College van B&W van Gemeente Sûdwest-Fryslân T.a.v.
Postbus 10000 8600 HA Sneek
Datum 09 maart 2022
Betreft Wabo advies omgevingsvergunning rijksmonument
3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl
Olonummer 5445997 Onze referentie 1222466
Bijlagen 0
Naam Haghakerk
Adres Tsjerkebuorren 2
Postcode/plaats 8621BH Heeg
Gemeente/provincie Súdwest-Fryslân; Friesland;
Monumentnummer 39786
Geacht college,
Op 10 januari 2022 vroeg u mij u te adviseren over de voorgenomen
wijziging(en) van bovengenoemd monument op grond van artikel 2.26, derde lid, van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in samenhang met artikel 6.4, eerste lid onder a, van het Besluit omgevingsrecht (Bor). U heeft mij daartoe de aanvraag om een omgevingsvergunning toegezonden.
Op 1 maart 2022 heeft u mij aanvullende stukken gestuurd en verzocht deze bij de advisering te betrekken.
Advies
Ik adviseer u de gevraagde omgevingsvergunning te verlenen met daaraan verbonden de volgende voorschriften:
- Wat betreft het onderdeel funderingsherstel eerst nader overleg te voeren met een vertegenwoordiging van de RCE waarbij een inzicht in en onderbouwing van de situatie, de diverse scenario’s en het gekozen scenario alsmede de aanpak en werkwijze nader wordt toegelicht;
- Het hieronder genoemde archeologische voorschrift betreffende begeleidend archeologisch onderzoek over te nemen en zonodig een archeologie vriendelijk palenplan toe te passen;
- Nadere informatie te laten aanleveren over de afwerking van de kerkvloer, soort en kleur natuursteen.
In onderstaande motivering licht ik dit nader toe. Bij de beoordeling heb ik de stukken betrokken zoals deze zijn ingediend bij de aanvraag.
1222466
Het plan
Het plan betreft het wijzigen van de kerk ten behoeve van een voortgezet religieus gebruik. Volgens de opgave op tekenblad B02 d.d. gew. D 24-2-2022 zullen de ingrepen bestaan uit :
1. het verwijderen van de bestaande houten vloer en de vloer van het westportaal t.b.v. funderingsherstel (plavuizen en metselsteen westportaal opslaan in depot);
opbouw fundering/nieuwe vloer: stalen buispalen, constructieve vloer, 70 m isolatie en 80 mm afwerkvloer v.v. vloerverwarming;
2. het verwijderen van de houten banken en vervangen door stoelen;
3. bestaande koorwand handhaven;
4. het demontabel maken van het doophek en doopbogen;
5. het verbouwen van de bestaande consistorie (zaal 1), hal en toilet en het realiseren van een vergaderruimte (zaal 2) op de verdieping;
6. nieuwe achterzetvensters (TOTAAL 9 st.) en bestaande sponningen raamhout aanpassen en hergebruik bestaand vensterglas;
7. bestaand lambrisering + convectoren handhaven.
Motivering Opmerking vooraf
De aanvraag vertoont inmiddels een rommelig karakter met veel dubbele en verouderde tekeningen. Voor de beoordeling ben ik uitgegaan van het plan waarbij de houten koorwand op zijn plaats blijft en de aanvullende tekeningen van 1 maart 2022. Het eerder gepresenteerde plan waarbij de koorwand verdween, kon, gezien de monumentale waarden van dit element, niet op een positief advies rekenen.
Vooroverleg
Over dit plan is enkele malen vooroverleg gevoerd. Een eerste verkennend gesprek vond plaats op 23 oktober 2020 gevolgd door een bespreking in het monumentenspreekuur d.d. 13-4-2021. Kortheidshalve verwijs ik u hier naar het verslag dat het Steunpunt Fryslân u gestuurd heeft.
Monumentale waarden
Naar aanleiding van het vooroverleg is een bouwhistorische verkenning opgesteld, W. de Jong, Bouwhistorische verkenning Haghakerk, maart 2021. Hieruit komt o.a. de monumentale waarde van de houten koorwand naar voren. Ik kan mij vinden in de gepresenteerde waardestelling.
Toelichting plan
Op verzoek is een toelichting op en motivatie voor het plan gemaakt (Jukema, Bouwen aan een kerk voor de toekomst, 11 mei 2021). Achtergronden, wensen en ambities zijn hierin vastgelegd. Ik waardeer het zeer dat deze is opgesteld.
Echter door voortschrijdend inzicht mede vanwege de bouwhistorische verkenning én het uiteindelijk uitgewerkte plan met behoud van de koorwand, is deze tekst
onvoldoende.
Beoordeling plan
Ik herhaal hiervoor de opsomming zoals hierboven gegeven en zet direct daarachter mijn motivering.
1. Het verwijderen van de bestaande houten vloer en de vloer van het westportaal t.b.v. funderingsherstel (plavuizen en metselsteen westportaal opslaan in depot);
opbouw fundering/nieuwe vloer: stalen buispalen, constructieve vloer, 70 mm isolatie en 80 mm afwerkvloer v.v. vloerverwarming;
Een ingreep als deze is altijd ingrijpend van aard. Zoals uit de hierboven genoemde toelichting blijkt zijn er gesprekken gevoerd met de firma Econstruct waarbij drie mogelijkheden op tafel zijn gekomen. Echter ontbreken hiervan berekeningen, een afwegingskader en onderbouwing voor de gekozen oplossing.
