1
Uw zonden zijn u vergeven
Deze preek is gehouden op zondagavond 31 januari in de Adventkerk in Amersfoort. Gelezen is Marcus 2:1-12. Gezongen zijn onder andere Psalm 32 en gezang 440 uit het Liedboek voor de Kerken.
Gemeente van Christus,
Ik wil deze preek beginnen door Jack aan u voor te stellen. Hij is een personage in de romans van Marilynne Robinson. Jack is een man die van jongs af aan de
neiging heeft dingen stuk te maken. Waar hij ook komt, hij zorgt overal voor problemen. Hij is zich daarvan bewust maar zelfs als hij zich ervan bewust is gaan dingen ook nog vaak mis. Hij is zich extreem bewust van alle kwetsbare dingen om zich heen. Als hij breekbare dingen ziet voelt hij de aandrang die stuk te maken. Dat maakt Jack bang voor zichzelf. Dat vermogen om dingen kapot te maken verlamd hem. Hij besluit zich daarom terug te trekken uit het leven. Zijn doel is voortaan ongevaarlijk te zijn. Hij neemt afstand van zijn medemens. Vooral degene van wie hij houdt. Jack isoleert zich zelf en kiest voor de eenzaamheid. Om zijn naaste geen schade te berokkenen.
In haar boek Thuis vertelt Marilynne Robinson hoe deze verloren zoon terugkeert naar huis. Tientallen jaren lang is hij daar niet meer geweest. De laatste keer dat hij thuis was had hij een kwetsbaar tienermeisje zwanger gemaakt. Het was alsof Jack daarmee het vermogen van zijn vader tot vergeven op had gemaakt. Hij kon het in ieder geval zichzelf niet vergeven. Hij vluchtte weg van huis en sindsdien zijn er lange jaren verstreken. Zijn vader heeft altijd de hoop gekoesterd dat Jack nog een keer thuis zou komen. Die hoop hield hem op de been. Maar Jack bleef weg. Zelfs toen zijn moeder overleden was kwam hij niet naar huis. Hij zag een ontmoeting met zijn geslaagde broers en zussen niet zitten. Hij was bang opnieuw zijn vader te kwetsen daar wat hij zei en wat hij deed.
In het boek Thuis vertelt Marilynne Robinson hoe Jack ten langen leste toch thuis komt. Zijn kwetsbaar geworden vader sluit Jack in zijn armen. Dit is waar de oude geworden man jarenlang naar uit heeft gekeken. Het doet natuurlijk denken aan verhaal dat Jezus vertelt over de verloren zoon. Maar waar Jezus ophoudt met vertellen daar vertelt Marilynne Robinson verder. Ze vertelt net als Jezus over het feestmaal maar ook over de dagen die daarna volgen en wat er volgt is ontzettend pijnlijk. De oude vader die zijn leven lang geprobeerd heeft te vergeven blijkt steeds minder bij machte dat nog langer te doen. Zijn krachten nemen af als de dood dichterbij komt. Dat wat hij vroeger zichzelf op kon leggen dat lukt hem nu niet meer. Hij realiseert zich dat goedheid meer kracht vergt dat hij bezit. Onder de houding van vergeving blijkt boosheid en bitterheid te schuilen. Het lukt de oude man niet langer de verwijten voor zich te houden. En als de dementie toeslaat verbiedt hij het Jack om hem nog langer vader te noemen. Aan het einde van het boek is Jack nog steeds de verloren zoon. Hij vlucht weg van huis want de pijn en het ongemak is te groot om nog langer te kunnen dragen.
2
Zonden
Aan dit verhaal moest ik denken bij het lezen van het evangelie. Het is een prachtig verhaal. Jezus verkondigt het evangelie vanuit zijn huis. De mensen komen erop af als bijen op de honing. Zelfs buiten voor de deur van het huis is er geen plaats meer. Als er dan nog vier mensen komen die een verlamde met zich meedragen dan is er geen doorkomen aan. Maar ze geven niet op. Ze wijken ze uit naar het dak van het huis. Ze verwijderen de dakbedekking, ze maken een gat en laten de verlamde door dat gat naar beneden. En zo landt de verlamde midden in het woord dat Jezus verkondigt. Jezus ziet het geloof van de dragers en zegt tot de verlamde: vriend, uw zonden zijn u vergeven.
Ik zou het mij goed kunnen voorstellen dat dit niet is wat de dragers verwachtten.
