VOOGONDERWYS IN DIE CHRI~TETJIKE SKOOL EN HOE DIT DIE KIND EN DIE VOOGDE RAAK

VOOGONDERWYS IN DIE CHRI~TETJIKE SKOOL EN HOE DIT DIE KIND EN DIE VOOGDE RAAK

I . .INT,ETDING

Uit die vorige hoofstuk blyk dit duidelik teen watter agtergrund die voogondarwy~er sy opvoedingstaak moet verrig. Die vraag kEm gestel word of die skoal dit as '11 uitdaginc sien om koers en rigting aan die kind en ouer te eee en of hy bereid is om met sinvolle voog=

onderwys die tweede kilometer te wil loopo

A. DIE CH RI3TELIKE SKOOL

Die v;etgewine; 1

) watirdeur die Christel ike karakter V2Ul die open bare skole in die Republiek verpligtend gernaak is, k~m

nie die ouer of die onder~yser Christelik-e;elowie maak nie.

Inhoud lnm slegs aan die \vetgewine e;egee word as die skoal, die kerk en die gesin in wese Christelik is deur die voor=

beeld en gesindheid.

Sever dit rlie skoal aangaan, is Christelike opvoeding slegs moontlik as elke onderwyser as Christengelowige elke oomblik in die geloof opvoed. Die sin van die eodsdienstige

opvoeding le daarin dat ons geskikte instrumente moet wees om God te dien, God se werk te doen, God se kinders te wees op die p1ekke wu.ar Hy ons gep1aas het en in die 1ewensve.rbwule

1) \'iet 39 vu.n 19 67 en wysigingsv1et 7 3 van 19 69.

/10)o

ware betekenis en rigtin5 in die opvoeding kom. 2 )

Die· Afrikuner maak duarop aansprauk d::i.t hy •n Christelik-

nasionale leuens- en w@reldbeskouing huldig. Die Afrikaanse skole huldig ook so •n beskouing. Maar indien di t gebeur dc1t godsdiensperiodes vir die afrigting van atletiek, operettas en kunswedstryde aanr;ev1end YIOrd, ontbreek di t dan nie ann ware Christelike opvoeding en onderwys nie? Godsdiens=

onderrig is nie bloot ~ afgesonderde halfuur per dag nie, maar word ook openbaar in die gebed, die natuur em die ander lesse. Die onderwyser se hele le\ve moet 'l1 getuienis dra wat met erns tot sy leerlinge uit::~aan en rmt hulle rieur God se genade in die hart r~Ak. So ontwikkel die kind se eiR geloofsvertroue in die almugtiGe Skeppcr en Onderhouer.3) In die klaskarner, op die SI)Ortveld, in die personeelkamer, in die hoof se kantoor - oral - moet die c:esindheid van Jerms Christus, die croot leermeester, i111mer heerskappy voer. Het di t nie tyd genord dat d::J::.r ernstig aancl:.'ig aan Christelike opvoeding gegee word nie? Waar dit bier spesifiek oor die skool eaan, twet die voogopvoeder besin of hy lou en neutraal staa.n teenoor Goa, of hy stagnant en gemaksugtig is. Hy

2)

3)

Coetzee, ~.J. Die ~raktiese beslag v~m die Christelike sltool. Fokus, l(3J: HH3-lll9, November 1973. Vgl. ook:

PiBtorius, 1). Gist er en v<.md<~g in die opvoeding, IJ•l;

Wtl.terink, J. Theorie rler opvoeding, J)• 561; Van

Logcerenberg en Jooste, Verantwoorclelike opvoeding, p.36;

Redaksioneel: V!erklikheidsvisie, OrJvoodkWlde en opvoedinc;.

~"okus, l(2):73-74, Luc~ustus. 1973·

Stone, H.J.S. Opvoeding en religie, p. 37-46. Vel. ook:

Gevoelsuatige wordins by die jong kind: T.O.D. Strceks=

kursus in jlu::.ior l)riraere ond er;;ys, deel II, p .10 ^o

/l04o

moet hom opnuut afvra wat sy taak is - kennisnajagine"sonder opvoeding of opvoeding deur Christelike kennisonderrig. Dit is immers onmoontlik om n Christelike beskavting met neutrale skole in stand te hou. Hoewel '11. ondervryser nie die dogma van sy kerk uan kinders mag leer nie, beteken dit nie dat hy t.o.v. die Christelike godsdiens n neutrale houding moet inneom nie. Dit is troucms ook nie moontlik nie, vic::.nt cleur die hele optrede van die onderwyser word sy lewenshouding v.reerspieel. Hy k;;:.n allecm vrug op sy Y.rerk vervmg c.;.s hy on gebedslevffi lei waarin hy God gedurig om leiding vra sodat die kinders die ideaal viut hy aan hulle voorhou, in sy levrens==

w·s.ndel mag sien.

Die vraag kan gestel \Vord of neutrc.le kolleges en universi=

tei te met neutrale vc.ky,retenskappe en opvoedkunde Hel Christelikc ondervvysers kan oplei. Potgieter het in sy navorsine bv.

bevind dn.t hierdie gees van neutrnli t ei t in •n belanc;rike m&te kon bygedra het dut die mcerderheid hoofde von Afrika:c:mse skole nie die Christelike lewensbeokouing en Christelike onclervrys as ^VG.ll fundamentele en eerste bel2ng vir elke f'aset van hulle tc.mkomeewings SN:ltel het nie. 4 ) Hierdie is •n ernst ice suak Will1Df.=:er boofde as professionele, kul turele en geestelike leiers Vcl.n bulle skole hierdie wesenlike in die opvoeding nalaat.

Die Cln'iDtenopvoeder 1:1oet v1~et v:at die opvoedinesbetekcnis van sy Chrj_stelike lewenso:;:JV<::.tttine; is, \'nmt f:JOnder dJ1ardie kcnnis sal dit moeilik en miskien onmoontlik wees om

Christelik o~ te voed. Die Christenondcrwyser c-;.s cle:=;lcunclige voogonderwyser en -opvoeder behoort deur opleidins deskundice 4) 1 ¹ otcieter, :U.G. Die roe:ring, tE•ak en opleiuing van die

hoof van die Chri::-:telik-l~frilu,_c:mse skoal, P• 327 ^{o ·}

/l05o

liks- en doopfJformuliere, die Heidelbergse Ka.tegisn:is en d:i.e Hei liee Skrif met behulp v2n konkord~nsies, ver<:~.l t. o o v.

verYJ.)rsings na die kind, die opvc eding, eise wat uan die

volwussene ee~tel word, ens. Werk moet d;:1arvan gemaak word om die Christelike opvoedkundige beginscls ~ffektief in die skoal te huisves, te bevorder en te verwesenlik, sodut God

.. ^{~ )}

daardeur e;e l~er en g edien kan word.-'

Van ':lyle gee duidelike riglyne hoe die godsdienstige Ol)Voeding die skoollev1e moet cleursuur. Die onderv:yser se boodskap

moet deur sy eie siel gaan. Die eebed r:10et ook ui t drmk::wgcint:

bestban, terwyl smeking nie net vir besondere behoeftes of node woet wees nie, mn.ar die hele levte 1.:10et deur cebed c;eclra '

v10rd. Die onderwyser sr,l wcreldnuus v:::.n die dug eelowig met die kind bespreek en by ~:w.l die lie ^VLn die ewice ¹ :/oord vc-m God op elke lewensituasie laat valo 6 )

5)

6)

Schutte, D.C. Die suak teen die skoal. Foku~~,l(J):l:Jt~ 1 Nov. 1973. Ve;1. ook: L~mc1m~Jn, \'I.A. & Kiliun",' C.J .G.

Leesboek vir die opvoedkunde student en onderDyscr, p • 9 0 - 91 ; Van IJ o e c; e r en berg en J o o s t e , o p • c i t . , p • 4 5 ; Vun den Bere, J .H. Die ver~mdercle en ver:::..ndercnde stutus

en ro1 v;:JJl die bLmke onclerr;yser, r'• 174; Vcm ·,·:yk, J .H.

Covsa studiestuk nr. 7:13; Sonnekus, N.C.H. Die 1'r<msv::ler, IJ• 8, 19 Eaart 1974; Coetzee, J .C~n t!hrif;telil(c opvoedk:unde op Ca1vinistiese t:jrorH.1:::J1<.,,g,

Fokus, 1(2):77-B3o Aueustus 1973; Stone, H.J.S., op.cit.

p.<'lSJ.

Vrm Wyk, J.H. Jy moet dit jou kinaers inskerp. Reeks B:

Voorlietinestukke oor opvoedine en ondervrys nr. 3, 197 3.

Covs:::~.. Vg1. ook: Stone, H.J.S., Oll• cit., p. 49- 54 ..

