De prijs van Andriessen

Mi nister Varrink en haar

drugsbeleid

pagina 4

De positie van de joden in de Sovjet-Unie

pagina 12

KorthalsAites, een jaar VVD-

voorzitter

pagina 5

Ambitieus programma van vormings-en kadercursussen

pagina 14

Interview met KVP-

fractievoorzitter Andriessen

pagina 6

M.M.v. d. Mey in gastkolom over liberale omroep

pagina 9

Partijraad wil positie van ondernemingsraad versterken

pagina 10

Gastschrijver H.H. Poortman over

Oostersehelde

pagina 18

Geen opwekkend nieuws van het Centraal Planbureau

pagina 11

Amendementen voor algemene vergadering

pagina 24

algemeen secretariaat

• Het algemeen secretariaat van de VVD is gevestigd te Den Haag. Konrngmnegracht 67. telefoon 070 • 614121.

tweede kamerfractie

• Hetsecretariaatvan de VVD fractie in de Tweede Kamer is gevest1gd m het gebouw van de Kamer. Binnenhof 1 A te Den Haag.

telefoon 070-614911.

eerste kamerfractie

• Het secretariaat van de WO fractie m de

"Eerste Kamer is gevestigd m het gebouw van de Kamer.

Binnenhof 21-23 te Den Haag. telefoon 070-644800.

vrouwen in de

wo

• Secretaresse van de stichting organisatie

Vrouwen m de WO" is mevrouw mr. E. de Roock-àedding.

Stadhoudersplantsoen 212 te Den Haag.

telefoon 070- 336370

postrekening vandeWD

• nummer 67880. ten namavan WD. Den Haag

De prijs van Andriessen

Op de omslag van dit blad prijkt Frans Andriessen en binnen in zijn enkele pagina's gewijd aan een interview met hem. Niettemin, voor het geval daar- over twijfel zou ontstaan: dit is het

VVD-magazine. 1

In de partijpers van ons land komt het uiterst zelden voor dat de redactionele

I

kolommen worden opengesteld voor een politicus van een andere partij. Dat vinden wij een slechte gewoonte, waar- ~ mee onze redactie demonstratief heeft willen breken. Het kan bijzonder nut- tig zijn royaal te luisteren naar wat een andere politicus over ons te zeggen heeft.

Natuurlijk spuit Andriessen kritiek op de VVD. Kritiek die bij sommigen in onze kring misschien hard aan komt. Hij

I

vindt - daar komt zijn verhaal op neer - de samenwerking met de socialisten in het kabinet Den Uyl verre van ideaal.

Hij gaat zelfs zover, dat hij duidelijk stelt niet opnieuw op dezelfde manier met de socialisten een kabinet te willen formeren. Anders gezegd: voor de bij-

wagen-functie voelt Andriessen tijdens de volgende rit niets.

Is hij dus niet zonder meer positief ten opzichte van de socialisten, hij is dat zeker niet ten opzichte van de liberalen.

En daarbij gaat het hem niet om de libe- rale filosofie in het algemeen, maar heel nadrukkelijk om de huidige VVD.

Andriessen zegt met zoveel woorden dat eerst het image van de VVD moet veranderen, wil er een samenwerking met hem mogelijk worden.

Op zichzelf is dat geluid niet nieuw. Al geruime tijd geleden heeft hij bijvoor- I beeld gezegd dat hij de WO te mate- rialistisch vindt, een verwijt dat hij nu herhaalt. Opmerkelijk is alleen dat hij het blijft zeggen, ook nu de verkiezingen

I

dichterbij komen. En dan komt er na- tuurlijk een ogenblik, waarop hij die

uitspraken niet meer zomaar kan weg- poetsen. Als Andriessen zegt, wat hij in ons interview doet, dat hij ondanks de bezwaren die hij tegen de socialisten heeft in zijn politieke verlangens toch dichter bij de PvdA staat dan bij de hui- dige VVD. dan kan hij straks geen draai van 180 graden maken, tenzij ....

Tenzij. Daar moet men bij Andriessen altijd op verdacht zijn. Hij geeft het handvat aan: de VVD moet werken aan een ander image. Daarbij vindt hij dat onze partij een oppositie moet voe- ren. die de weg naar de confessionelen open houdt. Als dat al gebeurt, zo zegt hij, .. dan merk ik daar weinig van".

Uit het interview en ook uit andere uit- spraken van Andriessen de afgelopen maanden, valt te proeven op welke toer hij straks de verkiezingen zal ingaan. De socialisten willen te driftig veranderen, de liberalen zijn op dat punt te behou- dend, wij van de KVP (of als het éven kan liever: van het CDA) stellen ons heel wijs in het midden daarvan op.

Het verkiezingsprogram dat de VVD gaat maken en vooral de geest die het zal ademen, zullen voor Andriessen - ook dat kan men tussen de regels door lezen - zeer belangrijk zijn. Hij zal niet verwachten dat de VVD ineens een heel andere partij wordt. Maar duidelijk is dat hij wel op gebaren van toenadering wacht. Bezinning op de vraag of zulke gebaren wenselijk en mogelijk zijn, zon- der de echt liberale uitgangspunten te verloochenen, lijkt geboden. Verkie- zingswinst is prachtig, maar regerings- invloed is nog mooier. Om die te kun- nen bereiken hebben we partners nodig.

Dat betekent een subtiel spel van geven en nemen. De formatie is in feite al be- gonnen. Want wie goed luistert hoort Andriessen tot de VVD zeggen· dit is mijn prijs. wat bent u beretcf"te.- eté}ten ?"

Mevrouw Veder-Smit:

,,Zachter drugbeleid

OnbegriÏ-ipelii-ik''

minister Varrink ten aanzien van de handel, speciaal in hennepproducten, een zachter regime wil invoeren. Het lijkt me totaal onrealistisch te menen dat men daarmee het gebruik van hennepproducten kan tegengaan." Dit zei me- vrouw Veder-Smit namens de VVD~fractie bij het drugdebat in de Tweede Kamer.

f-j aar bijdrage aan het debat over de drugnota en de wijzi- ging van de opiumwet was bijzonder doorwrocht en boeiend. We citeren er graag nog wat meer uit. Nadat me- ¹ vrouw Veder-Smit had ge- wezen op de schade van lang- durig en intensief gebruik van hennepprodukten, op de maatschappelijke problemen

Minister Varrink tijdens het drugs- debat

van druggebruikers en op de relatie tussen het gebruik van soft drugs en verslaafd raken aan hard drugs, zei zij:

,.Al deze gegevens moeten ons aanleiding geven t~t grote voorzichtigheid. Ik vat ze samen: be.1nvloeding van het centrale zenuwstelsel, de hersenfunctie, het reactiever-

"""'·

en dat het beleid ten aanzien mogen, gevaar in het ver-

keer, grotere passiviteit en verminderde arbeidsprestatie, onbekendheid in ons cultuur-

1 van de hennepproducten zo restrictief mogelijk blijft. Mijn fractie is van mening dat géén beleid moet worden gevoerd dat het gebruik van of de handel in hennepproducten patroon, een gerede kans op

verslaving aan ernstige mid- ¹ delen."

aanmoedigt of vergemakke- lijkt.

