender met de grootste zorg wordt samengesteld neemt de redactie van Geonieuws geen enkele verantwoordelijkheid met betrekking tot de juistheid van de gegevens.
Liège (BE), 5-6 november 2016, 10-18 h. Beurs (mineralenbeurs Intermineral van AGAB) Palais des Congrès, Esplanade de l'Europe 2, 4020 Liège
Info : Michel Warnier, Avenue des Fossés 13, 4500 Huy.
085 232939, liegeintermineral@gmail.com, www.agab.be
Montigny-le-Tilleul (BE), 5-6 november 2016, 9-17/9-14 h. Ruil-beurs (mineralen, fossielen) Centre Culturel, rue Wilmet, 6110 Montigny-le-Tilleul.
Info : 071 517103, francis.hubert@belgacom.net, www.quatrem.be Wijgmaal (BE), 13 november 2016, 10-17 h. Beurs (fossielen)
Beurs georganiseerd door HONA, fossiel.net en de Geologische Vereniging Limburg.
“Remy-site”, Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal (Leuven) Info : Danny Alexandre, Vuntlaan 54, 3012 Leuven
016 448616, info@hona.be, www.hona.be/?page_id=1307
Zwijndrecht (NL), 19 november 2016, 10-17 h. Beurs (mineralenbeurs van Geode-Zwijndrecht) Develsteincollege, Develsingel 5, NL-3333LD Zwijndrecht.
Info : Nico Kuik
0031 (0) 78 6156615, nicokuik@hetnet.nl, www.geodezwijndrecht.nl
Antwerpen (BE), 19-20 november 2016, 12-18/10-17.30 h (beurs 'Intergem' van ACAM) Kinepolis Event Center, Groenendaallaan 394, 2030 Antwerpen
Info : Ghilaine Hofmans, p.a. ACAM vzw, Frans de L'Arbrelaan 12, 2170 Merksem.
03 5690175 - 0496 146503, suzy.hofmans@telenet.be, www.acam.be/fairs Namur (BE), 26-27 november 2016, 10-18 h. Beurs (mineralen en fossielen) Namurexpo, avenue Sergent Vrithoff 2, 5000 Namur
Info : Jacques Deblandre, Rue du Château de Saint-Marc 13, 5003 Namur.
0471 597769, info@escargotite.com, www.namineral.be Harelbeke (BE), 4 december 2016, 10-17 h (Lithos)
Cultureel Centrum "Het Spoor", Eilandstraat 6, 8530 Harelbeke.
Info : Luc Verfaillie, Houtkaai 28, 8000 Brugge.
0474 758549, stone-d-1971@telenet.be, www.lithos-harelbeke.org
Tijdschriften
AGAB MINIBUL 49(3), 03.16 53-68 L'or des Atuatuci
69-73 Terres rares
ELEMENTS 12(1), 02.16
Themanummer: 'Earth sciences for cultural heritage
MINERALIEN WELT 27(2), 04.16
14-18 Neue Funde von der Skorpion-Zink-Mine in Namibia
20-24 Neue Mineralienfunde vom Strohmberg bei Weissenberg in Sachsen
25-33 Wavellit und Variscit von Ödernitz bei Niesky/
Sachsen
34-45 Fluorit-Vorkommen in der Nähe des Berges Blegoš in Slowenien
46-59 Puiva und Dodo - die berühmten Kristallbergwerke im Polarural
60-67 Phosphatmineralien im Siegerland-Wieder Erzrevier
68-76 Apatite aus dem Rheinischen Schiefergebirge 78-85 Ein schottischer Lord am Agate Creek in Aus-
tralien
86-96 Achate aus der Provinz Hebei, China
GRONDBOOR EN HAMER 70(1), 02.16
LE REGNE MINERAL #127, 02.16
5-18 Minéralogie du Massif du Pertre, Ille-et-Vilaine 19-21 Nouvelle occurrence française de minéraux
séléniés: la munakataite et la chalcoménite de La Vidale, Asprières, Aveyron, France
22-23 Les minéraux du granite de Coustouges et de Saint-Laurent-de-Cerdans au salon d'Amélier-les- Bains, Pyrénées-Orientales
25-26 La thortvéitite de La Lauzière, Savoie 28 La saison 2015 dans le massif du Mont-Blanc 29-35 Echos de la minéralogie française (Haute-
Vienne; beryl historique - Mayenne; l'indice à cal- cite et fluorite de Cangé - Aveyron: cérusite de La Maladrerie - Ariège: pyrite trapézoédrique à Tri- mouns - Lozère: les nouvelles barytines du Piboul - Haute-Savoie: saison 2015 au Mont-Blanc - Isère: découvertes de L'Oisans et de la mathey- sine - Isère: 2de occurrence à dessauite-(Y) - Vendée: expositions de minéraux
36-38 La mélodie du Plan du Lac, Saint-Christophe- en-Oisans, Isère
39 Botswana: un diamant de 1111 carats!
40-42 La Roche percée, Pierre-Perthuis, Yonne,
France
NAUTILUS INFO 40(7), 03.16 169-177 De gevaren van klifkusten
HONA 51(1), 03.16
35-37 Het curiepunt [Erik Vercammen]
DER AUFSCHLUSS 67(2), 04.16 67-73 Mineralienmuseum Armin Wilhelm 74-79 Das Rätsel der Dominsel
80-92 Wadi El Hitan (Fayoum, Ägypten)
93-109 Neufunde und Neubestimmungen aus der Lausitz/Sachsen, Teil 7
110-116 Deutschlands Hydrophanfundstelle 117-120 Saharastaub und Blutregen
MINERAL. TIJDSCHRIFT 46(3), 05.15 35-37 Kwarts
38-40 De Sukari goudmijn in de oostelijke woestijn van Egypte
41-42 De dag dat de aarde beefde (meteorietinslag in Egypte)
44-45 Jaspermountain (Egypte)
SCHWEIZER STRAHLER 50(1), 01.16 2-14 Mineralienfunde im Calfeisental SG
15-19 Das grosse Quarzband am Hirschplattengrat, Mutt (Furka), VS
20-23 Arsen- und Thallium-Minerale bei Buus, Ba- selland
24-25 Parapierrotit
26-27 Fotografische Eindrücke einer Strahlertour am Fusse des Piz Beverin, Graubünden
28-36 Mineralogische Anekdoten- und Erlebnis-ABC (Teil 4)
MINERALIEN WELT 27(3), 06.16
12-25 Neuigkeiten aus der Vulkaneifel (1/2016) 26-40 Grube Fischbacherwerk bei Niederfischbach 41-43 Sternquarze von Dalnegorsk, Russland 44-47 Sternquarz im Sauerland
48-60 Typlokalität-Mineralien von der Erzlagerstätte Val Graveglia, Ligurien, Italien
61 Diopsid von Bazenovskoe, Redledgeit von Sarany (Ural)
62-88 Alpinen Klüften des Zentralbosnischen Schiefergebirges im Bereich von Busovaca 90-91 Quartzsite 2016
