EUROPESE VERKIEZINGEN 2014
ONS
EUROPA
Concept
BESTE LEZER
GroenLinks zet zich in voor een groene en solidaire wereld. Dat doen we
in gemeentes, in provincies, in Den Haag en ook in Brussel. Sterker n og:
voor de groene en sociale idealen van GroenLinks is de Europese Unie
onmisbaar.
De grootste uitdagingen waar we voor staan overstijgen onze
landsgrenzen en vragen om een internationale aanpak. Nederland is
te klein om in z’n eentje de klimaatverandering een halt toe te roepen
of de financiële sector in toom te houden. Wanneer we als Europese
landen de handen ineenslaan, kunnen we zo veel meer bereiken.
Maar dan moet de Europese Unie wel haar prioriteiten op orde brengen:
solidariteit en duurzaamheid hoog op de agenda zetten en stoppen met
de nietsontziende bezuinigingsdrift. Dit Europa is nog lang niet ons
Europa.
Het Europa waar GroenLinks voor staat, zet zich in voor een open en
ontspannen samenleving. Een samenleving waarin je de ruimte krijgt
om te zijn wie je bent, waarin je kunt werken voor een fatsoenlijk
inkomen, maar ook voldoende tijd overhoudt voor vrienden en familie.
Het Europa van GroenLinks kiest onomwonden voor vergroening,
zodat we nieuwe banen scheppen en een aarde achterlaten waar onze
kinderen en kleinkinderen ook nog goed kunnen leven.
Een keuze voor GroenLinks bij de Europese verkiezingen in mei 2014,
is een keuze voor een groen en sociaal Europa. Dat Europa, dat is ons
Europa.
INHOUDSOPGAVE
ONS PROGRAMMA IN EEN NOTENDOP
4
SAMENVATTING 6
1. EEN SOCIAAL EUROPA
9
2. MEER DEMOCRATIE
19
3. EEN GROENE INDUSTRIEPOLITIEK
26
4. BAAS OP EIGEN BORD
36
5. GRONDRECHTEN VERDEDIGEN
44
6. EUROPA ALS WERELDSPELER
55
HET EUROPA DAT GROENLINKS
VOOR OGEN HEEFT, IS WEL
EEN HEEL ANDER EUROPA
DAN HET HUIDIGE. TE VAAK
WINNEN DE BELANGEN VAN DE
MULTINATIONALS HET VAN DE
BELANGEN VAN BURGERS
DE GROOTSTE UITDAGINGEN WAAR
WE VOOR STAAN OVERSTIJGEN ONZE
LANDSGRENZEN EN VRAGEN OM EEN
INTERNATIONALE AANPAK
GROENLINKS WIL NAAR EEN EUROPA
DAT LIDSTATEN NIET ALLEEN AFREKENT
OP BEGROTINGSCIJFERS, MAAR OOK
OP DE KWALITEIT VAN HUN SOCIALE
VOORZIENINGEN
IEDEREEN ERKENT
INTUSSEN DAT ER FOUTEN
ZIJN GEMAAKT BIJ DE
INVOERING VAN DE EURO.
JE KUNT NIET OVERGAAN
OP EEN GEDEELDE MUNT
ZONDER OOK GEZAMENLIJK
AFSPRAKEN TE MAKEN OVER
DE CONTROLE OP BANKEN
EN HET VOORKOMEN VAN
ONEVENWICHTIGHEDEN IN DE
ECONOMIE
WANNEER WE ALS EUROPESE
LANDEN DE HANDEN
INEENSLAAN KUNNEN WE
ZOVEEL MEER BEREIKEN
ONS
PROGRAMMA
DE EUROPESE COMMISSIE MAG WORDEN
AFGESLANKT: LAAT HET PARLEMENT HET VOOR HET
ZEGGEN HEBBEN IN EUROPA, NIET DE TECHNOCRATEN
HET IS NU HOOG TIJD DE WEEFFOUTEN TE IN HET SYSTEEM TE
HERSTELLEN. GROENLINKS WIL DAT EUROPA, DEMOCRATISCHER,
GROENER EN SOCIALER UIT DE CRISIS KOMT
DOOR NU VOL IN TE ZETTEN OP DE VERDUURZAMING VAN
DE EUROPESE INDUSTRIE, ONTSTAAN ER NIEUWE BANEN EN
WORDT EUROPA WERELDWIJD KOPLOPER IN GROENE INNOVATIE
GROENLINKS STAAT VOOR EERLIJK DELEN. BINNEN
NEDERLAND, MAAR OOK DAARBUITEN: SOCIALE
IDEALEN ZIJN NIET GEBONDEN AAN LANDSGRENZEN
DOOR NIET ARBEID MAAR MILIEUVERVUILING TE BELASTEN,
Europa heeft ons veel gebracht: welvaart, maar
vooral ook stabiliteit en vrede. Toch is het Europa
dat GroenLinks voor ogen staat een heel ander
Europa dan het huidige. De Europese Unie moet
niet alleen veel democratischer en transparanter
worden, het wordt ook tijd dat duurzaamheid en
solidariteit écht hoog op de agenda komen staan.
De EU heeft de afgelopen decennia vooruitgang
geboekt op voor GroenLinks belangrijke punten.
Het Europese energie- en klimaatbeleid spoort
lidstaten aan werk te maken van duurzame
energie. De EU speelt ook een positieve rol in
internationale klimaatonderhandelingen. Dat zijn
goede en belangrijke ontwikkelingen.
In de huidige economische crisis laat de Unie
echter vooral zien hoe het niet moet: te veel
beleid wordt gemaakt door kille rekenmeesters
zonder oog voor de menselijke maat. Te vaak
winnen de belangen van multinationals het van
de belangen van burgers. Te vaak slaan Brusselse
besluitvormers op hol, met onnodige regels tot
gevolg. Ondertussen blijft de vergroening van ons
economische stelsel liggen, en wordt het verschil
tussen rijk en arm in Europa alleen maar groter.
Het moet anders – en het kan ook anders.
Samen met andere Groene partijen vormt
GroenLinks in het Europees Parlement een
krachtig en eensgezind blok dat tegenwicht
biedt aan de traditionele machtsblokken van
sociaaldemocraten en christendemocraten. Met
deze fractie kan GroenLinks de Europese Unie
richting een groene en sociale toekomst sturen.
HOE GAAN WE DE CRISIS TE LIJF?
GroenLinks wil dat Europa democratischer,
groener en socialer uit de crisis komt. De
Europese Unie is al vijf jaar bezig om de
eurocrisis te bedwingen, maar wordt gegijzeld
door omvallende banken, kortetermijndenken en
rigide begrotingsnormen. Deze crisis is voor alles
veroorzaakt door het casinokapitalisme van de
financiële markten.
De Europese bezuinigingsdrift die de lidstaten
teistert, werkt averechts. Natuurlijk moeten de
overheidsbegrotingen op orde worden gebracht,
maar nu wordt de economie kapot bezuinigd,
zonder het gewenste resultaat en met een hoge
sociale prijs.
Iedereen erkent intussen dat er fouten zijn
gemaakt bij de invoering van de euro. Je kunt
niet overgaan op een gedeelde munt zonder
ook gezamenlijk afspraken te maken over de
SAMENVATTING
controle op banken en het voorkomen van
onevenwichtigheden in de Europese economie.
Het is nu hoog tijd de weeffouten in het systeem
te herstellen. Met een Europese bankenunie
waarin het toezicht op de banken collectief wordt
geregeld. Met Europese staatsleningen waarbij de
lidstaten gezamenlijk garant staan voor elkaars
schulden.
GroenLinks wil naar een Europa dat lidstaten niet
alleen afrekent op begrotingscijfers, maar ook
op de kwaliteit van hun sociale voorzieningen.