En de VVD-woordvoerdster Mijn fractie heeft daarom vervolgde: .. Het kan zijn dat wijzigingsvoorstellen op het iemand al deze risico's onder- wetsontwerp ingediend die kent, en toch tot de conclusie beogen de binnenlandse komt. dat hij het gebruik van handel zwaarder te straffen, hennepproducten wil vrijlaten : de 30 gram grens eruit te ver- of vergem\]kkelijken, met als i wijderen en de aanprijzing van parallel onze alcoholwetge- drugs onder de werking van ving. Ik kan me heel goed ' de wet te brengen. Mijn voorstellen dat er liberalen ·}

zijn die tot deze ·conclusie ¹ komen en die ieder zijn eigen verantwoordelijkheid willen laten dragen. Wie zo rede- I

neert moet dan wel rekening

Smit op het volledig ontbre- ken van een goede voorlich- ting en hulpverlening in het beleid van deze regering, dat op het gebied van drugs vooral wordt bepaald door mevrouw Vorrink.

Al met al heeft deze bewinds- vrouw met alle onrust die zij in het begin van haar minis- terschap heeft gezaaid voor- namelijk bereikt dat zij het ene na het andere punt niet heeft kunnen waarmaken.

Dees, de tweede woordvoer- der van de VVD bij dit debat, diende een motie in om te bereiken dat de Nederlandse

' houden met het feit dat de samenleving de risico's van deze experimenten moet op- vangen, dat de hulpverleners voor alle mislukte experimen- ten moeten klaarstaan en dat terwijl er een geweldig tekort aan goede hulpverlening is."

Zij wees daarna nog op de in-

GALERIE ZAGWIJN

' vloed van de illegale handel

1 en de criminele sfeer en op de internationale repercussies van het Nederlandse beleid.

,.Nederland is geworden tot een internationaal centrum in het netwerk van de interna- tionale drughandel," zei me- i vrouw Veder-Smit die in dit verband zelfs het woord maf- fia in de mond nam.

Ho•.!'·

Hoe zou het beleid in ons land er volgens de VVD-woord- voerdster dan uit moeten zien?

Mevrouw Veder-Smit: ,.Een

! consequent beleid is dat de internationale handel in de gevaarlijkste drugs harder wordt aangepakt, dat de na- tionale en kleinhandel in de wat minder gevaarlijke drugs niet wordt tegemoetgekomen,

ROMANTIEK · HAAGSE SCHOOL • BARBIZON (Verkoop onder garantie)

DEN HAAG - SPUl 235 A - TELEFOON 070-46.32.42

fractie is wel bereid om de gebruiker van de hennep- producten in zoverre tege- moet te komen dat het bezit uitsluitend voor eigen gebruik wordt gemaakt van een mis- drijf tot een overtreding. Wij willen de strafmaat daarbij niet verlagen."

')

Kritiek had mevrouw Veder-

regering zich niet afzijdig houdt van de internationale samenwerking op het gebied van het bestrijden van mis- bruik van drugs en bewust- zijnsvernauwende stoffen.

Het kamerdebat was bij het sluiten van deze editie nog niet afgerond. In het volgende nummer komen wij er op terug.

Tui~" ik V\JI :<_J

:ct

; l 1!_--lt~n tt-•:H_~ \/tJ 1 q~1ci~ >t '! !~] \' ()!; dt ¹ p~_HtÎ] rl•."'~ tOtSta ~ ldk.Utrl! nn Van het C fJ/~ fH~rl

··;il::tl•'i~H:·: ·y·::,-:,'::v1 f,J,, ,..,,. :>, ::i~-1 /0\it••:t JJI:i,::!linç; nwe:· •'!11 op d1e totsLmdkurning <Jdl1 te

. ~1 ;r; -i'·l'.. l }t;t 'l d1 t1~.'L . .<~t-, tL!~·!)t:' t ,~t-: c:..:r~it·~.s~Utlt·dc·~~ /OU cr~n evt-:ntLH·:e! C:[).A LÓ ':_1 ~-~'i·,:'; t:! :; 1 \ 'j!,, i, i r /I\ 1 c

f.J ·: , , , , :! -1 ^{1 • • ,} ~, i 1 ~. r : ;

i,J': ::r :u•. hn•l'! v<.'t.:i 1\Ïil\ ht van Wli kumwn ultqaan.

i:'q>·t~n~ !·;l:! verdut nclît nlc~t-Jr Zt.~lt U!ll('~t:;kun"

Aan het woord is mr. Frits Korthals Altes, advocaat te Rotterdam en sinds een jaar voorzitter van de VVD, als tussentijds opvolger van Haya van Someren. Hij maakt al van 1963 af deel uit van het hoofdbestuur, was van 1967 tot 1975 algemeen secreta- ris en wist dus heel goed welke taak hem wachtte, toen hij vorig jaar het voorzitter- schap aanvaardde. Een niet- gehonoreerde functie, die hem erg veel tijd kost.

"Veel avonden en zaterdagen en ook heel veel werk er tussendoor op mijn kantoor. Ik heb een baan, die mij toestaat mijn tijd zelf in te delen en ik heb op kantoor een toege- wijde secretaresse, die ook het VVD-werk met enthou- siasme doet. Anders zou ik er niet uitkomen".

"Het feit dat het voorzitter- schap niet gehonoreerd wordt heeft," dat erkent Korthals Altes, "nadelen, maar zeker ook voordelen. Een nadeel is dat je er iemand voor moet hebben, wiens werksituatie een dergelijke tijdrovende neven-act1v1te1t toestaat. En dat kàn betekenen dat je als partij bij de keuze van de voor- zitter gedwongen wordt eer- der te kijken naar de omstan- digheden waarin de kandidaat verkeert, dan naar zijn capa- citeiten".

"Een voordeel is, dat de partij vrijer staat tegenover een niet-betaalde voorzitter. Daar- tegenover is ook de niet- betaalde voorzitter veel onaf- hankelijker en dat lijkt 91ij een goed ding".

Korthals Altes doet zijn werk als voorzitter met veel plezier.

Het zo goed mogelijk laten draaien van de partijorganisa- tie vindt hij een aantrekkelijke '

uitdaging. "Maar er is natuur- lijk méér. Als het slechts een organisatie-functie was, dan zou ik net zo goed voorzitter van een sportvereniging kun- nen zijn. Het feit dat je ook politiek bezig bent boeit mij het meest. Maar nóg meer wordt mijn enthousiasme gevoed door de enorme ver- levendiging, die binnen de partij constateer".

"Men heeft de VVD wel eens willen aanwrijven, dat de oppositie ons verzuurt. Nou, daar is geen sprake van. Bij mijn bezoeken aan de kamer- centrales is mij telkens weer gebleken, dat de hele partij staat te trappelen om weer te

gaan regeren. Trouwens, als je kijkt naar al die activiteiten die op allerlei niveaus worden ontplooid binnen de partij, naar de uitstekende discus- sies op de deelcongressen, die elkaar de een na de ander opvolgen, dan moet voor iedereen duidelijk zijn dat de VVD een sprankelende partij is, die vol ongeduld op haar beurt wacht".