92 Warum sind die Pseudomorphosen in Lava-Cap- Achaten schwarz?
93-96 Achat in Tucson 2016
SPIRIFER 49(2), 04.16
LAPIS 41(3), 03.16 7-9 Hydroboracit
10-17 Gefensterte Zepterquarze vom Turbhorn, Binntal
18-21 Dravit und Spodumen aus dem Ratschingstal, Südtirol
22-35 Tucson 2016
36-37 Grosse Fluoritstufen aus Südfrankreich 37-38 Strontianit und Coelestin aus der Grube Clara,
Wolfach, Schwarzwald 39 Besondere Sammlungsstücke
42/54 Neue Mineralien (Alfredopetrovit, Werner- krauseit)
NAUTILUS INFO 40(9), 05.16
UV WAVES 46(1), 02.16
1-2 Riding the 'Waves of FMS history', part 1 4-6 Field trip: Rose Road, Pitcairn, NY 8-9 Photographing esperite and fading fluorite 10-11 Determine fluorescence in calcite and other
carbonates
GEODE 41(2), 04.16 15 Zeldzame roze diamant
AGAB MINIBUL 49(4), 04.16
77-94 Mineralientage München 2016: part 2
LE CAILLOUTEUX #298, 05.16
2-8 Minéralisations uranifères de la Haute Ardenne
SCHWEIZER STRAHLER 50(2), 05.16 2-7 Ein nicht alltäglicher Fund einer aussergewöhn-
lichen Strahler-Familie
21-27 Rauchquarze und weitere Schätze vom Chummibord (Binntal, CH)
28-29 Zwillinge seltener Lengenbach-Mineralien 30-32 Oxalsäure und andere (Auf-)Lösungsmittel
GEA 49(1), 03.16
6-8 Mijnbouw in Australië: industrieel erfgoed in Chillagoe, Queensland
14-21 Geologie van de Maestrazgo (Aragon, Spanje) 22-23 Door de bliksem getroffen
25-26 Water lost gesteente molecuul voor molecuul op
CAHIER MICROMONTEURS # 131, 03.16 3-7 La trébeurdenite et la Mössbauerite, deux
nouvelles espèces de Bretagne et Normandie 8-28 Phosphates des pegmatites du massif des
Albères
RIV. MINERAL. ITALIANA 40(1), 03.16 8-20 Monte Argentario - I minerali del giacimento
ferro-magnesifero
21-33 Minerali nel marmo di Carrara: solfuri e solfo- sali
34-38 Thomsonite o bavenite ? Errata corrige de 'Minerali della Valle Vigezzo
40-47 Cave di granito di Agrano, Omegna (Verbano- Cusio-Ossola)
MINERALOGICAL RECORD 47(2), 04.16 145-166 The Margabal mine, Entraygues-sur-Truyè-
re, Aveyron, France
171-185 John Schneider, Tsumeb collector 191-211 The Kautenbach mine, Bernkastel-Kues,
Rhineland-Palatinate, Germany
215-229 Levi Smith and the Joseph Hiestand collec- tion
LAPIS 41(4), 04.16
6-8 Pontes e Lacerda - Goldrausch in Brasilien 9-11 Gormanit
12-21 Xanthi - Epidot und Japanerzwillinge aus Griechenland
22-27 Neue Goethitfunde in der Slowakei 28-35 Fluorit aus der 'echten' Mongolei
36-38 Fichtelgebirge: grosse Orthoklase aus dem 'Redwizit'
39 Azurit von Neubulach, Schwarzwald
42-43/54 Neue Mineralien (Arseccioit, Protochabour- neit, Ichnusait, Nuragheit, Mambertiit, Suseinar- giuit, Perettiit-(Y)
ELEMENTS 12(2), 94.16
Themanummer: 'Enigmatic relationship between sili- cic volcanic and plutonic rocks'
ROCKS AND MINERALS 91(2), 04.16 Themanummer: pegmatites and tourmaline
116-130 The Selleck Road tremolite and tourmaline locality (West Pierrepont, St. Lawrence Co., NY 132-147 Reading pegmatites? Part 2 - What
tourmaline says
150-153 Shigaite (Kalahari Mn field, South Africa) 164-171 Mineral & gem Asia show in Hong Kong 176-178 An unusual glacial silver find in Michigan's
Keweenaw Peninsula
179-181 41st Rochester mineralogical symposium
(fluorapatite and other species from the Waisa- nen Quarry, Greenwood, Oxford; xenocrystic zir- con and corundum from Bo Loei, Cambodia; crys- tallization of cristobalite and feldspar in rhyolitic obsidian; morphologic evidence of authigenic gold deposition in lateritic placer deposits from Venezuela).
182-183 Who's who in minerals (Alexander Falster) 187-190 In memoriam (Rock Currier; Peter
Bancroft; Arthur Grant Jr.)
LE REGNE MINERAL # 128, 04.16
4-5 Les chabazites de la Rivière des Galets, Saint- Paul, Île de La Réunion
8-15 L'Etude des grenats de l'Estérel, Var (FR) 16-20 Retour sur une découverte de fluorite à
Fontsante, Var (FR)
22-25 Origine de la couleur de la barytine miel 28-30 Le musée du Mange Cailloux, Mortagne-su-
Sèvre, Vendée (FR)
32-34 Les saphirs de Vréac'h Coat, Coray, Finistère 35-36 Staurotides de Bretagne et d'ailleurs 37-39 Fiche gîte minéraus (Enguialès, Le Fel,
Aveyron, France
NAUTILUS INFO 40(6), 04.16
AGAB MINIBUL 49(5), 05.16 105-117 Structure d'un crystal de calcite 118-123 Bourse de Hannut 2016
DER AUFSCHLUSS 67(3), 06.16
125-131 Kiesgruben-Achate aus Binsfeld-Arenrath 132-138 Das Mineralien- und Edelsteinmuseum
'Luigi Celleri' in San Pietro in Campo, Elba 139-151 Mineral-Fluid-Wechselwirkung an Mineralen
des Laacher-See-Vulkans
152-157 Die Gipsrasen der Salinas de Janubio auf Lanzarote
158-170 Der Eisenerzbergbau am Hohen Burgstall im Stubaital Nordtirol, Österreich
GEODE 41(3), 05.16 9-12 Alfred Wegener
15-16 Koolstofrijke micrometeorieten
FACETTEN 49(1), 03.16
18-21 Tucson en Quartzsite (Arizona, USA)
STEIN 43(1), 03.16
12-14 Lesjaverk: Funnsted for de tre polymorfe minerale kyanitt, andalusitt og sillimanitt 20-23 Byruditt, (Be )V3+,Ti)3O6, et nytt mineral for
verden
24-26 Hvorfor finner vi ikke berylliumfosfater i
Norge?
