Likdoorn, eksteroog, clavus

(1)

NHG-Behandelrichtlijn Likdoorn, eksteroog, clavus - pagina 1

NHG-Behandelrichtlijn

Likdoorn, eksteroog, clavus

Auteur(s):

H.C.P.M. van Weert

Versie 1.0, december 2002

(2)

Achtergronden

Clavus (ook wel eksteroog of likdoorn genoemd) wordt jaarlijks ca 4 maal per 1000

ingeschreven patiënten door de huisarts gediagnosticeerd (ICPC-code S20 = likdoorn). De incidentie neemt toe met de leeftijd en de aandoening komt iets vaker bij vrouwen voor. 1 2 Eksterogen ontstaan als een in principe normale fysiologische respons van de huid op druk en/of wrijving. De huid reageert met een verdikking van de hoornlaag (eelt), maar het is daarna juist deze verdikking die de druk doet toenemen. Een vicieuze cirkel ontstaat met als resultaat het in de cutis binnendringen van een hoornkegel, die veel pijn kan veroorzaken. De oorzaak van de abnormale druk kan intrinsiek zijn (vormafwijkingen van de voet zoals hamertenen of exostosen) of extrinsiek (te nauwe schoenen en/of intensieve loopactiviteiten, zoals wordt gezien bij

atleten). Vaak komen beide in combinatie voor. Er worden twee typen onderscheiden: de zachte eksterogen, veelal gelocaliseerd tussen twee tenen (hierbij speelt ook maceratie van de huid door zweetproductie een rol) en de harde eksterogen, veelal op het dorsum van de tenen of de bal van de voet. 3

Overmatig eelt en eksterogen komen vaak voor bij diabeten en bij patiënten met artritis in de voet; bij hen is de behandeling dan ook het meest onderzocht. Het risico bij diabeten, vooral indien tevens neuropathie aanwezig is, is het ontstaan van een ulcus.

Behandeling dient gericht te zijn op het bestrijden van de oorzaken, maar ook op verlichting van de (soms ernstige) pijn.

(3)

Beleid

Niet medicamenteuze adviezen

In de eerste plaats moet gezorgd worden voor goed schoeisel zonder drukpunten en voldoende ruimte voor de tenen.

Het dragen van schoenen met hoge hakken moet worden ontraden.

Excisie van het eksteroog is aan te raden.

Deze ingreep vermindert direct de pijnklachten. 4 5

Harde eksterogen kan men het best volledig excideren, precies op de rand van de hoornplug en het gezonde weefsel. Zonder verdere maatregelen zal er snel een recidief optreden.

De vervolgbehandeling bestaat uit schuimrubber stukjes, ringetjes of siliconensokjes rond de teen.

De zachte eksteroog (tussen de tenen) kan worden nabehandeld met schuimrubber of lamswol. Hierbij is er vaak ook sprake van een mycotische infectie die behandeld moet worden.

Likdoorns (maar ook overmatig eelt) op de bal van de voet vereisen een breder ‘kussen’.

Adviezen van pedicure of podotherapeut kunnen nuttig zijn, vooral bij diabeten.

Medicamenteuze behandeling

Indicaties voor farmacotherapie zijn:

Overmatige eeltvorming op de bal van de voet Voorbehandeling van eksterogen voor excisie

Farmacotherapeutische mogelijkheden

Salicylzuur

Werking: Salicylzuur werkt keratolytisch.

Werkzaamheid:

Wij vonden geen onderzoek naar de werking van salicylzuur bij clavus.

Salicylzuur 20% in vaseline kan worden gebruikt bij overmatige eeltvorming onder de bal van de voet.

Salicylzuur 40% in vaseline kan worden gebruikt als voorbehandeling bij eksterogen. De omringende huid dient goed te worden beschermd, bijvoorbeeld met behulp van ringpleisters.

Gecontroleerd onderzoek naar het effect van deze behandeling is niet bekend.

Beleid

Zonder bestrijding van oorzakelijke factoren treedt een recidief op. De oorzaken dienen dus altijd te worden bepaald. Meestal gaat het om slecht passend schoeisel. Er dient voor goed schoeisel zonder drukpunten en voldoende ruimte voor de tenen gezorgd te worden. Het dragen van schoenen met hoge hakken moet worden ontraden.

Excisie van het eksteroog heeft de voorkeur, omdat direct de pijn verminderd wordt.

(4)

Salicylzuur 40% in vaseline kan worden gebruikt als voorbehandeling bij eksterogen. De omringende huid dient goed te worden beschermd, bijvoorbeeld met behulp van ringpleisters.

Excisie heeft echter kortdurend effect en daarom dienen altijd aanvullende maatregelen te worden getroffen. In eerste instantie bieden de beschreven ‘zachte’ materialen uitkomst.

Salicylzuur 20% in vaseline wordt toegepast bij overmatige eeltvorming.

Indien de beschreven conservatieve therapie faalt of indien er sprake is van ernstige

vormafwijkingen zoals exostosen of hamertenen valt een chirurgische interventie te overwegen.

2 6

Vooral bij overmatige eeltvorming onder de bal van de voet is chirurgische behandeling ongewenst omdat de resultaten onvoorspelbaar zijn.

(5)

Referenties

Ong RSG, De Waal MWM. RHUH-LEO basisrapport IX: databestand 2000/2001. Leiden; LUMC Afdeling 1.

Huisartsgeneeskunde en Verpleeghuisgeneeskunde, 2002.

Okkes IM, Oskam SK, Lamberts H. Van klacht naar diagnose. Bussum Coutinho 1998 2.

Singh D, Bentley G, Trevino SG. Fortnightly review: callosities, corns and calluses. BMJ 1996;312:1403-6 3.

Woodburn J, Stableford Z, Helliwell PS. Preliminary investigation of debridement of plantar callosities in rheumatoid 4.

arthritis. Rheumatology 2000;39:652-4

Young MJ, Cavanagh PR, Thomas G, Johnson MM, Murray H, Boulton AJM. The effect of callus removal on dynamic 5.

plantar foot pressures in diabetic patients. Diabetic medicine 1992;9:55-7

Freeman DB. Corns and calluses resulting from mechanical hyperkeratosis. Am Fam Physician 2002;65:2277-80 6.