Of die beurt gauw zal komen, nog vóór de normale verkie- zingen van 19777 Korthals Altes: "Het is bijna niet te geloven, dat er voor-

iVVDstaat

1 te

I ^trappelen

dien geen vuurwerk zou komen. In ieder geval moeten we daar ernstig rekening mee houden. De eerste stap voor de kandidaatstelling voor de Tweede Kamer is al gezet. Ik ben overigens erg blij, dat alle zittende kamerleden- met uit- zondering van Van Dijk; van wie al vast stond dat hij de fractie zou verlaten - mon- deling al hebben toegezegd een eventuele kandidatuur voor het kamerlidmaatschap te zullen aanvaarden".

"Het is natuurlijk aan de partij uit te maken wie er tenslotte op de kandidatenlijst zal ko- men, maar het is logisch te veronderstellen dat daaronder veel zittende kamerleden zul- len zijn. Dat betekent dat wij na de verkiezingen met een fractie komen, waarvan een groot deel reeds parlemen- taire ervaring heeft. Ik vind dat voor de VVD van veel belang, temeer omdat politici met langdurige parlementaire ervaring steeds minder voor- komen".

Voorbereidingen

Misschien zal de VVD straks regeringsverantwoordelijkheid moeten dragen. Dat roept de vraag op, in hoeverre er al voorbereidingen getroffen zijn of worden om kandidaten te polsen voor een eventueel ministerschap.

"Een schaduwkabinet zullen we zeker niet lanceren", zegt Korthals Altes daarover. In de eerste plaats voel ik er niets voor nu al mensen uit onze kring te doodverven bijvoor- beeld als toekomstig minis- ter-president of als bewinds- man op welke post dan ook.

Het maakt de positie van zo iemand t.o.v. zijn omgeving bijzonder moeilijk".

.. Daar komt bij dat het al gauw iets krijgt van het clai- men van bepaalde posten. Als wij weer gaan regeren, dan zal dat in een coalitie-kabinet ~

vervolg van pag. 5

moeten zijn. Zou het CDA tot stand komen, dan hou ik het erop dat die groepering nog nèt iets groter zal zijn dan de VVD. Wordt het een kabinet CDA-VVD dan is daarin de VVD de tweede partij. En dan is onze positie een andere, dan wanneer wij zouden rege- ren met twee of drie confes- sionele partners afzonderlijk.

In dat laatste geval immers is de VVD in het kabinet de grootste partij. Van de getals- verhpudingen hangt voor de samenstelling van een kabinet natuurlijk bijzonder veel af.

Zouden wij met een schaduw- kabinet komen, dan weet iedereen van tevoren, dat dat tàch niet het kabinet za'l zijn, dat straks gaat regeren, een- voudig omdat we samen met anderen zullen moeten rege- ren. Dat houdt in dat je de kie- zers knollen voor citroenen zou trachten te verkopen en dat je een aantal mensen onmogelijk maakt"'.

Capah~;!

.,iets anders is natuurlijk, dat iedereen ervan overtuigd mag zijn dat de VVD in staat is voor elke post capabele kandi- daten te leveren. Daarvoor hebben wij in de kring van kamerleden en oud-bewinds- lieden mensen genoeg". Spre- kende over de komende alge~

mene vergadering zegt Kort- hals Altes dat hij met name een pittige discussie ver- wacht over de vraag of de VVD niet moet meewerken aan de totstandkoming van een liberale omroep.

.,Ik begrijp heel goed dat er in de partij een neiging daartoe bestaat. Men is van mening dat het liberale geluid in de radio en vooral op de tele- visie te weinig wordt gehoord en dat vind ik zelf ook. Toch geloof ik èn op principiële èn op praktische gronden, dat de partij geen verantwoordelijk- heid moet dragen voor een liberale omroep. Als er men- sen zijn, die geheel los van de VVD zo'n omroep willen proberen van de grond te krijgen, dan is dat natuurlijk hun goed recht. Enfin, het hoofdbestuur heeft daarover al het nodige in zijn adviezen voor de vergadering gezegd en er zal op 12 en 13 n. aart nog wel uitgebreid over gedis- cussieerd worden". #ft Ph.C .

. .

6

Eind vorige maand heeft, voor het eerst sinds negen jaar, op initiatief van de JOVD te Zeist een openbaar debat plaats gehad buiten het parlement tussen de fractievoorzitters van de VVD en de KVP, Hans Wiegel en Frans Andriessen. Hoofdredacteur Ph. C. la

c: heef:••,;n •:•;d;ng ·=:~~=:'~"'blad te ;nte~;ewen.

..Sedert de verkiezingscam- pagnes van "72-'73 is het beeld van de VVD, zoals dat op mij overkomt, gewijzigd.

Een beeld, waarop Wiegel een sterk stempel heeft ge- drukt en waarin de individuele welvaart van de burger cen- traal staat. Er zijn door dat voortdurend versterkte beeld verwachtingen gewekt, die kennelijk bij een deel van de kiezers aanslaan, getuige de verkiezingswinst van de VVD, getuige de uitkomsten van enquêtes. Dat kan, dunkt mij. i niet zonder 'gevolgen blijven voor eventuele regeringsacti- viteiten van de VVD, voor de programma-wensen die de VVD bij de samenstelling van een volgende regering zal hebben. Welnu: als de VVD zich zo blijft presenteren, als zij zou proberen vanuit dat door haar zelf opgebouwde image de door haar gewekte verwachtingen te realiseren, dan zie ik een samenwerking van de VVD met ons niet zitten"'.

Aan het woord is Frans Andriessen, voorzitter van de KVP-fractie in de Tweede Kamer. Bedachtzaam tormu- lerend tracht hij antwoord te geven op de vraag of hij in principe bereid zou zijn tot een samenwerking met de VVD in een volgende rege- i ringsperiode ... Het gaat om de oriëntatie, om de teneur, om de invalshoek van waaruit je de zaken bekijkt. En dan moet ik zeggen dat ik in de huidige VVD niet zoveel parallellen , zie met de manier waarop wij ' tegen de voor ons liggende : problemen aankijken". Met nadruk en tijdens ons gesprek méér dan eens zegt hij: de huidige VVD . .,Ik geloof wel dat er stromingen in de VVD zijn, die een wat ander geluid willen laten horen. Maar als ik het goed zie, komen die in de

partijlijn niet tot uiting. Ik weet dat jullie bezig zijn een verkiezingsprogramma op te stellen en daar kijk ik natuur- lijk met grote belangstelling naar uit. Maar vooralsnog blijf ik bij mijn constatering: met de huidige VVD zie ik het niet zitten".

Vmanderinge:·;

Waar het tenslotte allemaal om draait heeft Andriessen

1\;let ltt

' ^V 1 ,7 .. ^{1.-.·_·) _ Z}

heel duidelijk gezegd in het openbare debat, dat hij op 23 februari met Wiegel in Zeist had: .. Als een politieke partij zich in het laatste kwart van de twintigste eeuw met suc- ces aan de kiezers wil presen- teren, dan zal zij open moeten staan voor veranderingen in de samenleving. De socialis- ten willen veranderingen, naar mijn smaak soms te driftig. De huidige VVD wil eigenlijk geen veranderingen, tenzij het niet anders kan - en dat vind ik een te aarzelende opstel- ling".