27-29 Der største vulkanutbruddet på Island siden 1783
LAPIS 41(5), 05.16 6-9 Baddeleyit
10-17 Empolektit aus Antonsthal, Erzgebirge 18-27 Bergkristalle aus Carrara, Italien
28-31 Gesteine und ihre Mineralien; 3. Teil 'Granit' 32-34 Eine grosse Bergkristallkluft im Ruariser Tal,
Hohe Tauern
35 Pyromorphit vom Tanzfleck, Freihung, Oberpfalz 36 Baddeleyit von der Alpe Burgum, Pfitschtal, Süd-
tirol
36 Sphärosiderit aus der Grube Clara
40-43/54 Neue Mineralien (Beshtauit, Bobshannonit, Cairncrossit, Ferrotochilinit, Ferrovelleriit, Jezekit, Karpenkoit, Kolskyit, Shimazakiit, Umbrianit, Van- ackerit, Veblenit)
NAUTILUS INFO 40(6), 04.16
229-237 Het conserveren van niet gemineraliseerd (sub)fossiel hout
LE REGNE MINERAL H.S. # 21, 12.15 Themanummer (80 pp.): la lussatite, l'opale d'Au- vergne et les trésors cachés de la Mimagne (Puy-de- Dôme) (opale-CT).
AGAB MINIBUL 49(6), 06.16 129-143 L'axinite
144-152 Eucrites ([meteorieten]
GRONDBOOR EN HAMER 70(2), 04.16 34-41 Ignimbrieten uit het Zweedse Moredal en
Markelo
42-46 Een reis naar Zuidwest-Turkije en Centraal Anatolië
48-54 Gebruik en gedrag van ijzer in de Nederland- se ondergrond
ROCKS AND MINERALS 91(3), 06.16 212-232 Blue fluorite from France
234-238 New mineral museum at New Mexico Tech University
242-245 The Bancroft gemboree
246-249 Mimetite epimorphjs after cerussite (Deat Valley, California)
250-256 Fluorapatite from the Foote mine, Kings Mt., North Carolina, USA
258-268 Opalizer wood from Clover Creek, Gooding Co., Idaho, USA
269-271 A new occurrence of callaghanite in Michigan's Copper Country
277-279 Rochester Min. Symp. (phosphate mineral paragenesis Silver Coin mine, Humboldt Co., NV;
cerianite-(Ce) from the Wasau complex, Mara- thon Co., WI; potential new Ta-district in the up- per midwest ?)
280-281 Introducing tsumeb.com
LAPIS 41(6), 06.16 7-9 Emplektit
10-30/39-45 Das Flussspatrevier von Wieden im Südschwarzwald und seine Mineralien
STEIN 43(2), 06.16
4-15 Noen funn av mineraler i Norge 2015-2016 25 Lazulitt fra Hedradsbygda, Elverum
28-32 Friedrich Mohs of hans hardhetskala for mine- raler
34 Allanitt-(Y) fra Hundholmen, Tysfjord
35-37 Kristian fra Halden og gullrushet i Klondike
MINERAL. TIJDSCHRIFT 47(2), 03.16 33 Pyrietje ziek, marcasietje ziek of dood!
MINERAL. TIJDSCHRIFT 47(2), 03.16 38-48 Kalk, koolstof, clathraat en cataclysmen
Boekrecensie
Harz: Bergbaugeschichte - Mineralienschätze - Fundorte
Raymond Dedeyne
Uitgegeven in 2016 door Bode Verlag GmbH, Am Knickbrink 12, 31020 Salzhemmendorf, Duitsland
Auteurs: Klaus Stedingk, Wilfried Liessmann, Rainer Bode, ISBN 978-3-942-588-16-4, pp 804, 24 x 28 cm, 3900 gram, hardcover, Duitstalig. Prijs 78,- Euro (excl P&P)
De Harz is het hoogste gebergte van Noord Duitsland, op het kruispunt van de deelstaten Niedersachsen, Sachsen-Anhalt en Thüringen. Het beslaat een van Westnoordwest naar Oostzuidoost lopende zone van ruwweg 100 km bij 30km. Het heeft een lange en rijke mijnbouwtraditie die teruggaat tot in de Middeleeuwen: Ilfeld, Wolfsberg, Neudorf, Clausthal, St.
Andreasberg en nog veel andere, zijn namen die op mineralogisch gebied klinken als een klok.
Met dit werk zet Bode Verlag zijn reeks van monografieën over belangrijke Duitse mineralenregio’s verder: de andere zijn Siegerland & Westerwald (2013), Schwarzwald (vier delen in 2016 – 2017 waarvan het eerste al is uitgegeven) en Erzgebirge (drie delen vanaf 2017).
Dit werk vangt begint met een beknopte mijnbouwgeschiedenis van de Harz (28 pp) waarna een geolo- gisch-tektonisch overzicht volgt (27 pp). Dan komt de hoofdmoot: een gedetailleerd overzicht van de mineralen en hun vindplaatsen op 707 pagina’s. Daarbij worden zowel grote als kleine mijnen en mijnge- bieden één na één uitgebreid behandeld via gedetailleerde mineralenlijsten, geologische- en mijnkaarten en nieuwe en historische foto’s van mineralen, mijnen, documenten, mijnwerkers en artefacten. Het ge- heel is daarbij doorspekt met interessante historische nota’s – zoals het verhaal van Dorothea Schlözer (1770 – 1825), de eerste vrouwelijke Duitse doctor in de filosofie die werk verrichtte over de mineralen van de St Andreasberg: haar doctorsbul werd aan haar vader overhandigd in de universiteitskerk terwijl zij door een gebroken venster vanuit de aangrenzende bibliotheek moest toekijken … omdat vrouwen niet op een dergelijke ceremonie toegelaten werden! Het boek eindigt met een lijst van literatuurreferenties (7 pp), een volledig opsomming van alle mineralen die ooit in de Harz gevonden werden (4 pp) en een alfabetisch trefwoordenregister van 16 pp.