Het verhaal tot nu toe geeft geen aanleiding om in de verlamde een zondaar te zien. De verlamming van de man die zij dragen springt veel meer in het oog. De man valt er in de tekst mee samen. Hij is naar zijn verlamming genoemd. We kennen hem als de verlamde. Drie keer is dat woord al gevallen maar als Jezus tot hem spreekt dan gaat het over zijn zonde. We zijn er niet op voorbereid om dat woord te horen. Het valt out of the blue het verhaal binnen. Was Jezus toevallig over de vergeving van zonden aan het preken in dat huis? Was dat de aanleiding om de verlamde die de preek binnen komt vallen zijn zonde te vergeven? Of had zijn verlamming op de een of andere manier met zonde te maken? Waarom begint Jezus over de zonde van de verlamde? Hoe zou het voor hem geweest zijn om deze woorden van Jezus te horen? Hoe zou het voor jou zijn als Jezus out of the blue over jouw zonde zou beginnen? Denk je dan, waar heeft hij het over? Of weet je dan meteen waar hij het over heeft?
Ik weet nog goed dat ik tijdens mijn vicariaat voorging in een verzorgingshuis.
Het ging om een weeksluiting. Na afloop van de weeksluiting gaf ik iedereen een hand. We zeiden elkaar gedag en dat gaat zoals het gaat. Maar er was één vrouw die iets zei wat ik nooit meer ben vergeten. Ze zei zomaar ineens, out of the blue:
God zij u genadig. Ik weet nog dat ik daar echt van schrok. Hoe komt die vrouw erbij om dat tegen mij te zeggen. Staan mijn zonden soms op mijn voorhoofd geschreven? Was mijn ongeloof zo duidelijk aanwezig in de overdenking en de gebeden? Het was alsof zij dwars door mijn nette pak heen mijn naakte ziel zag.
God zij u genadig. Achteraf denk ik dat mevrouw misschien wel last had van dementie, maar dat doet er natuurlijk helemaal niet toe want wat ze zei was raak.
Ik kan het alleen maar beamen. Inderdaad, dat heb ik nodig. Dat God mij genadig is.
Het doet me ook een beetje denken aan het begin van een verhaal van Ernest Hemmingway. Het verhaal gaat ongeveer zo: In Madrid dragen veel jongens de naam Paco. Er bestaat een Madrileense grap over die naam. Een vader reisde af naar Madrid. Hij liet een advertentie in de krant El Liberal zetten met de volgende tekst. Paco, ik ben dinsdag 12 uur in hotel Montana. Alles is vergeven. Papa. Er was een heel peloton van de Guardia Civil nodig om de achthonderd jongens die kwamen
3
opdagen uit het hotel te verwijderen. Het is een verhaaltje over de naam Paco maar evengoed over de behoefte aan vergeving. De verlamde die vergeving nodig heeft is geen uitzondering want alle mensen hebben gezondigd. Wij hebben het
allemaal nodig dat woord dat Jezus tegen hem zegt: mijn zoon, mijn dochter, uw zonden zijn u vergeven.
Behalve één, God
Dit woord is natuurlijk in eerste plaats bedoeld voor de verlamde, maar hij is niet de enige die dit woord hoort. Want het huis waar de verlamde in terecht is
gekomen is volgepakt met mensen. Wijzelf zijn er vanmorgen bij in dat huis en het kan niet anders of Jezus is zich daarvan bewust. Hij is zich bewust van al die ogen meekijken en al oren die meeluisteren. Dat de verlamde vergeving van zonden krijgt aangezegd is geen incident. Jezus doet dit om ons allemaal aan te spreken en moed te geven en hoop op zijn macht tot bevrijden. Wat gaat er door ons heen als we zien wat we zien en horen wat we horen?
Het verhaal vertelt ons dat er onder de hoorders in Kafarnaum ook Schriftgeleerden zitten. Mensen met een theologisch geweten. Kritische luisteraars. Ze slikken niet alles voor zoete koek. Ze kennen de Schriften. Ze weten wat je wel en niet kunt zeggen over God. Tot nu toe hebben ze in het evangelie van Marcus niet gesproken. Op de uitwerping van demonen hebben ze niets tegen. Tegen de genezing van zieken maken ze geen bezwaar. Bij de
verkondiging van het nabij zijn van het koninkrijk van God hebben ze geen protest aangetekend. Maar als Jezus de zonden gaat vergeven dan worden ze ongerust. Ze gaan draaien op hun stoel. Want wat gebeurt hier? Wat wordt er hier nou eigenlijk gezegd? Kan dit wel? Is het vergeven van zonden niet voorbehouden aan God zelf? Wie is bij machte zonde te vergeven, behalve één, God?
