VVD vergaderde in Arnhem in ,,openhartige sfeer''

Vrijheid en Democratie

veertiendaagse uitgave van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie

Nummer13~€

29 april1986

Verslag van de alge- mene vergadering Herziening Sociaal Verzekeringsstelsel VVD-fietsrally Jongerendag 10 mei Apart overzicht van alle bijeenkomsten met lijsttrekker, voorzitter, ministers en kamerleden (pro- motie-bijeenkom- sten)

De verkiezingen en de Grondwets- herziening

Campagnestart op 3 mei in Krasnapolsky

Brieven voor het 13 mei-nummer moeten uiterlijk 2 mei binnen zijn.

Ledenwinst

Als aanstaande zaterdag de grote manifestatie rond de start van de verkie- zingscampagne in het Amsterdamse Ktasnapolsky plaats heeft, zijn de liberalen begonnen aan de tweede campagne dit jaar.

Deze campagne zal van iedereen het uiterste vergen. Inzet en motivatie zijn daarbij de belangrijkste componenten. Inzet is nodig om in een volgend kabinet met een behoorlijk zeteltal terug te keren. Aan de motivatie van het kader (en daaronder verstaan wij iedereen die betaald of onbetaald werkt binnen deze partij) is alles gedaan wat menselijkerwijs mogelijk is. Dat kader is een zeer

brede, sterk gemotiveerde groep liberalen. Tot aan de verkiezingen zal men dag en (practisch) nacht in touw zijn.

Essentieel is dat men nu alle energie bundelt, incidentenpolitiek terzijde schuift en zich geheel richt op één doel: de liberalen móeten terug in het kabinet na de formatie!

Met dit uitgangspunt voor ogen is de boodschap niet moeilijk te brengen, omdat de feiten onderstrepen dat deze CDA-VVD-coalitie heeft. gezorgd voor een gezonder Nederland.

De werkloosheid loopt duidelijk terug.

Het bedrijfsleven trekt weer aan en de gulden behoort met de Westduitse mark tot de sterkste valuta in West Europa.

De inflatie is gestopt.

De economische groei van Nederland ligt op een dikke twee procent en dat be- tekent weer werkgelegenheid.

. Veel Nederlanders beseffen ook langzamerhand dat het beter gaat. Zij merken dat aan hun koopkracht. De herziening van het sociaal verzekerings- stelsel blijft noodzakelijk. De liberalen willen degenen die daar recht op hebben ook in de toekomst hun uitkering kunnen blijven garanderen. Daarom is ge- zocht naar een zo rechtvaardig mogelijk stelsel.

Dat dit een goed beleid was, wordt onderschreven door velen. De netto-le- denwinst voor de VVD gedurende het eerste kwartaal van 1986 bedroeg 1250.

In het eerste kwartaa/1981 onder het vorig CDA-VVD-kabinet was dat 943. De mensen worden wakker en staan open voor redelijke argumenten.

In dit blad treft u een scala van mogelijkheden om VVD-politici te treffen ..

De VVD-fietsrally door Zeeland, Brabant en Limburg vormt daarnaast een volkomen nieuw campagne-aspect. De liberale jongerendag op 10 mei zal een massale manifestatie worden. Dit blad biedt een overzicht van al die activitei- ten. Veeg uw agenda schoon en doe mee waar u kan. Het doel is meer dan de moeite waard.

-~-~-~---~---·~----·---- - - ---o

1

p.

. DEM:a---~---­

CRA'I'IE

VVD vergaderde in Arnhem in ,,openhartige sfeer''

"Tegen dit congres heb ik erg opgezien" gaf politiek leider Ed Nijpels in Arnhem aan het einde van de 29ste Algemene Ver~

gadering volmondig toe. "We hebben twee dagen in een openhartige sfeer met elkaar gesproken en we gaan nu eensge- zind met elkaar de· verkiezingsstrijd in." Opluchting dus die de- opnieuw verkozen voorzitterfan Kamminga-onder woorden bracht met een compliment over "de stijl, waarop VVD-ers met elkaar omgaan".

"brutaal" worden bestempeld. Zo ging de girokaartenactie, waarbij op een van de kaarten al het bedrag van vijf- tig gulden was ingetikt, een aantalle- den te ver. Voorzitter Kamminga zei zich best gerealiseerd te hebben dat veelleden het brutaal zouden vinden.

"Maar de eerste resultaten wijzen toch op een succes. We moeten de centen tenslotte boven water krijgen" aldus Kammin ga.

Penningmeester De Monchy verwacht dat het streefbedrag van 1.2 miljoen gulden aan extra inkomsten wordt ge- haald.

Op financieel gebied waren er ook discussies over het voorstel met ingang van 1 januari a.s. een nieuwe contribu- tieverdeling toe te passen. Het percen- tage van de ondercentrales wordt verhoogd van vier naar zes procent, dat voor de kamercentrales van 13 naar 11 procent verlaagd. Woordvoer- ders namens enkele ondercentrales vonden die verhoging te mager en pleitten voor een ruimere financiering uit de contributies, Uiteindelijk werd

---~---'·---~~---=:::l

een motie van de afdeling Sneek aan- vaard (470-247 stemmen). Daarin wordt bepleit dat - gezien de toene- mende taakverzwaring van de onder- centrales- het hoofdbestuur nagaat hoe de beschikbare financiële midde- len zo kunnen worden verdeeld dat die ondercentrales beter kunnen functio- neren.

Vrouwen ,

Een succes voor de organisatie Vrou- wen in de VVD was de aanvaarding (473-345) van een voorstel dat voorziet in de toevoeging aan afdelings- en on- dercentralebesturen van een lid van de organisatie "Vrouwen in de VVD", benoemd door een locaal bestuur van de vrouwengroep zelf.

Hoofdbestuurslid dr. Leendert Ginjaar toonde zich niet ontevreden over de tot dusverre behaalde resultaten in het samenwerkingsverband VVD-jonge- rengroepen en JOVD. In 1987 komt de commissie-Jacobse met concrete voorstellen over verdere samenwer- kingsvormen. In de meeste regio's gaat het goed met de samenwerking.

Maar Ginjaar maakte een uitzondering voor Zuid-Holland. De minder goede rapportcijfers voor wat deze provincie aangaat werden overigens vanuit de zaal aangevochten.

Victor Hafkamp •

I

"Musis sacrum" weinig behoefte de concertzaal te vullen met kriti- sche klanken in allerlei toonaarden.