In Zeist heeft Andriessen er op gewezen dat wij geleefd hebben met een aantal zeker- heden, die niet meer bestaan.

Wij hebben gedacht dat een groeiende economie een toe- nemende welvaart voor ieder- een zou betekenen. Wij heb- ben geleefd met de gedachte, dat als er welvaart zou zijn, dat er dan ook automatisch welzijn zou zijn. Wij hebben gemeend dat het marktme-

chanisme alléén wel vol- doende zou zijn om een juiste verdeling te realiseren van wat wij met z'n allen tot stand brengen. Geleefd met de ge- dachte dat wij bij een be- paalde overheidspolitiek wel zouden kunnen zorgen voor werk voor iedereen. In inter- nationaal verband hebben wij gedacht dat het westen een zekere ·mate van suprematie had en dat wij het in de we- reld voor het vertellen hadden.

Wij hebben gedacht dat ver- betering en vooruitgang in de techniek ook verbetering en vooruitgang in de samenle- ving zou betekenen. En we moeten, tegen het eind van de twintigste eeuw, consta- teren dat wij met een aantal van die zekerheden niet meer kunnen leven.

Zo komt Andriessen tot zijn uitspraak, dat er een nieuwe samenleving moet groeien, dat er nieuwe structuren tot stand moeten komen, waarin mensen gezamenlijk moeten functioneren. Bij dat proces gaat het niet om een pro- centje meer van dit of een procentje meer van dat, maar om de vraag waar je het zwaartepunt legt: bij de indi- viduele mens of bij de over- heid ... Wij proberen", aldus Andriessen, .. de verantwoor- delijkheid terug te leggen bij de mens, die antwoord moet geven. Niet een mens die zegt: daar staat een overheid, die voor alles zorgen moet -

.~.;.ft,;?~w..t{·..,,~,•V/,~·>~·'~~'"''"""'"""'--- ....

niet een mens die zegt: laat mij het maar doen, ieder voor zich en God voor ons allen.

Maar bij een mens, die zijn verantwoordelijkheid wil bele- ven in solidariteit met zijn medemens. Dat betekent voor de politiek een structuur, waarin die mens ondersteund wordt voor zover hij die kant uit wil en gecorrigeerd wordt voor zover hij daaraan niet toekomt.

Voor de overheid betekent dat de formulering van een nieu- we groeifilosofie. Het realise- ren van een economische ontwikkeling, waarin de wen- sen die wij hebben voor eigen volk en voor degenen in de wereld voor wie wij ook ver- antwoordelijkheid dragen, ge- waarborgd kunnen worden.

Dat is niet het einde van alle groei, maar wel een genor- meerde groei. De aanvaarding van minder dan waaraan wij

gewend waren. Een andere verdeling van wat beschikbaar is voor particuliere en voor collectieve uitgaven. Het betekent ook: denken in een nieuwe wereldorde, interna- tionale solidariteit, afstand doen van iets wat wij hier hebben en kunnen ten be- hoeve van anderen.

Wij zullen een nieuwe tech- niek moeten ontwikkelen, niet om de techniek zelf, maar gericht op een energie- en grondstoffengebruik en op een productie, waarbij het mi- lieu en de schepping zo goed mogelijk aan ons nageslacht worden overgeleverd. Wij zullen een nieuwe filosofie moeten opbouwen over de verdeling van wat wij hebben, een nieuw inkomensbeleid.

Rechtvaardige wensen van een betere inkomensverdeling kunnen niet meer uit de groei alléén gerealiseerd worden.

Een nieuwe eigendomsfiloso- fie: niet één, die uitgaat van de hoogheiligheid van de

litiek. Van een bereidheid bij de VVD op dat punt merk ik weinig, om niet te zeggen niets. Ik stoot mij met name aan de advertentie-campagne, die de VVD in de dagbladen voert. Die is sterk gericht op het gevestigde belang, op het eigenbelang. Het is naar mijn smaak een anti-cam- pagne - en dat vind ik toch al niet zo gunstig - in de mate- riële sfeer'".

• "1 nternationale solidariteit.

De VVD voert op dat terrein een politiek met veel te wei- nig fantasie. Zij komt niet verder dan een pleidooi voor beknibbeling op de post ont- wikkelingssamenwerking. Een

1 dynamische politiek kan ik dat niet noemen'".

, • "De economische orde. De socialisten overdrijven in de richting van een plan-eco- nomie, waar ik grote bezwa- ren tegen heb. Maar neem nou zo'n punt als de werkge- legenheid, waar toch duidelijk eigendom, maar één die uit-

gaat van de gedachte, dat eigendom optimaal moet functioneren ten behoeve van ^r gemeenschap en individu. Een nieuwe filosofie over onze economische orde. Niet een afschaffing van de gemengde economische orde, zeker niet, maar wel een onderkenning in die orde van de nieuwe ver- antwoordelijkheden, die zich aandienen. Bijvoorbeeld de gezamenlijke verantwoorde- lijkheid van overheid en geor- ganiseerd bedrijfsleven voor de werkgelegenheid'".

Dat is een aantal punten, waarmee Andriessen wil aan- tonen in welke richting de veranderingen in onze samen- leving naar zijn mening zullen mo.eten gaan. En als hij in die context naar de huidige VVD kijkt, dan moet hem wel wat van het hart:

• "Een nieuwe inkomenspo-

sprake is van een gezamen- lijke verantwoordelijkheid voor overheid en bedrijfsle- ven. Binnen de gemengde economische orde moet er ruimte gecreëerd worden om gestalte te kunnen geven aan die gezamenlijke verantwoor- delijkheid. De VVD wil alleen maar randvoorwaarden, maar dat is niet voldoende. Er moet ook een samenspel mogelijk zijn met betrekking tot de oriëntatie van de investerin- gen, de spreiding'".

• "Vermogensaanwasdeling.

Ik wil niet zeggen dat wij een VAD willen, precies zoals die de regering misschien voor ogen staat. Maar waar het ons wel om gaat is dat de werknemer kan deelnemen, echt betrokken raakt bij zijn bedrijf. En dan spijt het 1)1ij oprecht, dat Wiegel niet ver- der komt dan een winstdeling, wat heel iets anders is'".

· i .• ·;.-~.:·:•,.".".riE);;!OiiiiiO:tlllillllilll _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ l!llllllilililtiU!IIlll!llli<lpjiJI!Ii!illilill-ill!l--li'HIIIIIII-Iil:lllil!!lll!lill!!f'!f'illilfii::!l::lllllllll!llllll!l!lllllll!lilll' -I'S!IIIIIilllllllilllll _ _ _ llll!l _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ •

Kritiek op socialisten

Andriessen heeft dus kritiek op de VVD-lijn, ziet het de komende jaren niet met de huidige VVD zitten. Dat bete- kent nu ook weer niet dat hij zich onomwonden uitspreekt voor een tweede kabinet Den Uyl. Ruim een maand geleden heeft hij, in een rede op de partijraad van de KVP, een aantal uitspraken gedaan, die wij hem nog eens in herinne- ring brengen:

• "Het gaat bij de oplossing van de vraagstukken die aan de orde zijn primair over de vraag of men elkaar wil vin- den op basis van een redelijk compromis. Die bereidheid acht ik bij de progressieven niet altijd aanwezig. Zij leven te zeer in de ban van hun eigen gelijk"".

