POLITIEKE PARTIJ DEMOCRATEN '66

UITGAVE: 1/78

POLITIEKE PARTIJ DEMOCRATEN '66

JANITEBI.OUW

HET NIEUWE JAAR

Namens de Tweede Kamerfractie van D'66 wens ik graag alle leden een goed en arbeidzaam en opnieuw met successen gevuld jaar toe.

De politieke situatie vervult me met enige zorg. Er is een kabinet dat geen enkele speelruimte heeft. Wanneer het zich beweegt komt het öf de oppositie tegen, öf zichzelf. Verbeeldingskracht :<:al worden afgestraft en dus moeten we verbeeldingloosheid tegemoet zien.

Dat is niet best, in een tijd waarin de oude oplossingen niet meer passen op nieuwe problemen.

Over veel van de klemmende problemen van onze dag is de nevel gevallen van de werkloosheid. Vijf jaar-geleden werd e·r nog druk geredeneerd over ener- gieschaarste, over vervuiling van de oceanen, over het opraken ·van grond- stoffen. Tegenwoordig hoor je daar veel mil)der over. En toch zijn die problemen eerder verergerd dan verbeterd. ~1aar:

de nevel van de werkloosheid onttrekt ze aan het oog.

Ook D'66 heeft de laatste vijf jaar in toenemende mate aandacht getoond voor het werkgelegenheidsprobleem. Natuur- lijk, het is een dwaas die er zijn ogen voor sluit. Evenwel, wij hebben niet ge- hamerd op ·het hanteren van de oude in- strumenten, die in de dertiger jaren ef- fectief gebleken zijn, maar op het ont- wikkelen van nieuwe. Macro-econonische maatregelen alléén, zoals omvangrijke steunverlening aan het bedrijfsleven, zijn niet voldoende, hebben we keer op keer gezegd. Als de overheid daarnaast niet effectief steun verleent voor pro- duktvernieuwihg, voor marktonderzoek, voor toekomstverkenning, met name ten behoeve van het middelgrote en kleine bedrijf, dan zal door in-dustriële ver·

oudering de nederlandse concurrentie- positie verder verslechteren. Want wij

moeten concurreren tegen industriëel gelijkwaardige naties, niet tegen ont- wikkelingslanden. Niet alleen omdat dat rechtvaardig is, ook omdat het systeem zo werkt. Je hebt geen keus.

Intussen beginnen we dramatisch gelijk te krijgen. De nederlandse betalingsba- lans verslechtert, onze exportpositie ziet er niet best uit. De nieuwe minis- ter van economische zaken staat voor de zware taak deze tendens om te bui- gen. Dat zal 'm niet meevallen als je bedenkt dat hij vorig jaar als lid van de Tweede Kamer nog tegen een motie van D'66 stemde waarin ·werd gepleit voor bevordering van innovatie in het nederlandse bedrijfsleven.

Bestrijding van de werkloosheid, met in acht neming van de nieuwe problemen waarvoor de moderne industriestaat ons stelt. Oplossingen lijken niet mogelijk als niet ook de doelstelling van volle- dige werkgelegenheid aan een kritische toetsing wordt onderworpen. Een andere verdeling van het werk, een andere waardering van het werk, een andere

honorering van het werk. Dogmatische oplossingen helpen niet. Arme regerin'9 Van Agt. Als de fantasie voor een on- dogmatische benadering er al zou zijn (het voordeel van de twijfel moet je iedereen gunnen) dan ontbreekt toch de politieke ruimte er voor.

D'66 heeft een succesvol jaar a·chter de rug. Meer dan tien maal zoveel le- den als vorig jaar vullen de kaarten- bakken. Ofschoon we jaren zijn doodge- schreven zijn w~ als enige van de mid- delgrote partijen bij de verkiezingen niet weggevaagd. Integendeel, we won- nen. Volgens de opiniepeilingen heb~en

we de formatie zonder schade doorstMn, al moet ik zeggen dat ik er persoonlijk niet over in extase kan raken.

Ons congres bleek eensgezind, een weelde die vrijwel geen andere partij met ons deelt. Velen in de partij den-

ken (wellicht terecht) dat meedoen aan de regering ~an CDA en VVD electo- raal misschien gunstig zou zijn ge- weest, maar het overgrote deel van de congresgangers wenste zich om poli- tieke reden niet bij die combinatie te voegen en s te 1 de bovend i en eer 1 ijk - heid in de politiek boven winstkansen in de politiek. En zo hoort het ook.

Ik denk aat er op het ogenblik weinig politieke partijen zijn waarin door een zo groot percentage van de leden zo hard wordt gewerkt en ook waarin de po- litieke oorde~lsvorming zo verstandig .

en evenwichtig is. Saamhorigheid, werk- lust, nuchterheid, gepaard met het ide- alisme om de democratische gezindheid in alle aspecten van de samenleving uit te bouwen, dat is voor mij het beeld van 0'66 in 1977.

In de eerste zin van dit stukje wenste ik ons een opnieuw met successen gevuld 1978 toe. In het nieuwe jaar zijn er verkiezingen voor Provinciale Staten en Gemeenteraden.,We kunnen alleen maar winnen, dat is het voordeel dat 1974 ons heeft opgeleverd. Maar ik vertrouw dat we beter zullen doen dan dat. Ik verwacht dat 1978 definitief zal beves- tigen dat een vierde stróming in de ne- derlandse politiek, van vrije, op het individu gerichte, ondogmatische men- sen, ·een feit is.·

INHOUD

mededeLingen over de gemeente- raadsverkiezingen blz.13 Jan Terlouw bLikt terug over het jaar 1977 blz. 1 Oud-Minister Boersma in de Gastenrubriek blz. 5 Beriahten uit de

regio's bl-z. 12

D¹66 beginselen nade~ bekeken door H.van Oorsahot blz. 2 Interoiew met ex-Eerste KamerUd Bert Sahwa.rz pLz. 7 De Verkiezingscampagne van

start bLz. 2

Nieuws van de werkgroepen van

de SWB blz. 6

Het hodfdstuk VoLksgezondheid uit het Beteidaprogramma aanLei- ding tot disaussié blz. 13 Stemmen bij volmacht btz.15 Vanuit de VAR blz. 11

VOORJAARSKONGRES

door Wim de Jonge,

secretaris organisatie,

Het voo.rjaarskongres zal gehouden wor- den op zaterdag 22 april 1978 te Zwolle in "De BuitensocH!teit".