Ook geen stemming in mineur onder de overigens schaars opgekomen con- gressisten. Zij die wegbleven misten behalve de discussies over huishoude- lijke aangelegenheden en de redevoe- ringen van de coryfeeën nog wat meer:

een senatoren-estafette, waarbij de congresrede van de verlate voorzitter van de Eerste Kamerfractie Guus Zoutendijk deels door vice-fractie- voorzitter Yme van der Werff- met veel vrije interpretaties- ten gehore werd gebracht. Kamerleden en be- windslieden die op broodjes tracteer- den in her en der door het gebouw verspreide sprekershoeken. Stinkbom- men gooiende opposanten die er voor zorgden dat ter zuivering van de lucht een even penetrante "spray" in de zaal kon worden opgesnoven. En een caba- retteske één-akter van de Amsterdam- se afgevaardigde mevrouw mr. Bakker die met een sterk Duits en vervolgens Engels accent een pleidooi hield voor

"je moers taal". Wie zei er dat jaar- vergaderingen van de VVD saai zijn?

'~ ~ : ~'/

• ~()()~ .. n.î~t!i~f:k.. postb11nW. ~(eliêl.iYYll·~··i

:L ·:·

'rij~~ns de. alt~t#~ri~ +ergä(le:: . .J ~l~)i

Harde kern

De VVD beschikt over een harde kern die de partij door dik en dun trouw blijft. Dat bleek in Arnhem onder meer uit de woorden van penning- meester De Monchy die onthulde dat de achterban vorig jaar voor 1.6 mil- joen gulden aan extra contributie had opgebracht. De partij schroomt bij het . verkrijgen van de nodige gelden niet

voor acties die door vele leden als

.· .r.ingdw~r~.vf;td'j~~~.bijKg,a~v~g; ^{;·.·.• •. ·.•.1 .•. l.•}

~van .. ~ avon · ?.~ttmg: . .oq.s L).l<:\k · ·

keil< in stilte herclaclit: ·r>aarna '· •n

0 : ;'~':;,

/~~ lam~~~1t%~;~1!l:~a~"A. ;}f;W~.

.. :wliiighe~lt:V~ i1jû ~~~«~eî:t • .... · : ;i, ,

·.,zqot}; ,>.;'

P

"Je kunt van mening verschillen over de vraag welke rechten je aan de bur- ger toekent, maar niet over de vraag of de techniek bij de grens ophoudt.

Hilversum kan niet het reservaat blij- ven dat het de afgelopen tien jaar is geweest", aldus Nijpels. · Bij de komende formatie zal de positie van de ambtenaren volgens Nijpel~

een zwaar politiek discussiepunt wor- den. Hij pleitte voor een kleine, afge- slankte overheid die kwalitatief goed is bemand en waarvan de staf goed wordt gehonoreerd. Tweederde van de ambtenaren wordt onderbetaald ten opzichte van de marktsector (het be- drijfsleven), aldus Nijpels. Hij wil dat koppeling tussen ambtemirensalarissen en sociale uitkeringen wordt losgela- ten.

Nijpels: ,,Kabinet had inzake medianota

meer daadkracht moeten tonen''.

Nijpels heeft zich geërgerd over de wijze, waarop de oppositie zich heeft gemanifesteerd bij de behandeling in de Tweede Kamer van de wijzigingen van het sociaal stelsel. "De PvdA heeft gesuggereerd dat dit kabinet het sociaal stelsel heeft afgebroken. Snij- den in de sociale zekerheid is echt geen hobby van ons liberalen, zoals vaak wordt gesuggereerd. Maar wil je het stelsel kunnen handhaven, dan moet je de moed hebben duidelijk te maken wat er in het verleden mis is gegaan". Volgens Nijpels is nog geen drie procent bezuinigd op het sociaal stelsel. "Het gaat niet aan dit af te schilderen als afbraak van het sociaal stelsel. Dat pikt de VVD niet en dat zullen we ook in de toekomst niet pik- ken."

Volgens Nijpels heeft de PvdA zich bij de debatten beperkt tot voorstellen 'àie een bijstelling in percentages behels- den. De PvdA had- als zij zoveel kri- tiek heeft - met fundamentele wijzigingen moeten komen. Ook de PvdA gaat met het grootste deel van dit beleid akkoord, omdat Den Uyl een reeks van deze maatregelen zelf heeft voorbereid", aldus Nijpels.

Trots

Aan het slot van de beantwoording van de vragen over het beleid van de kamerfractie zei Nijpels er trots op te zijn weer als lijsttrekker voor de VVD te mogen optreden. "Ik zal vechten voor de VVD en hoop en reken op uw steun."

In zijn congresrede op vrijdagavond zette Nijpels de resultaten van de bij- na voorbije kabinetsperiode op een rij. Dankzij het beleid staat Nederland op het punt de slag tegen de werkloos-

heid te winnen. Als het meezit zal nog voor de verkiezingen van 21 mei de magische grens van 700.000 werklozen zijn bereikt, terwijl het totaal bij het aantreden van het kabinet nog op 825.000 stond. "Nederland staat er nu beter voor dan vier jaar geleden. Dit CDA-VVD-kabinet verdient het dan ook terug te komen", aldus Nijpels.

De VVD blijft grote prioriteit geven aan het scheppen van werkgelegen- heid. Daarnaast zijn herverdeling van arbeid op maat en scholing belangrijke bijkomende instrumenten.

Tweedeling

Nijpels bekritiseerde de visie van de, PvdA voor wat betreft de tweedeling in de samenleving. De maatschappij bestaat volgens die partij uit werkenden en niet-werkenden, uit voor- en tegenstanders van de plaat- sing van kruisraketten, van de midden- school en van de algemene

arbeidstijdverkorting. "De jongste te- genstelling die men hanteert is die tus- sen christenen en niet-christenen. Dat geeft opnieuw aan dat de PvdA de plank misslaat. Met de tegenstellingen- theorie van de PvdA sluit deze partij zich al bij voorbaat 1,1it om aan een nieuwe regering deel te nemen", vindt Nijpels.

De VVD-fractievoorzitter in de Twee- de Kamer meldde een wekelijkse le- denwinst van de VVD. "Velen in het land, maar ook daarbuiten richten hun blik op de VVD. Niemand weet hoe- veel mensen straks op de PvdA gaan stemmen, maar veel meer Nederlan- ders zullen stemmen op één van de partijen van deze coalitie. Daarvoor is de toekomst hen te lief", aldus Nijpels.