Een muntunie kan niet overleven zonder
gemeenschappelijk sociaaleconomisch beleid.
Een beleid dat zich richt op een functionerende
Europese arbeidsmarkt, op goede huisvesting en
op schone energie.
VANUIT DE CRISIS NAAR EEN WERKEND EUROPA
Het aanpakken van de Europese werkloosheid
heeft voor GroenLinks hoge prioriteit. In
Nederland zitten bijna 700 duizend mensen
zonder werk. In landen als Spanje en Griekenland
kan meer dan de helft van de jongeren geen baan
vinden. Daar moet dringend wat aan gebeuren.
Door nu vol in te zetten op de verduurzaming van
de Europese industrie, ontstaan er nieuwe banen
en wordt Europa wereldwijd koploper in groene
innovatie.
Door belastingontwijking van bedrijven
actief tegen te gaan, lopen overheden minder
inkomsten mis en komt meer geld beschikbaar
voor duurzame investeringen. Ook door landen
die in een recessie verkeren meer vrijheid te
geven in hun begrotingsbeleid ontstaat ruimte om
banen te scheppen. Een schuldaflossingsfonds
zorgt ervoor dat eurolanden met een te hoge
staatsschuld minder geld kwijt zijn aan torenhoge
rentes en zo geld overhouden om te investeren in
groene werkgelegenheid.
Voor economische stabiliteit op de langere
termijn wil GroenLinks een Europees
stabiliseringsfonds instellen. Zo’n fonds haalt
de scherpe kantjes af van de schommelingen in
de economie van eurolanden. Het voorkomt dat
landen met een sterk oplopende werkloosheid
zo hard moeten bezuinigen dat nog meer banen
verloren gaan. Maar deze volgende stappen in
de Europese samenwerking kunnen niet worden
gezet zonder een versterking van de Europese
democratie.
MEER DEMOCRATIE IN EUROPA
Democratie is een van de kernwaarden van de
Europese Unie. Juist die waarde staat onder
druk door alle noodmaatregelen om de crisis
te bezweren. Door de gewoonte van Europese
bestuurders om hun crisisaanpak als de enig
mogelijke remedie te presenteren. Door de
neiging bij sommige politici om eurosceptische
kritiek af te doen als populisme.
GroenLinks wil dat mensen meer zeggenschap
krijgen over de EU. Dat kan door de positie van
nationale en Europese volksvertegenwoordigers
te versterken en door grensoverschrijdende
referenda mogelijk te maken. De Europese
Commissie mag worden afgeslankt: laat
het parlement het voor het zeggen hebben
in Europa, niet de technocraten. Net als op
nationaal niveau berust de macht in een echte
democratie uiteindelijk bij burgers en hun
volksvertegenwoordigers.
GROENE INDUSTRIEPOLITIEK
Vergaande vergroening van de economie is de
sleutel tot Europees succes. Het fundamenteel
hervormen van de Europese economie is
essentieel voor ons welzijn op de lange
termijn en levert veel banen op. Als het aan
GroenLinks ligt, zet de EU daarom in op een
groene industriepolitiek. Door niet arbeid maar
milieuvervuiling te belasten, wordt het voor
werkgevers goedkoper om mensen in dienst te
nemen. Zo kunnen ze voor hetzelfde geld meer
mensen een baan bieden.
EEN STERK EUROPA VOOR EEN BETERE WERELD
De Europese Unie kan en moet een belangrijke
rol spelen in het streven naar een eerlijkere
en groenere wereld. Bijvoorbeeld door het
slechten van handelsbarrières die het voor
ontwikkelingslanden moeilijk maken om hun
producten op de Europese markt aan te bieden.
Binnen Europa maken we harde afspraken over
ontwikkelingshulp, en roepen we Europese
bedrijven tot de orde die het nalaten elders
verantwoord te ondernemen.
Het Europa van GroenLinks is daarnaast een
drijvende kracht achter vrede, welvaart en welzijn
in de wereld. Dit Europa treedt consequent en
eensgezind op tegen autoritaire regimes die
mensenrechten met voeten treden.
GROEN: EEN FACTOR VAN BETEKENIS IN EUROPA
Nu al boekt de Groene fractie regelmatig
successen. Bijvoorbeeld toen het Europees
Parlement begin 2013 op voorstel van de
Europese Groenen besloot om de bonussen
van bankiers aan banden te leggen en banken
dwong openheid te geven over hun winsten,
belastingen en subsidies. Of toen GroenLinks
erin slaagde voldoende steun te verwerven voor
een verplichting voor schepen om schonere
olie te verstoken. Hierdoor wordt de lucht die
Europeanen inademen schoner en gezonder.
Onze privacy en digitale vrijheid werden gered
toen het Europees Parlement in 2012, onder
aanvoering van de Groene fractie, het
ACTA-verdrag verwierp. Dat ACTA-verdrag over auteursrecht
dreigde internetproviders te verplichten om al
ons internetverkeer te controleren, ten koste van
onze privacy. Dankzij de Europese Groenen gaf de
Europese Unie een signaal af aan de rest van de
wereld: de rechten van burgers nemen we serieus.
Het nieuws dat de Amerikaanse overheid in het
geheim massaal telefoon- en internetgegevens
van mensen verzamelt, moet een nieuw Europees
offensief voor privacybescherming inluiden. Daar
zal GroenLinks zich in het Europees Parlement
voor blijven inzetten.
HET EUROPA VAN GROENLINKS
Kiezen voor GroenLinks is
kiezen voor een solidair
Europa. GroenLinks staat
voor eerlijk delen. Binnen
Nederland, maar zeker ook
daarbuiten: sociale idealen
zijn niet gebonden aan
landsgrenzen.
Een keuze voor GroenLinks
is ook een keuze voor
duurzaamheid. Voor groene
werkgelegenheid, schone
energie, natuurbescherming,
dierenwelzijn en het recyclen
van grondstoffen.
Als je kiest voor GroenLinks,
dan kies je voor een open
en ontspannen samenleving
waarin je niet wordt
afgerekend op je geslacht,
etniciteit of seksuele voorkeur.
Waarin iedereen meedoet,
maar waar niemand zich over
de kop hoeft te werken.
Zonder verdergaande
Europese samenwerking zijn
een gezonde aardbol en een
eerlijker verdeling van de
Iedereen in Europa moet kunnen rekenen
op een sociaal vangnet in tijden van nood,
een goede gezondheidszorg, fatsoenlijke
arbeidsvoorwaarden en een pensioen waarvan je
goed kunt leven.
Europa heeft de afgelopen decennia laten zien
dat er een alternatief is voor het hardvochtige
kapitalistische model dat de Verenigde Staten
de wereld voorspiegelt. In de VS zijn lage kosten
en hoge winsten belangrijker dan sociale
rechtvaardigheid en duurzaamheid. Daar is
succes zogenaamd een keuze en misfortuin je
eigen schuld. Die gejaagde samenleving, waar
de verschillen tussen arm en rijk enorm zijn,
staat ver af van de ontspannen en solidaire
samenleving die GroenLinks nastreeft. Het hoge
niveau van sociale bescherming dat we in Europa
hebben opgebouwd, moeten we koesteren. Daar
mogen we trots op zijn.
Met de kortzichtige wijze waarop de EU de
crisis probeert te bedwingen, is Europa hard op
weg naar een Amerikaans model. De keiharde
overheidsbezuinigingen slaan gaten in de sociale
voorzieningen van lidstaten en duurzame
ambities worden op de lange baan geschoven.
De Europese leiders hebben hun prioriteiten
niet op orde: ze zijn meer bezorgd over een
begrotingstekort van 3,1 procent dan over de ruim
25 procent werkloosheid in landen als Spanje en
Griekenland. Van alle Europese jongeren staan er
5,5 miljoen aan de kant zonder werk, opleiding
of stage. De noodzakelijke vergroening van onze
economie lijkt van de agenda verdwenen, terwijl
die juist kansen biedt voor duurzaam economisch
herstel.