In de eerstvolgende Democtaat (24 febru- .ari a.s.) verschijnt de concept-agenda.

In de tweede kongres-Democraat (31 maar~

zullen alle hoofdbestuursvoorstellen t.a.v. de dan gepubliceerde concept- agenda opgenomen worden. In de periode van 1 april tot 14 a~ril a.s. kunnen .amendementen worden 1ngediend.

Het hoofdbestuur vraagt alle (sub)regio- en afdelingsbesturen met deze data reke- ning te hou~n. Indien zij amendementen en moties op ledenvergaderingen wilJen behandelen, moeten deze vergaderingen worden gehouden in de periode van 3-13 april 1978.

VERKIEZINGEN

PROVINCIALE STATEN

~lim de Jonge

secretaris-organisatie

Bij deze Democraat treft U aan een overzicht per provincie van de kandi- . daten vo.or de verkiezingen van Provin-

ciale Staten op 29 maart 1978.

Tevens een stembiljet met toelichting.

De stembiljetten moeten uiterlijk 24.

januari 1978 om 12.00 uur blJ de pro- Vlnclale verkJez1ngscomm1ssies zijn.

Y~!:~~~~ .. ~~!!-Q~_2!:2Yi!!!:i~l~-Y~!:H~~i!!9~:

!:Q[ll!ll~~l~~:

Het hoofdbestuur vraagt de.provinciale verkiezingscommissies dringend zich strikt aan het tijdschema te houden dat is vermeld in het draaiboek· van 25 nov.

1977. Dit houdt onder.meer in dat uiter- . lijk 28 jan.1978 de uitslagen naar het

landelijk secretariaat moeten worden gezonden.

Op de hoofdbestuursvergadering van 2 februari 1978 volgt dan de goedkeuring van de·kandidatenlijsten door het HB.

Dez~ goeàkeuring is vereist i.v.m. de benodigde machtiging de naam Democraten

'66 boven de lijst te mogen plaatsen.

TO CAMPAIGN OR NOT TOCAMPAIGN

door Jan Veldhuizen,

coordinator publiciteit.

Het bijdragen in een. verkiezingscampagne is een niet onprettig gebeuren, vooral als de verkiezingsuitslag zodanig uit- valt dat· je van een beloning mag spreken.

Een belonino voor iedereen die mee heeft gedaan en/of in financiële zin heeft bij- gedragen.

Evenals we uit de schooljaren ons nog de leuke dingen herinneren, zo blijven we navelstaren naar die acht Tweede Kamer- zetels .waarin êên jaar geleden slechts een handvol D'66-ers geloofde.En wie twijfelde toen niet aan hun verstand?

Een van de onaangename zaken uit de vorige campagne blijken we vergeten te zijn: we zijn vergeten dat pas in de allerlaatste weken van de. campagne foldermateriaal beschikbaar was, dat we bij ·hoge uitzondering een adverten- tie konden plaatsen. Reden: geen finan- ciële middelen bij de aanvang van de campagne tot bijna voldoende middelen vlak vöör 25 mei. ·

De geschiedenis herhaaH zich, althans voor wat het eerste gedeelte betreft:

"geen middelen bij de aanvang van de campagne". Dit betekent: geen folders, geen posters, geen advertenties bij de aanvang van de campagne. Als het komt, dan komt het weer laat tot te laat.

Over de voorui tzi·chten voor de gemeen- teraadsverkiezingen zwijg ik dan maar.

''tocampaign or not to campaign!" luidt de aanhef van dit stukje. En ik ben zo vrij om te stellen dat dit niet alleen het probleem van .het hoofdbestuur is, het is weldegelijk:ook het probleem van iedere D'66-er.

Bij de campagne voor· de Provinciale Statenverkiezingen spelen ·faktoren als onbekendheid met de werkzaamheden van het Provinciaal Bestuur een belangrij- ke rol. Het belang voor de kiezer om met hun stem invloed uit te oefenen op h.et democratisch gebeuren dichter bij huis is een van de belangrijke zaken waar we het niet de kiezer over moeten hebben. Dit vereist een behoorlijk gepland aktiviteitenschema met de daarbij behorende materialen.

ile schema's liggen klaar. Zorg ervoor dat ze niet ongebruikt de la ingaan.

Daarom bij deze:

STORT UW BIJDRAGE· NU OP GIRO 1.000.000 t.n.v. de penningmeester van 0'66 te Den Haag.

De accept~girokaart hebt U. al een maand in huis. DOE HET DIREKT.

ADVIESRAAD

door Wim de Jonge,

secretaris organisatie.

Per 1 april" 1978 wordt de Voorlopige Adviesraad (VAR) omgezet in Adviesraad.

Hiertoe moet het hoofdbestuur in de maand januari 1978 een nieuwe verdeel- sleutel vaststellen voor de verdeling van de vijftig zetels over·de regio's.

Deze vaststelling vindt plaats .volgens het tijdens de ALV te Nijmegen goedge- keurde Huishoudelijk Reglement.