/106o

Saam met die Christelike opvoeding moet ook die nasionale

opvq eding eesien v:ord. Christelike opvoedine soos dit in die skoal c;ein1plcraenteer '.Yord, is innig met die kul turele levre, die c;eskiedenis en die sosiale struktuur vun die volk verweef. 7 ) Die skoal se taak om by leerlinge n sosiale, kulturele en nasionale trots tc ontwikkel, gc;sien in die lig V8n hoofstuk 3, 8) strek verder, nl. orn dit ook by baie ouers tuis te brine. Prof. H.B. Thorn skryf in TI artikel boe daar in di8 jure 60 in die V.S.A. VUJ1 skole vervmg is om

deugde soos eelykheid, St-J.mewerkine;, onderljnee beerip en

verdr[~aesaamheid onder mense van verskillendc kleure te

bewerkstelligo Hy hD.o.l en8 Christopher Jencks aan wat n.aoVo hierdie projek eevind het d&t skole in werklikheid in die lewens V<:Jn volw;'tssenes geen verskil maak nie. Daar was ook geen bewyse dat die skoal se pogings enice beduidende

sosiale veranderinee bui te skoolverband te wceg gebring het nie. Hoewel skole TI belcmcrike invloed op !cinders ui toe fen, is dit noe;tans onwaarskynlik dat die invloed tot in volwas=

senheid voortgedra sal word. N.a.v. Jencks se bevindines Be ^,..

Thorn dat ons nie maklik von Amerika meet oorneem of na-aap nie. "As ons dit doen, sal ons sien dat dit verkeerd is

om die skoal in die eerste j.nstunsie te wil c;ebruik om '11

verskeidenheid. vun skone nasionale deuede by ons mense tuis te brine, hoe verdienstelik sulke ideale op sieself oak al kan wees, aangesien die skoal in die e9rste plmLs do.ar is

7) Fotcieter, D.G., op. cit., p. 248-253. Vgl. oak: Raux, C.J.

Opvocdinc; of indoktrinu.[de. Ont1er·Nyshl;.~d, f129 (LXXVI): 2~.0, Oki'nl~PY' lqf)q~

V;~n T,n,,·,:·r::.-y•pnhPY'n· Pn

.T11n:"t:"'

rn•.n;+_ .,....

~~0-hl.

8) Vgl. P• 40 hierboo

/107.

ookal wil h&, is bykomstig of insidenteelo Mooi lof=

waardige bykomstige of insidentele resultate sal nutuurlik cl tyd verv1e lkom rrord, maar die nastrevie daarvnn mug die essensiele, t.w. karo.kterbou en die versterking van die gees, nie verdring nie. Dit is eerder so dat, as die essensiMle op eerlike en suksesvolle ~yse as eerste doel=

stalling nagestreef word, die gesonde bykomstiee of insidentele resultaat vttnself ook nie ac;terwee sal bly nie."9)

N.a.v. Jencks se mening kan seker met reg gevra word hoeveel BL""nke Amerikaanse onderwysers met oortuiging gelykstellinc; en verdraagsac.mheid verkc1ndig het, hoeveel Blanke ouers hulle steun hiero,::.n c;egee het en hoeveel verbittering en teenstand moontlik c;eskep is. Daar is egter Amerik;_;;_r:mse opvoedkundiges vm.t beslis vind dat ouers se gesindhede teenoor hulle kinders verander en dat kinders se gesindhede dc.~urdeur ten goede vcr<:mder • ¹⁰ ) Di t is ook vvo.arskynlik waar dat skole se invloed op kinders te hoog aanC;;eslaan wordo Hulle volg immers hulle ouers as belc:l1(S=

rikste opvoeders se voorbeeld na. Juis daarom skyn dit nodig te v1ees dat die skoal die ouers tot o.nder opvoedinJs=

insi~te vr.m hulle kinders moet bring,, veral ook as Reimer se bewering ::.w.nvc.:. ;r word. Hy se nl. dat die skoolsisteem in mind.er as ^'I1 eeu die hoofmeg<~.niome geword h£~t vir die

9) '.rhom, II.B. V.S.A.-skcle het •n les vir ons.

f-uis~;enoq_!, 2671: 71, 22 Ju.nie 1973•

10) V gl. Ib.ilc-;.rd & Str~me, Parent-te::~cher conferences, p. 32-33 en J\uerb<:-J.ch, "~.B., ~r~e.mds fJ.nd technitlues in r~ rpnt; 8n1JC"'~-J::j_ •n ₁ l='• .3.3-31.

/lCBo

vers1)reiding ^Vt;U1 alle soorte waardes onder alle soorte in die v/eTeld • Hy ,.

d'~t die skool ook crootlilt:s

mense se

die gesin en die kerk ^verv~mg bet. 11)

Dit.w.oet onthou word dat die Christelik-nasiontJ.le skool in die Republiek die hele kind opvoed. As die kind se

11 kc:.rakterbou en versterking vru1 die gees" in die skool e;aan skade ly omdat die skool en huis se gesigspunte verski~

bv. die huis i8 oncbristelik, onverLlldllig, onnasionaal, belangeloos; ens., m6~t die skool d.m..v. samesprekings die

ouers tot cmder insicte probeer brine. Die skool het die ouer se orvoedineotGak gr0otliks oorgeneem die skool rr:oet die ouer leer om weer s'§ regmutige taak te doen. As die skool nie sterk ll08i tief Christelik en m:sionaaJ_ in woorcl en d8.ad is nie, sal daa.r rioe meer afvG:J.llie-heid wees, nog rneer permissiwiteit en onna.sionale deugde. Die ouer moet geleer word om dikwels, ja oorvloediglik, by sy en sy kind se skool te ^~ees •

• A.s die onderwyser nie ook skone nesionale deut.r.de by sy mense

mug of ^Tl!OE:t tuisbrine n:ie, het hy eintlil{ geen roepinc nie,

ontt:.ard hy net verder in •n blote onder>lyser, in '11 va.kman.

En as hy n;jsionule deugde net acm die kincl r.w.c tuisbring, wat help di t c:.s die kind hi<:::l'die invloed waarskynlik nie tot in sy volv.'8.ssenheid sal voortdra nie? Daarom b ehoort liewer met alle mu.e probeer te word om skool en buis se r;esigspunte

11) Reimer, Everett. School is dead, p. 26-27.

/109o

oor opvoeding op ^r{l ChriBtelik-nasionale grondslag bymekaur te brine. Groenewald is vun r.1ening dat die voogonderwyser hom van die ouers, vJie se kinders aan sy sorg toevertrou is, .se lewensbeskouing moet vergewis. Dit is noodsaaklik dat hy as 1Jlaasvervm1,gende ou2:;:- en voog dieselfde "teal" as die natuurlike ouers moet besig ter ¹ Nille van die konsekwent=

h _el ·a _Van C 1· le Ol:lVOG lngSIJrOSCS a· o 12 ) n·t l k an a 11 een ge ld en a wees, nits die cuer se lewensbeskouing Christelik-nasionaal en sy opvoedingspraktyk korrek is.

Daar is baie opvoeders in huise ~n skole wuar die Christendom nie beveg word nie, ook nie doelbewus ondermyn word nie, muar

die Christelike beginsels ewe min vir elke le~ensterrein

doelbevms b,y kinders ingeskerp wordo Huis en skool moet saam.sr1an sodat die kinrlers as medestryclers vun Je81.l8 hulle kul tuurtaak l£:l.ter WJ volvmssenes kc.m volvoer • 1 3)

Sou hierdie noodsaaklike s<:.nnewerking ontbreek, of sou die skool in 1ouheid sy opvoedingstaak verrit'::, kcm toestande ontwikkel soos bv. in Engeland waar die godsdiens vroe8r nie a11een die sosic..le orc1e, gesags- en magstrukture goedeekeu.r het nie, maar ook die waardesisteme. Gemeenskappe het egter met verloop van tyd ver<.l..Ylcler tot '11 bc~sies nie-godsdienstige

onsameh~ngendheid in gesindhede. Daar is baie ge1owe - sommir;e teenGtrydig met mekaar; daar is onverskilligheid, weten[·-!lcc.plike ae;nostisisme en openlike bot sings van wa.ardes

12) Groenev:alcl, J. C. Die bete kenis van die voot;onc1 err~yscr vir die psieolot;ies-pedae;ogiese vorming vc:m die kind, p. 19 6.

13) Stone, op.cit., p. 69.