Rechtse regeringsleiders, onder wie Mark
Rutte, proberen de groeiende onrust onder
Europese burgers te sussen met beloftes over
GroenLinks wil werk maken van een sociaal
Europa: met meer solidariteit en minder
ongelijkheid. In ons programma laten we zien
hoe we deze crisis te boven kunnen komen met
groene investeringen die leiden tot duurzame
werkgelegenheid en met een versterking van
het Europees sociaal model.
EEN
het terughalen van bevoegdheden uit Brussel.
Dat is ronduit schijnheilig. Nooit hebben ze
moeilijk gedaan over de vergaande economische
eenwording die vooral de grote bedrijven heeft
bevoordeeld, maar nu het hoog tijd is om stappen
te zetten naar een socialer Europa, geven ze niet
thuis.
DE SOCIALE RACE NAAR DE BODEM STOPPEN
De Europese Unie, met haar vrije markten, de
mogelijkheid om in elk EU-land te werken en
de euro, levert ons extra welvaart en kansen op.
Maar op dit moment profiteert niet iedereen
daarvan. Veel bedrijven gaan daarheen waar ze
het goedkoopst kunnen produceren: landen met
het aantrekkelijkste belastingklimaat, lage lonen
en een zwakke sociale wetgeving. Dat leidt ertoe
dat lidstaten elkaar - in een race naar de bodem
- de loef afsteken met gunstige voorwaarden voor
grote bedrijven. Voorwaarden die meestal niet
gunstig zijn voor werknemers en de staatskas.
GroenLinks pleit voor Europese
minimumbelastingtarieven en waterdichte
Europese regels tegen belastingontwijking.
Een effectief nationaal belastingbeleid
kan niet zonder Europese afspraken over
belastingen met een sterk grensoverschrijdend
effect, zoals vennootschapsbelasting, btw en
dieselaccijns. In de strijd om het aantrekken
van bedrijvigheid hebben de Europese landen
de vennootschapsbelasting verlaagd van
gemiddeld 32 procent in 2000 naar 23 procent
in 2013. Ruim de helft van de multinationals
uit Italië, Griekenland, Spanje en Portugal
heeft een brievenbus-bv in Nederland. Deze
landen, die worden gedwongen om keihard te
bezuinigingen, lopen door de soepele Nederlandse
belastingregels miljarden mis. Door het vetorecht
in belastingzaken te beperken, voorkomen
we dat belastingparadijzen als Nederland de
aanpak van belastingontwijking en concurrentie
tegenhouden. Alleen zo kan Europa een einde
maken aan de trend dat bedrijven steeds minder
bijdragen aan de publieke inkomsten.
Ook is het nodig om op Europees niveau
afspraken te maken over het loonbeleid, zodat
de loonontwikkeling in de verschillende lidstaten
niet meer zo sterk uiteen kan lopen. Europa
moet een fatsoenlijk loon voor alle werkenden
garanderen. Duitsland, waar een wettelijk
minimumloon ontbreekt, draait al jaren op
‘werkende armen’: mensen die ondanks het feit
dat ze een baan hebben zo weinig verdienen dat
ze onder de armoedegrens leven.
Dat draagt bij aan een ander probleem: scheve
handelsbalansen. Omdat de loonkosten laag zijn,
is de prijs van Duitse exportproducten ook laag.
Zuid-Europese landen, waar de lonen relatief
hoger lagen, hebben jarenlang veel producten
geïmporteerd uit Duitsland. Zij bekostigden dat
met leningen van Nederlandse en Duitse banken,
pensioenfondsen en verzekeraars. Op de korte
termijn profiteerde iedereen van deze situatie.
Maar in feite financierden onze geldschieters de
financiële zeepbel in de Zuid-Europese landen.
Door de kredietcrisis spatte die bel uit elkaar.
Toen werd pijnlijk duidelijk dat de Europese
economieën onlosmakelijk met elkaar zijn
verbonden: het exportoverschot van het ene land
is de schuldenberg van het andere.
VOORBIJ DE DRIEPROCENTSNORM
Een unie, en zeker een muntunie, functioneert
niet zonder afspraken over begrotingsbeleid en
economisch beleid. Maar op dit moment staren de
Europese leiders zich blind op de begrotingsnorm
van drie procent. Daarmee lossen we de crisis niet
op: het keiharde bezuinigingsbeleid brengt ons
van de regen in de drup. GroenLinks pleit daarom
voor een sociaaleconomisch bestuur van de
eurozone dat verder kijkt dan begrotingstekorten
en overheidsschulden. Een bestuur dat landen
niet alleen op financiële, maar ook op sociale
en groene indicatoren afrekent. In plaats van
het huidige Stabiliteits- en Groeipact, is er een
Welvaarts- en Duurzaamheidspact nodig waarin
houdbare overheidsfinanciën, werkgelegenheid
en duurzaamheid op gelijke voet staan.
De machtige ‘Trojka’ is het minst democratische
orgaan dat Europa in de afgelopen jaren
heeft gecreëerd. Dit samenwerkingsverband
van de Europese Commissie, de Europese
Centrale Bank en het Internationaal Monetair
Fonds onderhandelt met lidstaten die door
de eurocrisis in problemen zijn geraakt over
financiële noodsteun. De reddingspakketten
worden verstrekt op voorwaarde van ingrijpende
overheidsbezuinigingen. Het crisisbewind van
de Trojka werkt contraproductief en leidt tot
menselijke drama’s in landen als Griekenland,
Portugal en Cyprus. Europese waarden als
solidariteit en democratie worden verloochend.
De oplossing van de crisis mag niet in handen
liggen van ongekozen technocraten. Een Europees
sociaaleconomisch beleid vereist politieke
keuzes en democratische controle op Europees
niveau. Als het aan GroenLinks ligt, krijgt het
Europees Parlement volledige medezeggenschap
over de beleidskeuzes van de opvolger van
supercommissaris voor de euro Olli Rehn.
Adviezen die raken aan de arbeidsmarkt en de
sociale voorzieningen dienen te worden opgesteld
in samenspraak met de sociale partners. Dat
betekent ook dat aan de onderhandelingstafel
plek wordt ingeruimd voor vertegenwoordigers
van een grensoverschrijdende vakbeweging. Zo
garanderen we dat de belangen van werknemers
niet opzij worden geschoven.
EUROPESE SOLIDARITEIT
Voor een sociale Europese samenleving en een
stabiele muntunie is het nodig dat eurolanden
elkaar helpen als ze in de problemen zitten. We
zijn samen verantwoordelijk voor de welvaart van
alle Europeanen. De invoering van de euro heeft
dat alleen nog maar versterkt. Vanaf dat moment
bepaalt de Europese Centrale Bank (ECB) voor de
hele eurozon e het rentepercentage waartegen
banken geld kunnen lenen. Een hoge rente zorgt
ervoor dat investeren duurder wordt en een
oververhitte economie afkoelt; een lage rente kan
voor extra investeringen zorgen in een sukkelende
economie. Maar wat moet de ECB doen wanneer
sommige eurolanden kampen met een recessie
en andere lidstaten een periode van hoge groei
doormaken? In dat geval wordt het lastig om
met één rentepercentage de economieën van
alle eurolanden de juiste kant op te sturen.
GroenLinks stelt daarom een nieuw instrument
voor: een Europees stabiliseringsfonds. Dat
hevelt geld over van landen met hoge groei naar
landen in een recessie. We voorkomen daarmee
zowel oververhitting van de economie als hoge
werkloosheid.
