Daarvoor zijn ze gebaat bij bestaanszekerheid. Maar voor sommige

(1)

Inkomenszekerheid en persoonlijk contact als voedingsbodem voor meedoen Inkomenszekerheid en persoonlijk contact als voedingsbodem voor meedoen Verhalen uit de praktijk: ruimte voor contact en vertrouwen

Verhalen uit de praktijk: ruimte voor contact en vertrouwen Makkelijker trap op en trap af in de basis van de arbeidsmarkt Makkelijker trap op en trap af in de basis van de arbeidsmarkt Een betere participatieketen ontwerpen

Een betere participatieketen ontwerpen Colofon

Colofon

(2)

Verslag Inspiratielab Simpel Switchen in de Participatieketen

Inkomenszekerheid en persoonlijk contact als

voedingsbodem voor meedoen

We willen dat mensen mee kunnen doen en zich kunnen ontwikkelen.

Daarvoor zijn ze gebaat bij bestaanszekerheid. Maar voor sommige

Nederlanders is een stabiel inkomen geen vanzelfsprekendheid, zelfs niet als ze werken. Zo verloopt de overgang tussen verschillende uitkeringen of tussen bijstand en tijdelijk werk zelden rimpelloos. Hoe kunnen we meer continuïteit in inkomen en begeleiding organiseren? Wat kunnen we in de uitvoering samen oplossen? Wat wringt er in wet- en regelgeving en welke suggesties hebben we om dat te verbeteren?

Ruim 80 managers, beleidsmedewerkers en professionals van gemeenten, ketenpartners en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bezochten op 7 juni het Inspiratielab Simpel Switchen om samen een antwoord te vinden op die vragen. De bijeenkomst is de kick-off van de

gezamenlijke aanpak van Divosa en het ministerie op spoor 1 en 2 van Simpel Switchen: deeltijdwerk en tijdelijk werken vanuit de bijstand. De start van een jaar van bouwen aan oplossingen en delen van bestaande oplossingen.

Het Inspiratielab vormt nog maar de eerste stap van Simpel Switchen. Maar nu al is er iets

(3)

Op de hoogte blijven?

teweeggebracht:

""Ik help graag mensen die willen werken, maar ben geneigd minder te doen voor degenen die datIk help graag mensen die willen werken, maar ben geneigd minder te doen voor degenen die dat niet willen. Nu begrijp ik waarom ze hun veilige basis niet los durven te laten.

niet willen. Nu begrijp ik waarom ze hun veilige basis niet los durven te laten.

Wil je op de hoogte blijven van de vorderingen van het project 'Simpel Switchen in de

Participatieketen'? Stuur dan een e-mail naar info@simpel-switchen.nl (mailto:info@simpel- switchen.nl).

(4)

Minder leefgeld door andermans fouten Minder leefgeld door andermans fouten

Maanden zonder inkomen Maanden zonder inkomen

Verhalen uit de praktijk: ruimte voor contact en vertrouwen

Wat kan er misgaan wanneer systemen niet goed op elkaar aansluiten? 4 mensen vertellen over hoe zij door te switchen er alleen maar problemen bijkregen.

Berrie had in eerst instantie goede ervaringen met parttime werken in de bijstand toen hij aan de slag ging via Flextensie. Hij mocht 2 euro per uur houden van wat hij verdiende. Bij een volgende baan in de bouw ging het mis: de gemeente liet de uitkering per ongeluk doorlopen. Het geld ging naar zijn

bewindvoerder, die ook zat te slapen. Berrie kreeg een terugvordering en moet het nu stellen met minder leefgeld en vakantiegeld. Doordat hij tijdelijk boven de norm verdiende, is hij ook zijn langdurigheidstoeslag kwijt. ‘Ik heb lekker gewerkt, maar dat kostte me alleen maar geld.’

Bas kwam via de WW in de bijstand. Hij merkte dat een baan vinden niet makkelijk is als je 61 bent. Via de sociale dienst kon hij voor de gemeente bij een fietsenstalling werken, maar aan het eind van de proefplaatsing bleek de gemeente hem door te sluizen naar een uitzendbureau. Dat betaalde het loon niet meteen, maar de bijstand stopte wel direct. ‘Ik heb 3 maanden in het luchtledige gewerkt.’ Gelukkig had hij nog reserves, en dochters die hem konden helpen zodat hij uit de schulden bleef.

(5)

Tips van de ervaringsdeskundigen Tips van de ervaringsdeskundigen

Nooit vaste lasten op tijd kunnen betalen Nooit vaste lasten op tijd kunnen betalen

Geluk hebben dat je de juiste ambtenaar treft Geluk hebben dat je de juiste ambtenaar treft

Zelfs als het systeem in principe goed loopt, is het op individueel niveau niet optimaal. Dat is het geval

bij Kheiraldin. Hij heeft een oproepcontract bij PostNL en bezorgt een paar dagen per maand pakketten in hele land. Doordat zijn inkomsten verrekend moeten worden, komt zijn uitkering meestal een week te laat. En dat zorgt elke keer weer voor problemen bij het betalen van de huur en de energierekening.