29 apri11986

Zes sprekers

Vijf redevoeringen, uitgesproken door zes sprekers, vormden zoals gebruike- lijk eén belangrijk onderdeel van de 39ste Algemene Vergadering van de VVD in Musis Sacrum in Arnhem.

Behalve politiek leider.Ed Nijpels voerden partijvoorzitter Jan Kammin- ga, vice-premier drs. Gijs van Aarden- ne, JOVD-voorzitter Julius Remarque en het Eerste-Kamerlid dr. Guus Zou- tendijk en ir. Y van der Werff het woord. De rede van Zoutendijk stond voor de zaterdagochtend gepland, maar omdat de fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer wegens vervoersproblemen was verhinderd, werd het eerste deel van zijn rede uit- gesproken door zijn collega Van der Werff. Een groot deel van de toe- spraak van Zoutendijk was gewijd aan de ontwikkelingen van de technologie.

Reden ook waarom Zoutendijk door zijn waarnemer als "techneut" werd betiteld.

Zoutendijk prees de verzelfstandiging van de PIT, in het bijzonder de tele- communicatie, als een van de voor- beelden van een goed kabinetsbeleid.

Ernstiger vond hij de situatie bij het mediabeleid. "Het per sé willen be- schermen van een verouderde struc- tuur van omroeporganisaties door PvdA en CDA en dientengevolge vele - in wezen overbodige - regeltjes die het ontwikkelen van nieuwe diensten moeilijker maken, zo niet onmogelijk, hebben tot gevolg dat diverse bedrij- ven voor nieuwe activiteiten naar het buitenland worden gejaagd. De VVD heeft zich altijd sterk gekeerd tegen dit conservatieve beleid dat bovendien door de verdere ontwikkeling van de technologie tot mislukken is ge- doemd", aldus Zoutendijk. "De strub- belingen rond het mediabeleid hebben helaas ook tot gevolg gehad dat het gebruik van nieuwe media en techno- logie om de informatievoorziening naar de burger te verbeteren nog nau- welijks van de grond is gekomen." De toepassing van nieuwe technologie hoeft volgens hem niet te leiden tot vèrlies van arbeidsplaatsen. De econo-

mische groei die daardoor mogelijk is geworden blijkt voldoende nieuwe arbeidsplaatsen te kunnen scheppen, mits wij in Nederland maar voldoende concurrerend blijven als vestigings- plaats voor nieuwe activiteiten.

Wel of niet?

Komt de PvdA na 21 mei wel of niet in het kabinet? Op die vraag ging voorzitter Jan Kamminga in tijdens zijn congresrede. Voor de voortzetting van het huidige beleid zou een terug- keer van die partij in het kabinet fa- taal zijn, vindt Kamminga. Hoewel hij geen voorstander is van stemadviezen, kom je in 1986 toch wel tot opvallende conclusies, stelde hij.

De PvdA wil in het nieuwe kabinet komen. Als echter CDA en VVD de meerderheid halen en Lubbers pre- mier wil blijven, dan zou een PvdA/

CDA kabinet tot stand kunnen komen als het CDA de grootste partij wordt.

Blijft het CDA de op een na grootste partij dan is de kans op een PvdA/

CDA kabinet beperkt. PvdA-kiezers die de meeste kans willen hebben dat de PvdA in het kabinet komt, zijn er bij gebaat dat het CDA de grootste partij wordt. Voor PvdA-ers lijkt het verstandig dat zij in 1986 CDA stem- men, al zou het voor de eerste en eni- ge keer in hun leven zijn.

Voor CDA-kiezers die de garantie wil- len hebben dat de PvdA niet in het ka- binet komt èn dat Lubbers premier blijft, is het van het grootste belang dat de VVD goed uit de stembus komt. CDA en VVD samen een meer- derheid en het CDA de op. een na grootste partij is het minst risicovolle alternatief. Voor CDA-ers lijkt in 1986 een stem op de VVD de b:--ste in- vestering in hun toekomst.

Voor VVD-kiezers die in overgrote meerderheid willen doorgaan met het CDA is er geen probleem. Zij kunnen gewoon zichzelf blijven en VVD stem- men: Voor de VVD is dit kabinetsbe- leid en samen verdergaan met het CDA inzet van de verkiezingen.

Kamminga noemde voortzetting van het beleid met steun van klein rechts erg onaantrekkelijk. "Daar moet je niet aan denken", vindt hij. Hij ver- heugt zich op de campagne voor 21 mei. "Vier jaar geleden hebben we een hoop mensen die voor het eerst van hun leven op de VVD stemden over de drempel moeten helpen. We hoeven hen nu alleen maar te vragen het weer te doen", aldus Kamminga.

Vice-premier drs. Gijs van Aardenne toonde zich redelijk tevreden over de resultaten van het kabinetsbeleid, maar niet voldaan. Ook hij onder- streepte dat het huidige beleid moet worden voortgezet. In deze periode heeft de VVD gelijk gekregen met haar eerder gedane waarschuwingen over het "potverteren" en dat de wal het schip zou gaan keren, als er niet' tijdig maatregelen zouden worden ge- nomen. Anderen zijn nu ook tot die mening gekomen. "Op 21 mei wordt beslist of we kunnen doorgaan op de · weg omhoog dan wel dat we terugval- len", aldus de vice-premier.

JOVD-voorzittér Julius Remarque zei er trots op te zijn dat Ed Nijpels als oud-JOVD-voorzitter de partij politiek leidt. "Wij laten ons niet van de wijs brengen door tendentieuze berichten in de media en hijzelf ook niet. De JOVD-voorzitter oefende kritiek uit op een eventuele samenwerking '1let klein rechts. Die zou voor zijn organi- satie moeilijk verteerbaar zijn.

Remarque oordeelde gunstig over de

·samenwerkingsovereenkomst JOVD- VVD. "Dat verband bevalt de JOVD goed. Ons voorlopige oordeel is posi- tief". De JOVD onderzoekt de moge- lijkheid van dubbellidmaatschappen.