/110 ..

selfs in gesinne. Daar is onsekerheid onder volwass~nes

en oak onder gelowiges hoe om Geloof by kinders tuis te bring. 14 )

Die_ skoal het n e;ewelclige taak en verantvvoordelikheid t. o. Vo elke kind wat aan sy sorg toevertrou is. Indien die onder=

wyser egter uit voeline is met die godsdiens, ideale,. sedes en venv~jgtinge van die volk, kc:m hy moeilik sy hele taak t . o. v. die orvoeding en onderwys val bring • 15 )

c. ^{SLOTSOI.T 00R OPVOEDING EN}

DIE CHRI:JTEI,JK-ni.SIDN.ALE

ONJJE:."·lY/YS

SKOOL

IN

Soos in hoofstuk 3 aangedui is, lewe ons in n ontv:rigte wereld waar egoisme en materialisme hoocty vier en waardeur menslike waardes op die agtererond geskuif word. Dit is onrealisties om te a<.:tnV!:l.ar d.::1.t ouers se siening altyd korrek is. Die

skoal moet rieting gee. Die intense ideologiese w~reldstryd

dra dc:Lartoe by om anes, twyfel en lewenson::::;elcerheid mee te bring. Die Christelike skoal met sy Christelike voogondcr=

vryserB kan die magtieste middel vvees om verunderinr; in siens=

wyses en gesindhede teweeg te brine, juis omdat die Afrib:.cner die Christelike godsdiens huldig. In hierdie verbtmd se Nel dat clie opvoeding en onclerwys radikc.al omskep moet word in rr1 vn1re 01Noedingstelsel we:~.t primer daarop gemik is om die

geestelike waardes ooreenkomstig ons Chri8telike eodsdiens

tot die hooeste peil te voer. Deur wete;ewing is die grondsla.e

14) Wall, \f.D. The role of education, p. 7-8.

15) Tuute, B. Orvoedcnde onder~ys, p. l8-19Q

11,,

/ ... ..---.Jo

van die skool Christelik en nasionaa1, maar d:.:u::.r moet ook op prinsipiele vlak •n omskepping v1ees, Die prinsiriele in die opvoedine is noe nie Vhseele, gesistematiseer en c;eorden nie; 1aoon tlik vunwee die heterogeni tei t von die bevo1king, Hy beveel ^'11 Olaskapping in die opvoeding en onderwys aan vvat drieerlei vt:n c...urd is: •n hernude besinning, Vc::.s1eggine,

sistematiserinc en ordening Vllil die Christe1ike beginse1s in die opvoeding; die opleidinc vun n gekeurde onderwyserskorps in hierdie bcginsels en die reore;Dllisasie van die onderwys=

stelsel ooreenkomstig hierdie beginsels. 16 )

II. DIE SKO:!L RN lliE ZISE VAN DTe TYD

A. DIE ONDE~~- /YSER EN lf}.:R!JDJERET1DE miST •\.HDIGHEDE

As duar ooit ^'11 tyd ~as dat die vertwtwoordelikheid v~n die onuerv:yser ontsettend e;root en van ewie;e Wbt1,rde is, dt.m is dit nou, Sy pouisie is nou oak b~ie meer gekompliseerd, In die vorige hoofstuk is die agtergrond waarteen die hedenduagse voogonuerv1yser sy opvoedingstuak moet verriG, in bree trekke eeskets. Die kontak wut uie kind met die cemeenskap het, groei ui t die lev!enBverhoudinz wat die kind in sy jeug in die krinr; vcm c1ie familie geken het, So

begin die emosione1e ontwil\keling vun die bc.bu vs,n sy geboorte af. As die kind r;een fe.miliekring c;ehad het nie, of min

liefde in die f;c,.miliekrinc; ontvune het, kan di t wees dut hy as '11 mens kan opr;roei wat nooit egte kontak met die same=

1 . . . 17) evnng Vlnd nle,

16) Nol, B.F. Die opvoedinc en die onderv,ys, p. 43.

17) ·.:nterink, J. D e psychc·logie vc..n het kind. op de

luEere scnool: :;,). g7. V.r;:l. ook: \iinnicott. D.\1,

The chlld ;:mel the f.::unily; p.92. ·

Die opvoedingstuak v&n die eesin is grotendeels deur die skool oorgeneem en die onderwyser word dua.gliks e;ekonfron==

teer met die volvoering vwn die one;ed~me pligte van die ouer. Die skool neem ook al meer die ontspanning en vrye=

tydbestedinc Wtit vroe~r deur die gesin verskaf is, oor.

Dit geld ook erootliks vir die kulturele aktivtiteite, die

arbeids-opleidinescemeenskap v~-~n die kind en die gesagsfunksie vun die ouer. Die gesin is in baie Gevalle ook nie meer die liefdeseemeenskap nie; dikwels is die enigste liefde en

de~;:rnis wat die kind ontvung dit vmt by v:::m die onderwyser on tv ^UD8. Die ouer mae; egtt?r nooi t v:-Jn sy vercn twoordelil-::heid us bel~merikste opvoeder onthcf word nie. 18 )

B. DIE VOJ./:t,·,ssJ.~lTE, DIE .KIND EN SKGOL IIl DIE VEHPJT:D:STil::rTDE or.:srr /JS])IG HJ:-;DE

Volwassenes besef te min dut die jeug in hulle h:::mdelinge bloot die volwassone se voorbeeld na die da~d volg en nie hulle holle woorde nie • ¹⁹ ) Di t word soms te veel aunvc.~ar

dat die ouerlike O}Woeding korrek is en dat die skool di t eenvoudig moet voortsit. So se Krueer en Kr:;.use ook dat die besondere v1ereldbeeld WLlt by die kin<l op e;rond v:.:!Jl sy

huislike opvoedine gestulte kry, in die skool verder verstewie en uiteebou moet wordo 20

) Die ouer moct eenvoudig e;elei word tot n vernuwinc en herori~nterine v1m sy opvoedine;s=

vernntwoorclelikhede. Die skool vu.n v.ndae en die skool

18) Vander Berg, op. cit., p. 226-~27 en 248. Vel. ook:

Oom Jan. Ons h1:.t die lclei in :ms .hBnde. OnrJ erwysbl:J.d, 843(LXXX):9, i.pril 1973.

19) SchoJ_tz, I.P. Die jell{~ ^'Tl weerspieeling van die vohntsfJene. HDndhc'[:._f, 10( 4): 21, ~)Gs. 1972.

20) Kruger en Kr<..use, op. cit., 1)·313o

/ll3.

van die toekoms sal almeer <lS 'Il sosiale dienskompleks ·v-mt met plac:.slike en staatsor.sanisasies geintee;reer is, r.wet funksioneero Die noodsaaklikheid vir kerk en skool om tot diens v<.,n. ouer en kind saam te werk, vmrd al dringender.

Die onderwyser sal die sleutelor~voeder wees maar sy rol sal ook die vun katulisator wees. Die ouer moet 'l1

orientasiepro.:_:ram in die skoolfilosofie ontvane;, asook

skoolprosedure mmneer hy lid van die skoolgemeenskap word.

Die nl.'_de;ing om steeds meer vercmtwoordelikhede aan dj e skool toe te ken, raoet vcrD.nder, sodat die ouer as verantwoordelike spanlid saam met ander c;emeenslG:'<Jlleiers o.ktief betrokke is.

Die verantwoordelikheid vir die morele opvoedine; en ontwikke=

line; VLill die kind moet e;eplaas word wu.ar di t hoort, nl. by die ouer. 21 ) DaGJ.r word skynbu.ar voortdurend wegc;eskram v<m oueropvoeding of -voorligting. In Transvaal het ouers alle e;eleenthede om o.an alle aktiwi tei te VC'..n die skool deel te neem deur die skoolkomitee, ouer-onderwysersverenie;inc;, buitemuurse bedrywie;hecle, samesprekine;s, ens. Vir die huidic;e is die skool die veldheer wut die voorposte moet bemo.n, is hy die rie:;tine;ua.nduider, die Christelike en die nas:i.onale leier v<:m die kind. Hy is vera.ntwoordelik vir die opvoeding van die h~le kind tot eer V[ill God en vir alle goeie werke volkome toee;erus. ²² )

C. DIE SKOOTJ JIS ·~. t:HIEKE ~lOSIALE DI}.NS

Wall stel dit dat die skool die enigste sosiale stelsel is wat in kontak met al die kinders is en deur hulle met al die gesinne vir minstens 10-12 kritieke jare.

21) Cuc~Vi8, J.N. rrincip~l'G cuidolincs parent conferences, p.210-215.

22) Vander Berg, op.cit., p.250.

Die skool is ook

.LJ..I.

/ll4o

uniek in die sin dat sy rol begryp word as min of meer konstruktief vir alle kinders eerder as remedigrend vir party. Dit is essensieel op normaliteit gerig, terwyl die.mediese en ander sosiale dienste op hulle beste voor=

komend is en deur die meeste mense gesien word as slegs hundelende met noodcevalle - swak gesondheid, gesins- of persoonlike problema, ekonomiese mislukking, ens. Maar die skoal bet no~ steeds die prim~re plig om persoonlikheid en karakter te ontwikkel. As unieke sosinle diens moet

die skoal self, en die opvoeding en onder·::ys in die alcemeen, die hoofvtCllJen \'lees met die <mder dienste as :.:anvullend. ² 3) Die vraag lmn c; estel word wut die skoal in die Republiek doen om die cesins- en volksle\Je te verbetor, veral cesien in die lig cl~t die skoal 10 - 12 "jaar kontuk met die gesin d.m.v. die kind het. Die skool is rn m<:..gtige wa1)en om die volk te helll en te lei. V/annner die }H:~ersende defai tit:lTIIe onder uuie /,frikanergesinne 'N<-J<i.rt:;enecnl. v10rrl, IIJQ(;t die skoal ook l>et>ef

t . t l k d. . 24 ) D 1 ' t d.

d:t u1. . 'I1 TTO( u, v:j.n sy opvoe 1.ng 1.r1. aaro1n ·>enoor- 1.e opvoeding en onclerv1ys tot iets e;r66t~1 ui tc;ebou te word. Die beste kr<:JEte behoort cemonster te word ^o Dit behoort clie belhnr;rikste en ontwikkeld;_d~e staatsclopart~ment

Do lJIE SKOOL EN DIE I0JJJrUTJHONT'ifiKKELING

V,;.H 'N VOL~---

te wees.

