Vraag nr. 78
van 4 december 1997
van mevrouw MARLEEN VANDERPOORTEN Doctoraat – Nederlands – Beleidsstructuren Artikel 56 van het universiteitendecreet van 12 juni 1991 bepaalt dat de academische graad van doctor wordt behaald na de openbare verdediging van een p r o e f s c h r i f t . Om toegelaten te worden moet men beschikken over een diploma van een academische opleiding van de tweede cyclus en blijk geven van bekwaamheid om zelfstandig de wetenschap te b e o e f e n e n . Artikel 54 bepaalt dat de academische titels kunnen worden verleend door de centrale examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap. Artikel 7 van het besluit van de Vlaamse regering van 3 februari 1993 bepaalt dat voor het behalen van de graad van doctor geen examenperiodes gel-den.
Kandidaten die de graad van doctor willen beha-l e n , maar hun universitaire titebeha-l hebben behaabeha-ld vóór 1994 en het doctoraal onderzoek hebben aan-gevat vóór 1 juli 1995, kunnen nog toegelaten wor-den zonder de doctoraatsopleiding en de bijhoren-de examens.
Naar verluidt bestaat er een interuniversitaire con-sensus dat het doctoraal proefschrift (zoals toege-laten in de overgangsfase tot 1998) als volgt moet gevormd worden :
– van het ontwerp moeten er vijf publicaties zijn in een peer-reviewed internationaal tijdschrift, waarvan minstens drie reeds gepubliceerd op het ogenblik van de inschrijving en twee aan-vaard zijn verklaard ;
– het proefschrift mag niet meer bedragen dan 150 pagina's ;
– het bestaat uit de gepubliceerde of voor publi-catie aanvaarde teksten die met bindteksten zijn verbonden.
In een bepaalde sector van de medische weten-schap – zoals overigens in vele wetenweten-schappelijke domeinen – aanvaarden internationale peer- r e v i e-wed tijdschriften alleen teksten in het Engels. Vo o r de meeste kandidaten die de overgangsmaatregel kunnen genieten is het reeds bijzonder moeilijk om een artikel in een peer-reviewed tijdschrift te krij-g e n , overwekrij-gende dat de meesten van hen niet onmiddellijk aan een universiteit verbonden zijn. Daarenboven loopt de rekening van vertalingen bijzonder hoog op (honderdduizenden franken).
Uit samenlezing van de decretale bepalingen en de beslissing van de universiteiten op basis van hun zeer ruime autonomie, volgt dat een Vlaming de facto een doctoraal proefschrift moet verdedigen in de Engelse taal en dus zijn academische titel niet kan behalen in het Nederlands. Dit lijkt ons mani-fest in strijd met de letter en de geest van het uni-v e r s i t e i t e n d e c r e e t , zoals ouni-verigens in het uni-verleden door wijlen minister Coens werd geponeerd. Dit impliceert dat het doel van de "alternatieve weg" zoals gesteld in de overgangsmaatregel, a l s-ook het doel van de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap, in de praktijk wordt mis-k e n d . I m m e r s, deze mag enmis-kel delegatie verlenen aan de universiteiten voor de organisatie van de commissie en dient zich verder te onthouden van wijzigingen of aanvullingen aan de decretale bepa-lingen.
Dit is slechts een typevoorbeeld van problemen waar doctorandi mee worden geconfronteerd. H e t doctoraat is een heel apart probleem en er wordt weinig aandacht aan besteed. Toch is het een van de belangrijkste academische graden en voor velen de start van een wetenschappelijke loopbaan. D e autonomie van de universiteiten is het uitgangs-principe en de instellingen krijgen terecht veel vrij-h e i d . Niettemin ben ik van oordeel dat een mini-maal decretaal kader met betrekking tot de struc-tuur en de inhoud, niet alleen de gelijkvormigheid, maar ook de "kwaliteit" en de rechtszekerheid van de kandidaten ten goede zou komen.
In dit verband stel ik mij dan ook de volgende fun-damentele vragen.
1. Kan een universiteit in een examenperiode voorzien voor het behalen van een academische graad van doctor via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap ?
