vir telike

PRAGMATISTIESE TENDENSE IN TRANSVAALSE LAERONDERWYS

SAREL JACOB DU PLESSIS

B .. Com.,

:s.

Ed.

Verh~.ndeling voorgel'El ter· gedeel telike vervulling va.n die vereis-Ges vir eLi e gra.a.d

MAGISTER EDUCATIONIS

a.a.n die

POTCHEFSTROOMSE illTIVERSITEIT VIR CHRISTELI:KE

HOE~ONDERWYS

o

Dit is vir my 1_{n groot voorrog om in Cl5e vJingOl~d VE1.n die IIe:;.-.;}

to mac; a.rboi en ek dank God vi'r c'J.:i o rsoloont'hofd Cl.o.n my go goo., D::: u dan uit loutere &;en8.0J:.'l dat ek :i.'n staa.t WEl.s om hferclie lro:;:kstdr to voltooi'~ I-1y bocle :is d.8.t <.J,s e;evolg vo.n h:ierc1ie vrerk net m<-..8-r oen tro ssi e c1ruhre tot eli e •Jos 'G"loc-;evoiOC' m;-·\?;· ·<:-~ord.

D:i e tekortkomillt;'"!,E3 in hiord:ie verhm'ld.el:inr.; :[ s v:ir my rol;:eninc' Ifiem8.nd. is meor bowus dc:.n.rva.n dat ok moor boocl.slm,'::?or 8.s uetE:·nf.Jl;:~:p='

:r>Gr is ni.e~ as ek self. Dio booclskaJJ :is n:ie my byclrfl.e ni.e, ok ho{ mfl.fl.r net ontvfl.ng en :9roboer om oor to oro.,

Ny i'nni r;e de ':r.k r1.an 8.lme.l i..JCl.t meoceholp het om hi ere' :i o ;,Jerk t;e. vol tooi'. Die volt~enc'Le verdi nn vermolc1ingg

Die moor 8.s 300 kollee;!'l.s ( v<1.n assi stente tot insJJel;-.teurc VR.:n onderwys) Vfl.n v.r'io ek inlir~t:inr.; (moosfl1 nonder cl8."'G hulle vJ:i.s H88.Y= voor) :ingevJin hot:;

cHe 249 stuclento VJe.t kri -bi oklo sse gocl.u!'ende j?r1.1.1;t:i ose onc"..or>·J&::!i ~ besoek0 in oy teonvword:i.p;hoicl fl.o.ngobiecl hot;;

d:ie :?Orso~:J.Oel Vc·l.n clio r_rr:::msv8.(-1.lfJO Onder<·JysbilJ1 i.otook en Clie bi.l)lioteek v<'.n clie Goudstfl.c'lse Onc1.orvJyskollege~

Dr. J .A~

ue

Coningh vir te2lin.mCl.:ige vcrso:tc;inr:q

mev. Ne.rtb.ie Botha. v·W.t my b;yp:ost1.'1.£1.n het m0t cHe t1ln·rork? my studieleiors, <'l.o.nvn.nklik ~·!rof. J.CoG.:.J. van Vuurotl. v<~.n lli'HSA on le..tor prof., :OcC,. Schutte van clio P.Uo vir C.H.Oo; on

my vroutj:i.e ~t-lf'.t my so lJr.1.ie m0es· onclr,:n~s·l:ieun en so b<:>.ie mo'3s ontbeer tor vJi ll o van my f~tuc1.i o s t

PRAGMATISTIJi;S~ Tl!iNDj:JiNS£1 IN TRANSV AALSB LA.t!:RONDERWYS

OPSOMMING

Die Transvaalse laeronderwys het noodwendig in aanraking

gekom met talle denkrigtings.

Die oorspronklike

C.N.O.-begin-sels is aangevul en soms verander.. Ben van hierdie denkrigting[

was die Pragmatisme.

Ten einde vas te stel wat pragmatisties van aard is en

krite~i~

vir beoordeling te vind was dit nodig om vooraf die

nodige begronding van die opvoeding vanuit Christelike

stand-punt aan te teken, asook 'n saaklike uiteensetting van die

opvoedingsleer van die Pragmatisme.