De regï'obesturen krijgen zo spoedig mogelijk bericht. De verdeelsleutel zal ook opgenomen worden in de Demo- craat no.2, 1978, die zal verschijnen op 24 februari 1978. De regiobesturen dienen de stemming te regelen. Dit wordt een poststemming, tenzij een al- gemene regiovergadering (ARV) besluit de verkiezing te doen plaats vinden tijdens een mede daartoe uitgeschreven ARV. In beide gevallen moet bijlage C van het Huishoudelijk Reglement toege- past worden. Indien inderdaad reglemen- tair (dus op een ARV). besloten wordt de verkiezing tijdens een ARV te doen plaats vinden, kunnen de regiobesturen deze vergaderingen aankondigen via de Democraat van 24 februari a.s. Daartoe dient plaats en tijd bekend te zijn op het landelijk secretariaat (t.a.v.

Kitty Warburg) uiterlijk 8 februari 1978.

De volgende vergaderingen van de Voorlopige Adviesraad zijn: · 28 jan. '78, 10.30 uur, Utrecht, Tivoli 25 febr. '78, 10.30 .uur, Rotterdam,

restaurant Engels

door Hein van Oorschot, secretaris politiek.

Eerder heeft zich in de Democraat· een diskussietje afgespeeld over het nut en de noodzaak van het hebben van beginse- len. Dit onderwerp vergt binnen onze pragmatische·partij altijd een uiterst subtiele behandeling. Immers, .beginselen leiden licht tot dogmatiek en dat is iets waar bijna ieder D•66-er in zijn politieke denken niet zo van onder de indruk is en zelfs afkeer van heeft.

Op het eerste voorjaarskongres werd echter met zeer grote meerderheid van stemmen een motie aangenomen, die het hoofdbestuur opdroeg het denken over beginselen op gang te brengen· en met een koncept-grondslag op een komend kongres terug te komen. Dáarom heeft het hoofdbestuur een kommissie gevormd vormd, die een diskussiestuk over .dit onderwerp moet produceren dat dienst kan doen als gesprekshandvat in de partij en tevens het denken in de werkgroep "Achtergronden" van de Stichting Wetenséhappelijk Bureau verder moet brengen.

Nu deze kommissie, waarvan· onderge- tekende het sekretariaat vervult, haar eerste week-end achter de rug heeft, wil ik kort verslag doen van wat daar is besproken.

I

Het probleem van pragmatisme versus dogmatiek en het daartussen zitten van

"beginselen" is uitgebreid aan de orde geweest. Overwogen werd, dat vastge- stelde beginselen de neiging hebben meer te worden dan dat zij kunnen zijn.

Beginselen zijn - in D'66 - geen absollllte waarheden, niet altijd en overal ónomsto- te 1 ijk. ~/ij kunnen noch mogen ons u i t- spreken over wat in de verdere toekomst zal kunnen en mogen. Daarover beslissen de mensen dán aan .de hand van hun situ- atie.

Besloten werd daarom de grondslagen onderhevig te maken aan een permanente diskussie, waaraan in beginsel iedereen- meedoet. Reakties, opmerkingen, worden steeds weer gewogen, steeds weer ver- werkt; het wordt een proces van voortdu- rend aanpassen.

Bovendien worden de beginselen gegoten in de vorm van een verhaal, dat loopt en voor iedereen verstaanbaar is. De beginselen worden niet vastgelegd in stellingen, die men kan "amenderen en waarover gestemd wordt". Het wordt een stuk in beweging, voortdurend bruikbaar en flexibel.

Dit wil nil~t zeggen dat de beginselen niet meer zijn dan dingen die je even verandert. Ze hebben een zekere duur- zaamheid als doel als zij tenminste bindend (en scheidend) willen werken en als toetssteen moeten dienen.

Het is misschien moeilijk om je voor te stellen wat er dan in dat stuk komt te staan. In·de genoemde kommissie bestaat daarover nog geen exakt beeld. Gedacht wordt aan een verklaring van D'66 over de bijna algemeen aanvaarde beginselen als "de" .demokratie, vrijheid, gelijk- heid, broederschap, mensenrechten, de mens is uniek, solidariteit enz.

Uit een dergelijke verklaring moet- blijken hoe D'66 deze-"algemene begin- selen" vertaalt, hoe zij haar priori- teiten stelt, hoe zij ermee werkt.

Een verklaring die een beeld geeft van ons _karakter, wortels, manier van doen, maatschappij-opvatting. Een verklaring die D'66 een duidelijke plaats geeft . náást de drie andere grote partijen en die wij de nederlander zullen voorhou- den als beeld en als trefpunt.

Aan een dergelijk verhaal wordt op het ogenblik gewerkt. Het ligt in de bedoe- ling een eerste koncept op het voor~

jaarskongres (22 april) aan u voor te leggen.

Hein van Oorschot

EEN NIEUWE

DEMOCRAAT OP OUD PAPIER

Toen het huidige redaktieteam - enige maanden geleden -'haar taak aanving,

kwam dit in de eerste vergadering tot een tweetal conclusies:

1. de vormgeving van de Democraat moet veranderd ~lorden om de 1 eesbaarheid te bevorderen; ·

2. D'66, van oudsher voorloper op het

gebied van de bewustwordingsproces- sen met betrekking tot de milieu- en grondstoffenproblematiek, dient in haar publicatiemiddelen gebruik te maken van recycled papier.

Beide conclusies hebben nu geleid tot realisering. De_ nieuwe Democraat, waarin een overzichtelijker indf;!ling is toegepast, de kolommen versmald zijn en wat meer met beelden gewerkt zal worden, ligt voor u.