Landen met een afnemende werkloosheid
dragen bij aan dit fonds terwijl landen met
een oplopende werkloosheid geld uit het fonds
ontvangen. Dit geld compenseert de gestegen
uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen en helpt
landen daarmee sneller uit een economisch dal te
klimmen.
Een stabiliseringsfonds had tussen 2000 en
2007 zowel de Spaanse huizenboom als de hoge
Duitse werkloosheid kunnen dempen. In die
periode was Spanje dus een nettobetaler en
Duitsland een netto-ontvanger geweest. Op dit
moment zou dat andersom zijn en had het fonds
kunnen voorkomen dat duizenden Spaanse
werklozen thuis zitten, terwijl Duitse bedrijven
hun vacatures niet vervuld krijgen. Dergelijke
Europese solidariteit draagt bij aan een snel
economisch herstel en een betere economische
balans in de eurozone.
Een andere manier om de Europese solidariteit
te versterken is door overheidsschulden
EEN EINDE AAN SPECULATIE MET
OVERHEIDSGELD
Onder aanvoering van de
Groene fractie stemde het
Europees Parlement voor een
verbod op speculatie met
derivaten op staatsobligaties,
oftewel leningen van de
overheid. Deze praktijk is
buitengewoon schadelijk,
omdat speculanten gokken
op het minder waard worden
van de overheidsleningen.
Wanneer de twijfel groeit
over het vermogen van een
land om zijn schulden af te
betalen, stijgen de derivaten in
waarde. Speculanten hebben
dus een belang bij financiële
problemen van overheden. De
handel in derivaten heeft de
schuldencrisis in de eurozone
niet veroorzaakt, maar wel
verergerd. Een verbod verkleint
de kans op toekomstige
financiële rampspoed.
GroenLinks wil een
héle bankenunie
die Europeanen
daadwerkelijk
beschermt tegen
falende bankiers
meer gezamenlijk te dragen. Wanneer
eurolanden garant staan voor elkaars
aflossingsverplichtingen, zal dat het vertrouwen
van de financiële markten herstellen. De rente
die zuidelijke lidstaten moeten betalen wordt dan
draaglijker. Bovendien zorgt het ervoor dat deze
landen een minder zwaar beroep hoeven te doen
op de Europese noodfondsen.
BANKEN BEDWINGEN
Een sociaal Europa functioneert niet zonder een
radicale omslag in de financiële sector: banken
moeten weer ten dienste komen te staan van
de samenleving in plaats van omgekeerd. Het
schuldgedreven groeimodel in de financiële sector
is voorbij. GroenLinks eist daarom dat in Europa
geen enkele bank nog too big to fail is. Nooit meer
mogen belastingbetalers opdraaien voor de
fouten van bankiers.
Hogere kapitaalbuffers en een harde limiet aan de
schulden van banken zorgen ervoor dat banken
niet meteen kopje onder gaan als het economisch
tegenzit. We moeten niet vergeten dat de crisis
die de eurolanden teistert ontstond doordat
banken zich meer bezighielden met complexe
financiële producten dan met hun kerntaak: het
verstrekken van leningen aan consumenten en
bedrijven. Overheden moesten banken overeind
houden en kwamen zo zelf in grote financiële
problemen.
De halve bankenunie die de Europese leiders
tot nu toe voor zich zien, rekent niet af met de
dreiging van omvallende banken. GroenLinks
wil een hele bankenunie die Europeanen
daadwerkelijk beschermt tegen falende bankiers.
Onderdeel daarvan is een daadkrachtige
Europese toezichthouder die de macht heeft
om probleembanken te sluiten of te saneren.
Daartoe vullen de banken zelf een Europese
‘stroppenpot’: een fonds waarmee verliezen
kunnen worden opgevangen. Een Europees
garantiefonds, wederom gevuld door de banken
zelf, moet de tegoeden van kleine spaarders
veiligstellen. Scherpe controle door de Europese
toezichthouder voorkomt dat slap toezicht in
Cyprus, Ierland of Nederland de hele eurozone in
gevaar brengt.
DEMOCRATISCHE CONTROLE OP
EUROPEES BANKENTOEZICHT
Europees bankentoezicht is
dringend nodig om eindelijk
het vertrouwen te herstellen in
het nog altijd wankele Europese
bankwezen. Maar dat toezicht
mag zich niet onttrekken
aan democratische controle.
Dankzij de inspanningen van
de Groene fractie sloot het
Europees Parlement hierover
een akkoord met de Europese
Centrale Bank. Het parlement
krijgt het recht om de voorzitter
van de toezichthouder te
A.
WERK
1. De EU werkt aan een volwaardig sociaaleconomisch bestuur voor de eurozone, met volwaardige
democratische controle.
2. De EU hervormt het Stabiliteits- en Groeipact en het Begrotingspact tot een Welvaarts- en Duurzaamheidspact waarin houdbare financiën, werkgelegenheid en duurzame ontwikkeling op gelijke voet staan. Dit hervormde pact:
a. biedt voldoende begrotingsruimte om te investeren in arbeidsparticipatie, onderwijs, innovatie en duurzame energie, door een onderscheid te maken tussen consumptieve overheidsbestedingen en investeringen; b. biedt meer begrotingsflexibiliteit bij
economische neergang en strenger toezicht op het verminderen van de staatsschuld in tijden van economische groei;
c. legt meer nadruk op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn: landen krijgen meer begrotingsruimte als zij hervormingen doorvoeren die de economie versterken en verduurzamen;
d. voegt indicatoren voor arbeidsparticipatie, inkomensgelijkheid, sociale uitsluiting en energie- en grondstoffenefficiëntie toe aan het scorebord voor macro-economische onevenwichtigheden; landen die te weinig doen om een ondermaatse score weg te
werken, krijgen dezelfde sancties als landen die begrotingsregels overtreden;
e. bestempelt grote handelsoverschotten tot even schadelijk als grote handelstekorten;
f. breidt het sanctie-instrumentarium voor eurolanden die het pact overtreden uit met schorsing van het stemrecht in de Raad van Ministers;
g. geeft het Europees Parlement (EP) medebeslissingsrecht over de jaarlijkse prioriteiten van het Europees economische beleid en controlerecht over de
sociaaleconomische sturing die de Europese Commissie geeft aan de EU-landen (Europees semester);
h. versterkt de rol van sociale partners op Europees niveau; zij krijgen een prominente rol bij sociaaleconomische besluiten zoals looncoördinatie en een officiële adviesrol in het Europees semester;
i. brengt de aanpassingsprogramma’s van landen die gebruikmaken van financiële noodsteun onder democratische controle van het EP; deze programma’s worden herzien op basis van realistische economische voorspellingen, sociale en verdelingseffecten.
3. Om de verschillen in conjunctuur op een sociaal verantwoorde manier te dempen schept de EU een stabiliseringsfonds. Bij groeiende werkloosheid ontvangen eurolanden steun uit dit fonds om oplopende werkloosheidsuitkeringen en teruggang in sociale premies te compenseren. Het fonds wordt automatisch gevuld met bijdragen van eurolanden die zich in een periode van hoogconjunctuur bevinden. Alle eurolanden doen mee in het fonds. Ook de overige EU-landen mogen zich erbij aansluiten.
4. Om de jeugdwerkloosheid te bestrijden:
a. wordt de financiering van de begeleiding van jongeren richting werk, stage of opleiding, alsmede van nieuwe banen voor jongeren, tijdelijk buiten beschouwing gelaten bij de beoordeling van begrotingstekorten; b. ziet de Europese Commissie toe op strikte
naleving van de jeugdgarantie die jongeren binnen vier maanden recht geeft op werk, een stage of een opleiding;
c. geeft de EU meer steun aan
grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling en stages.