Daarna is gesoek na

ver-skynsels wat ooreenkoms met die pragmatistiese opvattinge

vertooni

Daar is gevind dat alle verskynsels in Transvaalse

laeronderwys wat pragtnatisties van a.ard is nie noodwendig

on-der direkte invloed van die Prhgmatisme daarin gekom het nie,

sodat hoogstens van pragma.tistiese tendense gepraat kan word •.

By die evaluering is kritiek

uitgespre~k

teen die

Pragmatisme, die pragmatistiese opvoedingsleer en TransvaalsG

la.eronderwys.

Daa~na

is aanbevelings gedoen.

Die belangrikste

hiervan is die formulering en

impl~mentering

van

C.N.O.-: . •' ' .

beginsels na a8nleiding van

'n

studi~ ~an

die pedagogiese

beginsels van die Bybel,

Daar word nie bedoel om na die

C.~.o.

van die Z.A.R. terug te. keer nie maar om op daardie vaste

be-ginsels voort te bou ten einde 'n opvoedingsleer en -praktyk

wat gepas is in hedendaagse omstandighede tot stand te bringn

SUMM.c~B.Y

The Transvaal primary education inevitably came in contact with a variety of educational trends of thought. The original C ,N. ,::_;. principles were amended and sometimes changed.. Some of thesa trends originated in the philosophy .of Pragmatism.

To determine what was and s t i l l is of a pragmatistic

..

nature and to find criteria for evaluation i t was necessary in advance to.describe briefly th~ fundamentals of Christian education as well as the educational thoughte of Pragmatism. After doing so .inquiries were made to determine elements of a pragmatistic nature'

It was evident that all elements of a pragmatistic nature in Transvaal primary educa~ion were not inspired directly by P:riagmatism ,. and that is why i t is only possible to talk about pragmatistic tendencies.

Evaluation consists of criticism leveled at Pragmatism, the pragmatistic education and Transv8.al primary education., After that recommendations were made.. The most important of these is the formulating of C.N.8. principles with reference to a study of the pedagogic principle~ of the Bible. The intention is not to revert to the C.N.£. organization of the Z.A.R. but to use these unwavering principles as a baeis for a new educational theory and practice suitable for modern circumstances~

INHOUDSOPGAWE _=+c =---===~

Jiq.f!.

:f!0.9!'.:?1:Ulf...=J;: ·

Prol)1oemsto1Ung, :progra.ma.ankondfging en orientering 1

1. Proo1eomste11ing - - - -:- -:- - - -:- - - -:- l

2. Progra.ma.a.nkond:iging :... - - - -:- -:- -:- -:- - -:- - -:- - - 3

3. :Segronding van die o:pvoedfng - - - .3

(a.)

Eersto oegi:m:se1s van d:io wetensk8.:p .;_ .;_ - ~ - - - 3

(o) Die o:pvoedingsvers1cy7l:1l:Seli .- - -

5

4•

Begr:i:psomskrywings - - -

5

(a.)

(o)

(c)

(d)

(e)

(f)

(g)

(h)

(1)

( j)

(k) Teosentr:ie Anroposentrie Pedosentrie -.._.._

___ _

Demokra.sie .... .... '"'" Die :proo1eem va.n stii:nu1us en roa.ksie : : - Leer·---~-~--~---Onderv1ys O:pvoecling ~

-

(i) Beinv1ooc1ing -(ii) Tydperk ---:--(iii) Omgf1.ngsituas~e- -( iv) Hu1:paa.no:ieding deur die opvoede;r -( v) Hu1poehoewendheid va.n clio mens

-

-.,..;..-..

(vi) Hu1psoeke V8.ri_ die o:pvoedeling ....

-5

6 6

T

7

8

9

11 13 13

14

14

14

14

(vii) Hu1:pa.anvaa.rCI.ing -(viii) 'n :Soter mens lrJord

- - - -

15

- - - -

- - -

15

( ix) Ped8.gog:iese kri teria. (x) O:pvoeding is :pos:itief en konstruktief · -(xi) Opvoeding geskiod o~wuste1ik en onoewust.e1:ik (xii) Intensiona1iteit ... ....: · .... -(xi i

1)

Die ro1 ·van 8.:priori- - - -(xiv) Gel~igtho:id op 'n oepa.a1de c1oel ·(xv) Die norma.ticwe a.s:pek ( xvi) Kenni soordrag _.