Wij hopen dat we bij de produktie van de volgende Democraten wat meer gewend zul- len raken aan de gewijzigde werkwijze en een aantal verbeteringen nog kunnen toe- p<)ssen.

Wij danken ons Rotterdamse lid Frank Strieder voor zijn vormgevingsvoorstel en illustraties, welke wij vrijw~l onge- wijzigd hebben toegepast.

De Democraat is de.eerste toepassing van kringlooppapier in de gedrukte com- -municatiemiddelen waarover D'66 beschikt.

Zo zullen ons briefpapier, folders, be~

leidsprogramma's op hetzelfde papier worden geproduceerd.

Hiermee wil D '66 tot uitdrukking brengen dat zorgvuldigheid in het gebruik van grondstoffen dicht bij huis kan beginnen.

IN MEMORIAM HARRIET FREEZER

door Jan Terlouw.

Op eerste.kerstdag is Harriët Freezer gestorven. De slag trof ons hard en on- verwacht, want ze is maar kort ziek ge-·

weest en ze straalde een vitaliteit, een levenskracht uit die je het gevoel gaf dat ze het eeuwige ·leven bezat.

Ik herinner me m'n ongelovige reactie toen ze me vorig jaar zei dat ze al 65 jaar was. Ze leek zo veel jonger; van uiterlijk, maar vooral door haar opvat- tingen, haar .dynamiek, haar spontane- ïteit.

Harriet was een vrouw die geen geheim maakte van haar overtuiging. Ze ver- school zich niet achter mistige formv- leringeo of zogenaamd genüanceerde uit- spraken. Als wat ze zei of schreef haar toehoorders of lezers niet beviel, d~n

zochten die hun heil maar elders. Ze maakte er ook geen geheim ·van dat ze de politieke opvattingen van D'66 deelde.

Naarmate de partij meer in de ve~druk­

king kwam, was zij meer geneigd om luid en verstaanbaar te zeggen dat D'66 niet .gemist kon worden. Ze heeft voor ons

spreekbeurten gehouden, ze is opgetre- den in onze radio- en televisiezendtijd.

Ze deed het altijd boeiend, geestig, maar vooral met een bezieling die hart- veroverend -was.

We kennen Harriët Freezer natuurlijk · allemaal als schrijfster van vele ro- mans, waarbij ze met name een grote bij-·

drage heeft geleverd_ aan het oprukken van de vrouw van een tweederangspositie naar een gelijkwaardige plaats in de samenleving. We kennen haar als colum- niste in dag- en weekbladen. We kennen haar als graag beluisterd spreekster voor radio en televisie.

Sommigen onzer kenden haar ook persoon- lijk als een lieve, hartelijke vrouw, .die door haar spiritualiteit altijd

weer wist klaar te spelen dat je haar met meer motivatie en levenslust ver- liet dan waarmee je gekomen )'las.

We zijn Harriët dankbaar vool" wat ze voor onze partij ·en voor vers~hillen­

den onzer persoonlijk heeft betekend.

We zullen haar missen.

MAAR NIET NU

door ~lartijn van Empel,

~1arya van Empel en Geerten van Empel.

De partijvoorzitter heeft in Z1Jn con- gresrede verband gelegd tussen, wat hij noemde, de "kabinetsformatiecrisis" en ons huidige kiesstelsel. Hij oogstte daarmee de nodige bijval. ~1en zau haast zeggen: uiteraard. D'66 was toch immers

3

I I

de partij van de. staatkundige vernieu- wingen? Het is plezierig zich te koes- teren in het gevoel het .altijd al gewe- ten te hebben.

Over de ideeën van Glastra van Loon laat zich natuurlijk discussiëren. En het kan geen kwaad als een studiec.ommi.ssie zich weer eens over deze problematiek buigt.

·Maar· laten wij wel het êên·en ander in de juiste proporties zien. Het nu naar voren halen van deze discussie sugge- reert te veel en geeft te weinig. Het suggereert nl., dat wij niet in de hui- dige situatie. zouden zitten als wij een systeem zouden hebben gehad, dat de stem van de kiezer zuiverder zou hebben weergegeven. Willen wij dit in ernst aan·de kiezers gaan uitdragen?

J L~ten wij toch erkennen dat ons hu·idige

I·. "krakkemikkige" kiessysteem .in mei jl.

, beter heeft gefunctioneerd .dan menig- I een had durven hopen. De uitslag was

I · inderdaad duidelijk en overzichtelijk,

I'. inclusief een de.facto aange~1ezen for- mateUr, die als zodanig door de betrok- ken partijen ook niet ter discussie.·is geste-ld,. Het is deze uitslag, die door de politieke partijen is verkwanseld.

Däär zit de fout! · Een politieke partij die nu komt aan- zetten met de suggestie, dat .de fout ergens anders ligt, plaatst zich voor·

iedere kiezer met redelijk verstand en enige.afstand van.de "Haagse kringen"

volledig buiten de realiteit. En wij hebben wel heel .sçherp kunnen consta- teren hoe gevaarlijk het is om wens- dromen voor de waarheid te verslijten:

de kater zit op de scherven van de

"meerderheidsstrategie".

NatuurliJk, een volwassen politieke partij kan het niet stellen zonder staatsrechtelijke·theorie. Soms moet zelfs die theorie op het eerste plan worden gebracht. Maar nièt nu.

NOG EEN CONGRES

1 • dóor Niek Biegman.