Het geheel – een turf van meer dan achthonderd bladzijden en bijna vier kilogram – is verlucht met zo’n tweeduizend uitstekende foto’s van de hand van Rainer Bode, Olaf Medenbach, Matthias Reinhardt en anderen die op dit gebied al ruimschoots hun sporen hebben verdiend. Mede door de financiële onder- steuning van de Krüger-Stiftung kon de prijs van dit volume op een relatief laag niveau (78,- Euro) ge- houden worden.
Bode Verlag is er met dit werk eens te meer in geslaagd dezelfde uitermate hoge standaard te bestendigen die zij met recente uitgaven in de afgelopen jaren wist te bereiken – zowel wat betreft inhoud als presen- tatie. Zelfs met mijn meest kritische lezersblik ben ik er niet in geslaagd ze daarbij op enige significante fout te betrappen. Ik twijfel er dan ook niet aan dat dit boek voor lange tijd zal blijven gelden als dé absolute referentie voor mineralen uit de Harz.
Ten zeerste aanbevolen!
De Fundybaai in Nova Scotia is al lang beroemd onder mineralenverzamelaars. In feite waren deze kustkliffen al internationaal bekend om hun zeolieten nog voor Canada als land bestond! De voorko- mens langs de kusten van de Fundybaai in Nova Scotia zijn dan ook zogenaamde vroeg-klassieke Canadese vindplaatsen, die sinds het midden van de 19de eeuw prachtige specimens van vele mine- raalsoorten opgeleverd hebben. Mordeniet, dat voor het eerst gevonden werd in deze baai, werd bijvoorbeeld al in 1864 door How beschreven.
Om dit even in perspectief te plaatsen: andere bekende Canadese vindplaatsen zoals de Jeffrey Mine in Asbestos en Mont St. Hilaire (beide in Quebec), de Bancroft Area en het Thunder Bay District (beide in Ontario) en Rapid Creek (in Yukon) werden pas veel later ontdekt – in sommige gevallen zelfs meer dan 100 jaar na het verzamelen van de eerste specimens in het gebied van de Fundybaai.
Specimens afkomstig van de Fundybaai werden al in het tweede deel van de 19de eeuw genoemd in Canadese en internationale teksten en rapporten. Zo beschrijft Othniel Charles Marsch (jawel, die beroemde Amerikaanse paleontoloog) al kristallen van gmeliniet van Cape Blomidon in zijn artikel 'Contributions to the Mineralogy of Nova Scotia' in The American Journal of Science and Arts van 1869, geïllustreerd met twee mooie kristaltekeningen.
Tegenwoordig worden er nog af en toe mooie specimens gevonden langs de kusten van de Fundy- baai, waardoor dit gebied ook vandaag nog steeds een van de meest productieve vindplaatsen van mooie Canadese specimens is.
Geografische situering van de Fundybaai
Laten we beginnen met een kleine oriëntatie-oefening. De Fundybaai is een uitgestrekte baai in de Atlantische oceaan aan de oostkust van Canada (zie kaart op de volgende pagina). Het gebied dat voor mineralenverzamelaars interessant is, ligt in het noordoosten van de baai en omvat het Minas Basin. Van Cape D’Or in het noorden tot de streek van Morden in het zuiden bedraagt de reisafstand naar de verscheidene vindplaatsen in vogelvlucht meer dan 400 kilometer. Voor meer details met betrekking tot de precieze vindplaatsen verwijzen we naar de hogergenoemde website.
Dit artikel is een bewerkte vertaling van een web-pagina van McDougall Minerals, Canada.
http://www.mcdougallminerals.com/blog/nova-scotia-mineral-collecting-bay-of-fundy
De vertaling is van Vik Vanrusselt, en het artikel werd verder bewerkt voor publicatie in Geonieuws door Rik Dillen en Herwig Pelckmans.
Mineralen verzamelen in Nova Scotia (Canada) Bay of Fundy
Raymond McDougall
Een vroege zomer- ochtend in Wasson’s Bluff
Geschiedenis en achtergrond: mineralenspecimens van wereldklasse
Vanaf de jaren 1830 begon de Fundybaai de aandacht van verzamelaars te trekken omwille van zijn vindplaatsen van vooral zeolieten en de daarmee geassocieerde mineralen. Verscheidene mineraal- soorten komen in de Fundybaai voor in specimens van wereldklasse: analciem, chabaziet en gmeli- niet zijn de klassiekers.
Er worden ook uitstekende specimens van natroliet en thomsoniet gevonden. Zelfs enkele meer algemeen voorkomende mineralen, waarvan spectaculaire exemplaren bekend zijn van andere vind- plaatsen, komen in de Fundybaai voor als vrij unieke specimens. Een voorbeeld hiervan is stilbiet, dat hier gekend is als mooie en karakteristieke goudgele en kaneelbruine kristallen, terwijl de plaat- selijke heulandiet ook verscheidene kleuren kan hebben, waaronder een schitterend oranje.
De Fundybaai is bovendien bekend als vindplaats van agaten en mooie amethistspecimens.
De Fundybaai
Langs de kusten van de Fundybaai komen veel verschillende gesteenten aan de oppervlakte, waar- onder kliffen die tot wel 100 meter hoog kunnen zijn. De vindplaatsen van mineralen langs de Fun- dybaai bestaan meestal uit dagzomende gesteenten aan de voet van de kliffen, en soms ook plekken waar delen van deze kliffen ingestort zijn en op het strand terechtgekomen zijn.
In tegenstelling tot vele andere vindplaatsen worden de voorkomens langs de Fundybaai voortdurend vernieuwd door sterke natuurkrachten. De Fundybaai doet veel van het zware werk helemaal zelf:
de oceaan is hier opvallend krachtig met haar ongelofelijke getijdenstromingen.
Bij laag tij is het ver lopen naar de boten in de Fundybaai.
Op gezette tijden passeert er een grote Atlantische storm en de occasionele orkaan doet ook een duit in het zakje. De Fundybaai heeft het grootste getijdenverschil ter wereld: het verschil tussen hoog en laag tij kan oplopen tot 16 meter!
De golven, het tij en de occasionele storm bewerken de kusten als het ware als schuurpapier.
Uiteraard kunnen ze er ook voor zorgen dat een goede ader, die je een tijdje geleden nog met veel noeste arbeid blootgelegd had, weer helemaal begraven wordt onder een berg ongewenst materiaal.
Dus je weet op voorhand nooit wat je bij een bezoek aan een vindplaats gaat aantreffen! De kliffen zelf zijn erg vatbaar voor erosie door hevige slagregens, en in de winter vooral door de opeenvol- gende cycli van vrieskou en dooi. Grote delen van de kliffen storten te pletter op de stranden, en soms bevatten deze “natuurlijke storthopen” prachtige gemineraliseerde zones.