De Schriftgeleerden slaan hiermee de spijker op zijn kop. Wij mensen zijn helemaal niet in de positie om iets over zonde te zeggen. Jouw zonde dat is iets tussen God en jou. Wij maken wel schulden ten opzichte van elkaar. En de schuld die een ander ten opzichte van jou heeft die zou je kunnen vergeven. Maar de schuld die mensen uit hebben staan tegenover God die noem je zonde. En wie zijn wij dat wij de schuld van een ander tegenover God zouden vergeven? Dat kan tussen mensen al niet. Ik kan de schuld niet vergeven die een ander tegenover u heeft. Het zou zinloos zijn om dat te doen want daarmee is de verstoorde relatie die u heeft tot de ander niet hersteld. Als je denkt dat je schulden kwijt kunt
schelden voor een ander kent je je plaats niet. En dat geldt al helemaal als het gaat over zonde. Wij zijn niet in de positie om daar iets over te zeggen. Het is niet aan ons om zonden ten vergeven. Dat is alleen aan God zelf.
Wie is bij machte?
Dat is het eerste en het tweede is dat wij er ook niet de macht toe hebben. Om zonden te kunnen vergeven moet je beschikken over macht. In het Grieks gaat het over dynamis. Het woord dynamiet is ervan afgeleid. Om zonden te kunnen
4
vergeven is er power nodig. De kracht die rotsen doet splijten. Wie is bij machte zonden te vergeven, behalve één, God? Ik denk dat we dat allemaal ook wel weten, dat vergeven niet vanzelf gaat en dat daar kracht voor nodig is. Ik kwam een mooi voorbeeld tegen bij Tish Warren. Ze schrijft in de Liturgie van het alledaagse: Vandaag heb ik het totaal verknald. Ik verloor mijn geduld met mijn man. Ik sprak sarcastisch. Eerlijk gezegd kon de vrede me weinig schelen. Na zo’n twintig minuten kat en muis spelen, gaven we toe. Ik bood mijn excuses aan: hij deed dat ook. We vergaven elkaar. Mijn zwaard laten vallen en de andere kamer inlopen om me te verontschuldigen, het voelde als een vorm van sterven.
Je verontschuldigen aan de ene kant, de ander vergeven aan de andere kant. Dat vinden wij ontzettend moeilijk. Je moet daarvoor een drempel over. En hoe groter de pijn die de ander jou heeft aangedaan, hoe moeilijker dat is. En er zijn situaties dat de wonden zo diep zijn dat je het niet meer kunt. Het lukt je niet meer om je hart voor de ander te openen. Er teveel gebeurd en er is teveel stuk gegaan. Daar gaat het verhaal over wat ik aan het begin van de preek vertelde. Jack die als een verloren zoon thuis komt. Zijn vader sluit hem in zijn armen. Dat dat onwennig is, dat is logisch maar je hoopt zo dat het goed komt maar het komt niet goed. Het ontbreekt de vader van Jack aan het einde van zijn leven aan de kracht die nodig is om te vergeven. Het lukt hem niet om de boosheid en de bitterheid en de verwijten tegen te houden.
Op die manier speelt schuld en vergeving een rol in de relatie die wij mensen hebben tot elkaar. Maar God staat daar natuurlijk niet los van, want wat je elkaar aandoet, doe je ook God aan. Iedere wond die wij elkaar toebrengen brengen wij ook toe aan God. God bloed bij iedere wond die wij elkaar aandoen. Het goede dat wij doen voor elkaar dat doen wij aan hem. Maar wat voor het goede geldt dat geldt ook voor het kwade. De schuld ten opzichte van onze naaste is zonde
tegenover God en ook hij kan niet zomaar vergeven met een knip van zijn vingers.
God is geen boksbal die eindeloos kan incasseren zonder te voelen. Als God van ons houdt dan kunnen wij hem pijn doen. Dan kunnen wij hem kwetsen. Dan kunnen wij hem raken. Zonde verstoord onze relatie tot hem en zijn relatie tot ons.
Zonde is een niet te onderschatten macht. Als zonde eenmaal begaan is dan wordt het een last die zwaar is om te dragen. Een ketting zijn die ons bind. Een macht die ons verlamd en gevangen houdt. Ik weet niet of wij zonde op die manier beleven, maar als je het een keer echt verkloot hebt dan herken je het misschien.
Als je echt in de shit zit dat weet je dat er macht nodig is om jou eruit te kunnen trekken.