Victor Hafkamp •

(Congres in

beeld)

1) Ditmaallukte het voorzit- ter Jan Kamming a niet om met een simpele hamerslag zijn voorzitterschap te pro- longeren. Ondervoorzitter Liesbeth van Raalte greep de microfoon en sprak in warme . bewoordingen de waardering

uit voor de totale inzet, het voortreffelijk vervullen van zijn moeilijke taak en de vele tijd die Jan aan de VVD be- steedt. Ovatie van de zaal en bloemen voor Mieke Kam- minga vanwege haar intens meeleven en voor het feit dat zij haar man zo vaak moet delen met de VVD.

2 t/m 6) Op zaterdag bestond voor de congresgangers gele- genheid van gedachten te wis- selen tijdens de lunch met individuele bewindslieden en kamerleden. Ieder had daar- toe in Musis Sacrum een ei- gen "spreekkamer",

qfgebakend door coniferen.

Zowel congresgangers als po- litici spraken na afloop over een zeer geslaagd experiment.

Foto 2: Een "volle bak" bij Loek Hermans

Foto 3: Els van Meeteren-de Graaff, het nieuwe VVD-ka- ff)erlid, geflankeerd door Herman Lauxtermann en (links op de foto) Jan-Dirk Bla.uw kozen voor een geza- menlijk gesprek met de leden Foto 4: Reinier Braams in discussie

••••

. ·.·.

I ·::>

Foto 5: De belangstelling voor minister Smit-Kroes was niet op één foto te vatten.

Foto 6: Amsterdamse gemoe- delijkheid in "de spreekka- mer" van Huub Jacobse Foto 7: In de wandelgangen hield Otto Prudon een de- monstratie met een oranje- blauwe VVD-plu, v.l.n.r.

Mieke Kamminga, Otto Pru- don, Ankie v.d. Bossche, Fridoline Neefjens en Piet v.d. Bossche. De jarige An- kie vierde haar geboortedag in het geheim. Staatssecretaris Jaap Scherpenhuizen was de dag ervoor door het congres toegezongen. Dat komt ervan als je verjaardag in De Tele- , graaf wordt vermeld.

8) Het verschijnsel "ballon- netje" heeft binnen de VVD plaatsgemaakt voor grote oranje en blauwe stormbal- len. Jan en Tineke de Goede (van cle Vereniging voor Sta- ten- en Raadsleden) staan er hier een te bedwingen.

9) In de wandelgangen: hb- lid Rientz Wigboldus, senator Frans Fey en Algemeen Se- cretaris Wim van den Berg zien de VVD-toekomst zon- nig tegemoet.

Reny Dijkman

Foto's: Peter Drent Arnhem

•

. ···•·!)···.··. ~" ^{.·· ..} eVol~~pàrti)ySpr~rijh~ig~h~emocratie zal va115 meitot en met 21 .

. ; ·. . n1efdag en ria~liftelefonîsc!i bêreik:baarzijn voor partiHnformatie .. ·. ..· .·

····.·•· .... ··• .. ··Via vjjftelMÖonlijnèn; diezîjn1!angèsloten op een t11pereco~der kunnen

···rriç!lsel1de.vyb~stan(ipunt.en, Övèt: ~e•meestb·~ia11grijke ·politieke .onderwerp~n .

• vênièmen: Qîliet. nu •gaat over liellil?~él:<lie•staD.clpurif ten aanzien van het milie:u, ..

•. déVp:~deèn V~ifigneid~·de crit,run·alîtiHt~bestnjdiqg; h~t·ondeÎ:wijs ... noe.mt u.. .

• máikçp.,,; •· · ... · .... · .. ·. ." .· : \ ··. · ·· ·· ..

Dat telefoonnurrill1~r is o7b-602l.Ü3 .

Op 3 mei begint de

::·"'•'---

campagne!

H

Mag ik hem even voor u schetsen:

Voor Groningers, Friezen, Drenten, Zeeuwen en Limburgers:

± 8 uur: vertrek per kamercentralebus naar Amsterdam

Voor de rest van het land (even infor- meren bij LPC"er)

± 9 uur: vertrek per kamercentralebus naar Amsterdam voor Amsterdam- mers.

± 10 uur: per fiets 'of te voet naar Krasnapolsky.

Tussen 10 en 11 uur stromen daar in Hotel· "Kras" aan de Dam VVD-ers uit alle windstreken binnen om over- duidelijk te laten zien dat de VVD- campagne onstuitbare vormen begint aan te nemen. En dat is geen groot- spraak als we bekijken hoe geweldig hard er door alle campagnisten de af- gelopen maanden al is gewerkt. Want het is waar: ook VVD-ers hebben ge- leerd dat campagnevoeren hóórt en dat het zelf doen daarbij het belang- rijkst is.

Het manifesteren van de start van een campagne door een 1000-koppig pu- bliek is daarbij van grote waarde, want daaruit proeft men nu eenmaal het en- thousiasme van een partij. En laten we dan in een wat moeilijker pakket zit- ten dan vier jaar geleden, de wil om te knokken is nog nooit zo groot ge- weest! Die historische winst van 10 ze- tels neemt men ons niet zo inaar af.

Terug naar uw agenda van de 3e mei.

Tot 11 uur drinkt u koffie, verzamelt u informatie aan de diverse stands, laat

u uw (politieke) toekomst voorspellen of uzelf (snel) tekenen.

Om 11 uur zit u in de grote zaal van

"Kras" om VVD-atleten uit alle ka- mercentrales het laatste stuk van hun kortere 'of langere marathon te zien lo- pen, waarmee zij uiteindelijk de cam- pagne-inspiratie en -transpiratie binnenbrengen en omsmeden tot een bundeling van campagnevoer. Of u water ziet branden. De sprekers zijn partijvoorzitter Jan Karurninga en eni- ge speciale campagnisten uit een verre beschaving.

U ziet een campagne-audiovisual en er valt iets te winnen. Let op uw toe- gangskaart want het nummer daarop is misschien geld waard.

Om 12 uur is er een pauze, wa.arin wat extra activiteit van U gevraagd wordt ten behoeve van uw afdelingscampag- nekas. En broodjes eten patuurlijk.

Na de pauze om ± 12.45 uur moet u echt op uw stoel zitten, want dan koint er een speciale optocht binnen.

Sprekers daarna zijn de VVD-be- windsleden uit het kabinet. Na de pre- mière van een nieuw VVD-TV

- - - --~--- -"---~--~-~-·-.

- - -~ -~-~-- - - - - - - - - - - - - 1

programma, zal Ed Nijpels u precies laten horen hoe we er politiek bij- staan.