·.Tegelijk met het D'66-congres in Nijme- gen kwam in Brussel de Federatie van Libera·le en Democratische Partijen van de Europese Gemeenschap bijeen; een ge- varieerd gezelschap, waar onder andere de Britse Liberal Party (met 45 deelne- mers, gebaseerd op bij de laatst gehou- den verkiezingen behaalde stemmen - 1 . per 100.000 - de grootste groep) de

dui tse FDP (de tweede, met 36), uit Italië de RepubliKein~e Partij van Ugo La r~alfa en de Liberale Partij (elk 11), de neder1and.se VVD (21), de franse Parti

· Rêpublicain van Giscard (19), de deense Verîstre (7), en de Eurqpese Jeugdbeweging LYMEC (19) in zijn·vertegenwoordigd.

Als D'66 ertoe mocht besluiten dat zijn optreden in ·het Europese Parlement ef- fectiever zou zijn bi·nt:~en het kader van een van de grote frakties dan door op te treden als 1-ä-2 mansfraktie, dan zou aansluiting bij de Liberaal/Democrati- sche fraktie, c.q. toetreding tot de Liberaal/Democratische Federatie, êên van de - in feite twee (de SocialiSten 4..

zijn er.ook nog) - mogelijkheden. zijn.

Vandaar dat zich bij het congres te Brussel twee vertegenwoordigers van D'66 ophielden, zowel om een beter idee te krijgen van programma en deelnemende

partijen als ook om contact op te nemen met deelnemers en inz.icht te krijgen over hun reactie OP. een verzoek omtoe- treding, voor zover dat er ooit mocht komen.

De enige taak van het congres bestond in het vaststellen van het programma·

van de Liberaal-Democratische Federatie voor de Europese verkiezingen, door middel van het bespreken en verwerken van plm.200 door de aangesloten partijen ingediende amendementen op de hoofd- thema's in de door een redactiecommissie opgestelde ontwerptekst.

De ook in liet programma voorkomer.~de,

langere explicaties onder de thema's kwamen niet aan de orde; evenmin die amendementen die zonder meer door de redactiecommissie konden worden over- genomen. Voor het aannemen van een amen- dement was 2/3 der uitgebrachte stemmen vereist. Uiteindelijk werd het geamen- deerde programma als geheel aangenomen.

Dit, geschiedde met algemene stemmen, be- . houdens onthouding door L Yf'.tEC.

Hoewel dus een groot aantal onderwerpen de revue passeerden, kon het congres geen volledig beeld geven van de mate- rie, met name van dat gedeelte waarover men het gemakkelijk eens kon zijn. De vaststelling dat er waarschijnlijk meer , "progressieve" dan "retrogressieve'^1.

amendementen zijn opgenomen,. ontslaat ons dan ook niet van de noodzaak bij gelegenheid de ·definitieve programma- tekst aan een toetsing te onderwerpen.

Het zal dan vergeleken moeten worden zowel met dat van de .Socialistische Federatie als dat van D'66 zelf.

Mijn voorlopige mening is dat er niet veel in zal staan wat voor ons echt onaanvaardbaar zal zijn, en dat biJ een aanta 1 onderWerpen punten zijn op- genomen die wij graag zouden onder- schrijven. Eerder zullen er dingen in . ontbreken die wij wH belangrijk vinden, of er zullen stellingen zijn·die wij zelf krachtiger zouden hebben geformu:..

leerd. Een percentage van 0,7% BNP voor ontwi kke 1 i ngshu 1 p vinden wij bv. be- lachelijk laag·.

In zulke gev.a llen .zullen wij er re.kening mee moeten houden dat de andere partijen

·uitgaan van .een verschillende nationale·

situatie: afgezien van Nederland heeft nog geen der EG-staten de 0,7% bereikt, en de Italianen stemden zelfs tegen het

noeme~ van dit 'streefcijfer, zodat het.

misschien al heel wat waard is dat men zich hierop heeft willen vastleggen.

Het programma moet beschouwd worden als een minimuml ijst: iedere partij b 1 ij ft 11ri j om niêêr te ~li 11 en en dat ook te propageren.

Bij de deelnemers is een belangrijke groep d1e een grote affiniteit vertoont met D' 66 :. de L i bera 1 s, · de Italiaanse Republ i l<einen, de ·Jeugdbeweging,. en vaak ook de FDP. In onze gesprekken· . blee)< dat deze een toetreding van 0'66 sterk zouden steunen. Zij gingen er daarbij van uit·dat de·meer progres- sieve elementen binnen de Federatie een vrij sterke positie innemen, doch

niet steeds kunnen rekenen op een meer- derheid, laat staan een· van 2/3, zoals op dit congres vereist was. Tellen van

voor~ en tegenstemmen en onthoudingen

·bevestigde dat enkele bij gebrek aan 2/3 meerderheid gesneuvelde amendemen- ten inderdaad bij aanwezigheid van een vijftal stemgerechtigde D'66-ers hadden kunne·n worden aangenómen.

Ook bij de andere deelnemers - afgezien van die van de VVD., uiteraard een spe- ciaal geval -werd belangstelling ge- constateerd voor D'66. Van een uitge- sproken reserve tegenover eventuel.e toetredinq van onze partij is ons bij niemand gebleken.

Mijn- indruk, opgedaan tijdens drie da- gen van intensief contact met een groot aantal deelnemers, is dat wij in dit gezelschap eeri voldoende aantal vrien- den en medestanders zouden kunnen vin- den om ons er thuis te voelen. Ook hier geldt, net als bij het programma, dat wij niet kunnen verwachten, dat een grote fraktie in het Europese Parlement uit louter geestverwanten zal bestaan.

Dat· zal, denk· ik, ook gelden voor ande- re grote groeperingen. · '

~1et dit alles wil ik niet beweren dat wij een besluit om toe te treden tot de Federatie moeten nemen, voordat het binnenlandse probleem grondig is door- gesproken. Zullen wij aan de kiezers duidelijk kunnen maken hoe het komt dat w1j onze Europese campagne op hetzelfde program baseren a 1 s de VVD.? ~1et andere

·woorden, dat de scheidslijnen tussen mede- en tegenstanders in europees ver- band op een andere plaats liggen dan nationaal? Misschien kan de discussie daarover doorgaan.