Alle ku1tuuruesi t is skellpinc;s van God.o E1ke kultuurobjek kom van God en noet God dus ook <lien. Daarom is die

versta.nde1ike vorminc; v0:1n die mens sin1oos wanneer di t nie

23) 24)

'..'a 11 , o 1) • c i t . , p • 2 -16 •

Scbolt~, I.P.

Onr~<?r\·:ysu_J:.:t:i,

Ouerve:r.";:::nt aoor.-lel1ldwid en

~4J(LZ.XX) :37, Arril 1973•

die skool.

/115.

in die kulturele totalitcit waarin die mens leef, ineeskakel is nie. Die noodsaaklikheid van die vorming Vt-'41 die hele perooonlikheid met die oog op elke lewensas1)ek kOTn dus b i:iie ster.k na vore in die kulturele vorming. 25 ) Opvoeding tot kultuur 1)estaP..n ester nie net uit opvoeding van buite af nie, maar ook uit opvoedi.ne van binne nl. selfopvoedine;. Kultuur is welisw~ar altyd n kind van vryetydsbestedine, maar kultuur=

bloei eir3 die tug v~m gedissiplineerde en harcle vrerk. 26 )

Daarorn r1oet die kind en jonemens opselei word tot gebalanseerde kultuurmenseo 27

) Dit is tewens een van die skoal se hoof=

funlcsies om nie net kenniB en kultuur arm die jeue oor te dra nie, maar ook in grJot mate om n bydrae te lewer ter uitbouine

en befJtendie;ing ^VE:n die ku1 tuur vc.n die vollc. In elke omgewine bet die skool v:.:LYl.selfsprekend ·n besondere opvoedines- en

opheffinestaak en YJord d~L<:tr in ^'11 groat ·nc_tte op die roepine;s=

bevmstheid van die onderv1ysers staatgemaak. 28 )

Maar wat is die posiaie veelal met kultuuraktiwiteite by

baie skole? Sommige kinders verstuan dat kultuur op verhewe

25o Waterink, Jo op. cit., P• 323, 338 en 371.

?.6. V1oem8!ls, A. Sociologie V<.·;..n de o1;voecling, p. 210 en 215.

27. Skinner, B.F. The Technology of te8chine, p. 259.

Vgl. ook: Vrm Niekerk, S.G.J. Onderwysvernuwing en enkele onv•!:L'unrlerlike waardes. Ond8rv:yehlad, 842(Lxxx;l?., Januurie 1973.

28. Kruger, J.H. Onderv'yHer en skool, P·33-44. Vgl. ook:

Kruger en Krause, op.cit., p. 254 en 267; Richard, G. S. Kul tuurHktivri t8i t e in n koolverbvnd: ons skole

doen goeie werk. Onderwysblad 845(51):23, Oktober l973o

/116o

vorme vcm die ui tvoerende en beeldende kunste dui. Hulle ken dit nie in bulle ouerhuise nie en bulle vorm onbe,rustelik die gedaete dat dit vir TI minderheid beskore iso Dit lei tot . teruetrekldne, ver'derping en selfs tot min<~etinc; m. b. to sekere uktiwiteite. r.Iin kinders neem deel <·Hm sr.1ort,

kunswedstryde, operettas, ens. Baie leer v1~ kleinsaf om pawiljoensitters te word en TI goeie eehoor te vorm. Die aktiwi tei te ^8L:.c3.11 ook soms 01:1 die beeld v8.n die skoal eerder as om die vormende waarde daarvun vir die kind. Dikwels

staan ouergerneensk<:~ppe koud teenoor skole se kul tuuraktiwi tei te, soos in die eeval van die vierine; vc;n volksfeeste. Die skoal bied ^'T1 r-rogra.m a.nn, die kinderf:::l sore; vir die cetalle, terwyl

die ouers in klein eetalle opdaag. 2 9)

Die kind word ecrec;imenteer om volksfeeste en -vierines by te v1oon - OllVOedende dw<,ng vrm buite af - maar die self - of' innerlike opvoedine ontbreek. D<:w.rom d'-'-t kinders v::.nneer hulle die skoal verla:·Jt, nie ere ::lan kultuurc~.ktiwitei te het nie. Die vol\ll~ssenes vun V<J.nd<.:.e; is immers ook rer:;ul tate vn.n kul tuuropvoedine;.

DC:turom is dit so noodsauklik dat hoofde v~n skole bulle ouer- otiderwyserverenic;ine;s moet lei om bulle gerueenskappe te

"hervorm". Skole behoort ook ernf'ltig dw:~rac-m te dink om wuar dit prukties moontlik is, selfstHndie;e sk&kelkomitees in hulle e ebie c1e te vorm. Di t sr;l kan meebrinc; d:Jt meer

ouers aktief acm kulturele D.ktiwi tei te deelneem, bulle ld.nders reg voorg;;.:m en fHt&ru die skool in sy kultuurt:.:w.k steun en

deelneem.

29) l<,redericb:-Jen, on skroef los.

._T. Kul tutu•uktini tei te in nkoolvrJrb:JD<1:

Onc'!e:c.v::.;bl8d, C.i45(el):23, Oktobe::c 1973.

/117.

E. DIE OORDRA }JT G EBRUIK VAU KE1HHS

Von die mens V<Hl ons tycl word meer intellie;ensie, meer dinamiese bekwa<?~mhede en ULE!er emosionele ewewietigheid om by vere:1.nderince aan te pas, verw<le;. Hierdie eise

sal in die toekoms vermeerder. Dit impliseer fundamentele veranderinge in die O})VOeding en onderwys Vcill min of meer outori tere oordra v::1 . .n versc_melde kennis tot die beklemtoning von die e;ebruik vc:.n kennis en ondervindine; as die basis vir problecrJOl1lossine;, die maak ven keuses en die aanvaarding vm1 verantwoordelikhede. Die kenmerl<: van die ope;evoecle persoon sal nie ~ees wat hy weet nie, maar sy bekwaamheid om te ontdek en om kennis objektief op nuwe situasies toe te pas. Intellie;ensie is die snykant v:-:111 die verstnnc1;

die dryfveer is emoHioneel en l@ diep in die persoonlikheid en kar<;.kter. Dit is die eeval in die meeste omst~ndighede,

veral in die oplossing van men:::Jlike Jlrobleme - persoonlik, sosiaal en polities.JO) Illich beweer implisiet d8t die mees doelbewuste kennisvervvr~rwine nie die eevolg is vun

e;eproer:~.nw:eerde onderv·:~r:-=; ni.·=, mn:_'l.r v:.n te:rlor)l)S8 kennis=

Hy ue rlie kind leer om te lev~e bu:Lte t1:ie skoal Ronller die tw:;senkoms VH.n •n onden·;yGer. Die skool f:>OU

v: . .;.nv1ee BY ~:H:~mentellin:::; neig om volkome or die tyd en enere;ie

v~m die kinderf.l bet>lae; te le.

~ versorger, ~ prediker en TI terapeut. As veroorger lei hy die kinders rJ.our •n doolhof v;:Jn rituele, sonclE:lr illusies om

30) ',Vall, op.eit., p.l4e~

/llHo

a<:.tn die kinclers essensiele kennis te voo:rsien en hulle· word eedril in ~ klomr b~siese roetincs. l>s HlOX'~:!.lie is by

plensverv~.n~er vnn die ouers of die stnat wai. rlie kind indqktrineer met wat ree of verkeerd is, nie net in die sk.ool ni.e, nu,:c•.r ook in die e;emeensl<:ap. As terar>eut voel

die omlerv;~rr,;er t;:emaetie ow in die persoonlike lev;e Vl.'ln die kind te dolwe om hom te help om as persoon te groei en te

\'hmneer hi•==<rdie funksie cl.Rur •n ve.::-corger en

predil<:cr c:edoen v10rd, bcteken dit gevmonlik d~d Llie onderv;yser die kind wil oor-reed om f3Y oordecl vtul die wc:t~:rheid en sy

begrip v~n w~t reg is, te a~nvaar.3l) Dit word toegegee dat die skool alleen nie die kind O}JVoed nie. Doar is die ouers, die c;erneenGka:p en rlie omgeYd.nt.:;, m:•EJ.r dit bly die skool se ta:::.k ^OTa die kind ·sy intellie;ensie or ^'Tl Ollcevoede wyse te leer eebruiko

Onc;elukkie; iB b:de onderwyt,;ers vee1s te l;~:,nc; om :i.nioiu.tief aan die d .:-,e te le, om te eksperimenteer en ietu nuuts te

Di f-3 noeilik vir hulle om los te kom ui t die spinneweb

v~n cevestic;de maar sams uiteediende onderwysmctodes en om af te vvylc van e;ebaande Vlee. Te veel onJerwysers vereeet

dat uns in TI eeupesialiseerde w~reld le~e waar die fTofessionR1.e mens voortrlurend sy kennis no(~t opknur of onderr:l ui t~3ak.