De invloed van de zee helpt ons als verzamelaar dus wel, maar het is ook een kracht waar je te allen tijde respect voor moet hebben en rekening mee moet houden, zowel op het water als langs de kusten. Tussen laag en hoog tij raast er namelijk 14 kubieke kilometer (14 miljard ton) water door het relatief nauwe gat tussen Cape Split en Cape D’Or. Er wordt beweerd dat bij de kering van het tij het kanaal bij Cape Split met water gevuld wordt aan een snelheid van 4 kubieke kilometer per uur. Dat is even snel als de stroming van alle rivieren en stromen ter wereld samen! Dit veroorzaakt woelige getijdenstromingen en kan verraderlijke situaties creëren, zeker als je je op dat moment toevallig op een boot op die plek bevindt.
Ik hoef je niet te vertellen dat je zeer voorzichtig moet zijn als je mineralen verzamelt langs de Fundybaai (lees alsjeblief het stukje Wees Voorzichtig aan het einde van dit artikel). Bij verzamel- trips moet je rekening houden met de exacte tijdstippen van de getijden. Als je op sommige vind- plaatsen bij hoog tij vast komt te zitten op het strand, ga je er gegarandeerd aan. Bovendien moet je altijd zeer voorzichtig zijn als je in de buurt van de kliffen komt, en uiteraard moet je ook altijd een veiligheidshelm dragen. Natuurlijk zal een dergelijke helm niet veel baten wanneer er (in zeld- zame gevallen) een rotsblok ter grootte van een gemiddelde gezinswagen naar beneden komt ge- donderd, maar in de meeste gevallen zal ie wel het kleine kratertje in je kruin voorkomen als er een uit de kluiten gewassen kei het op jou gemunt heeft.
Overzicht - Geologie
De geologie van de kliffen en de omliggende formaties in de Fundybaai vertelt een ingewikkeld verhaal dat veel verder reikt dan het opzet van dit artikel. De gesteenteformaties in deze regio bestaan uit afzettingen uit het Carboon, het Trias en het Jura. Verscheidene soorten gesteenten dagzomen in de kliffen, waaronder basalten, zandstenen en siltstenen. Veel van de sedimentge- steenten op de vindplaatsen in de Fundybaai staan bekend om hun belangrijke fossielen, bijvoor- beeld de fossielen van vroege reptielen bij Joggins en de fossielen van dinosaurussen in de zandste- nen bij Parrsboro en Wasson’s Bluff.
Deel van de klif bij Wasson’s Bluff, bestaande uit basalt en zandsteen
Links: kleine amygdules met zeolieten in gebroken basalt bij Amethyst Cove
Rechts: typische ader met kleine chabazietkristallen in brecciezone op het strand van Wasson’s Bluff
Voor mineralenverzamelaars zijn echter de basalten het belangrijkst. Deze ontstonden bij verschei- dene opeenvolgende lavastromen in het late Trias (iets meer dan 200 miljoen jaar geleden). Ze bevatten holtes en aders waarin goed gekristalliseerde mineralen te vinden zijn. De holtes, die be- kend staan als amygdules, werden oorspronkelijk gevormd door gasbellen die nog in de lava gevan- gen zaten terwijl deze al aan het afkoelen en aan het stollen was. Later stroomde er water in de amygdules en werden er mineralen gevormd. De bekendste voorbeelden van amygdules in basalt zijn de grote holtes gevuld met amethist uit Rio Grande do Sul in Brazilië en Artigas in Uruguay.
Naast de vindplaatsen in amygdules in basalt zijn er in de Fundybaai ook belangrijke brecciezones, waar vloeistoffen scheuren hebben opgevuld en gemineraliseerde aders ontstonden. Meestal, zoals op de foto rechts bovenaan, gaat het om smalle aders met een minimaal potentieel aan mineraal- specimens, maar enkele aders zijn breed en uitgestrekt genoeg om holtes te bevatten waarin kristallen gevormd zijn. De zones die kristallen bevatten zijn vaak erg smal en moeten zeer voor- zichtig geborgen worden, omdat de kristallen vaak gewoon niet genoeg ruimte hadden om zich ten volle te ontwikkelen. Sommige aders bevatten kristallen van gedegen koper.
Mineralen verzamelen langs de kusten van de Fundybaai
Op sommige vindplaatsen langs de Fundybaai is het verzamelen niet weggelegd voor personen met een zwak hart (zowel letterlijk als figuurlijk). Zoals je had kunnen verwachten kom je enkel via de kliffen op de stranden. Op sommige plaatsen heb je daar klimtouwen voor nodig.
Wasson’s Bluff
Het is uiteraard geen eenvoudige zaak om één enkele vindplaats langs de Fundybaai te kiezen. Maar als het dan toch moet, dan is Wasson’s Bluff misschien wel de rijkste uit de geschiedenis, waar al verzameld wordt sinds het midden van de negentiende eeuw.
Wasson’s Bluff is bekend om zijn schitterende chabazietkristallen, bolvormige aggregaten van natro- lietkristallen, analciemkristallen en goudgele waaiervormige stilbieten.
Hier moet ik vermelden dat Wasson’s Bluff de status van “beschermd gebied” heeft volgens de provinciale wetgeving. Verzamelen is enkel toegestaan op het strand, niet in de kliffen (alle speci- mens in deze tekst werden overigens op legale wijze verkregen). Om op de vindplaats te geraken moet je bovendien over privéterrein, en daar heb je dus toestemming voor nodig.
Via klimtouwen (links op weg naar Amethyst Cove) en ladders (rechts, bij Cape d'Or) gaat het naar beneden.
Wasson’s Bluff is te bereiken via verschillende toegangswegen. Een daarvan volgt een smalle kloof die in het zandsteen uitgesneden is door afvloeiingswater. De naam Wasson’s Bluff slaat op een relatief uitgestrekt gebied van kustkliffen, niet op één enkele klif of ontsluiting. Het is goed verza- melen wanneer delen van de kliffen op het strand zijn neergestort. Een van de huidige storthopen is de “Analcime Fall”, waar je schitterende glasachtige analciemkristallen kunt vinden.
Links: David Joyce maakte deze foto van mij (nvdr Raymond MacDougall) terwijl ik langs het touw door de opening in de kliffen naar beneden klauterde. Let op de wadden bij laag tij op de achtergrond. Bij hoog tij komt het water tot aan het drijfhout bij de kliffen.
Rechts George Thompson en David K. Joyce banen zich een weg naar beneden richting Wasson’s Bluff.