--

-.-15

15

16

16

16

1T

17

1T

(xvii) Die ro1 va.n die o:pvooder - - - 18 (xv:ii:i) Pos:isie en vorhoudingva.n opvoeder en opvoedo1:ing· 18 O:pvoedende onder~orys Venning Dressuur of gmrJoontcvorming

-19

24

5·

Peda.gogiese oeginse1s~ -(a.) Vertrek_punte ...,.

--

-

-

-

-

-

-

-

-

- -

·-

-

---.25

2T

.2T

:B1s .. (b) Moontlikhe:id en grense van die o:pvoeding- - -

29

(c)

Noodsa.a.klik ... ~eid en wa.arc1e va.n die o:pvoeding - - - 3.2 (d} Doel en vJese van dio o:pvoecli:rig - - ""' - - - .- - - 3.3

(:i) Die finale cloel van die o:pvooding- - - -..1. '

( :ii) Norrrr vir die beoorcloling van dio finale doel - - ·-(ii.i) Roi van die geloof--- -( i v) Groei en o:ht'I-..Ji kkeli ng- - - ( v) Sosial:iteit' en die doel van die o:pvoed:i'ng ....

-(v1)

Kultuur on die

o:pvoedingsdoel---33

34

34

35

36

37r

(vii) Die estet5ie·se opvo~dingso.oeill- - -

38

(v:if:f) Versta.ndelike ontw:ii~keling a.s opvoeclingsdpeJ_

-( ix) Lfgga.a.m'i:ike

ont~J11:il~keling

a.s

o:pvoedingsdo~l----:-~

-(x) Aktn11i tei t as o:Pvoedingscloel- ~

(xi) Tntegra.sie va.n doelstellinge -(e) Vryheid:7 gesag, clissi:pline. en tug

(f)

Die roeping en ta.a.k van

eLi

e o:pvoecler -:-(g) Die o:pvoed:ingsmilieu - - ~ ~ (h)· Rul:pmid.dels ....,.

-flOQ.FS'J"(JK

.JJ,

Pragmati sme en die :pra.gma.tl stiese onderwysleer ....

lo Inleiding

-(a.)

Die begrip Pragma.ti sme ...;.

----

;...(b) H:istoriese a.gtergrond ...

-(c)

Die antroposentriese benEi.dering in die Pragma.ti sme 2o Prfl.gmati sme as clenkrigting - - -

-:-(a.) 1Hma.deri ng en ui tgangspunt (b) Die erv8.ringsteorie .:.. -..._ ... ~

__

...,.

_____

... ...._ _....,.._"""""'

___ _

(c)

(d)

(e)

(f)

(g)

(h)

(i)

( j)

(k)

(1)

(m)

1rJerklik.heidsbeskouing - irTa.arhe:idsleerWa.a.rdeleer

-

---Sedeleer - - Mensbeskouing Pra.gm8.tisme en godscliens · Eksper:imentali sme en instrumenta.J., i sl)le: : -Verbondenheid met die demokra.sie··- - --~ -Intellektu8.l:i sme - - -

-Die denke volgens Pra.gma.ti sme:Pragma.ti sme en a.a.npass1ng

---

. . .38

38

39

39

39

42

43

44

45

45

45

46

47

48

48

49

50

51

54

55

57

59

61

62

62

64

65"

ii'(rr) Gevolgtrekking

-3.

Die pra.gmatistiese

o:pvoedingsleer-(a.) Die :pra.e,mc-ttistiese

metocLiek-('b)

Die moontlikheid en grense v?.n clie opvoed~ng (:i.) Die moontli.khe:i.d van die

opvoe¢li'pg-:--:-( :ii)

D:t e gi·ense van die o:pvoed:i.ng

---

. . .