Een feestelijke finale besluit deze dag, waarna niets u weerhoudt om vanaf ± 14.40 uur van een ontspannen zater- dagmiddag in hartje Amsterdam te ge- nieten. Alleen even goed met uw buschauffeur afspreken, hoe laat u uw vertrek uit Amsterdam in uw agenda moet noteren.

Kortom, misschien nog wat door neve- len omhuld, doch een uitstekende dag wordt het zeker. Kom dus in nog gro- teren getale dan twee jaar geleden, toen de start van de Europese campag- ne in datzelfde Krasnapolsky ook een groot succes werd.

Niet alleen heeft uzelf een leuke en in- formatieve dag, doch de buitenwereld zal weer eens beseffen dat ze met de VVD terdege rekening moet houden.

Waarvan graag akte.

Dus tot 3 mei, van 10 tot 3 uur:

't wordt kras in Kras Wees er dus bij.

Hugo Dittmar •

·--·---- -·-··---_-- ~- ~-~-·--·-·--· -··· -·---------·--,

- · - - - ----~-·---··-··-·---~--'-~----'

:::

:

Tijdens de verkiezingscam- pagnes organiseerde de VVD- afdeling Amersfoort een zo- genaamde Stadhuisloop, een trimloop langs de graçhten en door de binnenstad. Minister Winsemius legde de acht kilo- meter met gemak af binnen veertig minuten. Hij kan het sneller, maar voor marathons zijn onze binnensteden be- paald niet geschikt.

foto: H. Berkhoff

Bij het ingaan van de laatste ronde maakt minister 'Winsemius nog een fris-

se indruk.

Terschelling thans grootste gemeente

VVD-

Terschelling grootste partij

Na de raadsverkiezingen bereik- ten ons nogal wat juichende be- richten van afdelingen waar de VVD wel een goede uitslag maakte.· Bewust zijn we daar di- reet na de verkiezingen niet op ingegaan, omdat de teleurstel- ling van raadsleden en wethou- ders die in hun stad ondanks hard werken wél hun zetel ver-

!oren zagen gaan, daar een te schril contrast mee vormde.

Eén voorbeeld van succes lich- ten wij er nu uit.

Willem Heere van West-Ter- opkomst- van 79 naar 84 % - schelling schreef ons: vooral bij de jeugd. (Ook de

"Met Oud en Nieuw brachten we PvdA had een intensieve cam- huis aan huis een kaart rond, pagne gevoerd)

waarop de WD de inwoners fe- Als klap op de vuurpijl gingen liciteerde met het feit dat Ter- onze actieve campagneleden op schelling per I-I-I986 qua maandagavond I7 maart weer oppervlakte de grootste gemeente op weg om een heuse krant rond van Nederland werd. te brengen (volgens de formule De vrijdag vóór de verkiezingen van het wekelijks verschijnende gingen onze bezorgers weer op dorpskrantje) die bij vriend en weg om huis aan huis een kaart vijand grote bewon'dering oogstte te bezorgen, waarop lijsttrekker en waaruit bleek dat Wimbo een Wim Cnossen werd afgebeeld als grap tussendoor was. We waren een Terschellinger Rambo dan toch serieuze mannen.

(Wimbo), die het opnam voor de Het resultaat van deze intensieve vrijheid van de Terschellinger. campagne was ernaar! In één Deze gewaagde actie leverde veel klap een verdubbeling van het kritiek op van de politieke tegen- aantal zetels: van twee naar vier stander (té persoonlijk, gebruik en bijna een verdubbeling van maken van goedkope sentimen- het aantal stemmen: van 550 ten) maar sloeg enorm aan bij de naar I070. Inplaats van de klein- jeugd. We hadden ook IOO grote ste waren we nu de grootste par- Wimbo-pasters laten maken, tij op Terschelling. In de grootste waarmee de dorpen binnen een gemeente van Nederland is de avond vol hingen. Deze actie WD de grootste partij!"

kan achteraf mede beschouwd worden als reden voor de grote

29 april1986

STELSELWIJZIGING SOCIALE ZEKERHEID

,,Het hoe en waarom''

De opbouw van ons stelsel van sociale zekerheid is niet een kwestie van enkele jaren geweest. Hf!t is gedurende een eeuw zo gegroeid en het wordt in de komende periode aangepast aan de huidige tijd. De debatten in de Tweede Kamer zijn al in volle gang. Gedurende twee weken hebben Ad Nijhuis en Robin Linschoten voor de VVD-fractie het woord gevoerd.

In het kader van de op handen zijnde stelselwijziging lijkt het nuttig om eens te kijken hoe de sociale zekerheid is ontstaan.

Ontwikkelingen

Met het intreden van de techniek in het produktieproces en in het verkeer werd het economisch leven in Europa aanzienlijk veranderd. Tot de achttien- de eeuw was de samenleving in Euro- pa voornamelijk agrarisch. Het tijdperk van de industrialisatie werd gekenmerkt door arbeid in loondienst.

Dit veranderde het traditionele fami- liepatroon, waarin men de zorg voor elkaar droeg bij hetwegvallen van in- komen. Wie geen inkomen meer had uit arbeid kon niet meer terugvallen op familieleden. Zo ontstond de ge- dachte de economisch zwakkeren be- scherming te bieden. Toen aan het _eind van de negentiende eeuw in de Tweede Kamer werd gesproken over de mogelijkheid en wenselijkheid van een wettelijk verplichte ouderdoms- verzekering was men daar nog abso- luut niet rijp voor.

In de tussentijd is een groot aantal verplichte verzekeringen tot stand ge- komen en de zorg van de Staat voor de burger uitgebreid. Om een aantal voorbeelden te noemen: iedere maand worden er verplicht premies door werkgevers en werknemers afgedragen voor de Ziektewet, de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering, de Ziekenfondswet en de Werkloos- heidswet. Ook door belastingafdrach- ten konden voorzieningen worden gecreëerd om in de kosten van bestaan te voorzien wanneer dit noodzakelijk is.

Ons ·sociaal zekerheidstelsel is een

"kostbaar" bezit.

Toch leven een aantal vragen ten aan- zien van het stelsel: "Hoever gaat ei- genlijk het beroep op solidariteit?".

Kunnen de premies en/ of belastingen altijd maar blijven stijgen, of zijn er grenzen? Zo ja, waar liggen die dan?