• Na niettemin een zekere voorkeur voor de socialisten te hebben geuit zei hij: "Die voorkeur kan alleen maar op basis van wederkerigheid worden uitgesproken. Die les heb ik van de verkiezingen van 1972 geleerd. Ik moet dan constateren, dat die weder- kerigheid aan de zijde van de PvdA ontbreekt. Men doet aan progressieve kant aan verdeel en heers". Een ander citaat uit dezelfde rede: "Een formatie zoals in '72-'73 doen wij nooit meer··.

Het uitgangspunt van de wederkerigheid onderstreept Andriessen nog eens tijdens ons vraaggesprek: ,.Ik vind dat een essentiële voorwaarde.

Het kabinet-Den Uyl heeft geen gemeenschappelijke programma-basis. Er liggen twee programma's naast el- kaar, het socialistische en het christen-democratische, die tijdens de rit samengesmeed moeten worden. Dat geeft telkens de nodige problemen in een crisis-achtige sfeer.

Voor een volgende regerings- , periode moet er één rege- ringsprogramma komen, waar- in alle partners zich kunnen ' herkennen··.

Wie staat dichter bij?

Wiegel wijst er telkens weer op, dat naar zijn mening liberalen en confessionelen dichter bij elkaar staan, dan socialisten en confessionelen.

Wat vindt Andriessen daar- van7 "De PvdA heeft een vrij radicale achterban, die ook de spraakmakende gemeente is ' op congressen. Ik heb daar- mee soms veel moeite. Zo heb ik o.a. grote zorg over de de- fensiepolitiek van de PvdA.

Ongetwijfeld"zal straks blijken dat er in het VVD-program dingen staan, waar wij ons in i

kunnen vinden. Maar dat- zelfde zal het geval zijn met het socialistische program. De program-vergelijking kun je pas maken, als alle drie de programma's gereed zijn. Ik weet niet op hoeveel punten wij overeenstemming zouden kunnen bereiken met de één of met de ander. Maar daar gaat het niet primair om. Het gaat, zoals ik al zei, om· de teneur, om het idealisme als je zo wilt. En dan komen wij met onze verlangens toch dichter bij wat er in de PvdA leeft, dan bij de VVD. Ik ben het dus met die stelling van ' Wiegel niet eens".

Oppositie

We spreken over de oppositie, die de VVD voert. Andriessen vindt die niet gelukkig. "Als je in dit land in de oppositie bent, dan zul je steeds moeten beseffen dat je, wil je straks weer kunnen regeren, een partner nodig hebt. Een part- i ner tegen wie je nu oppositie

i voert, maar met wie je na

enige tijd weer samen achter de regeringstafel moet kun- nen zitten. Met andere woor- den: De VVD moet in de hui- dige situatie niet alleen oppo- sitie voeren, maar ook een weg open houden. Van dat laatste- het spijt me dat ik het moet zeggen - merk ik niet veel"". 1

Als voorbeeld noemt Andries- sen de kwestie van de econo- mische groei. Met veel moeite lijkt de PvdA bereid de groei op de rijksuitgaven en sociale voorzieningen tot 1980 te be- perken tot 1 % (Andriessen:

"onder zekere voorwaarden, die ik dan eerst nog wel eens wil horen"). Andriessen heeft gezegd, dat wel eens zou kunnen blijken dat een dergelijke bezuiniging nog niet genoeg is. Wiegel heeft gezegd dat de overheid op de nullijn moet gaan zitten.

"Die uitspraak neem ik hem kwalijk", zegt Andriessen.

,.Iedereen weet, Wiegel ook, dat beperking tot 1 % al een enorme operatie is. Dat bete- kent een bedrag in de orde van tien miljard gulden. Wil je op de nullijn terecht komen, dan zal er naar mijn schatting nog eenzelfde bedrag bij moe- ten komen. Goed .. Dan vraag ik in Ze.ist aan Wiegel om dan eens aan te geven waar hij die tweede tien miljard denkt te vinden. En dan komt hij met zeven punten, die stuk voor stuk al nodig zullen zijn om die eerste tien miljard te be- zuinigen. Wat Wiegel zegt, die nullijn, dat klinkt mooi en het zal de kiezers misschien ook wel aanspreken, maar het kan niet. Alleen al de autonome groeikracht, die er in de rijks- uitgaven zit, gaat de nullijn te boven.

En daar heb je ook weer een verschil in benadering. De so- cialisten hebben zich heel terughoudend opgesteld, toen

ik vorig najaar bij de algemene beschouwingen opmerkte dat we zowel de inkomensont- wikkeling als ook de rijksuit- gaven zouden moeten beper- ken. Met beide hadden zij het erg moeilijk, maar het begint er naar uit te zien dat zij er toch enig begrip voor aan de dag leggen. De VVD houdt vol, dat het alleen met beper- king van de overheidsuitgaven kan. Ik bepleit beide. Dat is weinig populair, maar wel eerlijk"".

Hamvraag

Hebben we nu een antwoord, met alles wat Andriessen ge- zegd heeft, op de hamvraag:

wordt het straks een kabinet van confessionelen en socia- listen, of wordt het een con- fessioneel-liberale coalitie? En ' vooral: zal het de kiezers duidelijk zijn vóór de verkie- zingen?

Andriessen: "Als het aan mij ligt zullen de kiezers vóór de verkiezingen van 1977 weten of onze voorkeur voor de volgende regeringsperiode , uitgaat naar de socialisten of naar de liberalen. Een derge- lijke intentie-verklaring is na- tuurlijk een zaak van de partij, ik heb dat zeker niet alleen te beslissen, maar ik zal er wel voor ijveren dat zij er komt.

Ik bedoel daarmee niet dat wij tevoren overleg zullen plegen over het regeringsprogramma of over de personen, die de ministersposten zouden moe- ten bezetten. Het zou naar mijn opvatting een verklaring moeten zijn, die duidelijk maakt in welke richting onze gedachten gaan".

1 De deur staat dus nog wel

; open, maar wie Andriessen

1 goed beluistert moet erken- nen dat het slechts op een kiertje is.

•

Op 3 februari jl. is door de Tweede Kamer de mogelijk door de federatie van omroep- verenigingen (KRO, NCRV, VARA) geïnspireerde motie De Boer (ARP)-Kosto (PvdA) aangenomen. Tegelijkertijd kondigde de mm1ster van CRM de afschaffing van het instituut aspirant-omroep aan, zodat de drempel voor aspi- rant zendgemachtigden ver- hoogd zal worden van 40.000 naar 1 00.000 omroepbijdra- gen betalende leden. Deze beide ontwikkelingen zijn voor het bestuur van de Libe- rale Radio/Televisie Omroep (LRTO) objectieve argumen- ten, dat wil er ooit een libe- rale omroep komen, de om- roep nu doorgezet moet wor- den.