Macht
Wie is bij machte zonde te vergeven, behalve één, God? Wie heeft de power die nodig is om onze banden te breken? Wie beschikt over de dynamis die de kettingen van het verleden breekt? Wie heeft het dynamiet dat de
5
gevangenisdeuren opblaast? De Schriftgeleerden zijn gelovige mensen want zij schrijven deze macht toe aan God. Misschien zijn ze daarmee wel geloviger dan wij, want geloven jij echt dat er leven is voorbij het nulpunt? Gelooft u het dat er toekomst voor u is als je door alle bodems heen bent gevallen? Jezus ziet wat de Schriftgeleerden denken en hij kent ook die mensen die geen hoop meer hebben voor zichzelf. Hij stelt hen en ons een tegenvraag bij al onze vragen. Wat is makkelijker? Iemand genezen of iemand vergeven?
Het gekke is dat wij geneigd zijn te denken dat vergeven aanzeggen makkelijker is. Roepen dat iemands zonden vergeven zijn, dat kunnen allemaal. Of de zonden dan ook daadwerkelijk vergeven zijn dat is niet zeker. Maar zeggen kunnen we het allemaal. Iemand genezen, dat lijkt ons het moeilijkste werk want genezing is iets wat je heel concreet kunt zien. Jezus doet wat in onze ogen het moeilijkste is om te bewijzen dat hij ook de macht heeft om dat andere te doen. Hij geneest de verlamde door zijn woord tot hem te spreken. Tot jou zeg ik, sta op, til je draagbed op en ga naar huis. Meteen stond de verlamde op, pakte zijn draagbed en liep naar buiten.
Jezus laat zien dat hij de macht heeft om de verlamde te genezen, om aan het einde van het evangelie te laten zien dat hij ook de macht heeft om zonden te vergeven. De macht die nodig is om zonden te vergeven wordt zichtbaar in het kruis. Daar blijkt aan de wat zonde aan God doet. Hoe diep hij er door gekwetst wordt. Hoe hij er kapot aan gaat. Hoe hij geraakt wordt door wat doen. Het kruis is de samenvatting van al onze zonde in één moment. Het komt allemaal samen in één daad. Het komt allemaal samen in één lijden. En tegelijk is het kruis een teken van de macht die in staat is dat alles te dragen. Het dynamiet dat de rotsen doet splijten is de liefde die al onze misdaden overleeft. Jezus is door de hel gegaan als hij het huis binnen komt waar de leerlingen verzameld zijn en hij groet hen met vrede. In Jezus meldt de macht van God om zonden te vergeven zich midden in de tijd.
Vergeving is het grootste wonder waar het evangelie ons over vertelt. Het betekent niet dat het verleden niet meer bestaat. We kunnen de draad niet
oppakken alsof er niets gebeurd is. Als Jezus is opgestaan dan is de kruisiging niet vergeten. De wonden blijven zichtbaar aan zijn handen en zijn voeten en aan zijn zijde. Het verleden wordt niet ontkend. Het onrecht wordt niet weggemoffeld.
Onze zonden zijn onderdeel van onze geschiedenis met God maar ze zijn geen eindpunt want God vergeeft. In de vergeving van de zonden ontdekken we God meer om ons geeft dan wij dachten. Hij blijkt meer te kunnen dragen dan wij durfden dromen. Hij beschikt over een macht die onze macht te boven gaat. Aan het kruis blijkt hoe liefdevol en genadig onze Heer is. Niet eindeloos blijft hij twisten, niet eeuwig duurt zijn toorn. Hij blijft geduldig en verbazingwekkend groot is zijn trouw.
6
Tenslotte
Het laatste wat ik nog wil zeggen is dat de genezing van de verlamde een beeld is.
Je ziet aan de genezing van de verlamde wat vergeving van zonde aan een mens doet. Vergeving geeft kracht om te leven. Doden worden erdoor tot leven gewekt.
De vergeving van de zonde zet ons recht op onze voeten. Je mag weer bestaan voor God. De relatie tot je medemens is daarmee niet hersteld. Er kan zoveel stuk zijn gegaan dat het meer goed komt. Een thuis bij de ander die je gekwetst hebt zul je misschien niet meer vinden. Dat mag je die ander nooit kwalijk nemen. Dat heb je aan jezelf te danken. Vergeving is niet iets waar je recht op hebt. Als het ons gegeven wordt dan is dat altijd een wonder. En toch ben met de niet vergeven schuld tegenover je naaste niet alleen. Je bent niet verdoemd want er is vergeving bij God. Hij schrijft jou niet af maar wil met jou verder. Om dat te bewijzen
geneest Jezus vanmorgen de verlamde. Hij doet dat om jouw oren te openen voor zijn woord. Zodat we weten dat hij de macht heeft om het te zeggen. Hij zegt het vanmorgen, tegen u, tegen jou en tegen mij: Mijn zoon, mijn dochter, uw zonden zijn u vergeven.
Amen