(c)

Die noocisac:ddikheicl en 1rJaarde va.n cl:i.e opvoeclfng- "':"" (d) Doel ·en 1r1ese van die opvoed:i.ng

-(:i.) Die pro'bleem van vera.nderlikheid :i.n die doelsteiling

( .. ) a·

11 -roe:t · -··-

·-

·---···~ .-..._._... ____ '- ~ - - -:-

--

...

(iii) Intellektuele ont11\lik.'!<"eling.:... -

":"""'---:Bls. 65' 66

66

6T

6T

69

7i0

11

'Cf.

74

75

( fv) Sosia.le 'bruikbaa.rheid-· - - -

18

. 'J : .

( w)

Ge'v.ol.:-trekk:l.ng va.n cLie d.oel van die_ opvoeding--:- ...; 79

(vi) Die wese van die o:pvoeding - - - ..- "':"" -:- -:-

79

(e)

(f)

(gj

Vryheid~ gesfl.g₁ d:iss:i:pline en tug :in die o:pvoedingInhoud van die opvoecling

-Kmr die :pragmati stiese opvoeding met die Chr:i stelike op= voeding versoen word?- - -

-(f)

Integras:ie va.n J3y'b~1'!3e ep sekul'~re k~nni sirilioude -(ii)

Ee1nvloeding( i :i i) G'evolgtrekk:i.ng

-Ji09.:t:~q;y_;K&III Voorkoms Vfl.l'l :p;r-a.gmat:i. stiese tende1llFJ6. in Transva.~1.ls~ laerr onderwys

-1~ Inleiding ·

2o Hoe hierdie ondersoek u:i.tgevoer i s

-3o

Kort historiese oorsig van die onderwysge'beure in

Transvaal-( a)

Die 'behoefte a.a.n ?.1 meer kenni s

-(b-)

Die posisie van Godscliensond~rrig_ in die onder1vys:

-(c) Ge'beurteniss-e 'buite die skoolwese---(d) Dewey se 'besoek aan Suid_.:Afrika.,

1934(e) Sameva.tit:i.ng

-4•

Onder.soek van die Hereld vJEtt Cl.ie skool omsluit

5·

Ondersoek van die ond.erl\lys in Trc:msv<'l.fl.lse

laerskole-(a.)

Die

C.N.O.-ideaa~---(o)

Intellektuele ontw:ikkeling

( o) J3uitebedry~\lighede- -(d) Gevolgtrekl~ing- ·

---

·-·-80

82

82

82

83 83

84

85

87

8T

9l

92

93

9T

97 101 101 103 104 105

-iii-B'ls,.

6o

Ondersoek vP.n die leergC~.nge in gebruik in Trans'Wcl.alse la.erskole

106

(a) VertrekJ?unte VCI.n clie onderliggende teoretiese grondslae vc:m die Tre.nsvfl.a.lse la.eronderv-rys

( i)

Godsdismf-3 9.s. Vf3rtrekpu:nt- -:-( ii) Normo- - - -· - -·

(iii) O:pvc-.t-fti'nge. oor. G9d.₁ !Jle:p.s en ske:p:pi

ng'-(iv) 1rJa.a.rc!:el'eer - - - -lOT lOT

108

109

1@9'

( v) Vertrek:punte wa.t s:fgbaar wprd in d~e leerg0,nge-

109

Die antro:posentriese benadering:

-(b)

(c)

Doelstellinge van clie o:pvoed±ng-· -· - - -

-( i)

D·fe ut:i1istiese a.s:pek - - - ....; ... - - -( i

i)

Intelle1d1-la.~:i $fie en. cl~e. instrumentele Wa.8.rcle Vc'l.n

kenrrfs - - -

-:-(d)

Die besondere :pragma.ti sti ese S-.:)R-for!Jlule-:- (e) Toe:p8.ssing van die El.ktiliT:iteitsbeg:inseJt_: :· -(f) Die nra.g van die onderwys en

o.pvoe~ing:·(g) Die :proP.leem· van vryheid en gesf.l.g.: · : : : -(h) D:i e ta.ak van cl:i'e onderwyser- - -

-7 ..

Ondersoek van leerboeke in gebruik in Tre.nsvaalse

lH.erskole-8.