De ingestorte klif bij Wasson’s Bluff die bekend staat als de “Analcime Fall”
(Two Islands aan de horizon)
Ik gebruik hier het woord “huidige” voor de Analcime Fall omdat de oceaan ook deze hoop stenen (al is hij nog zo groot), net zoals alles in de Fundybaai ooit zal opslokken. Andere gemineraliseerde zones komen te voorschijn wanneer de getijden het strand hebben schoon geschuurd, wat het ver- zamelen op het strand mogelijk maakt. In de zones die bekend staan om hun chabazietkristallen worden bijvoorbeeld aders en holtes blootgelegd in de stenen op het strand. Deze holtes zijn vaak met elkaar verbonden en erg klein, waardoor de kristallen weinig plaats hadden om zich te ontwik- kelen. De aan elkaar vastgegroeide kristallen zijn breekbaar en het basalt is brokkelig, wat het moei- lijk maakt om deze kristallen als mooie specimens te verzamelen.
De chabaziet op foto 2A heeft een opvallend mooie oranje kleur en een goede glans. Deze foto is
“in situ” genomen op het strand bij Wasson’s Bluff en het grootste kristal is ongeveer 2 cm groot.
Spijtig genoeg was het grootste kristal op deze foto gebarsten. Enkele andere mooie kristallen kon- den onbeschadigd geborgen worden, en na een ganse dag op het strand kan je zeker enkele mooie specimens mee naar huis nemen. Op het binnenkaft van dit nummer worden enkele foto's getoond van specimens uit dit gebied.
De terugtocht langs het strand bij Wasson’s Bluff. Foto David Joyce.
Een interessant weetje over de chabaziet van Wasson’s Bluff: ooit werden de donker baksteenrode chabazietkristallen van deze vindplaats acadialiet genoemd, naar Acadia (L’Acadie), de naam van de Franse kolonie die bestond uit het huidige Nova Scotia, New Brunswick, Prince Edward Island en delen van oostelijk Quebec en Maine. Toen echter bleek dat er geen verschil in samenstelling was tussen acadialiet en chabaziet, werd acadialiet als naam geschrapt en werd het dus een verouderd synoniem voor chabaziet. Af en toe zie je de naam acadialiet nog wel eens verschijnen op een oud label.
Hoewel de komst van de herfst in Canada een droevig signaal is (het verzamelseizoen is dan immers bijna afgelopen tot de volgende lente), zijn de bossen boven Wasson’s Bluff erg mooi in dat seizoen!
Natroliet-XX op analciem-XX. Wasson’s Bluff, Cumberland Co., Nova Scotia. Beeldbreedte ongeveer 5 cm.
Amethyst Cove
Amethyst Cove is een van de bekende vindplaatsen op het Blomidon schiereiland, tussen Cape Blo- midon en Cape Split. De naam van deze vindplaats slaat meestal op een vrij uitgestrekt deel van de kust tussen Cape Blomidon en Cape Split, en niet enkel op de baai zelf. Verzamelen in Amethyst Cove is een grotere uitdaging dan op de meeste andere vindplaatsen in de Fundybaai. De voettocht ernaartoe is allesbehalve een lachertje: door de bossen, over rotsachtige stranden, en dan zijn er natuurlijk nog de klimtouwen. Heel veel klimtouwen zelfs. Eerst is alles nog vrij eenvoudig, met een flauwe helling bij het begin van de klimtouwen. Maar het feit dat het Minas Basin - dat door de bomen heen te zien is - heel wat lager ligt, betekent een zware afdaling door een wirwar van boom- wortels en klimtouwen. En uiteraard moet je op het einde van de dag terug naar boven klimmen, met niet alleen al je spullen, maar ook het gewicht van al die specimens die je gevonden hebt!
Aan de voet van de kliffen is het uitzicht verbluffend. Zoals de naam het al aangeeft, staat Amethyst Cove al lang bekend om zijn holtes met amethistkristallen. Meestal zijn de kristallen ergens tussen licht en donkerpaars en relatief klein (zeker in vergelijking met kristallen van andere wereldbekende vindplaatsen). Ze zijn vrij kenmerkend voor de vindplaats en bovendien vaak geassocieerd met bleke maar aantrekkelijke agaat. In Amethyst Cove en op het Blomidon schiereiland komen verschillende
“variëteiten” van agaat voor (zie bvb. foto A p. 247), en er wordt op de stranden ook actief naar gezocht. De kleuren en vormen van deze agaten kunnen erg variëren (en het ontbreekt mij over het algemeen ook gewoon aan vakkennis op dit vlak om er meer over te schrijven).
Linksonder: de klifkust bij Amethyst Cove Rechts: David Joyce aan het werk bij Amethyst Cove
Analciem-kristal met stilbiet, Amethyst Cove, Kings Co., Nova Scotia – (links kristal 3.3 cm, rechts 1.3 cm)
Voor mineralenverzamelaars zijn de échte klassiekers van Cape Blomidon en Amethyst Cove echter de analciemkristallen. De beste kristallen van deze vindplaatsen horen dan ook meteen thuis in het rijtje van de beste ter wereld. En in Cape Blomidon komen ook schitterende thomsonietspecimens (thomsoniet-Ca) voor, in bolvormige aggregaten van kleine, latvormige kristallen.
David Joyce opende in 2015 in Amethyst Cove een “pocket” waarin enkele apophyllietkristallen zaten die in verhouding vrij groot zijn voor dit mineraal en voor de vindplaatsen langs de Fundybaai.
Een fantastische eigenschap van klimtouwen en kliffen is dat ze je lang en hard laten nadenken over hoeveel stenen je echt weer naar boven wilt slepen. Je rugzak is immers al zwaar genoeg met al je kapmateriaal…
Links: thomsoniet, Cape Blomidon, Kings Co., Nova Scotia – Beeldbreedte 1.5 cm Rechts: apofylliet, Amethyst Cove, Kings Co., Nova Scotia – Kristal 4.4 cm
Linksboven: de kliffen bij Cap d'Or
Rechtsboven: Terry Collett onderzoekt een zone die in het verleden mesoliet, stilbiet en andere mineralen opgeleverd heeft
Linksonder: David Joyce in een zone met mesoliet “pockets”
Rechtsonder: George Thompson en David Joyce onderzoeken holtes en aders
Cape D’Or
Cape D’Or, aan de noordkust van de Fundybaai, is een spectaculaire plek, zowel door zijn kliffen als door zijn mineralen. De voettocht naar Cape D’Or is van een middelmatige moeilijkheidsgraad, met klimtouwen als hulpmiddel, maar de route is niet zo steil en niet zo lang als de lijdensweg naar Amethyst Cove. Het laatste stuk naar beneden langs de rotswand kan je langs de kleine waterval abseilen of met de ladder overbruggen. Beneden op het strand reiken de kliffen in beide richtingen tot aan de horizon.