5. De EU legt minimumrechten voor de scholing voor werknemers vast voor grote bedrijven, zodat zij tijdig van werk naar werk kunnen als banen verdwijnen en veranderen. Daarbij ligt de focus op de verwerking van vaardigheden die nodig zijn voor duurzame sectoren met toekomst.
6. Werkgelegenheid wordt, naast prijsstabiliteit, een hoofddoelstelling van de Europese Centrale Bank. 7. De Europese Investeringsbank, de Europese Centrale
Bank en de Europese Commissie slaan de handen
ineen om goedkope leningen te verstrekken voor kansrijke investeringen van het midden- en kleinbedrijf en starters.
8. Sociale dumping binnen de EU wordt tegengegaan door afspraken te maken over minimumlonen; deze moeten voldoende inkomen bieden om boven de nationale armoedegrens uit te komen.
9. De EU pakt armoede verder aan door vast te leggen dat de laagste uitkeringen in elke lidstaat gebaseerd worden op een bestaansminimum van 60 procent van het gemiddeld inkomen van de lidstaat. 10. De EU maakt zich sterk voor een actief en breed
emancipatiebeleid, zowel voor vrouwen als voor andere groepen in een achterstandspositie. Zo vergemakkelijkt zij het combineren en eerlijker delen van arbeid en zorg, onder andere door verlenging van het zwangerschapsverlof en invoering van partnerverlof en betaald zorgverlof. Zij spoort lidstaten aan tot betaalbare kinderopvang. 11. De EU versterkt de medezeggenschap van
werknemers via Europese ondernemingsraden. De medezeggenschap gaat ook gelden voor de beloning van het management.
12. Topinkomens worden (verder) aan banden gelegd. De hoogste beloning (vast salaris plus bonus) in de private sector mag maximaal tien keer het laagste salaris binnen de organisatie bedragen. Bonussen voor bestuurders worden gekoppeld aan prestaties op lange termijn, bedragen maximaal 20 procent van het jaarsalaris, en worden pas na tien jaar uitbetaald als er in de tussentijd geen grote verliezen optreden. 13. Met het oog op de langetermijnoriëntatie en
de duurzaamheid van ondernemingen krijgen (organisaties van) werknemers en consumenten een evenredige vertegenwoordiging in het ondernemingsbestuur of het toezichthoudend orgaan.
14. De EU dwingt geen liberalisering af van
nutsvoorzieningen zoals sociale volkshuisvesting. De lidstaten bepalen zelf welke diensten worden verzorgd door de overheid of maatschappelijke ondernemingen. Drinkwatervoorziening blijft in publieke handen.
15. De EU publiceert een Europese geluksindex. Deze becijfert, in navolging van de Happy Planet Index, hoe
het ervaren geluk van de Europeanen zich verhoudt tot hun ecologische voetafdruk. De Europese instellingen en de nationale regeringen toetsen of hun beleid de voorwaarden schept voor meer geluk met minder milieudruk.
B.
FINANCIËLE MARKTEN
1. De EU schept een volwaardige bankenunie voor de eurozone en andere EU-landen die willen deelnemen. Deze omvat:
a. democratische controle door het EP op alle onderdelen van de bankenunie;
b. streng bankentoezicht door de Europese Centrale Bank, te beginnen met een grondige balanscontrole en stresstest, die banken dwingt slechte leningen af te schrijven en zo nodig nieuw kapitaal aan te trekken;
c. een resolutieraad die probleembanken kan saneren of sluiten volgens heldere regels en onder verantwoordelijkheid van de Europese Commissie; daarbij worden ook de kapitaalverschaffers van banken aangeslagen, uitgezonderd kleine spaarders;
d. een stroppenpot voor bankenresolutie, die door de banken zelf wordt gevuld, met het euronoodfonds ESM als publieke achtervang; e. een Europees depositogarantiefonds, te vullen
door de banken, dat verzekert dat kleine spaarders altijd hun geld terugkrijgen wanneer een bank omvalt.
2. Alle banken worden onderworpen aan een schuldenrem, in de vorm van:
a. een hefboomratio: het eigen vermogen dient minstens 10 procent van de uitstaande leningen en investeringen te bedragen;
b. strengere kapitaalratio’s: hogere minimumeisen voor het eigen vermogen als percentage van de risicogewogen activa.
3. De EU voert een strikte scheiding van nuts- en zakenbanken door. Zakenbanken komen nooit in aanmerking voor redding met belastinggeld. Uiteindelijk mag geen enkele bank meer too big to fail zijn.
4. Toezichthouders onderwerpen nieuwe financiële
1 EEN SOCIAAL EUROPA
producten aan een risicotoets, waaronder een begrijpelijkheidstoets. Zij hanteren daarbij een ‘nee, tenzij’ in plaats van een ‘ja, mits’-benadering; niet toegestaan zijn producten die geen aantoonbaar economisch nut hebben of schadelijk kunnen zijn. Nieuwe producten krijgen ten minste tien jaar lang de hoogste risicoweging.
5. De EU voert regels in voor ‘schaduwbankieren’. Uitgangspunt daarbij is dat voor bedrijven die vergelijkbare risico’s lopen als banken, vergelijkbare regels en vergelijkbaar toezicht gelden.
6. Er komt een Europabrede code voor maatschappelijk verantwoord bankieren, met een beroepseed voor bankiers, klachtenloketten en tuchtraden.
7. De EU dringt de rol die in regelgeving wordt toegekend aan kredietbeoordelaars fors terug. De garanties voor de onafhankelijkheid van kredietbeoordelaars worden verder aangescherpt. 8. Kredietbeoordelaars en financiële
instellingen worden verplicht om energie- en grondstoffenefficiëntie mee te wegen bij de beoordeling van bedrijven en landen.
9. Investerings- en pensioenfondsen worden verplicht om openheid te geven over de energie-, CO2- en grondstoffenprijzen waarmee zij rekenen bij de waardering van hun bezittingen.
10. De EU bevordert geduldig ondernemen en beleggen. Aandeelhouders krijgen een zwaardere stem en loyaliteitsdividend naarmate zij langer in het bezit zijn van de aandelen. Toezichthouders waken scherp voor contracten met vermogensbeheerders die een hoge kortetermijnwinst op aandelen beloven. 11. De EU legt vast dat overheden die hun reserves
beleggen dat duurzaam doen.
12. De ECB en de Europese Commissie bieden regionale initiatieven de ruimte om werk te scheppen door middel van complementaire munten.
13. De EU zet zich in voor stringente wereldwijde regulering van financiële markten. Bij de formulering van deze regels komt alle landen en regio’s een stem toe. Daarom zet de EU zich in voor verdergaande democratisering van financiële fora zoals de Bank for International Settlements en een betere democratische controle op zelfregulerende organisaties.
C.
FINANCIËLE SOLIDARITEIT
1. Een verdragswijzing maakt de invoering van euro-obligaties mogelijk, waarbij de eurolanden garant staan voor elkaars aflossingsverplichtingen. De mogelijkheid om schulden te herfinancieren met euro-obligaties wordt beperkt tot 60 procent van het bruto nationaal product (bnp). Ernstige overtredingen van de Europese afspraken over economisch en begrotingsbeleid worden bestraft met verminderde toegang tot euro-obligaties. 2. Tot die tijd richt de EU een tijdelijk
schuldaflossingsfonds op, waarmee de landen van de eurozone het deel van hun staatsschuld dat boven de 60 procent van het bnp ligt gezamenlijk herfinancieren. Deelnemende landen brengen onderpand in en moeten de lagere rente deels benutten voor een snellere vermindering van hun schuld.
3. De slagkracht van het euronoodfonds (ESM) wordt versterkt door het fonds de mogelijkheid te geven te lenen bij de Europese Centrale Bank (ECB).