Veral t. o. v. die opvoedkunde en onrlerwys lHO•:~t owlerv1yfJ ers

Ol' hooc;te van die nuutste venvikkelince op die cr.;bied8 weeG. 3 ² )

31) Illich, I.D. Des~hooling society, po 20 en 36 - 39o 32) Robinson, 1 ^{1 •} Dae v:;'n vreesinboese111ende im3pekteur

verby. l:ondstuk, 1(10): 3, April 1973•

/ll9o

In die Christelik-nr;.sionale stelsel moet die onderwyser

sy posisie uiters wuardig beklee en die kind as mens sien.

Sy posisie raoet c.,gting wek en hy mag dit nooit misbruik nie. ¹¹ Die Chrif::lten-onderVtyser is bewoe oor die kind voor hom; hy bied nie siellose kennis nan nie, maar bomself.

Sy voorbeeld, in keurige woord en onberispelike lewenswe.ndel, wek die begeerte tot navolging. Sy billikbeid, eerlikheid, harde werk, simpatie en koersvastheid inspireer tot

toegewyde inspanningo ¹¹ 33)

Maar behalwe vir die opvoeding en onderwys ^ViJ.ll die kind bet die skoal ook juis ter wille van die kind ^'11. terapeutiese taak t.o.v. die gemeenskap. Die kind se mislukking om hom by die skoollev1e aan t e pas en sy gebrek aan emosionele ewe==

wigtigheid as dryfveer van die ontp1ooiing van sy moontlike intelligensie, is 'Dl.B.klik die betroubaarste aanduiding dat daar iets in die gesinslewe skort. Dit is waarskynlik dat die ouer advies va.n die onderwyser sal aanvaar. Die hoof en ook onderwysers bevind hulle dikwels in die posisie as gesinsraadgewers en dit blyk gewoonlik gesonde verstand te wees wat die middele voorsien sodat ouers bulle taak doel=

treffender kan verrig. In die huidige tydsbestek is daar sterk motivering vir die opleiding van hoofde en onderwysers in gesinsumes}Jrekings d.m.v. oplmappingskursusse na 'll puar

j aar Jlrofessionele ervaring. 3 4 ) Deur middel van samesprekings kan voogonderwyser en ouers saam beraadsla.ag sodat kennis

sinvoller oorgedra en toegepas kan wordo

33) ^Van Vfyk, J .H. soos aangehaal deur Van der Berg, J .H.

Covsa studiestuk 7: 18 - 19.

34) Stott, D.H. Unsettled r.hjJrlrr=m: r~ 9 - 11:=

/120 ..

F. DIE "NU'.'IE" SKOOL E'N DH~ KIND

Met die kennisontploffing gedu:cende die afgelope paar

dekades skyn dit of die opvoedkundige wereld paniekbevange is. Daar word skynbaar getra.g om sillabusse so vol

moontlik met feite en gegewens te prop, wat in so ~ kort n:.oontlike tyd "oorgedra ¹¹ moet word. Daar is ~ gejaagdheid om deur skemas te kom, wat so maklik die doel, nl. dat die kind hierdie kennis kan verwerf, intelligent verteer en sinvol kan toepas, verydelo Die gevaar is ook groot dat met die gesug na nuwe kennis daar vc.m die laerskoolkind bloat ~ robot en van die laerskool ~ klein hoerskooltjie of universi tei tjie gemaak word en dat in di~ proses die lev1ens=

waardes w at in die Woord v!Ul God geanker is, vergeet word.

Die kind in die laerskool wet liefdevolle leiding nodig het, kan so maklik oorlaai en so ooreis word. Dit kan verder lei tot afkeer van en weersin in skool- en studiev;erk en ook opstand teen gesago Die aard van die inrigting word deur die kind bepaal en nie vice versa nie. Daarom moet die gelowige opvoedkunclige ernstig besin en met kalmte koers prob eer aandui. Dit is die skoal se taak om die hele kind - irttellektueel, emosioneel en fisies - as aktiewe wese wat grootliks deur erverine; leer, raak te sien en die opvoedine daarop te baseer.35)

35) Venter, I.J. Die prim~re skoal onder die soeklig.

Fokus, 1(2): 87 - go. Vgl. ook: Van Loggerenberg en Jooste, op. cit., p. 114 - ll5o

/121o

G... BESONDERE PROBLEME Vi.N DIE KIND VHl ONS TYD

Die kind vun ons tyd v10rd groot in n snel veronderende wereld en hy voel verward en onseker. Baie volwassenes voel oak sao Waar die kind orde, dissipline, liefde en geborgenheid soek, vind hy materialisme, egoYsme,

individualisme, n losse huislike lewe en die gemis aan rn vaderfiguur met wie hy hom kan identifiseer. Baie ouers

en ook ondervvysers moedig kinders aan om geestelike waardes bo die materiele te stel terwyl hulle eie lewens vr-m weelde en gemaksug hulle woorde loenstraf. Die mens het n gewel=

diee belangstelling in hierdie wereld en sy waardes terwyl die ewige vmardes ui t die gesig verdVIyn. Die kind moet opgevoed word in 'l1 tydperk vmar die moderne mens eens~.:l.Uler

wordo Hy is verveeld, aardsgesind, dikwels stru1dpuntloos met '11 afgestompte sedelike oordeel terwyl daar vervreemding

tussen hom en Jesus ingegroei heto3 6 ) In die Christelike skoal sal elke onclerwyser opnuut na binne moct kyk. Dit wat hyself inherent is - sy gelowige roepingsbewustheid, sy persoonlikheid, sy verantwoordelikheidsin - sal aan die kind koers en rigting gee. Hy sal nie net tot die siel V<~n die kind moet deurdring nie, maar sal oolc tot die siel van die volk deur die huisgesin moet deurdring. Die onderwyser kan slegs dan die kind se geluk, sy moeilikhede en gedrag peil wanneer hy die vier vlakke VEm sy lewe - fisies, sosia.al,

36) Van Vfyk, J.H. op. cit., Po 12 - 13. Vgl. ook:

Van Niekerk, S.G.J., op. cit., p. 10-11.

emosioneel en intellektueel-intiem ken.37)

Sonder daardie insig en kennis en bo alles sonder die norme van die Heilige Skrif, die norme van die liefde, is dit nodeloos om op te voed en advies te gee.

III. DIE HOOF EN DIE CHRISTELIKE SKOOL

Dit is nie moontlik om al die vereistes of bevoegdhede waaraan die Afrikaanse hoof in die Christelike laerskool moet voldoen, hier te behandel nie.3 8 ) Aandag word hoofsaaklik gegee aan sy roeping as professionele leier, en hoe hy uitvoering aan die voogstelsel kan gee tot heil van God, die kinders en die volk waaraan hy behoort.

A o DIE HOOP SE CHRISTELIKE Ll~' . .'E'N~>BESKCJUING

Gepaard met die hoof se daadwerklike Christenskap gaan ook liefde vir die volkseie en die bevordering van die nasionale bevrussyn. By Wet 39 van 1967 bet Christelike onderwys in openbare skole in S.A. sy beslag gekry .. Dit blyk egter dat hierdie wet nie ^'I1 verandering aan die gesindheid van vele hoofde gemaak bet ~ie soos blyk uit navorsing wat Potgieter gedoen bet nieo In vraagbriewe het hy die hoofde van

Afrikaanse primere en sekondere skole in Transvaal, Kaapland en Natal versoek om o.ao nege kwaliteite wat hdlle dink n beginner-hoof moet besit, in ordevoorkeur te plaas. Die

37) D'evelyn, Katherine E. Individual parent-teacher conferences, P• 14.

38) Die leser w.:.tt meer V<,n die hoof en sy verpligtinc;e wil weet word verwys na Potgieter, D.G. Die roeping, t~ak

en opleiding V8ll die hoof vsn die Christelik Afrika:::illse skool. ^'I1 Ongepubliseerae D.Ed.-proefskri!, P.u. v1r

C.H.O., 1973o /1"23o

kwaliteite was die volgende: hoe intelligensie, vakkennis, insig, ondervvys erv<-:..ring na vereiste, erva.ring in skool- adm.inistrasie, buitengewone kennis en begrip van mense==

verpoudinge, vermoe om~ geheelbeeld van sy taak te kry,

~ Christelike lewensbeskouing, roepingsbesef. Sy bevinding was dut 59% van die laerskoolhoofde en 69% v&n die hoerskool==

boofde ander kvmli tei te bo ~ Christelike le>?ensbeskouing as die belangrikste kwaliteit vir die beginner--hoof aangedui bet.