De kliffen van Cape D’Or zijn gigantisch. Alles in Cape D’Or lijkt groot – de rotsblokken en stenen op de kust verplichten je om voorzichtig te zijn als je vooruit wil komen … en rechtop wil blijven!
Enkele van de “pocket” zones langs deze kust zijn indrukwekkend. Eerder in 2015 stortte een groot deel van een rotswand in en kwam op het strand terecht – het zit er vol met gemineraliseerde holtes en aders. Op de foto rechtsonder op de vorige pagina zie je een voorbeeld van een dergelijke instor- ting waar geen enkele veiligheidshelm tegenop kan. Deze instorting werd informeel de “Apophyllite Fall” genoemd, omdat er grote aantallen specimens met kleurloze apophyllietkristallen uit geborgen werden. De gesteenten in deze zone bevatten ook belangrijke hoeveelheden mesoliet en wat geas- socieerde stilbiet. De mesoliet die hierbij aan het licht kwam, was wel leuk om te zien, maar bijlange niet van topkwaliteit (foto A p. 248).
Cape D’Or is misschien het best gekend voor zijn specimens van gedegen koper, die er voorkomen in smalle aders in een welbepaalde basaltzone aan de voet van de kliffen. De laatste jaren werden er enkele geweldige specimens van gekristalliseerd gedegen koper gevonden.
Opgelet! In Cape D’Or zijn er meerdere voorkomens van gedegen koper, en de meeste specimens (ook de specimens afgebeeld op pagina 247 en op de website) komen van op de kust, van vlak bij de vroegere Colonial Copper Mine. Ten gevolge daarvan staat op de meeste labels de “Colonial Copper Mine” als vindplaats vermeld, omdat de specimens uit dezelfde aders komen. Het feit dat een aantal van deze specimens op de markt beschikbaar zijn, kan ervoor zorgen dat je twee dingen gaat denken: 1) dat deze specimens makkelijk te verkrijgen zijn, of 2) dat ze de markt zullen overspoelen.
Ik kan persoonlijk bevestigen dat de eerste gedachte ronduit fout is (!) en de tweede onwaarschijn- lijk. Tegenwoordig is de zone met blootliggend en gebroken materiaal - dat de uitstekende koper- specimens bevatte - verwijderd, en hoewel je nog steeds koper kunt vinden, is het meeste van het overgebleven moedergesteente erg hard en bevat het weinig zichtbaar koper. Hopelijk helpt de oceaan ons ooit nog een handje, maar de vindplaats ligt zo ver op de kust dat de golven er gewoonlijk niet bij geraken, en zelfs met de metaaldetector valt er momenteel niet veel meer te rapen.
In elk geval, laat me even uitleggen waarom deze specimens echt niet “makkelijk te verkrijgen” zijn.
Het koper komt voor in smalle celadonietaders die doorheen het basalt lopen. Dat basalt is stevig spul – het is allesbehalve verweerd of losgewerkt. Dit is simpelweg massief Canada. Terwijl het koper breekbaar en dun als filigrein is, zit het wel nog heel erg hard vast aan Canada. Een uitdaging, vooral als je jezelf tot doel hebt gesteld om het koper te verwijderen samen met een mooi stukje matrix!
Om jezelf volledig onder te dompelen in de Canadese weersomstandigheden bij Cape D’Or, moet je je bij de foto’s ook een gure wind inbeelden. En merk op dat het water op de foto’s het resultaat is van een koude regenbui in november. Voel je vrij om er Guns ‘n’ Roses bij te halen, maar kaarsen komen er niet aan te pas. Op het einde van de dag, na een gigantische inspanning, slaagde Terry Collett er toch nog in om enkele koperkristallen te
bergen (foto E p. 247).
Je kunt ook rond een groepje koperkristallen wer- ken en het harde moedergesteente weghakken, zoals ik gedaan heb met het specimen op de foto.
Maar uiteindelijk, na ongeveer een uur hard werken, kwam het kristalaggregaat spijtig genoeg los zonder enige matrix, en was het lang niet zo interessant meer als het op het eerste gezicht had geleken. Ach ja, c’est la vie!
Koper (ongeveer 3cm) dat nog steeds vastzit aan Canada, in Cape D’Or. Nvdr: nog een ander begeleidend mineraal is aanwezig op deze foto: ijs...
Links: thomsoniet-Ca, Cape D’Or, Cumberland Co., Nova Scotia – 6.9 cm Rechts: stilbiet epimorfose na mesoliet, Cape D’Or, Nova Scotia – 7.0 cm
Naast gedegen koper, staat Cape D’Or ook bekend om prachtige specimens van diverse andere soorten, waaronder zeolieten en daarmee geassocieerde mineralen. Er zijn onder andere interessan- te vondsten gedaan van thomsoniet en enkele fantastische stilbiet epimorfosen na mesoliet.
Terwijl Koning Winter zijn intrede doet, hopen we met zijn allen dat de vries-dooi cycli en de stormen ervoor zullen zorgen dat de kliffen bij Cape D’Or nog meer mooie, grote gemineraliseerde rotsblokken vol verbluffende kristal “pockets” zullen doen neerstorten op het strand, net op tijd voor het volgende verzamelseizoen. Wie droomt er eigenlijk van om snoep te krijgen voor kerstmis? Ik bedoel maar, er zijn zoveel betere dingen om van te dromen. Mmmmm… pockets vol glinsterende kristallen…
Het einde van het verzamelseizoen
In de meeste delen van Canada luidt de maand november het einde van het verzamelseizoen in.
Dat hoef je de “hardste kern” onder de plaatselijke verzamelaars van specimens uit de Fundybaai natuurlijk niet te vertellen, want die zijn soms het hele jaar rond in de weer, zelfs met klimmateriaal om het klimmen over ijs en sneeuw (!) te vergemakkelijken. Voor de Canadese verzamelaars in het binnenland sneeuwt de toegang tot hun plaatselijke vindplaatsen echter volledig dicht en wordt de ondergrond een grote ijsmassa. We herkennen de signalen die de late herfst uitzendt en weten dat we de Canadese winter weer eens zijn gang moeten laten gaan...
Over de specimens vermeld in dit nummer en op de website
Veel van de specimens in deze tekst zijn of waren tot voor kort te koop op de website http://www.mcdougallminerals.com/Canada-Nova-Scotia.html
Ik doe mijn best om op regelmatige basis specimens afkomstig van de Fundybaai aan te kopen en ervoor te zorgen dat die specimens van uitstekende kwaliteit zijn.
De specimens waarvan de foto’s deze tekst (en de website) sieren, werden door de jaren heen verzameld door een aantal mensen, waaronder zij die vermeld worden in de volgende paragraaf.