Waar houdt de verantwoordelijkheid van de staat op en begint die van de burger zelf?". In tijden van grote eco- nomische groei en een gering aantal personen dat gebruik maakte van der- gelijke voorzieningen waren de kosten wel op te brengen. Zolang er niet een te groot beroep op werd gedaan en zo- lang het goed ging met de economie gaf dat geen pr;oblemen. Echter, wan- neer de economie verslechtert, zullen meer mensen gebruik maken van de sociale zekerheid. Daarbij wordt tege- lijkertijd het aantal mensen dat de

kosten van deze voorzieningen moet opbrengen geringer. De actieve werk- nemers nemen voor een groot deel de uitkeringslasten voor hun rekèning door middel van afdracht van sociale premies en belastingen. In 1960 werd 1 uitkering nog opgebracht door 60 werkenden, momenteel word 1 uitke- ring nog maar opgebracht door circa 7 werkenden.

In 1985 werd gemiddeld door iedere werkende f 16.650,- per jaar betaald aan sociale verzekeringen.

Daarbij draagt iedere Nederlander via de algemene middelen nog eens

f 1370,- per jaar bij aan de sociale voorzieningen, zoals de Algemene Bij- standswet, de WWV en de RWW.

Kamerdebatten stelselwijziging Tijdens de debatten over de stelselwij- ziging in de Kamer is Ad Nijnuis uit- voerig ingegaan op de noodzaak van de stelselwijziging.

Daarbij gaf hij een schets van de afge- lopen vijftien jaar die niet rooskleurig was. Er was sprake van een stijgende werkloosheid, steeds meer arbeids- ongeschikten (een toename van 160.000 naar 700.000!) terwijl bij de invoering van de WAO werd ver- ondersteld, dat de toename zich zou stabiliseren op 200.000.

Het financieringstekort steeg gestaag.

De uitgaven voor de collectieve sector bedroegen in 1970 47,8% van het na- tionaal inkomen, in 1985 was dit 67,7%. De kosten hiervan werden gro- tendeels afgewenteld op het bedrijfsle- ven, hetgeen investeringen en werkgelegenheid niet ten goede zijn

gekomen. De rentelasten van de over- heid stegen aanzienlijk. In 1970 was dit 1,5 miljard, in 1985 namen de ren- telasten alleen al 25 miljard van het nationaal inkomen in beslag. Uit der- gelijke cijfers blijkt duidelijk dat het financieringstekort moet worden. terug- gedrongen om de economie te verbe- teren.

Al in 1982 heeft de VVD in haar ur- gentieprogramma duidelijke uitspra- ken opgenomen over de noodzaak van•·

pijnlijke ingrepen in de sfeer van de sociale zekerheid. Een stap terug in de sociale zekerheid achtte de VVD abso- luut noodzakelijk in het belang van het herstel van de economie. Juist daarom moet de discussie over de stel- selwijziging nu worden gevoerd en loopt de VVD daarvoor niet weg. De kiezers hebben recht op duidelijkheid.

Nieuwe werkloosheidswet

Het voorstel van het kabinet is om de huidige WW en WWV te integreren in één werkloosheidsuitkering, die 70%

van het laatstverdiende bruto loon be- draagt, zoals de tabel weergeeft is dit

n~tto vaak hoger.

Om voor een werkloosheidsuitkering van een halfjaar in aanmerking te ko- men, moet men in het jaar vooraf- gaande aan de werkloosheid tenminste 26 weken hebben gewerk~.

Voor het recht op een langere werk- loosheidsuitkering en de daarop aan- sluitende vervolguitkering gaat het arbeidsverleden een rol spelen. De VVD heeft de bepaling van het arbeidsverleden nadrukkelijk als wens

Tabel 5.6.1. Bruto en netto inkomensniveaus voor alleenverdieners gedurende de eerste halfjaarlijkse periode in de voorgestelde situatie (exclusief vakantieuitkerin- gen)

Brutoloon Netto- Bruto- Waarvan Netto- (3) als (5) als (p.m.) loon uitkering toeslag uitkering perc.van perc. van

(p.m.)' (1) (2)

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Minimumloon 1515 1390 600 1495 70 99

f 2200 1630 1540 450 1495 70 92

f 2500 1790 1750 240 1495 70 84

f 2800 1935 1960 30 1495 70 77

modaal 2075 2170 0 1590 70 77

f 3500 2255 2450 0 1735 70 77

f 4000 2500 2800 0 1900 70 76

f 4500 2745 3150 0 2065 70 75

1,5 x modaal 2820 3255 0 2110 ^' 70 75

f 5000. 2990 3500 0 2220 70 74

f 5500 3210 3700 0 2315 67 72

f 6000 3445 3700 0 2315 62 67

2 x modaal 3555 3700 0 2315 60 65

f 7000 3965 37àO 0 2315 53 58

f 8000 4445 3700 0 2315 46 52

3 x modaal 4965 3700 0 2315 40 47

4 x modaal 6050 3700 0 2315 30 38

1 Werknemersbijdrage voor particuliere ziektekostenverzekering gesteld op

f 230 per maand.

naar voren gebracht. Dit om recht te doen aan het feit dat mensen met een lang arbeidsverleden jaren lang pre- mies afgedragen hebben. Het kabinet heeft het voorstel van de VVD groten- deels overgenomen.

Om in aanmerking te komen voor de langere werkloosheidsuitkering en de vervolguitkering moet men in de laat- ste vijf jaar voorafgaande aan de werkloosheid tenminste drie jaar dienstbetrekking hebben gehad.

De maximale duur van de werkloos- heid is afhankelijk van het arbeidsver-

·leden en varieert van een half jaar tot vijf jaar. Hierbij wordt vooralsnog uit- gegaan van het feitelijk arbeidsverle- den in de 5 jaar direct voorafgaande aan de werkloosheid en een zoge- naamd "fictief" arbeidsverleden. Het fictief arbeidsverleden is de periode tusssen de 18e verjaardag en de dag vijf jaar voor het ingaan van de werk- loosheid. Het fictief arbeidsverleden wordt opgeteld bij het feitelijk arbeidsverleden, zodat de maximale duur van de uitkering bij een arbeids- verleden van:

arbeidsverleden 0,5- 4 jaar 5 - 9 10 -14 15 -19 20 -24 25 -29 30 -34 35 -39 40 en meer

duur 0,5 jaar 0,75 jaar 1 jaar 1,5 jaar 2 jaar 2,5 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar

Inkomensvoorziening oudere werkloze werknemers

Om de positie van langdurig werklo- zen te verbeteren wil het kabinet een IOW invoeren. De wet moet gelden voor werknemers die de maximale uit- keringsduur van de nieuwe Werkloos- heidswet hebben doorlopen en op het moment dat zij werkloos werden 50 jaar of ouder waren. De uitkering is op minimum niveau en er wordt geen

11

lr.l_

CRA,.IE

rekening gehouden met het eigen ver- mogen en inkomsten uit arb€id.