Hierdie ontstellende feit bet hy moeilik verklaarbaar gevind aangesien die meeste hoofde op kerkrade gedien het en meer as 90% van bulle lede is van onderwysersverenigings met ~

Christelik-nasionale grondslag. Hy maak di~ afleiding

11 dat daar 71 groot aantal hoofde van Afrikaanse skole is wat die Christelike lewensbeskouing huldig maar dit nie as van universele belang in bulle lewens, in die lewe van bulle volk en daarom ook die opvoeding van die kinders van die volk

beskou nie •• o Die vraag kan wel gevra word of die beginsels van \'let 39 van 19 67 ooi t tot bulle volle waarde en krag in

die Afrikaanse skool ontplooi sal kan word, solank daar hoofde is wat nie die Christelike lewensbeskouing as van

fundamentele en van eerste belang vir elke faset van die onder- wys en daarom ook V8n die hoof van die skool beskou nie." 39) Hy huldig ook die mening dat die meerderbeid boofde skynbaar

die praktiese en humane bo die Christelike beklemtoon en dat dit ook nie bo alle twyfel gestel kan word dat al die

Afrikaanse skole deur-en-deur Christelik is nie. 40 )

39) Poteieter, op. cit., p. 199- 203o

40) Ibid., P• 213 - 215"

Die vraag kom na vore of hoofde wat wel n Christelike lewensbeskouing as prioriteit nommer een aangedui bet, waarlik daarop aanspraak k<:m maak dat bulle skole

Chr:Lstelik in doel en strewe in al die c:ktiwi tei te is.

En waar meer as die helfte vun die hoofde nie die

Christelike grondmotief vooropstel nie, hoeveel duisende kinders, onderwysers en selfs ouers gaan die lewe in en deur die lew·e been met 'Il neutrale 41 )gesindheid? Bestaan die Christelike in die skoal nie merendeel bloat uit 'Il

daaglikse godsdiensperiode nie7 Is dit nie ~ bose kringloop van neutrale onderwys, neutrale onderwysersopleiding en

neutrale gesinsopvoeding nie? Die Afrikaanse skoal in die huidige tydsgewrig bet 11 duidelike roeping, maar dit is nodig dat hoof de •n duidelike siening en b egrip van bulle

tuak bet. Die hoof is die sleutelfiguur wat onderwyser en kind deur die voorbeeld moet inspireer en motiveero

Die vraag is hoe daar n vernuwing in die Christelike opvoeding en ondenvys bewerkstellig kan word. Di t s kyn voor die hand=

ligRend dat die opleiding van onderwysers en ook van hoofde wat in •n gees van neutraliteit geskied, omskep moet word in

•n Christelike opleiding t.o.v. die wetenskap, die wetenskapbe=

oefening en die opvoedkunde. Potgieter se dat die owerhede en hoofde moet toesien d.at die beginsels van Wet 39 toegepas word en dat daar gekontroleer moet word dat dit wel geskied.

Dit impliseer ook dat die regering en universiteitsrade van Afrikaanse universiteite die gewetensklousule,wanr dit nog

41) Streng gesproke kan 11 r.1ens nie neutraal in die codsdiens wees nie. ~ !.!ens kon net die een of die ander weg kies.

/J.25o

bestaan, moet skraapo 42 ) Die skoal is wetenskaplik meer

in beweging as ooit tevore en dit het vir die hoof vruagstukke meegebring wat kennis, meed, integriteit, insig en bre~ visie vereis. Hy moet deur ^'ll fyn beplande opleidingsprogram toe=

gerus word om met die vernuwinge en vernnderinge en bulle

opvoedkundige implikasies tred te hou. ⁴ 3) V/at die wetenskap, vernuVtings en meer kennis betref', hou die Transvaalse ondersys=

de:p:-lrtement tred net clie tyd soos bewys word deur gereelde hoofdesimposiums en talryke orienterings- en streekkursuBse.

Di t wil tog voorkom of :lie vernuwings munk eaan aan diepte em betekenis omdat daar nie doelbewuste ;J.Wlc1a.::; aan Christelike Opvoedkunde en al die doelstellings vun die Christelik-

nasionale le~ensbeskouing eegee word nie. En tog word in elke sillabus van elke v~:J.k. doel:3tellings a<cmgedui wat nn die Christelik:e en nr:J.sionale hec.;nwys, en kcm met reg verwag wo:c<l dat hoofde en onderHysers die Chrh1telik-nr:.sionale meet

implementeera Maar dit gebeur nie, soos deur Potgieter

Daarom uehoort ernBtige aanclag geskenk te word aan kursusse wat suiwer oar die Christelik-nasionule Opvoeclkunde en

m~todiek gaan. Aandag behoort ook e;egee te word ann in-diens- opleiding in die Christelik-nasionalc Opvoedkunde wut ver~:tl

vir nie-eegradueerde hoofde en onderwysers van eroot waarde beboort te weeso

42) Potgieter, op. cit., 327o

4 3 ) Ibid • , p • 2 69 ^o

n I/Iens kry die indruk dat te veel klem op die onderwys gele word, soos o.a. blyk uit die ev<:?.luering v:.:n studente en ondervrysers en dat die ware Christelike Opvoedkunde skade ly. Ook met die inspeksiestelsel met sy inspekteur-kring en inspekteur-vak k<..m opvoeding skade ly. Oorweging kan s;es kenk word om inspekteurs-" opvo edine;" arm te stel. Hulle taak mo8t hoofs;::..aklik wentel om die opvoeclingsprogramme by skole, waar besondere aandag, kontrole, voorligting en

besieling t.o.v. die volgende aspekte gegee behoort te word:

44)

die mate waarin die opvoedkundige doelstellings in die Christelike en nasionale skoal verwesenlik word;

die mate waarin voogonderwys tot sy reg kom as grondslag van gedifferensieerde, en geindividualiseerde onderwys enersyds en as plaasvervuneende ouerskap andersyds in die Christelike skoal;

die mate v1u.arin ouer-onderv;~rsersamesprekine;s as voorwaarde vir sinvolle opvoeding en onderwys vun die kinders tot sy reg kom;

vroee skoolverlating en ouervoorligting in hierdie verb and; 44 )

motivering vun hoofde en rigtinggewing in die Opvoedkunde en opvoedine;

die organisering van ouergemeenokappe in ouer-ondenvyser=

verenie;ines, wat aktief optree as kultuurliegame,

In 1973 het ^dU<lr in 'l'r::nsv.::al V<lll 1972 f}G ~>t. 9-lror J i nr·:e

?~% die skool verln.at; van st. 8 hct 2')~0, ~;t. 7 7~~ en r_d,.

6 31~ die skoal verl:·.::tt. Dr. i\ .• L. Kotzee, Die 'rr::ncv·.ll~r,

Tl·?; 3n ^{.TnJie l97~z}

kunskom:itees, toneel- en musiekgroepe, enso;45) die moontlike skeppin1.5 by skole van aktievte

immigra.ntekomi tees, taalh<mdhawingskomi tees_, ens o

Die hoof moet •n gelovriGe Christen en bidder wees, want sonder die Here is alles tevergeefs. 46 ) Wat persoonlikheidseienskappe bctref, moet hy beskik oor selfvertroue, wilskrag, n bre~ visie, stcm.dv<;;.stigheid, onbevooroordeeldheid, regverdighe id, hoflik=

heicl, humors in, respek vir die regte van e.nder en •n simpatieke aanvoeline vir lllenslike swakhede en tekortkominge. M:aar bo alles moet hy met idealisme besiel wees. Hy moet kan regeer, oorreed en inspireer V<.::UlUi t n vaste Christelik-nasionale

lewensbeskouing. Hy croet n duidelike siening van die

opvoedingsdoel he, oor B;root menGekennis beskik en die vermo~

he om met mense te werk. Daarby moet hy n sterk sosiale en open bare belcmgstelling he, •n suii'ler oordeel en aanvoeline vir wat reg en verkeerd is en die vermo~ om te kan organiseer en administreer. 47 )

B. DIE HOOF EN VOOG ~VOORJJIGTING) ONDER':/YS

Waar voogondervvys juis die grondslag vorm van plaasvervangende ouerskap en geindividualiseerde en gedifforensieerde onderwyG in die Christelike skool, is Potgieter se bevindings oor

45) Vglo p., JC2 • Ui t die ondersoek blyk di t d<-lt 30, 1~~ van die Tr•~novaalse laerskolo nie ouer-onderwyserverenit;ine;s het nie. Dit is onbe:Cend hoeveel van die 191 (69,9%) se

ouer-on~orwyncroverenieines nuttiee kulturele en under clienntc:' l ·-~--2r.