Gezien de zwaarte van de ingreep acht ik dit noodzakelijk stukken. Ik heb dit daarom als voorwaarde verbonden aan mijn positieve advies en verwacht dat hierover een gesprek met de RCE wordt gevoerd, voorzien van beoordeelbare stukken.
Verder vraagt deze ingreep een zorgvuldige werkwijze. De vloer in de voorkerk, is van hoge monumentale waarden. Een goede documentatie van de stenen en het op de juiste, oorspronkelijke plaats terugleggen (karakteristieke gebruikssporen) is van belang. Wat betreft de houten wanden, zoals de peiwand, het cachot (Hunegat) en de koorwand acht ik het geheel verwijderen tijdens de
werkzaamheden onwenselijk. Ik adviseer u een werkplan op te laten stellen waarbij deze elementen in situ behouden blijven.
Houten vloer. De bestaande houtenvloer in de kerkzaal heeft geen monumentale waarden en kan worden verwijderd. Ik begrijp uit tekening B02 gew.24-02-2022 dat hiervoor een natuurstenen vloer in de plaats komt. Ik adviseer u hierover nog nader informatie aan te laten leveren over soort, en kleur.
Archeologie. Bij dit soort werkzaamheden is archeologie altijd een belangrijk aandachtspunt. Uit de aangeleverde brief van Jukema d.d.21 december 2021 maak ik op dat in overleg met de betrokken archeologe is afgesproken dat een archeologisch onderzoek als voorwaarde wordt meegenomen in de vergunning en dat het vooronderzoek (12 st. proefboringen) hiermee vervalt. Ik adviseer u positief over het opnemen van deze voorwaarde.
In verband met de archeologie adviseer ik u tevens een palenplan op te laten stellen en dit door een archeoloog te laten beoordelen. Er is tegenwoordig ervaring met archeologievriendelijke oplossingen.
2. Het verwijderen van de houten banken en vervangen door stoelen;
De banken zijn hier bij de laatste restauratie in de jaren 1960 geplaatst.Hoewel we inmiddels deze periode als historisch waardevol kunnen beschouwen, acht ik de kwalificatie in de bouwhistorische verkenning, geen monumentale waarden, in dit geval terecht. Ik adviseer u op dit punt positief.
3. Bestaande koorwand handhaven;
Ik acht dit een verbetering van het plan en juich deze oplossing toe.
1222466
4. Het demontabel maken van het doophek en doopbogen;
Het betreft hier een laat 17de eeuws interieurbestanddeel dat dus van een hoge monumentale waarde is. Tegenwoordig worden deze elementen vaker als ‘sta in de weg’ ervaren, dan als een wezenlijk onderdeel van het historische protestante kerkinterieur. Dit is te betreuren, maar het gevolg van veranderende liturgische opvattingen. Ik maak hierbij de volgende kanttekeningen:
- Omdat het hek al eerder verplaatst is geweest, is het mogelijk om het weer naar zijn oude locatie terug te plaatsen. Als het om deze vaste opstelling gaat, adviseer ik u positief.
- Als bedoeld wordt om het hek en de bogen permanent beweegbaar te maken, adviseer ik u vooralsnog negatief. Er is geen tekeningen of voorstel aangeleverd waaruit blijkt op welke wijze het hek en de doopbogen demontabel worden. Ik kan u hierover dan ook niet nader adviseren.
5. Het verbouwen van de bestaande consistorie (zaal 1), hal en toilet en het realiseren van een vergaderruimte (zaal 2) op de verdieping;
De bestaande indeling en materialen hebben geen tot positieve monumentale waarden. Het vernieuwen hiervan stuit niet op bezwaar. Uit de tekeningen maak ik voorts nog op dat de gevel van het koor ten behoeve van de nieuwe
verblijfsruimten geïsoleerd zal worden. Zie hierna onder 6.
6. Nieuwe achterzetvensters (9 st.) en bestaande sponningen raamhout aanpassen en hergebruik bestaand vensterglas;
Niet als zodanig vermeld, maar wel op tekening aangegeven is de muurisolatie die wordt aangebracht in de dienstruimtes in het koor en die te samen met de binnen achterzet beglazing gaat zorgen voor verduurzaming van de kerk.
Uit eerdere tekeningen leek sprake te zijn van het vernieuwen van de vensters.
Omdat uit het aangeleverde inspectierapport de noodzaak hiervoor niet bleek, zou ik u op een dergelijke ingreep negatief hebben geadviseerd. Voor nu ga ik ervan uit dat de kozijnen worden hersteld en het oude glas opnieuw wordt gezet met renoseal. Ik acht deze aanpak mogelijk en adviseer u positief. In de detaillering van de ramen dient wel rekening te worden gehouden met een kleine
(buitenlucht) isolatie.
7. Bestaand lambrisering + convectoren handhaven. Ik adviseer u hierover positief.
Uitgangspunten
Voor meer informatie over aanpassing, restauratie en verduurzaming van rijksmonumenten kunt u onder andere terecht bij ‘Uitgangspunten en overwegingen advisering gebouwde en groene rijksmonumenten’ op www.cultureelerfgoed.nl en op www.stichtingerm.nl
Afschrift en tekeningen
Graag wijs ik u erop dat u op grond van het Bor verplicht bent een afschrift van het ontwerpbesluit en van de beschikking, beide met bijbehorende stukken, op te sturen naar de staatssecretaris van OCW, via het Omgevingsloket online of omgevingsvergunning@cultureelerfgoed.nl.
Mocht u nog vragen hebben over de inhoud van dit advies, dan kunt u contact opnemen met de contactpersoon die in het briefhoofd vermeld staat.
De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens deze,
de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed,