4. Bij de eerstvolgende verdragswijziging wordt het noodfonds ESM omgevormd tot een Europees Monetair Fonds, onder democratische controle van het EP.
5. De EU scherpt de criteria voor toetreding tot de eurozone aan zodat deze aansluiten bij het Welvaarts- en Duurzaamheidspact: zij toetst de effectiviteit van het belastingsstelsel, de kwaliteit van het sociale stelsel en de duurzaamheid van de economie. De omvang van de bankensector in een land en het aandeel buitenlandse tegoeden mogen geen risico vormen voor de financiële stabiliteit. 6. Om Griekenland perspectief te bieden op een
houdbare staatsschuld en economisch herstel, wordt een deel van de Europese leningen aan dat land kwijtgescholden. Het EP laat de publieke en private schulden van andere crisislanden in de eurozone met spoed beoordelen door onafhankelijke experts. Bij schuldverlichting worden allereerst de private crediteuren aangeslagen. Zo nodig draagt de ECB bij in de kosten.
controle. Daartoe krijgt de Europese Commissie de hoofdrol binnen de trojka; de rol van de ECB en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) wordt verkleind.
8. Om de transparantie van het monetair beleid te bevorderen, worden de notulen van de Raad van Bestuur van de ECB na een maand openbaar.
D.
BELASTINGEN
1. De EU voert de strijd tegen belastingontduiking, belastingontwijking en belastingconcurrentie op. Daartoe wordt het vetorecht van lidstaten afgeschaft bij belastingen met een sterk grensoverschrijdend effect, zoals de winstbelasting, en krijgt het EP medebeslissingsrecht.
2. De EU voert snel automatische gegevensuitwisseling tussen belastingdiensten in voor alle vormen van inkomen en vermogen, om belastingontduikers op te sporen. Zij zet druk op Oostenrijk, Luxemburg en derde landen om het bankgeheim op te heffen. 3. De EU stelt een zwarte lijst van belastingparadijzen
op, met sancties voor jurisdicties die niet voldoen aan EU-standaarden. Bedrijven die zaken doen in landen op deze zwarte lijst worden uitgesloten van openbare aanbestedingen.
4. Banken die actief meewerken aan het faciliteren van belastingontwijking en –ontduiking door hun klanten krijgen sancties opgelegd.
5. De verplichting voor multinationals om te rapporteren over hun economische activiteiten, belastingafdrachten en subsidies in ieder land waar ze actief zijn (country-by-country reporting) wordt uitgebreid van de bankensector naar alle sectoren. 6. Elk EU-land krijgt een openbaar register van
uiteindelijke eigenaren van bedrijven. 7. De voorgenomen herziening van de Moeder/
dochterrichtlijn en de Rente- en royaltyrichtlijn draagt ertoe bij dat bedrijven belasting betalen in de landen waar zij economische activiteiten ontplooien. Ook de Fusierichtlijn wordt herzien om belastingontwijking tegen te gaan.
8. Er komen Europese standaarden voor bilaterale belastingverdragen, met daarin onder andere een verplichte antimisbruikclausule die dubbele
niet-belasting aanpakt.
9. Op langere termijn worden belastingverdragen met derde landen namens de hele EU
afgesloten, zodat het ondoorzichtige netwerk van bilaterale belastingverdragen, met alle ontwijkingsmogelijkheden van dien, verdwijnt. 10. Voor de belasting op bedrijfswinsten worden een
geharmoniseerde grondslag en een minimumtarief van 25 procent ingevoerd, desnoods door een kopgroep van EU-landen.
11. De EU pleit ook in internationaal verband voor een geharmoniseerde grondslag voor de winstbelasting, waarbij de belastingafdracht van multinationals zo eerlijk mogelijk wordt verdeeld over landen op basis van omzet, winst, aantal werknemers en bezittingen.
12. De EU levert financiële en technische ondersteuning aan ontwikkelingslanden om hun belastinginning te verbeteren, en waar nodig ook aan lidstaten.
13. De EU voert een belasting op financiële transacties in, die speculatieve handel tegengaat en geduldig beleggen stimuleert. Deze belasting omvat ook valutatransacties (Tobintaks). Een deel van de opbrengst wordt aangewend voor klimaatsteun aan ontwikkelingslanden.
14. De Europese Commissie spoort EU-landen aan om lasten te verschuiven van arbeid naar vervuiling en vermogen.
15. De EU pakt btw-fraude strenger aan, door verlegging van de btw-plicht van de leverancier naar de afnemer of door de btw-afdracht door de leverancier tot voorwaarde te maken voor btw-teruggave aan de afnemer.
16. Lidstaten krijgen de vrijheid om zelf de btw-tarieven vast te stellen voor arbeidsintensieve diensten die niet grensoverschrijdend concurreren, zoals kappers en fietsenmakers.
17. Tweedehands goederen, onder meer uit kringloopwinkels, worden vrijgesteld van btw.
E.
EU-BEGROTING
1. De afgesproken evaluatie van de contributieregeling van de EU wordt aangegrepen voor een
ingrijpende herziening. Nationale contributies
worden gedeeltelijk vervangen door Europese belastingheffing op bedrijfswinsten, milieuverbruik en financiële transacties.
2. De duurzaamheidseisen voor de Structuurfondsen en het Cohesiefonds worden aangescherpt, net als de controle op de besteding. Die dient bij te dragen aan de doelstellingen van het Welvaarts- en Duurzaamheidspact, zoals energiezekerheid. 3. Het EP zet de lidstaten onder druk, onder andere
met subsidiekortingen, om jaarlijks een ‘nationale verklaring’ af te geven over de rechtmatigheid van de besteding van EU-gelden door nationale en lagere overheden.
4. De salarissen en secundaire arbeidsvoorwaarden van EU-politici en -ambtenaren worden verder versoberd. Toeslagen zoals de ontheemden- en familietoeslag verdwijnen.
5. Aan de maandelijkse verhuizing van het EP tussen Brussel en Straatsburg komt een einde. Het EP krijgt één vergaderplek: Brussel.
MEER
DEMOCRATIE
2
Nederland is te klein om in z’n eentje de
klimaatverandering een halt toe te roepen of
de financiële sector in toom te houden. Veel
mensen zien dat ook; zij willen geen opheffing
van de Europese Unie maar een Unie die goed
functioneert en burgers meer betrekt bij de
politieke besluitvorming.
GroenLinks pleit daarom voor meer
democratische controle op wat er in de EU
wordt besloten. Bijvoorbeeld door de Europese
verkiezingen te laten bepalen wie de voorzitter
van de Europese Commissie wordt, net zoals
in Nederland de grootste partij in principe
de minister-president levert. Zo wordt deze
belangrijke politieke benoeming uit de
achterkamertjes gehaald.
In 2014 krijgen alle Europese burgers weer de
kans om via de stembus de politieke kleur in
het Europees Parlement te bepalen. Dan wordt
de macht in Europa opnieuw verdeeld. In
Nederland vinden we het vanzelfsprekend dat
het parlement het laatste woord heeft. Het wordt
tijd om die logica ook op Europees niveau door
te zetten. Europa is niet van de regeringsleiders
die achter de schermen deals sluiten, niet van
de multinationals en niet van de Brusselse
ambtenaren. De Unie is van ons.
DE EUROCRISIS: GEEN STATISTIEK, MAAR POLITIEK
Meer Europese democratie is harder nodig
dan ooit. De EU mengt zich als gevolg van de
eurocrisis steeds nadrukkelijker in het financiële
en economische beleid van de lidstaten.