Nu echter onze eigen argu- menten, die leidden tot de op- richting van de liberale om- roep. Naar de mening van het bestuur van de LRTO is het hele vigerende omroept]estel een resultante van historische en politieke verhoudingen, zij het dan, dat er één grote politieke richting is die geen verwante omroep heeft. Het voorafgaande overwegende en de omroepwet bestude- rende voelden de initiatief- nemers er steeds meer voor een liberale omroep op te richten. Het aanknopingspunt werd art. 58 Omroepwet, dat zegt dat instellingen, die zend- tijd verkregen hebben van de minister van CRM een ver- goeding ontvangen, die gelijk is, aan het totaal van hun rechtstreeks met de omroep verband houdende uitgave voor zover deze door de re- geringscommissaris zijn goed- gekeurd. Het geld dat de om- roep "vanwege Onze Minister"

ontvangt, komt uit het

"potje" omroepbijdragen, waarvoor ook vele liberalen betalen.

Gegeven dat radio en televi- sie niet alleen instellingen van sociaal, cultureel en ontspan-

:oe ^llberale

nende aärd zijn, doch ook po- litiek meningsvormend wer- ken, kan de komst van een liberale omroep, als discussie- platform zowel binnen als bui- ten het liberalisme, van grote betekenis zijn. Dat er aan een discussie-platform be- hoefte bestaat, bewijzen ook artikelen als "gast aan het woord" in Vrijheid en Demo- cratie. Financiering van de omroep van overheidswege maakt het mogelijk dat naast gelden, die besteed worden aan culturele programma's er ook gelden beschikbaar komen voor programma's die het liberale denken stimu- leren.

In onze gastkolom verlenen wij deze week het woord aan de secretaris van de stichting liberale Radio/Te- levisie Omroep. de heer M.M. van derMey.

Het is nu eenmaal zo, dat Perzische studenten, die tegen doodvonnissen in hun land protesteren, gemakke- lijker toegang tot radio en TV hebben, dan anderen, die zich dan moeten manifesteren met gevaarlijke acties. Ik doel hier op de schippers- blokkade, de acties van de vrachtrijders, de opstand van de boeren, de acties van de marine etc.

Te veel hebben de bestaande omroepen zich in dienst van de maatschappijverandering gesteld, te weinig oog had men voor de overlevings- problemen van veel groepen in de samenleving. Tegen

deze achtergrond wil de Libe- rale Omroep zich een vol- waardige plaats veroveren binnen het principieel open omroepbestel, waar ons ge- luid zeer gemist wordt.

Fri•lcipii;l~:-~ onHoep De liberale omroep wil een prinéipiële omroep worden, daartoe moet een doorwroch- te beginselverklaring worden opgesteld, die als richtsnoer fungeert voor bestuur, pro- grammamakers en hopelijk ook voor de 1eden van de Vereniging LRTO. Trefwoor- den, die het bestuur hoopt

terug te vinden; bescherming van het individu speciaal t.o.v.

de overheid, bevordering van initiatief en zelfstandigheid van het individu, behoudt van historisch besef en van de ' Christelijke Humanistische waarden. De geest van Eras- mus, Willem van Oranje, Spinoza, Thorbecke moet levend gehouden worden.

Een infiltratie van liberalen in bestaande omroepen, wijzen wij om zowel praktische als principiële redenen af. De praktische reden is hierin ge-

legen, dat sedert de "over- val" op de VPRO de andere omroepverenigingen statutai- re maatregelen hebben ge- nomen om een analoge si- tuatie te vermijden m.a.w. het is een illusie, dat u als om- roeplid invloed op het beleid van een omroepvereniging zou kunnen uitoefenen.

De principiële reden van af- wijzing van een "infiltratie"

in b.v. AVRO, TROS, VOO -

1 tot zelfs de VPRO is gesug- gereerd - is gelegen in het neutrale karakter van de eer- ste drie omroepen.

Mijns inziens hebben deze neutrale omroepen op grond van hun statuten en door hun.

gemêleerde achterban een geheel eigen verantwoor- delijkheid. Een verantwoor- delijkheid, waarnaar b.v. de AVRO ook zelf verwijst (de AVRO en de Liberale, AVRO- BODE, 6 december 1975) en die ook te merken is aan haar opstelling t.o.v. het bestuur van de NOS.

De leden van de VVD, die in de NOS-beheersraad zitten, doen dit niet op grond van hun liberaal zijn, doch door hun functie bij een neutrale

• omroep. Dit impliceert dat er thans geen rechtstreekse libe- rale invloed op het NOS-be- leid is.

Baarn en Leusden Ten slotte het volgende: het hoofdbestuur van de VVD legt in haar reactie op de moties van de afdelingen Baarn en Leusden (punt 23 beschrij- vingsbrief) verband tussen het uitgeven van een dagblad en een omroeporganisatie. Naar mijn mening is dit verband on- juist, daar een dagblad - nog altijd- commercieel van opzet is en de omroep "vanwege Onze Minister" op declaratie- basis gefinancierd wordt (onder toezicht van de rege- ringscommissaris).

•

De partijraad van de VVD, zaterdag 21 februari te Amersfoort gehouden, was geheel gewijd aan het onder- nemingsrecht. Met algemene stemmen werden twee reso- luties aanvaard. In de ene wordt gesteld dat de positie van de ondernemingsraad versterkt dient te worden en dat voortgebouwd moet wor- den aan een verbetering van de samenwerkingsstructuur in de onderneming.

In de andere resolutie signa- leert de partijraad het gevaar van blijvende overheidsin- vloed op bedrijven en bepleit hij een voldoende bewegings- vrijheid voor de ondernemin- gen. De tekst van deze reso- luties is elders op deze pagina afgedrukt.

Aan de hand van zes uitgangs- stellingen (gepubliceerd in Vrijh. en Dem. van 6 februari pág. 27) had in groepen een discussie plaats, na algemene inleidingen van de kamerleden

drs. G. M. V. van Aardenne en mr.J. G. Rietkerk.

Van Aardenne sprak in hoofd- zaak over het .systeem van particuliere ondernemingen, dat volgens hem in een ver- anderende maatschappij met verdere democratisering de beste oplossing is voor de productie. De particuliere on- derneming waarborgt macht- spreiding, de vrijheid van keuze van de consument en de ontplooiing van mensen.

"De hoogste welvaart is via dit systeem bereikt", aldus Van Aardenne. "Behoud daar- van is ook en juist ten be- hoeve van het welzijn van het grootste belang". Hij wees op de flexibiliteit van het systeem, de inventiviteit en de slag- vaardigheid. "De overheid heeft in de samenleving een eigen taak: het neutraliseren van machtsposities, het stel-

De partijraad van de VVD, in openbare vergadering bijeen te Amersfoort op 21 februari 1976

van mening dat een volkshuishouding, waarin de investe- ringbeslissingen genomen worden in zeer vele particuliere ondernemingen binnen een door de overheid gesteld algemeen kader, bij uitstek geschikt is om op veranderingen in de samen- leving te reageren en welvaart en daardoor welzijn voor de toekomst veilig te stellen;

het gevaar onderkennende dat blijvende invloed van de over- heid via steeds grotere staatsdeelneming in bedrijven bij gedurende verzwakking van het bedrijfsleven kan leiden tot machtsopeenhoping, bureaucratische verstarring en concur- rentievervalsing;

spreekt zich uit voor een zodanig beleid dat ondernemingen een voldoende bewegingsvrijheid wordt geboden, zowel voor wat betreft verbetering van concurrentiepositie en rentabiliteit als anderszins, om hun .maatschappelijke functie als bron van werkgelegenheid en inkomen te vervullen - een en ander in goed samenspel met de overheid - en wijst daarbij beharti-

len van randvoorwaarden ten behoeve van andere belan- gen, de behartiging van col- lectieve taken. De overheid is niet de representant van de maatschappij".