2. Gaat de autonomie van de universiteiten zo ver dat de bepalingen van een intern examenregle-ment de facto tot gevolg hebben dat een V l a-ming de academische graad van doctor niet in zijn eigen taal kan verdedigen voor de examen-commissie van de Vlaamse Gemeenschap ? 3. Laat de autonomie van de universiteiten toe dat
van een doctorandus wordt geëist dat zijn proef-schrift bestaat uit en voorafgegaan wordt door publicaties in een andere taal dan het Neder-lands ?
4. Komt door een dergelijke evolutie de toekomst van het Nederlands als wetenschappelijke taal
aan onze universiteiten (op termijn) niet in het gedrang ? Welk beleid voert de minister in dit verband ? Wat is zijn visie ?
5. Wordt het niet de hoogste tijd dat we een duide-lijke visie ontwikkelen over het doctoraat en een degelijke decretale structuur geven aan de d o c t o r a a t s o p l e i d i n g, waarbij gestreefd wordt enerzijds naar een evenwicht tussen de autono-mie van de instellingen en de rechten van de d o c t o r a n d i , en anderzijds naar een minimum aan eenvormigheid ?
Antwoord
Ik onderschrijf de stelling van de Vlaamse volks-vertegenwoordiger dat het doctoraat een van de belangrijkste academische graden is en dat de vor-ming van vorsers een essentiële taak is van de uni-v e r s i t e i t e n . De opleiding uni-van promouni-vendi uni-verdient wellicht meer aandacht van alle beleidsactoren. I k zal in ieder geval mijn administratie vragen de kwestie van de promovendi en de doctoraatsoplei-ding nader te bekijken, een inventaris maken van de gangbare praktijken en hierover aan het V l a a m s Parlement rapporteren.
Het decreet van 12 juni 1991 betreffende de uni-versiteiten in de Vlaamse Gemeenschap schrijft voor dat tot de verdediging van het proefschrift wordt toegelaten elkeen die in het bezit is van een van de vereiste diploma's én die blijk geeft van de bekwaamheid tot het zelfstandig beoefenen van de w e t e n s c h a p. De invulling van de wijze waarop is een zaak van de universiteiten. De wijze van voor-bereiding van het proefschrift en de kijk op het proces van doctoreren zijn sterk disciplinegebon-d e n . Er is indisciplinegebon-derdisciplinegebon-daadisciplinegebon-d een toenemendisciplinegebon-de internationa-le trend om het traditioneinternationa-le doctoraatsproefschrift te vervangen door een collectie van gepubliceerde wetenschappelijke artikelen of voor publicatie aan-vaarde artikelen.
Wetenschappelijke publicaties in een "refereed journal" zijn het wetenschappelijk product bij uit-stek in vele disciplines en overvleugelen het tradi-tionele proefschrift. Naar mijn mening zijn de meeste promovendi wel verbonden aan een univer-s i t e i t . Deze werkwijze iuniver-s vaak in het belang van de promovendus zelf, die op die manier zijn artikel niet hoeft te herwerken voor zijn proefschrift. Antwoorden op de concrete vragen
1. Een universiteit kan voorzien in een examenpe-riode voor het behalen van een academische
graad van doctor via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap voorzover er in-schrijvingen zijn.
2. In bepaalde disciplines is het inderdaad zo dat het proefschrift vaak in het Engels wordt geschreven en ingediend. Dit hangt samen met het feit dat het Engels de taal is van de interna-tionale wetenschapsbeoefening. In principe kan elke promovendus zijn doctoraatsproefschrift in het Nederlands schrijven,doch het schrijven van het proefschrift in het Engels is in het belang van de promovendus zelf. De meeste onderzoe-kers communiceren over hun onderzoek in het Engels.
3. Het feit dat een proefschrift bestaat uit publica-ties in peer-reviewed tijdschriften verhoogt de impact van het onderzoek. De wetenschappelij-ke impact van een doctoraat in de natuurkunde in het Nederlands zal niet zeer groot zijn. 4. Deze evolutie vormt mijn inziens geen
bedrei-ging van het Nederlands als taal in het universi-tair onderwijs. I n t e g e n d e e l , een grote weten-schappelijke impact van het onderzoek aan Vlaamse universiteiten kan de bekendheid van de Nederlandse taal en cultuur alleen maar bevorderen.
5. Op grond van de analyse door mijn administra-tie van de praktijk van het promoveren aan de Vlaamse universiteiten zal ik mijn houding bepalen en eventueel de regelgeving aanscher-pen.