Hoewel het perfect mogelijk is om eigenhandig een goed specimen te bergen bij één bezoek aan een vindplaats, komen de meeste specimens pas aan het licht bij regelmatige bezoeken aan de meest productieve vindplaatsen, en dat is precies wat een aantal hardwerkende mineralenverzame- laars uit Nova Scotia het hele jaar door doen. Zoals altijd bij het verzamelen van mineralen komt er dan af en toe een prachtstukje boven water.
Foto: Terry Collett daalt af langs de klimtouwen bij Cape D’Or. Wilde dieren fotograferen is al een uitdaging, laat staan een scherpe foto maken van Terry, die dankzij zijn enthousiasme en snelheid moeite heeft om even te poseren.
Dankwoord
Graag wil ik enkele vrienden uit de mineralenverzamelaarsgemeenschap van Nova Scotia bedanken.
Mijn dank gaat uit naar Terry Collett, met zijn encyclopedische kennis van de mineralen van Nova Scotia en zijn ongelofelijke geheugen – hij moet zowat elke gemineraliseerde ader en afzetting langs de Fundybaai kennen. Het is om bang van te worden! :-) Een uitstekende vriend en collega verzamelaar!
Bedankt aan Ronnie Van Dommelen, die ons heel wat bijgeleerd heeft met zijn fantastische verzameling en die zoveel geweldige informatie ter beschikking stelt met zijn website over mineralen verzamelen in Nova Scotia (zie Referenties hieronder).
Bedankt aan een andere bekende verzamelaar, Doug Wilson, voor de geweldige tijd in Wasson’s Bluff (Doug en Jackie runnen samen “The Amethyst Bou-
tique” in Parrsboro) en natuurlijk ook voor zijn gastvrij- heid.
Eveneens bedankt aan Rod en Helen Tyson (van Tyson’s Fine Minerals in Parrsboro) voor jullie gastvrijheid.
En zoals altijd bedankt aan David Joyce voor alles wat het plannen van onze avonturen betreft (en voor de ter beschikking gestelde foto’s!).
Doug Wilson in Wasson’s Bluff
Referenties
Als je meer wil lezen over de mineralen of de vindplaatsen van Nova Scotia (niet alleen in en rond de Fundybaai), raad ik je de uitstekende website van Ronnie van Dommelen aan, The Mineralogy of Nova Scotia (http://nsminerals.atspace.com/index.html).
En als je er maar niet genoeg van krijgt, moet je dit zeker ook eens lezen:
Van Dommelen, R. en Collett, T., “An Introduction to Minerals in Nova Scotia and a Report on Recent Collecting” in Rocks and Minerals 81:1 (Jan/Feb 2006), pp. 54-61.
Wees voorzichtig!
Elk jaar gebeuren in en rond de Fundybaai ernstige ongevallen. Daarbij zijn dan altijd provinciale reddingsteams nodig om rugzaktoeristen en andere bezoekers te evacueren, en spijtig genoeg loopt het niet altijd even goed af. Er zijn hier al mensen omgekomen. Op sommige foto’s ziet het er misschien allemaal mooi en vredig uit (die foto’s zijn dan ook genomen op de rustige dagen), maar onderschat het zeker niet – wees alsjeblieft voorzichtig als je deze streek ooit een bezoekje brengt.
Bij het regelen van een verzameltrip in dit gebied moet je de tijdstippen van de getijden en het weer zorgvuldig in acht nemen – vergissingen kunnen letterlijk dodelijk zijn. De weersomstandigheden in de Fundybaai kunnen ongelofelijk snel omslaan. Je moet op elk moment van de dag de tijd, het tij en het weer in de gaten houden: zorg altijd voor een plan voor een veilige terugtocht.
Een bezoek aan de vindplaatsen in de Fundybaai doe je ook nooit alleen. Zelfs de meest voorzichtige en ervaren verzamelaars uit de buurt hebben ooit de hulp van een of meer personen nodig gehad om veilig weg te raken uit een van de vindplaatsen ten gevolge van kwetsuren of stormen.
Veel van de paden naar de vindplaatsen zijn steil en gevaarlijk. De rotsen en stenen op de stranden kunnen superglad zijn, vooral als ze nat zijn. Ik vermoed dat we allemaal wel al eens gevallen zijn op weg naar een vindplaats tijdens onze excursies. Ga nooit op weg zonder een ervaren gids. De kliffen langs de Fundybaai kunnen erg onstabiel zijn en zonder de minste aanwijzing instorten.
Draag altijd een veiligheidshelm en klim nooit op de kliffen zelf.
Veel van de vindplaatsen langs de Fundybaai zijn niet veilig en zeker niet geschikt voor kinderen.
Verzamelen langs de stranden die gemakkelijk toegankelijk zijn langs de Fundybaai is doenbaar voor kinderen van een zekere leeftijd, op voorwaarde dat er altijd een volwassene een oogje in het zeil houdt en men oplet voor de getijden en de onderstroming die overal in de Fundybaai kan voorkomen.
Deze tekst is niet bedoeld als advies of aanbeveling om naar de genoemde vindplaatsen te reizen, en elke beslissing om dat wel te doen is op eigen risico en verantwoordelijk- heid. Hou je altijd en overal aan de wet en respecteer elk privédomein. Iedereen is indi- vidueel verantwoordelijk voor zichzelf, zijn familie en vrienden, en voor de verzame- laarsgemeenschap in het algemeen. Als je een privédomein betreedt of er activiteiten uitvoert, zorg er dan altijd voor dat je vooraf de nodige toestemming verkregen hebt.
Alle foto's zijn van de auteur, tenzij anders vermeld.
We zijn heel veel dank verschuldigd aan Vik Vanrusselt voor zijn vertaling van de
oorspronkelijke Engelstalige tekst.
A) Agaat en kwarts, Big Eddy, Blomidon Peninsula, Kings Co., Nova Scotia – 8.8 cm
B) Gedegen koper, Cape D’Or, Cumberland Co., Nova Scotia - 7.2 cm
C) Vertweelingde chabaziet-XX, Wasson’s Bluff, Cumberland Co., Nova Scotia - kristal 1.1 cm D) Chabaziet-XX, Wasson’s Bluff, Cumberland Co., Nova
Scotia – 7.7 cmm
E) Gedegen koper, Colonial Copper Mine, Cape D’Or, Nova
A
B
C
D
E
A) Mesoliet bedekt een ganse geode-wand.
Beeldbreedte ongeveer 10 cm B) Stilbiet-XX met
chabaziet, Wasson’s Bluff, Cumberland Co., Nova Sotia.
Beeldbreedte ongeveer 4.5 cm