Wet arbeidsongeschiktheids- verzekering

Het kabinet heeft niet het plan om de duur en de hoogte van de arbeidsonge- schiktheidsuitkering te veranderen.

Het voorstel houdt ·in dat het werk- loosheidsdeel in de arbeidsongeschikt- heidsuitkeringen afgeschaft wordt.

Voor het deel dat de uitkeringsgerech- tigde niet arbeidsongeschikt maar werkloos is, komt hij of zij in aanmer- king voor een werkloosheidsuitkering.

Voor arbeidsongeschikten· van 35 jaar of ouder, die al een uitkering ontvan- gen, zal deze wijziging geen gevolgen hebben. De Inkomensvoorziening ou- dere en arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW), een gezamen- lijk voorstel van CDA en VVD, is be- doeld voor gedeeltelijk

arbeidsongeschikten die anders na af- loop van de gedeeltelijke werkloos- heidsuitkering op de bijstand

aangewezen waren. Het verschil tussen de IOAW en de bijstand is dat bij de IOAW geen vermogenstoets geldt.

Toeslagenwet

De toeslagenwet geeft tijdens de werk- loosheids- of arbeidsongeschiktheids- uitkering een aanvulling tot aan het sociaal minimum niveau voor de leef- eenheid.

Tot zover een schets van de hoofdlij- nen van het stelsel sociale zekerheid en de ontwikkelingen van het debat.

Jeannette Driessen Medewerkster VVD-cluster Financiën, Economie en SocialeZaken Tweede Kamer

I 1.000.000.-

I goo.ooo.-

I aoo.ooo.-

I 700.000.-

1 6oo.ooo.-

1 500.000,-

1 400.000,-

I 300.000.-

I 20o.ooo.-

Financiele actie VVD Heeft u al

bijgedragen?

0

bezorgde trek op het gelaat. '

Degenen die al hebben gestort, zijn we oprecht dankbaar. De financiële actie loopt tot nu toe goed. Thans is f 628.962,91 binnen.

Mocht u nog niets hebben overgemaakt; wilt u dat dan alstublieft alsnog doen.

Daarvoor kunt u gebruik maken van dt' gezonden acceptgiro's of u kunt direct storten op giro: 4000716, t.n.v. Financiële actie VVD, postbus 30836, 2500 GV 's-Gravenhage. Bankrekening Mees en Hope 25.55.92.523 t.n.v. VVD-Financiële actie Den Haag.

Gedurende de eerste negen inningsdagen·stortten al14.743leden een bijdrage, die gemiddeld f 42,66 bedroeg.

. ·.

:::

.. ..

Liberale Jongerendag

zaterdag 10 mei

DE MAASPOORT in DEN BOSCH

De JOVD organiseert een grandioze liberale jongerendag voor alle VVD- jongeren en JOVD-ers.

Iedereen tussen de 17 en 27 jaar kan zich voor deze dag aanmelden bij het algemeen secretariaat van de JOVD:

020- 24.20.00

Het busvervoer en het festival zijn gra- tis.

Programma:

11.00 uur: Welkomstwoord door JOVD-voorzitter Julius Remarque 11.15 uur: D.J. Erik de Zwart 12.00 uur: eerste gastspreker (verras- sing)

12.20 uur: disco

13.00 uur: tweede gastspreker Pieter Winsemius

13.20 uur: disco 14.00 u~r: Centerfold 14.30 uur: QuizTon Steinz 15.00 uur: Disco

16.10 uur: Ed Nijpels 16.30 uur: Disco 17.00 uur: slot .

Voor meer informatie kunt u ook bel- len met Patriek Davidson, VVD- Tweede Kamer 070 614121 toestel 2215

29 april1986

/VVD- Vierdaagse/

/_v.an 400 kilometer/

O

bant en Limburg met landeliJke, provmc1ale en gemeenteliJke VVD-poli- tici plus plaatselijke liberalen.

De start vindt op vrijdagochtend 9 mei in Middelburg plaats. De eerste etappe ein- digt in het circa 20 kilometer verder gelegen Goes. Het fietsteam Goes neemt dan de route over tot Zierikzee. Via vele etappes komt de VVD-ploeg op 12 mei in Zuid-Limburg aan.

In de dagelijkse finishplaatsen zijn spreekbeurten of feestavonden georganiseerd.

Een toerbus, waarin vermoeide fiets(t)ers, familieleden en begeleiders zitten, een promobus je, dat er voor zal zorgen dat toeschouwers zich geen moment in de poli- tieke partij kunnen vergissen, plus de broodnodige reparatiewagen begeleiden de karavaan.

Natuurlijk wordt gebruik gemaakt van een geluidsinstallatie en zal er bij diverse pleisterplaatsen worden afgestempeld. Zeeuwen, Brabanders en Limburgers die aan deze originele campagnetocht deel willen nemen, kunnen contact opnemen met hun propagandist. Als men meer dan één traject wil fietsen, kan dat ook.

Een massale tocht door het Zuiden, optrekkend met elkaar. Het is goed voor uw gewicht en goed voor de partij. Fietsen worden geleverd. Als er nog vragen over- blijven, kunt u zich wenden tot Patriek Davidsou 070-61 41 21 toestel2215.

Reny Dijkman •

(L..-.._v_v_.

_D_t_r_e_k_t _er...__o_p_u ____ it_m_e_t_P_in_k__._s_t_er_e_n_--J)

Z

Friesland: Bolsward tijdens de 40ste 11 stedenfietstocht (19 mei)

Noord-Holland, Amsterdam tijdens de internationale marathon op 11 mei Zandvoort: bij de autoraces op 19 mei Brabant in Liempde: tijdens de drie- daagse milieu-actie: Leven met groen (17-19 mei)

Utrecht tijdens de Hockey Kampong (van 16c19 mei)

Zuid-Holland in de Keukenhof te Lis- se (15-19 m~i)

Groningen tijdens het 10e Eurovoet~·

~ baltoernooi (17-19 mei)

Brabant tijdens de Jazzfestivals in Bre- da en Den Bosch (16-18 mei)

Breda houdt van 16-19 mei ook de mi- litary

Limburg in Geleen waar op 19 mei het Pinkpopfestival wordt gehouden.