(Van redactiewege sterk bekort.)

T

i

I I

I

T

i

I I

I

GAST

rubriek

foto: A.N.P. Amsterdam.

OVERPEINZINGEN VANUIT EEN LEEG HOOFD

door drs J. Boersma.

Hieronder volgen enkele overpeinzingen vanuit een leeg hoofd, zoals ook de laatste weken mijn ministeriële teken- boek noodgedwongen en onverantwoord leeg was. overpeinzingen over straks e11 later door iemand wiens vak en hobby het bedrijven van politiek is.

Om te beginnen zou ik nauwelijks wete11 wat ik nog kan toevoegen - na all es wat daarover al is geschreven - aan de kom- mer en kwel na 25 mei. In elk geval hangt mij de kwestie van de schuldvraap mijlen ver de keel uit, zeker de een- zijdigheid over en weer in de beantwoo~

ding daarvan. l~e zullen moeten accepte- ren dat aan beide kanten fouten zijn gemaakt en dat de uiteindelijke uitsla~

van de formatie, hoe miraculeus ook, een vaststaand gegeven is.

Over de nad.e 1 en en bezwaren van deze uitslag is intussen ook al genoeg ge- zegd. Maar er zijn ook een paar voor- delen. Verheugend is het grote aantal oud-bewindslieden dat plaats neemt in de volksvertegenwoordiging, hopelijk voor langere tijd. Na de te snelle door~

stroming van kamerleden de laatste tie1•

jaar vind ik deze versterking van de controlerende functie met mensen van de 'andere kant', mensen met bestuurs- ervaring, vooral voor de Tweede Kamer van belang. Ondanks de betere bewerk- tuiging van de Kamer is er nog steeds.

een grote wanverhouding in de toerust~~·

van kamerleden vergeleken met die van bewindslieden. Misschien kunnen hun kErn-

nis en langjarige ervaring die ongelijk- heid een beetje inperken.

De debatten zullen aanzienlijk levendi- ger en boeiender kunnen worden. Ook naar het publiek toe zou dat de schade, toe- gebracht aan de politieke belangstelling door de onverantwoord lange formatie, op den duur kunnen verkleinen. In feite zullen de komende debatten zich afspelen tussen slechts vier fracties, PvdA, CDA, VVD en 0'66. De oppositie is daarbij niet alleen omvangrijker dan in de afge- lopen periode, maar zal, wat van meer betekenis is, stellig van hogere kwali- teit zijn. Na de VVD-Wiegel oppositie een belangrijk winstpunt, parlementair gesproken.

Intere'ssant zal zijn welk oogmerk de op- positie heeft. Persoonlijk heb ik de toegespitste meerderheidsstrategie van de PvdA zeer onverstandig gevonden, ze- ker gelet op onze partijpolitieke con- stellatie. Die strategie heeft in niet onbetekenende mate ertoe bijgedragen dat het Tweede Kabinet Oen Uyl er uit- eindelijk niet is gekomen. (En voor sommigen uit de PvdA-kring dus ook geen tweede 'historische vergissing').

Overigens betekent dit naar mijn mening niet dat er voor het begrip strategie geen plaats meer ~ou·moeten worden inge- ruimd. Het gaat bij het begrip strate- gie immers om het beleid op midd~llange

en lange termijn. En de doelstelling op lange termijn wordt niet alleen be- paald door het beleid en de gang van zaken van alle dag. Ik neem aan dat er voor partijen als PvdA en D'66 zeer veel aan gelegen zal zijn weer regeringsver- antwoordelijkheid te gaan dragen en dus is het van belang op welke manier ze hiernaar zul.l en streven. Anders gezegd:

·de wijze waarop zij oppositie zullen voeren ·is van niet geringe betekenis.

Nog los van de vraag of te zijner tijd andere regeringscombinaties dan de nu gangbare tot de mogelijkheden zu1len gaan behoren. Om meer dan een reden - maar dat is een apart hoofdstuk - zou dat voor de regeerbaarheid van ons land van positieve betekenis zijn. Het zou ook voor het CDA nuttig zijn, maar .ik zie voorlopig een samenwerking tussen PvdA en VVD nog niet gerealiseerd.

Over het CDA gesproken: het Christen Democratisch Appel gaat ongetwijfeld een moeilijke tijd tegemoet, alleen al omdat het de·grootste partij met rege- ringsverantwoordleijkheid is en er reuze grote problemen op tafel liggen.

Maar daarnaast ook omdat het twee re- geerakkoorden in een en dezelfde for- matieperiode heeft afgesloten. Kleur bekennen wordt onvermijdelijk, is trou- wens ook zeer gewenst. Een grauwe mid- denpositie lijkt mij strijdig met het CDA-program 'Niet bij brood alleen' en tevens in strijd met de beginselen van een evangelisch geïnspireerd beleid.

Maar het heeft zichzelf in deze positie gemanoeuvreerd of laten manouvreren - men kan kiezen - en zal ~ichzelf daar ook uit moeten redden. Derhalve is er een.zeer delicate taak voor de CDA- fractie en in het bijzonder voor haar fractievoorzitter weggelegd. Een rede- lijke mate van geloofwaardigheid blijft tenslotte een belangrijk politiek goed.