46) Vgl. Psalm 127o

47) Van Loggerenberg en Jooste, op. cit., p. 45lo

/J.23o

voogonderv1ys openb::trend. Hy het naamlik 25 onderwerpe gegee rm·

met hoofdekursusse behnndel lean word en wat hoofde in orde van belangrikheid moes aandui. Hoofde van laer- en hoer=

skole het Chrintelike onderwys elfde op die ranelys geplaas, terwyl vooeonderwys die minste klem in die oordeel van hoofde

ontvanc:~ het. 'llat voogonclerwys betref, skryf hy di t daara::-m toe dat di t by Kaaplandse skole onbekend is en dat daar in die ander provinsies geen gevestigde stelsel van voogonderwys bestaan nie. 48 )

Di t is jammer dat •n stelsel wat oak in volksopvoeding en -verheffing s6veel waarde kan he, blykbnar so min betekenis

in skole het. Hoewel die owerheid se oogm.erke met voogonderv·,ys lofwaardig is, is hulle hnptering v~m die saak minder geslaag.

Die hele voogstelsel is in die skoot van hoofde gegooi met die opdrag om dit te implementeer. Hoofde van laerskole en

onderwyskollges het aanvanklik nie duidelikc opdragte oar die implementering ontvD.ne nie ^o 49 ) Di t is wm hoofde se oordeel oorgelaat of rekords iov.m. voogonderwys oor individuele

kinders gehou moet word, of huisbesoek ~~edoen moet word en of tyd in die laerskool daarvoor afgeBonder moet word. Dan is daar ook die na!ewe bevinding dat skole eintlik nog maar al die

jare voogonclerwys gehad het, maar dat di t nou S!Jesifiek belclem=

toon word met die oog op gedifferensieerde onderwys. Hoewel voogonderwysers kinders se agtergrond moet ken, en huisbesoek nie verpligtend is nie, is daar geen aanduiding h6e kinders

4~) Potgieter, op.cit., P• 300- 303.

49) VglQ P• 35 hierbo.

/12C)

se agtergrond geken moet word nie . Die hele bantering ve..n die voogstel8el skep die indruk dat dit onbelangrik is, dat die opvoedineswaarde s6 gering is dat dit nog nooit die onderwerp vun 'l1 hoofdesimposium of orienteringskursus was nie.

Die Christelike skoal kan vraarskynlik in diepte en egtheid slegs betekenis kry as die Christelike voogonderwyser en

voogstelsel sinvol en wetenskaplik toegepas word. Voogonder=

wys wat ^'I1 integrale deel van die Christelike Opvoedkunde

behoort te wees, moet ook die onderwerp van in-diens-oplciding en kursusse wees. Daarmee saa1n behoort studente grondig

prakties en teoreties daarin ope;elei te wordo

In die Christelike skool met sy Christelike voogonderwysers is ouer-onderwyserkonferonsies onontbeerlik; tewens dit is deel van die moderne opvoedingstelsel. Die hoof is in alle opsigte die lewende voorbeeld vir assistente, kinders, ouers en die gemeenskap. Hy is op hoogte v::m alle aktiwi tei te van die skool binne sowel as buite die klaskamer en sien toe dat oral en al tyd verantwoordelik gehandel v1ord. Hy is in eerste en luaste instansie altyd verant·Noordelilc vir eni,~':e onreel=

matighede, nalatiee, ondoel treffencle of onverc:~.nt\'tOordelike

handelince in alle skoolaktiwiteite. ~rrdat by ook plaas=

vervaneende ouer is, tree hy op met die gesag van n ouer en behartig hy die belange van die leerlinc;e soos dit van 'I1

regskape ouer verwag wordo Hy moet die kinders van die volk

/130.

liefh~ en bulle tuis en gelukkig in die skoal laat voelo Hy besiel en bemoedig en sorg dat die orga.nisasie van sy skoal perspektiewe in bulle lewens open. Hy voer persoonlike onderhoude net ouers, verstrek inligtinG oor hulle kinders en gee raad en leiding. Hy nooi ouers na boeke-uitstallin~s

en skep geleenthede vir ouers om met onderwysers kennis te maak en te geselso50)

Die hoof behoort egter groter betekenis te gee aan ouer- onderwyserkonferensieso Oueraande en boeke-uitstallings is op bulle beste bloat sosiale byeenkomste waar ouers en onderwysers kennis maak en vanwee die samedromr:ling in lokale bloat oppervlakkig oor kinders kan geselso Dit het waarde

in soverre dit wedersydse belangstelling toon en dat dit tot groter samewerking tussen huis en skoal kan lei. Of dit egter tot dieper begrip en kennis van die kind se agtergrond lei, word betwyfel. Dit is ook nie moontlik dat die voog=

ondervtyser betekenisvolle inligting kan bekom en onthou om oor elke kind aan te teken nie. Die hoof behoort hom te beyvver on geskeduleerde, wetenskaplike dog informele s2.me=

sprekings tussen onderwysers en ouers te laat plaasvind.

S6 kan hy beslag gee aan gedifferensieerde en geindividuali=

seerde opvoeding en onderwys d.m.v. die voogstelselo Die hoof moet ook gereeld d.m.v. praatjies, toesprake en

nuusbriewe ouers inlig oor verskillende opvoedlcundige en ander probleme. Dit is wenslik dat by vun ander hoofde of

opvoedkundiges se hulp gebruik maak. Ouers behoort ook tot

50) rot~ieter, op. cit., p. 254 en 257- 259. Vgl. oak:

Van Loet.':e:cenbt::!rg en Jooste, op.cit., p. 445- 4<18;

Krucer en Krduse, op.cit., p. 404.

/lJlo

openbare gesprekvoering by sulke byeen\{omste ui tgelok 'te word.

Die hoof se rol is en sal in toenemende mate die van opvoedkundige vernuwer, primere aktiveerder van die gemeenskap en van verskillende onderwyser-, ouer- en leerlingaksiegroepe wees. Hierdie verandering in rol=

verdeling sal rn ander opleiding van die hoof noodsaak.

Hy sal nie net meer sensitief teenoor mense moet wees nie maar ook begaufder &s gemeenskapswerker.5l)

Wetenskaplike onderhoudvoerine met ouers moet ook 'Tl

onderdeel \Vees van onderwysersopleiding en vcm in-diens- opleiding Villl onderv.:ysers ^o

D. DIE HOOF EN SY PERSON3EL

Die hoof as gelowige Christen wat 'Tl heldere begrip van die roeping van die mens het en sy professionele leierskap vanuit roevinesperspektief betrag en beoefen, sal sy personeel help om rn Christelike visie op die onderrig van al die vakke in die skool te kry. Hulle moet gehelp word om in die .rraktyk

'I1 duidelike begrip VCl.Il die onmiddellike en die uiteindelike doeleindes van die Christelike onderv1ys te kry. Die

ver·an-twoordelikhei d tot diensbaarheid in die koninkryk van God moet deureaans beklemtoon word.5 2 )

51) CaS[IVis, op. cit., p. 216. Vgl. ook: Potgieter, op.

cit. ' p. 2 60.

52) Potgieter, op. cit., P• 246- 248o

/lJ? ..

Die hoof eee besondere armdag aan in-diens-opleiding Vtm

jong onderwyserso Hy bespreek met hulle die skoolbeleid, doelstellings en verhoudings met volwassenes en kinders en uoontlike misverstande word uit die weg geruim. Hy beywer hom. ook om by die onderwyser en ouer (lie waarde van hulle vennootskap in die opvoeding vm1 kinders tuis te bring.

T.o.v. alle onderwysers bring die hoof altyd besondere begaaf'dhede en ervctring onder ouers se aandago Di t

stimuleer vertroue.53)

E. DIE HOOF EH SY EIE ONTV/IKKEIJING

Die hoof en sy personeel moet bevrus wees vc:m vero.nderinge in die Opvoedkunde, die opvoeding en die onderwys en moet in pas wees met veranderende tye.5 4 )

F. DIE HOOF EH SY VEITPJJIGTINGE

Daar is geen pogings aangewend om al die hoof se pligte en verpligtinge aan te dui nie. Indien die hoof reg wil laat geskied aan sy eie ontwikkeling en die van sy pei·soneel, en

indien by sinvol uitvoering aan voogonderv:ys en ouer-onderwyser=

samesprekings wil gee en •n beduidende rol in die opvoeding en onderwys va.n die Christelike skool en gemeer.skap wil vervul,

s~d die organisa.sie en personeelvoorsiening aandae moet geniet.

53) Casavis, op. cit., P• 85 - 9lo 54) Ibid., P• 127o

/lJJo

Elke hoof d.elegeer sekere plic;te en verantwoordelikhede, hoewel hy steeds vir alles verantwoordelikheid aanvaar.