Ondersoek vc:m onderwyserso:p1e:iding aa:n kolleges- - -

-9

o v-r af\.r staan die Tr8.nsva8.l se 1aeronderwys vir sover. dft :pragnla.ti s=

tiesgekleurde keYliDerke betref? -

-HOp~s~~ Kritiek err a.Embevelings- -

-1. Kritiek va.nui't Christelike sta.nd:punt ·

-(a)

Pra.gmH.t:i sme se houding teenoor die godscl:i ens (b) Antro:posentr'iese o:pvEJ.ttfnge

2. Wysgerige beswa.re

-(a)

Die :pragmatistiese ~enteorie en uftga.ngs1mnt (b) Die ervH.ringsteor:ie-:- - -

-(c)

Di'e :prE~.gma.tistiese

1riferklikheitlsleer-( d) Die Pragma.ti sme se o:pva.tii:inge oor wa.arheid -

-(e)

(f)

(g)

(h)

Die :pra.gmE~.t:i stiese W8.arcloleer-D:ie :prE~.gmat:i st:iese sec'teleor D:i e :pragmati stiese mensbeskouing -Eks:per:imental:i sme en instrumentfl.li

sme----

-·

( i)

Die bel<uJ.grikheid van intollektuelo ontvJ:i kkeling

-:-( j)

Die sosi<-1.le en demokratieso· icLeale - -

-·-

-·-109

112

112

112

115

115

117:

117

118

119

125

I2T 131 131 131

131

13.3 133

135

136

136

137

138

141 144 145

147

·

-iv-.J..

Opvoeclkundige

beswa.re-( a) Kr1 ti ek o:p bee;ripsomskryvJings:(b) Die pra.gm<di stiose metodiek

-(c)

Die moontlikheid Vfl.n clio opvoocling

(d.)

(o)

(f)

Die noodsc-w.kl'ik.hoid on V>JCl.c.rcl.e va.n cHo opvoeding-Doel en wese v2.n eli o opvoeding ..:. -

-Dfe iYlJ'loucl VCl.n cl.i o pr8.gm8.ti sti esc onderv!YfS (g) Studio Vfl.n :pedagogiese

kr-degorioo-:-·~

Verdi onste s vrm eli o P ragmat i smo-:- -:- ...I

(a)

Die mngte vnn. eli e. m f!l'l/3 ':"'

(b) Pr11.ldiese nut ... -

-

.;...

-(c)

Vernmving Vfl.l'l eLi e leorinh~:m~l.

-· _{( cl.) Individ.u en gemeonsk11.p}

---(e) Dio rol Vfl.n clio ondert<VY!3G::r'

(f)

Objek.ti'owe ovr>.l ua.si e

-

--f.

Kr:i t:i ek op Transvaal se

1fl.oronclori"1Ys-( 8.)

Di o sogonfl.fl.mcl.o Chri stol i k-n8.z:i onn.l o. ond.or~vys

(oo)·

V'erivaarlosin::s van d.io monsbeskouing

-..:.

(c)

(d)

(e)

(f)

Onsek.erl1Gicl oor clio Cl0ol Vfl.n ondorvJys on opy0ocljng ':"'

(g)

(h)

Die probloem vfl.n clio vormoncl.e vJE'.ardp ':"' Dio rol van em0sies in clio

vorm:ing-Dfe pr8.gm~.ti stiosgoklourd.o metocl.1.ok

:in

Tre.nsvao.lso l<wr= skole

-Vf 8.ardes._

I:nhoucl va.n die

onclorwys-Jo

'I.

A<mbovelings vir. Trc.nsvf'l.E\.lso ].[l.orondorvJys~

(a)

(b)

(c)

Chr1 sto1ik-nfl.sionalo ondor'lJys- - - - ':"" :Sona.clering Vfl.n intollektuelo ontvd kko1ingDio pedfl.gt,)g:iese. op.tmooting

-~1.,

S:J.otopmorki ngs

~~

lqe_.

.\?

-rc ""

V\

e..

I

~.\5

B1s ..

149

149

149

154

155

155

161

161

162

'162

163

163 163

163

163

164

l6L].

165

165

166

I68

169

170 170 172 172

175

177

178