In deze reeks korte, losse notiti'es nog een opmerking over D'66. Ook haar posi-

tie in de Kamer kan áls delicaat worden aangemerkt, vanwege de verhouding tot enerzijds de PvdA en anderzijds de VVD, met name als ik kijk naar de kiezers- achterban. Ik ben benieuwd hoe de frac- tie oppositie zal gaan voeren. Mijn ve~

wachting is dat zij gekenmerkt zal zijn door een eigen stijl, zoals dat ook tijdens het kabinet Biesheuvel het geval was. Dat wil zeggen: met waardering voor het objectief goede in het beleid, scherp maar niet drammerig - dat laatste kunnen sommige socialisten nooit laten- afwijzend wat in eigen ogen verkeerd is.

Desondanks vrees ik voor toenemende po- larisatie. De relatie tussen kabinet en maatschappelijke organisaties, de vak- beweging niet in de laatste plaats, is een belangrijke in dit verband. Maar dit terzijde.

Ik keer nog even terug naar het CDA, de·

fractie met de zeven gedogers - loyalis- ten - verbondenen, waaronder de fractie- voorzitter. Er zijn menseh en ook poli- tici die graag en in hoofdzaak denken in getallen en formules (8-7-1 en 7-7-2, enz.). Zij trekken dit aantal -en straks wellicht een nog hoger - simpel- weg af van het gezamenlijk zetelaantal vanCDA plus VVD, dus 77, om via deze rekensom tot de val van het kabinet op korte termijn te concluderen. Hier is naar mijn mening sprake van een grote denkfout. Natuurlijk is iedere volks- vertegenwoordiger gehouden het beleid.

van elk kabinet op alle onderdelen kr1~

tisc~e volgen. En gelet op het in de periode '73-'77 gevoerde beleid, gelet ook op het regeerakkoord tussen PvdA- COA-D'66, zal dat kritisch volgen voor een aantal fractieleden van het CDA ze- ker extra accent ·krijgen. Maar dat is nog wat anders dan ·het eventjes opblazen van een kabinet, mede bevolkt met eigen mensen.

Op die eigen mensen in het kabinet rust daarbij vanzelfsprekend een bijzondere verantwoordelijkheid. Een eerste proeve daarvan kan in de regeringsverklaring.

tegemoet worden gezien. Veel onduidelij~

heden in het regeerakkoord van CDA en VVD zullen dan opgehelderd moeten worden.

Ik ben zelf erg benieuwd naar de concre- tisering en kwantificering van de ombui- gingsparagraaf. Ik heb bij andere gele- genheden bij die paragraaf nogal wat kritische kanttekeningen geplaatst, vooral vanwege de moeilijkheid deze te vertalen in betrouwbare, exacte getal- len; mijn uitkomst lag in elk geval vele miljarden hoger. Het kabinet kan niet meer om een ·duidelijke invulling .heen.

Ik sluit af in het besef dat ik nog te weinig afstand heb kunnen nemen van de politieke turbulenties van de afgelopen maanden. Maar ik voorzie spanningen, botsingen, pittige en boeiende kamer- debatten, met een kabinet dat veel in- zet zal vertonen, het voordeel heeft dat het door te velen te .sterk wordt onderschat en dat zeker, mede door de inbreng van Wiegel met zijn on~etwij­

feld politieke neus, slim bele1d zal voeren.

Het kamerlidmaatschap kon best eens interessant worden.

Sl'ICHTING WETEN

SCHAPPELIJK BUREAU

WERKGROEP STAATSRECHT

Op 13 december 1977 heeft de werkgroep Staatsrecht vergaderd in de fraktiekamer van D'66 {Tweede Kamer), Den Haag.

Als voorzitter werd aangewezen:

M.F.F.A. de rlerêe tot Babberich, R!lellstraat 3, Arnhem, tlf.OSS/427196, en als coördinerend secretaris:

R.L.M. Verhagen, Bleulandweg 134, Gouda, telf.01820/24983.

Besloten werd nauwe samenwerking te zoe- ken niet de werkgroep Binnenlandse Zaken en de werkgroep 7 September.

Afgesproken werd voorts de volgende on- derwerpen in de komende tijd aan de orde te stellen:

- grondwetsherziening, inclusief voor- stellen Glastra van Loon i.v.m. het kiesrecht;

- parlementair commissaris;

- politie (in samenwerking met werk- groep Justitie);

- bescherming privacy.

De eerstvolgende vergadering zal plaats vinden op donderdag 12 januari 1978, om

l~Aao_uur.-in-aë-fraktiekämër-öT~~:

Einde. bijeenkomst om 22.00 uur.

De bedoeling is over de verschi 11 ende onderwerpen in groepjes van 3 a 4 per- sonen korte werkstukken voor de plenaire vergaderingen voor te bereiden.

Feitelijke vragen m.b.t. de begroting van Binnenlandse Zaken komen op 12 jan., meer materiäle inbreng in een vergadering eind februari 1978 .aan de orde.

Belangstellenden kunnen zich, met vermel- d·ing ·van hun interessegebied, melden bij·

Verhagen voornoemd.

WERKGROEP LANDBOU~I

door P. Looise,

De eerstvolgende vergadering van de werk- groep zal gehouden worden op zaterdag, 11 februari. a.s., in de Amershof, Snouckaertslaan 11, Amersfoort, .aanvang 11.00 uur. '·

Bijzondere agendapunten vorm~n:

1. Consequent1es voor de landbouw van

·Relatienota en Nota Landelijke Gebieden,

2. Bic-industrie en richtlijnen voor de dierenbescherming.

Door leden van de werkgroep opgestelde

d~scussiestukken. zullen aan de overige leden worden toegezonden.

Op de laatste vergadering is besloten dat diegenen die als leden van de werk- groep te boek staan, maar die twee achter'

6

eenvolgende malen niet gereageerd hebben op een persodnlijke convocatie· voor een vergadering, van de ledenlijst zullen worden afgevoerd; dit met het oog op te hoog oplopende portikosten.