Daar is egter talle administratiewe take, personeelaange=

leenthede, korrespondensie, onderhandelinge en onderhoude met ouers, met die skoolraad, die departement, sielkundiges, kliniese dienste, ouerliggame, kontrole, ens. wat nie sender meer gedelegeer kan word nieo Dit gebeur dikwels dat hoofde as gevole; vcm hierdie verpligtince vir •,veke in hulle kantore vasgevanG is en dat daar V8.!1 hulle taak as professicmele

leiers dan minder tereg kom. As professionele leier sal hy meer uandag aan klusbesoek en die ontwikkeling en doelbe=

wuste motivering van personeel in die Christelike skool,aan studie, vooe;onderv.rys, ouer-onderwysersamesprekings, die

motiverin~ van ouers, ens; kan gee, mits sy laste enie;sins verlie word. Sy luste kan verlig word deur addisionele

adoinistratiewc paste by skole te skep, r.'at deur diensdoende onder'Nysers gevul rnoet word. Di t moet bevorderingsposte wees en kan 'l1 vise-, adjunk- of administratiewe hoof V>'ees.5 5 ) Met die instelling van so 'l1 administratiewe pos m6et ander personeel noe steeds die geleentheid geniet om udministr;:.;~.tiewe

ervctring op te do en. Dit moet ^'l1 uiters verantwoordelike pos wees en daur s~l neue SE~ewerkine; tussen die administratiewe hoof (vise-hoof) en die hoof wees. Hy sal in beheer vun die administru.tievre personeel wees en mtl alles doen, reel en organiseer t.o.v. voorrade, meubels en toebehore, korrespon=

densie, mediese inspeksics, roosters, reelings vir ouerby=

eenkomste, onderhoude, sportbyeenkomste, ens. Baie

tydrov.tende takies wet deur klr~sonderv:ysers verrie moot word, 55) No. be•.:c:rine bet sleps 2o;;~ vc.n diP. nnrlr:>-r,.•,rc,.-,.,..,.,., .;,., ,"~-") .. " , -

~· ' • -- . ' -- - -- • ' IJ - .... .... ... ...

.a...

.... \....,.

v

en 40;"' vun d1e ondenvysers in hoersk:ole die c;eleentheid OUl

eendag bevorclerinesposte te beklee ..

/134 ..

kan ook ui tgeskakel vmrd en hulle kan doeltreffender as voogde optree. Die hoof sal egter steeds volle verant=

woordelikheid u~nvaar.

Die gev&ar bestu.an wesenlik dut hoofde oorlaai word met

minder belangrike take en belungrike opvoedingsvercntv .. ·oorde=

likhede kun tot groot nadeel vun die kind en die voortbestaan van sy volk skcde ly.

IV. DIE VOOGOHDEir.'.YSEH E'N SY ROEI>ING

'l1 Skool best~tan ui t lokale, meub els, ul die toebehore, •n hoof, onderwysers en kinders V.':.tt VUlgens bepualde reels en •n bepualdc lewens- en wereldbeskouine funksioneer. Die hoof kan uiterB doeltreffend wees en voortreflike leidine aan sy personeel en leerlinge gee, maar die v;;_._._re en b lyv;ende opvoe ding en vorming van die kind vind in die khJ.skamer plaas.

A. DIE ONDT~n·;fY::mR AS DE11KER OOR DIE OIJVO:EDIHG

Baie onderwysers dink e;evmonlik dat, as bulle klaar

"afgestudeer" het, hulle nou nie meer nodie; het om verder oor die opvoeding te dink nie.5 6 ) Die onderwyser rnoet homself voortdurend beter toerus vir sy tuak deur verdere studie.57) Hulle moet studente en denkers in die opvoeding weeso

56) Landman en Kilian, op. cit., p.92.

57) Kotzee, A.L .. T.IJo kry •n pluimiJie. Mondstuk, 2(3): 1, September 1973. Vgl. ook: Redaks ioneel. '11los:.:.-dr..g

met rn rrobleem? Tf.on d~3iluh""_ , :~ ( 3): 2, September 197 J;

Kruger en Krause, op. cit., p. 306o

/1J5o

Ernstige .:tand2.g behoort deur universi tei te verleen te word om op een of ancler wyse erkenning te verleen aan opleiding wat

reeds by '11 kolle:.ge of universiteit op diplomavlak ondereaan is~E

B. ROEPINGSBEViUSTHEID VAN DIE Ol'IDER\VYSER

Die geneesheer wat in kindersiektes spesialiseer, ondersoek die kind en cee a;:m die ouer verslag Vfill die siekte en beveel behandeling aan. Die sielkundige shl die kind en ouers

ondervra, sy toetse en afleidings maak en voorskrifte gee van hoe die kind gehelp ka.n word. Sover di t die onderwyser aang~.an

mag hy skynb:_:;,ar nie as opvoedingsdeskundige bekend staan nie.

Hy is skynb<.:..ar onbevoeg om aan ouers raad te gee. '11 Mens kry soms die indruk dat elke ouer, omdat bulle n kind of kinders bet, vanselfsprekend alles VW1 kinderopvoeding weet.

Die onderwyser, ten Silyte VWl sy opleiding, weet dan niks

hierv<.~n nie. Hy is net ^'I1 onderwyser wat onderwys. Dit lyk ook sums of daar van born niks meer verwu.g word as om te

onderwys nie. Miskien is dit nog waar ook dut dit al is wat baie onderwysers kan doen; daarom dat so baie slegs tussen slim, lui en dom kinders kErn onderskeiQ Die "slimmes" ontvang goedkeurende mJ.ndag, terwyl die "dommes" aandag ontvung wat wissel tussen rcmedi~ring en strafmuatreijls - wettig en

onwettig - terwyl die mass a kinders tuss en hierclie tvtee pole

"e;oeie" kinders is; bulle werk, gedrae; en vordering is bevredie;endo

58)

Murtr van hulle individuele probleme,

D:ie ondcTwyscr en sy. kv'<'alifil-:·:nicn.

f54t::(LY.X:X:): 3, .;,,,m,,r~e l97J o

/136

bekwaamhede en moontlike begacJ.fdhede weet voogonderwysers weinigo Die roepine;sbewuste voogonderwyser as plaasver:::;

vangende ouer se taak is nie bloot t.o.v. die sogenaamde slim kind,of dom kind nie, maar t .. o.v. ~lke kind.

Dit mbak ook ~ groot verskil in ~ klas of die onderwyser n positiewe of negutiewe instelling teenoor sy beroep ontwikkel het. Is hy onverskillig, nonchalant,ontevrede en sinies, skimp hy ^O}J sy werk en sy leerlinge, gaan daar weinig

opbouende krac van horn uit. Hy kan sy beroep ook anders sien en ondanks die sleur en roetine en neerdrukkende

invloede wc:.t soms eie aan die skool is, n idealistiese visie ontwikkelo Die depresiasie Ve<n die onderv;yser se aansien in die eemeenskap ke:1n veroors<-lak word juis deur sy neeatiewe houding. 59 )

Opvoedine in die skool sonder die onderV!yser is dood. Hy is die lewende verpersoonliking vr1.n die opvoeding. Hy is die lie wat vir die kinders op •n staander geplaas word en as sodanie moet hy die afglnnsine; wees van DIE LIG wat sy hele

Christelik-nasionale levJens- en '.vereldbeskouine deurdrenk.

Die belilllgrikste status wat hy besi t, is di~ van plaasvervu.n. ~ant' 2

ouerskap wu.t aan hom sy ereplek in die samelewing gee. ¹¹ Sy roeping word ceheilig, hy word beklee met die gesae van die ouer, rn._>.ar neem ook die vera.ntvmordclikheid van die ouer oor om die kinders op te voecl vir die Koninlcryk van God. Hierin is sy roeping ceheilig. Die geestelike sta.tus van die

onderw,yser i:::t cla.t hy n beroepsopvoeder is wu.t behoort tot n

___________________ ^, _______________ ____

59) Stellvt~~g, H.Yl.F. De leraar en zi jn l\ lns, Po 61 - 62"

/1J7o

ge1eerde en ge8erde profess~e. ¹¹⁶⁰ )

C. TIIE ONJH~R'.'.YSER SE LE'<!ENS- EN \'ieRELDBESK0UING

Die onderviyser as voogonderwyser en p1aasvervangende ouer se voorbee1d is die magtigste opvoedine;smidde1 wat duar is.

Op \'n.tter terrein hy ook a1 beweeg skoo1, openbaar, privaat - hy b1y altyd onderwyser. Hy moet voortdurend nougeset op sy woorde en dade 1eto Dit is vir kinders nie

soseer van be1a.ng wat by se nie, maar wu.t hy is. Hy moet die beste doe1vd tte vu.n sy vo1k prdkties nastreef sod8.t die kinders di t S<ll wi1 navolg. Hy dra die verantvworde1ikheid om die ku1ture1e erfenis oar te dra., ~ndat hy p1aasverv~n~ende

ouer en v66g is, dra hy die verrmtwoordelikheid in die

Christe1ike skoo1 en gemeenskap om die kinders op te voed en te bring tot kennis vo.n God en dit te doen in die 1ig van die doopbe1ofte. 61 )

Die onderwyser se verhoudinge tot sy hoof, sy ^ko11ee~s, die kinclers, ouers en omgevling bepaa1 ook in •n groot wate sy sukses of sy mis1ukkjng as opvoeder en vooe in die Christe1ike skoal.

60) Van Locgerenbere en Jooste, op. cit., p. 412 - 414.

61) Kruger en Krause, op. cit., p. 36- 37. Vgl. ook:

Vtill Loccorenbere en Jooste, op. cit., p. 415- 417;

Lohman, op. cit., p o 2 - 3.,