Centralisatie van beslissingen leidt volgens Van Aardenne tot bureaucratie en tot ver- starring door verliesgevende productie met alle gevolgen vandien voor het welvaarts- niveau.

Rietkerk spitste zijn inleiding toe o"p de vraagstukken be- treffende de democratisering van het bedrijfsleven. "Wij leven in een maatschappij van mondige burgers, ook in de onderneming. Het autori- taire gezagsmodel van vroe- ger maakt steeds meer plaats voor het samenwerkings- model. Maar die samenwer- king moet wel gestructureerd en gecoördineerd blijven", aldus Rietkerk, die daarbij

wees op de noodzaak reële inhoud te geven aan begrip- pen zoals openheid, inzicht werkoverleg, medezeggen- schap, delegatie en verant- woording.

.. De werknemers zijn niet de enigen die belang hebben bij de onderneming. Ik denk aan de leveranciers, aan de consu- menten, aan de kapitaalver- schaffers en aan de samen- leving als geheel als het om grote ondernemingen gaat.

Daarom alleen al is een soort bedrijfsparlement, dat uit- sluitend uit werknemersverte- genwoordigers zou bestaan, principieel en structureel een verkeerde zaak".

Dat neemt niet weg dat ook Rietkerk erkent dat onder degenen die bij de onderne- ming betrokken zijn de werk- nemers een bijzondere plaats innemen. "Zij zijn er voor hun bestaan en ontplooiing van afhankelijk. Zij zijn dege- nen, die het samen met de.

leiding moeten maken. Zij

ging van deelbelangen in het bestuur van de ondernemjng (directie en commissarissen) af.

De partijraad van de VVD, in openbare vergadering bijeen te Amersfoort op 21 februari 1976

- gehoord de discussie in de onderneming in de maatschappij;

van oordeel dat de positie van de ondernemingsraad dient te worden versterkt;

van oordeel dat polarisatie het belang van allen die bij de onderneming betrokken zijn schaadt;

spreekt als zijn oordeel uit dat zowel in de praktijk als via de wetgeving voortgebouwd moet worden aan een verbetering van de samenwerkingsstructuur in de onderneming, opdat de rechten, vrijheden en verantwoordelijkheden van werknemers en ondernemingsleiding blijven passen in een maatschappij van mondige burgers; en dat de ondernemingsleiding hiertoe in ieder geval deel moet blijven uitmaken van de onderne7 mingsraad.

hebben er daarom in onze visie recht op betrokken te worden bij het beleid via hun vertegenwoordiging in de ondernemingsraad.

.. Maar··, zo voegde Rietkerk daar aan toe, .,de laatste beslissing en de verantwoor- delijkheid zullen bij een daar- toe aangestelde, deskundige ervaren leiding moeten blij- ven, die in staat is alle belan- gen die bij het complexe on- dernemingsgebeuren een rol spelen af te wegen en in het belang van dat geheel een beslissing te nemen".

.,Wij willen geen veranderin- gen, die de macht alleen bij de werknemers legt. Dat vinden wij ondemocratisch. Wij wil- len ook geen maatschappij, waarin de overheid alles te zeggen krijgt. Wij willen, niet alleen voor de 'ondernemingen maar voor alle samenwer- kingsverbanden, dat de men- sen zoveel mogelijk tot hun recht en tot ontplooiing kun- nen komen. Voor de onder- nemingen hebben de wetten- Polak de richting aangewezen, de richting van gestructu- reerde samenwerking met onderscheiden verantwoor- delijkheden", aldus Rietkerk.

Gel ijl<

Aan het slot van de partij- raadsvergadering hield fractie- leider Wiegel een korte toe- spraak over de actuele poli- tiek. Hij reageerde daarin op de nieuwe ramingen van het centraal planbureau. .,Die hebben het gelijk van onze oppositie bewezen", aldus Wiegel, .,en het kabinet-Den Uyl een dikke onvoldoende gegeven".

Wiegel zei dat het gelijk krij- gen bitter stemt: .,ondanks onze jarenlange strijd tegen het kabinet-Den Uyl is de werkloosheid ernstig geste- gen". De beperking van de groei van de collectieve uitga- ven tot één procent per jaar is volgens Wiegel onvoldoen- de. Hij bepleitte ook wat dat betreft de nullijn, een gelijk blijven van het over- heictsaandeel in de nationale koek.

.,Er moeten ten minste enkele miljarden guldens bij de tien miljard beleidsombuiging tot 1 980 die het kabinet voor

ogen heeft". ~

Door onze parlementaire redacteur

Bezuinigen moet!

Fractievoorzitter Wiegel heeft op de partijraad gezegd dat de nieuwste economische prognoses van het Centraal Plan Bureau het gelijk van de VVD onderstrepen . .,De cij- fers zijn een aanklacht tegen het door het kabinet-Den Uyl gevoerde beleid," zei hij.

In dit artikel belichten we die cijfers van het CPB, dat als belangrijkste economische adviescollege van de regering geldt.

De man die het .,genoegen"

had om vooruitzichten tot 1 980 bekend te mogen ma- ken was professor Rutten, de hoogste ambtenaar van het ministerie van economische zaken. Hij deed dit op een lunchbijeenkomst in Den Haag, en wat hij te zeggen had was zo somber dat het wel zo verstandig was dat zijn gehoö"r er een hapje bij kon eten. Het aantal arbeids- ongeschikten zal tot een half miljoen stijgen, dat is 1 50.000 personen méérdan thans.

Zonder bezuinigingen zal de werkloosheid in 1 980 ge- stegen zijn tot 260.000. Met de bezuinigingen die het ka- binet voor ogen staan (tien miljard gulden tot 1980) kan het aantal werklozen op h~t

peil van nu blijven, gemiddeld 21 0.000 per maand. De koopkracht van de gemid- delde werknemers neemt nauwelijks toe, één tot twee procent per jaar.

Rutten

Uitstel van bezuinigingen kan niet langer meer, aldus pro- fessor Rutten. Hij bepleitte extra maatregelen voor de economie, en noemde als

voorbeelden verlaging van de belastingen op de winsten en investeringsstimulerende maatregelen. Professor Van der Beid, de directeur van het Planburo, moet buitengewoon tevreden zijn geweest over de indringende manier waarop Rutten het rapport van het CPB naar buiten bracht.

De PvdA was er veel minder blij mee. Met moeite heeft deze ,.het-kan-niet-op-partij"

als norm voor de komende jaren geslikt dat de overheids- uitgaven niet met meer dan één procent per jaar fllPgen groeien. E11 nu hebben li"utten en Van der Beid aangetoond dat zelfs die groei onverant- woord is. Op die manier is het zelfs voor de allerlinksten niet leuk meer om links te blij- ven, laat staan voor die grpep PvdA-kiezers die het met links toch al niet zo erg meer ziet zitten. Tot overmaat van ramp (voor Ïinks dan) heeft KVP- minister Lubbers het 'rapport van het Planburo van een notitie voorzien waarin hij zegt dat er nog meer bezui- nlgmgen nodig zijn, want anders gaat het toch echt fout.