De Europese Commissie neemt dagelijks
politieke besluiten die gevolgen hebben voor de
sociale voorzieningen in eurolanden zoals de
gezondheidszorg en pensioenen. Zo werkt de
Europese Commissie aan bilaterale contracten
met lidstaten over de hervormingsplannen
voor hun economie. De nationale parlementen
controleren hun eigen regering, maar niemand
controleert de Commissie. Dit kan niet zo door
blijven gaan. Als de democratische controle
niet snel wordt verbeterd, zal GroenLinks deze
contracten niet steunen. De economische
integratie in Europa gaat op dit moment zo snel
dat de Unie niet langer mag dralen met het
versterken van de democratie.
De aanpak van de eurocrisis is geen kwestie van
optellen en aftrekken. Het raakt aan onze visie
op de samenleving en onze toekomst. Dat maakt
de keuzes die we maken bij uitstek politiek. De
eenzijdige focus op de begrotingsnorm van drie
procent laat zien dat een rechtse ideologie nog
altijd dominant is in Europa. Dat is ook logisch
gezien de rechtse meerderheid in het Europees
Parlement en binnen de regeringen van de
EU-lidstaten. Maar de regeringsleiders en de
Europese Commissie presenteren hun aanpak van
harde overheidsbezuinigingen als technisch en
apolitiek. Daarmee verbloemen zij dat de kiezer
ook een andere keuze heeft: een keuze voor een
duurzaam en solidair Europa. Om die politieke
keuze boven tafel te krijgen is meer democratisch
debat nodig.
De nationale parlementen en de sociale partners
krijgen daarom het recht om rechtstreeks in
debat te gaan met de supercommissaris voor
de euro – op dit moment is dat Olli Rehn - over
zijn economische aanbevelingen voor hun land.
KIES JOUW EUROPESE GROENE
KANDIDAAT
Tien jaar geleden was de
Groene fractie de eerste
Europese politieke familie
die een gemeenschappelijke
campagne voerde voor de
Europese verkiezingen. Bij de
komende verkiezingen gaan
de Groenen een stap verder.
Voor de Europese Groene Partij
is verdere democratisering
in Europa van groot belang.
Dat zetten we kracht bij door
partijleden en sympathisanten
zelf te laten bepalen wie
het gezicht van de Europese
campagne van de Europese
Groenen gaat worden. De
Europese Groenen zetten
hiermee een volgende stap in
de richting van daadwerkelijke
Europese democratie.
Bovendien moet het Europees Parlement de
supercommissaris ter verantwoording kunnen
roepen en zo nodig weg kunnen sturen. Op dit
moment kan geen enkel parlement, nationaal of
Europees, de commissaris bijsturen wanneer hij
landen boetes oplegt en hervormingen eist. Dat
kan zo niet langer.
EEN TRANSPARANTE UNIE
Transparante besluitvorming bevordert niet
alleen de democratische controle, maar ook de
slagvaardigheid van de Unie. Besluitvorming in
de Europese Unie is nu vaak nog halfslachtig,
gebaseerd op nationale belangen die het
algemene Europese belang in de weg staan.
De ondoorzichtige besluitvorming geeft nationale
politici de kans om hun handen in onschuld te
wassen en ‘Brussel’ de schuld te geven van alles
wat hun niet zint. Terwijl zij zélf verantwoordelijk
zijn voor de koers van de Unie. Zoals Mark Rutte
die in de Tweede Kamer spierballentaal bezigt
over de EU, maar inbindt zodra hij met zijn
Europese collega’s onderhandelt. Hetzelfde geldt
voor de Nederlandse politieke partijen die de
afgelopen jaren in de regering hebben gezeten
en nu afgeven op Brussel: zij hebben de Europese
Unie mede vormgegeven.
Achter het rookgordijn van de retoriek over
‘minder Brussel’ ijveren politieke partijen
opvallend vaak voor maatregelen die neerkomen
op ‘meer Brussel’. Akkoord, zegt GroenLinks,
maar wees daar eerlijk over. Door het Europees
GROENEN ROEPEN OVERMACHTIGE
BANKENLOBBY EEN HALT TOE
De financiële sector geeft meer
geld uit aan lobbypraktijken dan
wie dan ook in Europa. Terwijl
bankiers jarenlang torenhoge
winsten opstreken, betaalt de
samenleving nu de rekening
van de financiële crisis. Maar
de tijd dat de bankenlobby
zonder tegenspraak Europese
wetgeving naar zijn hand kon
zetten is gelukkig voorbij. Het
initiatief voor een tegenlobby
kwam in 2011 vanuit de Groene
fractie. Pascal Canfin, een Frans
groene Europarlementariër,
zette de eerste stap tot de
oprichting van de NGO Finance
Watch. Dit kenniscentrum heeft
de expertise in huis om effectief
op te komen voor de belangen
van de samenleving. Mede
dankzij de Europese Groenen
is er een einde gekomen aan
het monopolie dat de banken
hadden op het beïnvloeden
van de Europese financiële
regelgeving.
Parlement en de nationale parlementen voortaan
inzicht te geven in de onderhandelingen in
de Europese Raad, kan iedereen het doen en
laten van zijn regering in Brussel controleren.
Dan kunnen kiezers hun politici ook afstraffen
voor besluiten die hen niet zinnen. Dát is
democratische controle waar de EU beter van
wordt.
Het Brusselse wetgevingsproces is zo ingewikkeld
dat slimme, goed ingevoerde lobbyisten veel
invloed kunnen uitoefenen. Jaarlijks geven
bedrijven, overheden en maatschappelijke
organisaties een miljard euro uit aan Europese
lobby. Sinds een aantal jaren bestaat er een
register voor lobbyisten zodat duidelijker wordt
welke groepen invloed proberen uit te oefenen
op de Europese besluitvorming. Maar de Raad
van Ministers heeft zich hier, ondanks verzoeken
van de Europese Commissie en het Europees
Parlement, nog niet bij aangesloten.
GroenLinks wil de werking van het register
uitbreiden, zodat ook helder wordt welke
lobbyisten invloed uitoefenen op de Raad en
we meer inzicht krijgen in de financiering
van lobbypraktijken. Bovendien zou de EU
meer moeten doen om ervoor te zorgen dat
ook werknemersbelangen op Europees niveau
krachtig worden vertegenwoordigd. Op dit
moment zijn het vooral de werkgevers die in
Brussel een flinke vinger in de pap hebben.
EUROPESE DEMOCRATIE: WERK IN UITVOERING
De Europese Unie bestaat nog geen zestig jaar.
Laten we niet vergeten hoeveel al wel is bereikt. In
geen enkel werelddeel is de grensoverschrijdende
democratische besluitvorming zo ver gevorderd
als in Europa. Zo bestaat sinds het Verdrag
van Lissabon formeel de mogelijkheid tot een
Europees burgerinitiatief. In 2013 heeft het
burgerinitiatief tegen privatisering van water voor
het eerst voldoende handtekeningen verzameld.
Mede hierdoor heeft de Europese Commissie
aangekondigd af te zien van privatisering van
drinkwatervoorzieningen. Op zo’n moment klinkt
de stem van burgers luid en duidelijk in Brussel.
Het Verdrag van Lissabon was een belangrijke
stap in het democratiseringsproces van de Unie.
Maar Europese democratie is werk in uitvoering.
De Europese Groenen maken zich sterk voor een
nieuw verdrag dat verdere stappen zet. Zoals
een kiesstelsel dat politieke partijen uitdaagt
om samen op te trekken met hun Europese
geestverwanten via Europese kieslijsten. De
Nederlandse kiezer kan dan niet alleen op een
GroenLinkser stemmen, maar ook op een Duitse
of Franse kandidaat van de Europese Groene
Partij. Uiteraard dient dit nieuwe verdrag in
een referendum te worden voorgelegd aan de
inwoners van de EU.