Aan hen.die niet actief aan het werk van de werkgroep kunnen dee 1 nemen' ma.ar toch

·belangstelling hebben voor de werkzaam- heden van de groep, kan jaarlijks de be- langrijkste informatie worden opgestuurd.

Men dient zich daartoe op te geven bij de .secretaris van de werkgróep:

P.Looise, Kannenburg 137, Colmschate.

MEDEDELING VAN DE SUBGROEP MIDDENOOSTEN door Pim Peppelenbosch

De subgroep r.liddenoosten, die deel uit- maakt van de werkgroep Buitenland en Defensie, is .in het najaar enige málen bijeengekomen. Alhoewel verschillende onderwerpen aan de orde zijn geweest, heeft de subcommissie zich toch voor- namelijk gebogen over. het thema "de relatie tussen Nederland en de Pales- tijnen" en over de mogelijke implika- ties van de reis: van Sadat.

Belangstellenden die aan het werk van de·subgroep willen deelnemen zijn van·

harte welkom.

De eerstvolgende bijeenkomst zal plaats- vinden in het gebouw van de Tweede Kamer (fractiekamer), Binnenhof·s, Den Haag op dinsdag 24 januari a.s. om 19.30 uur.

De agenda is als volgt:

1. opening en mededelingen;

.2. verslag gesprek met vertegenwoor- diger van Polisario;

3. 2de concept van de notitie van Herman Schaper getiteld "Nederland, dePalestijnen en de PLO" (deze notitie zal na de subgroep gepas-·

seerd te zijn via .de werkgroep Buitenland worden voorgelegd aan de

fractie); ·

4. het antwoord van de ministers van Buitenlandse Zaken en Ekonomische Zaken op de karoervragen van Engwirda m.b.t. de arabischeboycot en de 'hegatieve goederenverRlaring" en het

door Robert Jan Akkerman onder de aandacht gebracht. en gedistribueerde artikel "The Arab Boycottof Israel"

van Nancy Turck. .

5. Het artikel van Pim Peppelenbosch:

"Egypte, een tweeledig perspectief"

(bedoeld als een allereerste aanzet voor een verdere discussie omtrent de sociaal-economische situatie in Egypte en de implikaties daarvan voor het politieke leven); . 6. Korte gedachtenwisseling omtrent

recente ontwikkelingen in het Midden-

Oosten. ·

Aan hen die zich alsnog voor deelname aan de subgroep opgeven, zullen de ver- gaderstukken woroen toegezonden.

Ko!lroinator: Pim Peppelenbosch,

Hendräk van Hoornelaan 6A, Odijk.

PUNTEN VOOR DE PROVINCIALE EN Gn!EEN- TELIJKE VERKIEZLNGSPROGRAt·11~A' S door Martien van Dedem

en Carel van Sitteren.

Ook op provinciaal en gemeentelijk ni- veau moet de komende vier jaar een ac-

tief emancipatiebeleid gevoerd worden als geïntegreerd onderdeel van het ge- hele beleid. Provincie en gemeente kun- nen als werkgevers en als dienstverle- nend instituut een belangrijke voorbeeld- functie vervullen. Daarom-hoopt de werk- groep emancipatie dat veel van de hier- onder genoemde punten in alle provinci- ale en plaatselijke gemeenteprogramma's zijn terug te vinden.

~~r~Q~~~l~~~l~i9:

- dat r-uimere toepassing van deeltijdar- beid voor man en vrouw bevorderd moet worden, evenals bij de door deze over-

heden gesubsidieerde instellingen;

- dat er een functionaris aangesteld of gedeeltelijk van andere taken vrijge- steld wordt. om toe te zien dat er een daadwerkelijk emancipatiebeleid bij de gemeente/provincie gevoerd wordt;

- dat er gestreefd moet worden naar een groter percentage vrouwen in commis- sies door gemeente/provincie inge- steld;

~!!~~i9i~~~l~i9

- dat experimenten bij vorming en scho- ling voor vrouwen. voortgezet. en uitge-.

bouwd moeten worden. Hierbij moet vooral. gelet worden op de belangen van de ongeorganiseerde vrouwen en van de vrouwen van buitenlandse arbeiders;

- dat initiatieven voor speciale hulp- verlening voor en door vrouwen zoals de Stichtin~ "Blijf van mijn lijf"

gesteund dienen te worden;·

b!!i~Y~§!it:!9

- dat de normen voor toewijzigingen van woonruimten openbaar gemaakt moeten worden. Hierbij dient het geen ver- .schil te maken of de vrouw dan wel de -man economisch aan de gemeente is ge-

bonden;

Qt:!9~r~ü~

-.dat er emancipatievoorlichtinÇJ op scholen en paedagogische academies moet komen met name over roldoorbre-

king van man en vrouw en rolbepaald- heid bij studiekeuze;

- dat bij openbaar onderwijs in overleg met oudercommissies een continuroos~

ter moet worden ingevoerd;

- dat bij het openbaar onderwijs geen scheiding in jongens en meisjes mag ) zijn voor de vakken timmeren en h~.nd­

werken;

Q~~!!9~Yr2!!~

- dat in de regio's en grote steden een ombudsvrouw aangesteld moet worden met een bijzondere taak t.a.v. problemen betreffende de emancipatie van de vrouw.

~ü~H~9

- dat vrouwen, die bijstand ontvangen, financiëel in stäat moeten worden gesteld zich verder te ontplooien door middel van. cursussen en' studie;

DE STEM VAN DE KIEZER

Het vorige nummer van de Democraat bevatte noch de congresrede van frak:

tievoorzitter Jan·Terlouw, noch die van partijvoorzitter Jan Glastra van Loon.

.Voorzover het hoofdbestuur de redaktie

I·

I

' '