Neem contact op met de propagandist ter plaatse of de betrokken LPC-er.

Deze kan u precies vertellen, wanneer de VVD actief is. Plaatselijke en re- gionale politici en bestuurders help mee onze partij stijlvol naar buiten te brengen!

Reny Dijkman •

29 april1986

Praktijkgerichte.

beroepsvoorlichting

In het kader van het door het Ministe-.

rie van WVC gesubsidieerde project

"Werkeloos Toezien bij Werkloos- heid?" kon vorig jaar per Kamercen- trale d.oor de Vrouwen in de VVD een bedrag worden aangevraagd om samen met andere organisaties regionaal in- vulling te geven aan activiteiten die tot doel hebben de machteloosheid. van vrouwen ten aanzien van werkloosheid te doorbreken. Als resultaat daarvan is de noodzaak gebleken van meer op de praktijkgerichte beroepsvoorlich- ting en van bundeling van informatie over scholing, studie en werkgelegen- heid voor vrouwen. Veel vrouwen hebben het zoeken naar werk opgege- ven en wachten lijdzaam af tot de arbeidsmarkt weer betere kansen biedt. Maa:r ook zonder direct uitzicht op werk kun je actief zijn om de kans op een baan dichterbij te brengen.

Je kunt het zoeken in verbreding van je opleiding of in specifieke scholing voor een beroep. Je kunt informeren naar mogelijkheden voor werkgelegen- heidsprojecten of zelfstandig of met anderen een bedrijfje opzetten. Vaak zijn vrouwen onvoldoende bekend met de mogelijkheden die er zijn op het gebied van werk en scholing. Over die twee onderwerpen heeft een werk- groep van VVD-vrouwen in de Ka- mercentrale Den Bosch een tweetal bijeenkomsten georganiseerd waarbij samenwerking werd gezocht met ande- re organisaties. Dit laatste was een voorwaarde bij de uitvoering van het project. De eerste dag werd een film vertoond en werd informatie gegeven door de vrouw-en-werk-winkels, het educatief dienstencentrum en de Alida de Jongschool over studiemogelijkhec den die vooral uit vrouwen-initiatieven zijn voortgekomen. Iemand van het Gewestelijk Arbeidsbureau legde uit wat er'wordt gedaan inzake de 10%- regeling, de regeling dat tien procent van het budget van het arbeidsbureau moet worden besteed aan activiteiten

Anita Wagernakers

ten behoeve van herintredende vrou- wen op de arbeidsmarkt. Een verte- genwoordiger van het belastingkantoor lichtte de nieuwe tweeverdienersmaat- regel toe.

Werkwinkels

De tweede bijeenkomst verschafte in- formatie uit het bèdrijfsleven (NS en een uitzendbureau). Ook werd infor- matie gegeven over studiefondsen. Uit de beide studiedagen kwam het idee naar voren van een centraal telefo- nisch informatiecentrum voor vrouwen in Brabant, vooral omdat gebleken was dat voor vt;el vrouwen de drempel naar het GAB te hoog is of de afstand te groot en dat vele instanties vrouwen van het kastje naar de muur sturen.

Door telefonische informatie zouden vrouwen snel wegwijs gemaakt kunnen worden en zou veel onnodig gezoek en heen- en weer geloop kunnen worden vermeden. Met het zichtbaar maken van mogelijkheden voor scholing, stu- die, cursussen, subsidies en vacatures, in één centrum bijeengebracht, zou vrouwen weer perspectief worden ge- boden. Omdat een centrale informa- tietelefoon vooralsnog financieel niet haalbaar is, wordt nu het accent ge:

legd op de zes Vrouw- en Werkwin- kels in Noord-Brabant. Daar is al veel informatie aanwezig. Gesignaleerd is bijvoorbeeld dat vrouwen moeilijk aan geld voor studie kunnen komen, maar dat met de nodige begeleiding vaak een oplossing wordt gevonden.

Oriëntatie

In Friesland heeft men een geheel an- dere invulling gegeven aan het

"Werkeloos Toezien ... ?"-project. Di- verse vrouwenorganisaties (waaronder

het vrouwencentrum en de vrouwen- raad) plus de emancipatiecommissie en het GAB kwamen op uitnodiging van de Vrouwen in de VVD bijeen om te brainstormen over de vraag hoe meis- jes meer bewust kunnen worden ge- maakt van hun toekomstmogelijk- heden. De werkgroep wilde door middel van voorlichting een mentali- teitsverandering bevorderen omdat het werk in de traditionele vrouwenberoe- pen terugloopt. De indruk bestaat dat meisjes hun werk als een tijdelijke aangelegenheid beschouwen in de ver- wachting dat ze toch wel zullen trou- wen.

Zes scholen voor lager beroepsonder- wijs waren bereid lesuren voor dit doel beschikbaar te stellen. Om een brede- re praktijkgerichte oriëntatie te kun- nen geven werd gekozen voor een werkwijze waarbij twintig vrouwen tussen de 20 en 35 jaar, met een voor- opleiding vergelijkbaar aan die van hun toehoorders, na een korte algeme- ne inleiding vertelden van hun ervarin- gen en achtergronden in relatie tot het beroep dat zij uitoefenden. Die beroe- pen varieerden van kapster tot bus- chauffeur terwijl ook een huisvrouw en meisjes die een technische oplei- ding volgden hun verhaal deden. Dit gebeurde aan de hand van een inter- view met een aantal vaste vragen.

Deze interviews werden gebundeld in de vorm van een boekje aan de meis- jes meegegeven.

Per school kwamen naar keuze vier beroepsrichtingen aan bod. De meisjes kregen.in steeds wisselende kleine groepjes de gelegenheid om vragen te stellen. In totaal werden op deze ma- nier zo'n 280 meisjes bereikt. De reac- ties van alle betrokkenen waren positief, al werd opgemerkt dat deze vorm van voorlichting eerder zou moe- ten plaatsvinden dan in de vierde klas wanneer velen hun keuze al min of meer hebben gemaakt. Ook vanuit de scholen werd enthousiast gereageerd.