Als Europese politieke partijen bij de
Europese verkiezingen een kandidaat voor het
voorzitterschap van de Europese Commissie naar
voren schuiven, wordt de selectie van de nieuwe
voorzitter inzet van een politieke strijd. De
kandidaat van de Europese partij of coalitie die de
meeste zetels in het Europees Parlement behaalt,
heeft een ijzersterke claim op de voorzitterspost.
De voorzitter van de Europese Commissie, nu
uitgerust met een kiezersmandaat, zou dan ook
de rol van de huidige voorzitter van de Europese
Raad op zich kunnen nemen. Zo maken we einde
aan de huidige situatie waarin de voorzitter van
de Europese Raad, de officieuze ‘president van de
EU’, aan geen enkel parlement verantwoording
hoeft af te leggen.
Voor een slagvaardige Europese Unie dient het
aantal leden van de Europese Commissie – nu
28 - fors te worden teruggedrongen. Niet alleen
vermindert dat nodeloze bureaucratie, het
doorbreekt ook de nationale benoemingen van de
Eurocommissarissen. Bij een politiekere Europese
Commissie horen ook politieke besluiten over de
bemensing van de Commissie. GroenLinks hecht
meer waarde aan de kwaliteit van een Europees
bestuurder dan aan diens nationaliteit.
A.
DEMOCRATISERING
1. Het nieuwgekozen EP neemt het initiatief tot een herziening van de Europese verdragen, door middel van een openbare Conventie. De opdracht van de Conventie is het bereiken van brede overeenstemming over het democratiseren, vergroenen en socialer maken van de EU.
2. Binnen de Conventie maakt het EP zich sterk voor: a. betere democratische controle op de
sociaaleconomische sturing binnen de EU en de eurozone;
b. beperking van het veto bij Europese belastingmaatregelen;
c. de garantie dat geen enkele Europese wet kan worden aangenomen zonder goedkeuring van het EP;
d. formeel initiatiefrecht voor het EP;
e. het formele recht van het EP om individuele eurocommissarissen te benoemen en te ontslaan;
f. het laatste woord van het EP over andere belangrijke benoemingen, zoals die van directieleden van de Europese Centrale Bank; g. controle van het EP op het buitenlands beleid
van de EU;
h. Europese kieslijsten: een deel van de zetels in het EP wordt gereserveerd voor Europese politieke partijen; zo komen de lijsttrekkers c.q. de kandidaten voor het Commissievoorzitterschap in alle lidstaten op het stembiljet;
i. kiesrecht vanaf 16 jaar;
j. uitbreiding van het kiesrecht voor EU-burgers die in een ander EU-land wonen naar nationale en provinciale verkiezingen;
k. het recht van het EP om zijn eigen vergaderplek te kiezen;
l. verbetering van de ‘gele kaart’-procedure voor nationale parlementen: als eenzesde van de parlementen bezwaar maakt tegen een Europees wetsvoorstel, krijgen zij meer tijd om medestanders te vinden voor het bereiken van de drempel van eenderde;
m. EU-wijde (correctieve) referenda;
n. betere toegang tot het Hof van Justitie van de Europese Unie voor maatschappelijke organisaties;
o. een lagere drempel voor waarschuwingen en sancties tegen lidstaten die grondrechten en democratische beginselen schenden;
p. een zichtbare plek voor het EU-Grondrechtenhandvest in de Europese verdragen.
3. Over het nieuwe verdrag wordt een referendum gehouden, bij voorkeur in de gehele EU.
4. Europese partijen maken vóór de Europese verkiezingen hun kandidaat voor de opvolging van Commissievoorzitter Barroso bekend. De partij die de meeste zetels in het EP verovert, claimt het Commissievoorzitterschap. Haar kandidaat krijgt als eerste de kans een (afgeslankte) Commissie te formeren, die het vertrouwen geniet van een meerderheid in het EP.
5. De nieuwe Commissievoorzitter gaat ook het voorzitterschap van de Europese Raad van regeringsleiders uitoefenen. Deze EU-president maakt een begin met de openbaarheid van de euro(zone)toppen, met name wanneer de regeringsleiders besluiten nemen die voorgeschreven zijn in de verdragen van de
Europese Unie en wanneer zij de totstandkoming of uitvoering van Europese wetten beïnvloeden. 6. Nationale parlementen krijgen een actieve rol in
de Europese besluitvorming, onder andere door eurocommissarissen en rapporteurs van het EP uit te nodigen voor een discussie over belangrijke EU-maatregelen. Zij krijgen meer mogelijkheden om het besluitvormingsproces in de Raad van Ministers te volgen, zodat zij de voorliggende keuzes in de Raad in een publiek debat kunnen bespreken met hun regering.
7. De Europese wetgevingsprocedure wordt
transparanter. Het aantal informele compromissen tussen Raad en EP wordt beperkt. Documenten voor de trialogen (het driehoeksoverleg tussen het Europees Parlement, de Raad van Ministers en de Europese Commissie) en conciliaties (vergaderingen van het bemiddelingscomité van het Europees Parlement en de Raad van Ministers) worden
openbaar.
8. De EU schept meer openheid bij onderhandelingen over internationale (handels)verdragen. Zo worden onderhandelingsmandaten, conceptverdragen en alle documenten die de Europese Commissie deelt met lobbygroepen openbaar.
9. De Europese wet openbaarheid van bestuur (EuroWob) wordt fors verbeterd en uitgebreid naar alle EU-instellingen. Actieve openbaarmaking van documenten wordt de regel. De
uitzonderingsbepalingen die geheimhouding toestaan worden beperkt.
10. Falende eurocommissarissen worden door het EP weggestuurd.
11. Nationale vakbonden en werkgeversorganisaties krijgen het recht om rechtstreeks in discussie te gaan met de verantwoordelijke eurocommissaris over tot hun land gerichte budgettaire en
sociaaleconomische aanbevelingen. De EU
stimuleert grensoverschrijdende samenwerking en onderhandelingen tussen sociale partners.
12. De kinderziekten van het Europees burgerinitiatief worden genezen. De Europese Commissie biedt betere (digitale) faciliteiten aan initiatiefnemers. Lidstaten mogen van ondertekenaars geen
paspoortnummer meer vragen. Initiatieven gericht op verdragswijziging worden toegestaan.
13. De EU-instellingen zorgen voor evenredige
vertegenwoordiging van vrouwen en minderheden in Europese topfuncties.
14. Europese adviescomités krijgen een representatieve samenstelling, opdat alle belanghebbenden
vertegenwoordigd zijn.
15. Er komt een verplicht, openbaar register voor lobbyisten bij de Europese instellingen, dat vermeldt wie hun opdrachtgevers zijn en hoeveel zij betalen. 16. De Europese Commissie legt verantwoording
af over consultaties die vooraf zijn gegaan aan beleidsvoorstellen: welke lobbyisten hebben input geleverd, en wat is er met die input
gedaan? Zo vergroten we de transparantie van de besluitvorming.
17. De gedragscode voor Europarlementariërs wordt
aangescherpt, toezicht en transparantie verbeterd, om belangenverstrengeling tegen te gaan.
18. Engels wordt de werktaal van de Europese instellingen. Burgers en Europarlementariërs houden het recht op informatie van en communicatie met de EU in hun eigen taal. 19. De EU stimuleert onafhankelijke
grensoverschrijdende onderzoeksjournalistiek.
B.
CULTUUR
1. De EU bevordert Europese film-, tv- en theaterproducties, literaire vertalingen en de digitalisering van musea en archieven.
2. De video- en audiostreams van omroepen worden bevrijd van tijdsloten en geografische blokkades. 3. Het mededingingsbeleid geeft nationale overheden
meer armslag om te bepalen welke activiteiten publieke omroepen mogen ondernemen.
4. Lidstaten krijgen de vrijheid om digitale boeken, tijdschriften en kranten onder het lage btw-tarief te brengen.