De werkgelegenheid blijft te hoog, de geldontwaarding blijft te hard gaan, de loens- verbetering is te gering, aldus Lubbers.

Getuige

Het antwoord op al deze som- bere ontwikkelingen is simpel:

er moet een kabinet komen van een andere samenstelling.

De VVD roept dat onder aan- voering van Wiegel al enige jaren. Maar Wiegel heeft daarin een onverdachte kroongetuige gekregen in de persoon van minister Duisen-

berg (financiën). Want wat zegt deze PvdA-minister in een vraaggesprek met NRC- H,andelsblad ?• Hij beklaagt zich er over dat zijn colle- gaministers te weinig mede- werking geven bij de bezui- nigingsronde van tien mil- jard gulden. Wat hij niet zegt, maar wat je daar meteen uit kunt proeven is: hoe kan ik dan verwachten dat de nood- zakelijke extra bezuinigingen ooit gehaald zullen worden met deze club.

Als er voor DuisÈmberg met een PvdA-kabinet geen brood meer is te verdienen, wie zal dit dan wel op de plank kun- nen krijgen. Volgens Duisen- berg is in de PvdA een ,.men- tale omschakeling" nodig van die mensen die de collecti- viteit heilig hebben verklaard.

Als dat niet gauw gebeurt voorziet de minister een scheve verhouding tussen de overheidssector en de parti- culiere sector.

Greep

Wat Duisenberg hiermee zegt is zonder meer opmerkelijk, want het gaat regelrecht in

tegen de doelstellingen die de socialisten zich hebben ge- steld. Die doeleinden zijn nog altijd dat de overheid geleide- lijk aan alles in haar greep moet krijgen, althans dat alles in gemeenschapshanden moet komen en dat is in de praktijk de overheid.

Het is een prettige opsteker dat de economische realiteit zich niet laat leiden door de linkse dogma's en dat de PvdA-minister van financiën dit met zoveel woorden hard- op zegt. Het rapport van het Planburo kan een nieuw keer- punt betekenen: voor de PvdA moet de lol er nu wel snel

afzijn.

e

1/) a: w

CD CD :I ....

a: w

tn z

i

Half februari is in Brussel de tweede joodse wereldconfe- rentie gehouden voor steun aan de Russische joden. De congresgangers, onder wie mevrouw Meir en de Ameri- kaanse senator en president- candidaat Frank Church, richt- ten zich in een algemene ver- klaring tot de wereld om een einde te maken aan "het antisemitisme en de discrimi- natie van de joden" in de Sowjet-Unie en hen in de gelegenheid te stellen dit land te verlaten als zij dit wensen.

De conferentie gaf de media de gelegenheid kennis te nemen van feiten die inder- daad op discriminatie van de joden in de Sowjet-Unie wijzen.

Toch waren de berichten niet eenduidig en ook de deel- nemers aan de conferentie waren niet altijd eenstemmig over deze zaken. Sommigen vroegen zich af of het congres zich uitsluitend op Russische jóden zou moeten concentre- ren. Deze joden hebben het immers nog relatief goed in vergelijking met andere dissi- denten in de Sowjet-Unie, zo stelden zij.

De vraag kan gesteld worden of joodse minderheden meer gediscrimineerd worden dan

niet-joodse minderheden, vooropgesteld dat iedere vorm van discriminatie te ver- oordelen is. Dat de aandui- ding in het binnenlandse pas- poort: "nationaliteit joods"

überhaupt voorkomt in een staat die zich er op voor staat de groei van de nationale eenheid te willen bevorderen, is merkwaardig en dat dit mogelijkheden voor discrimi- natie schept is duidelijk:

Volgens de onlangs naar Israël geëmigreerde natuur- kundige Alexander Voronel · gebeurt dat dan ook en blijkt d'eze aanduiding een pro- bleem op te leveren bij de toelating tot hogere onder- wijsinstituten. Daarnaast stelt

hij vast dat meer dan de helft van de volwassen joden in de Sowjet-Unie hoger onderwijs heeft gevolgd. En dat is een hoger cijfer dan waar andere minderheidsgroepen of de ' Russen zelf zich op kunnen

beroepen.

Schokkend was het relaas van Eva Butman, die sinds 1973 in Israël woont, over haar leven in Leningrad. Zonder zichzelf van haar joods-zijn bewu.st te zijn, werd dit toch tegen haar en haar familie gebruikt, vooral toen Stalin in 1953 het altijd sluimerend aanwezige antisemitisme in Rusland aanwakkerde door het aan de kaak stellen van joodse artsen die het op zijn leven ~ouden hebben gemunt.

Haar man werd in 1971 tijdens het tweede Leningrad- proces tot tien jaar veroor- deeld omdat hij betrokken zou zijn geweest bij een vliegtuig- kaping door joden uit Riga.

Er waren geen bewijzen ge- weest dat hij inderdaad een aandeel in de zaak had gehad, maar dat verhinderd~t zijn veroordeling niet.

Antis~rnitisme? Je kunt na- tuurlijk stellen dat andere dissidenten - en dat zijn allen die de Sowjet-staat niet als heilstaat aanv.aarden er .dikwijls niet beter afkomen en 'soms zelfs zonder veroorde-

ling in psychiatrische inrich- tingen belanden.

Wat betreft de handhaving van een eigen religie, cultuur, taal en levenspatroon hebben de joden het waarschijnlijk moeilijker dan andere minder- heden die het geluk hebben in een bepaald deel van de Sowjet-Unie thuis te horen.

De stichting van een eigen joodse deelstaat, ergens in het uiterste oosten van het onmetelijke rijk, heeft nooit het verwachte resultaat ge- had.

Van onze redacteur buitenland

In Birobidzjan, zoals dit auto- nome gebied heet, is slechts acht procent van de bevolking joods. De ruim 2,5 miljoen(?) joden wonen voor het meren- deel verspreid over de Sowjet- Unie.

Er zijn drie aspecten die een nadere beschouwing verdie-

~~\

en onderwijssysteem en mochten zij zich alleen bezig- houden met de kerkelijke rites.

De kerkelijke instellingen wer- den bovendien streng in het oog gehouden door de elkaar opvolgende geheime diensten en staatsveiligheidsinstellin- gen.

In de Tweede Wereldoorlog kwam er verandering in de

~~-~·~~,--,z:~<~~;.JI::'Nf"é~'~"-,;.-~'!~'~-# •• ;~~~~~

Aankomst van een groep russisch<

nen, het religieuze, het natio- nale en het internationale.

Wat de religie in het alge- meen betreft, nam de Sowjet- staat na de revolutie van 1 91 7 een volstrekt afwijzende houding aan. Volgens Leninis- tische principes moesten de religieuze organisaties strikt gescheiden worden van staat

houding van de autoriteiten ten aanzien van wat als de

",oyale" kerk werd be- schouwd, de Russisch ortho- doxe kerk, wiens steun Stalin nodig had in zijn alles en iedereen omvattende strijd tegen de Duitse indringers.

Dit gebeurde overigens zon- der dat het ideologische par-