Ook de gemeente en de zorgverzekering sturen aanmaningen, omdat de automatische doorbetaling van de verzekering en de aflossing van de leenbijstand misloopt. Dat alles zorgt voor stress en onzekerheid.

Arie kan vanwege zijn medische urenbeperking niet genoeg werken om uit de bijstand te komen. Hij doet mee aan een experiment waardoor hij een deel van het loon mag houden. Zijn inkomensconsulent heeft alles uitgelegd. Er is afgesproken dat Arie gecompenseerd wordt als hij toeslagen zou kwijtraken.

‘Ik vind het eng wat er gaat gebeuren, maar ik heb een goede band met hem en vertrouw erop dat we eruit komen.’ Als lid van de cliëntenraad in Wageningen hoort hij veel verhalen van mensen bij wie wat misging. Daaruit blijkt dat het veel uitmaakt welke inkomensconsulent je treft. ‘Je hebt geluk als het iemand is die naast je staat en je helpt.’

Betaal de uitkering op dezelfde dag uit als het salaris.

Maak het makkelijker om bij een probleem de juiste persoon aan de telefoon krijgen.

Geef iedereen een vast aanspreekpunt, ook degenen die in principe zelfredzaam zijn.

Zorg ervoor dat minder mensen zich met 1 klant bemoeien.

Laat mensen regelmatig langskomen om vragen te stellen.

Leg uit wat er mogelijk is zodat regelingen niet onderbenut worden.

Bejegen klanten goed en

Durf te investeren in klanten door de ruimte voor vertrouwen en direct contact te vergroten.

●

(6)

Erik Dannenberg Erik Dannenberg

Makkelijker trap op en trap af in de basis van de arbeidsmarkt

Divosa en andere partijen hebben de problemen met overgangen in de participatieketen steeds onder de aandacht van het ministerie van SZW gebracht. Daarom bundelen Divosa en SZW samen met UWV, VNG, BvK en het Inlichtingenbureau nu hun krachten in het project ‘Simpel Switchen in de Participatieketen (spoor 1 en 2)’. Dannenberg schetst de achtergrond.

Nadat we in Nederland jarenlang meer dan in enig ander land mensen hebben gediagnosticeerd en apart gezet, is er nu een verandering op gang gekomen om mensen weer te laten meedoen. Maar de overheid is nog steeds op de oude manier georganiseerd: voor elk probleem een voorziening met een eigen indicatie en eigen criteria om ervoor te zorgen dat er niet te veel mensen gebruik van maken.

Als je totaal afhankelijk bent van zorg, is alles prima geregeld. Aan de andere kant van het spectrum kun je je met een goede baan prima bedruipen. Tussen die twee uitersten zit een groep die weinig bestaanszekerheid heeft. Degenen die de hoge drempel van de arbeidsmarkt net niet kunnen nemen.

Of die het alleen lukt om tijdelijk of parttime werk te krijgen. Dat gebied tussen zorg en werk is gevaarlijk: als je 2 tientjes meer gaat verdienen, kun je zomaar je huursubsidie kwijtraken. Je komt er ook niet gemakkelijk meer weg. Juist bij deze groep ontstaan veel schulden en die zorgen voor nog meer mentale druk.

(7)

Complexe en onzekere ondersteuning Complexe en onzekere ondersteuning

Een gevaarlijke trap Een gevaarlijke trap

Naar een veilige weg omhoog Naar een veilige weg omhoog

Het is niet dat de overheid niets doet voor deze groep; er zijn maar liefst 27 regelingen

(https://www.divosa.nl/sites/default/files/simpel-switchen-27-regelingen.pdf), zo stelde Divosa vast.

Maar daarin je weg vinden is zo complex geworden dat mensen volkomen worden overvraagd. ‘Als je inkomen een dip maakt, moet je 16 overheidsloketten onderhouden om te zorgen dat alles goed loopt.

Eén foutje en je wordt uit een regeling gegooid.’ Bovendien zijn veel regelingen onzeker. Als het goed gaat op de arbeidsmarkt, is er geld. Tot bij de volgende crisis alles wordt teruggeschroefd. Volgens Dannenberg ondermijnt de overheid zo het vertrouwen. ‘Anderhalf miljoen mensen ervaren: het is een leuke regeling, maar straks gaat het slechter en dan sta ik weer buiten.’

Dannenberg vergelijkt de weg naar de arbeidsmarkt met een trap. Als je een stap omhoog zet, wil je met je andere been nog even stevig staan. Een paar dagen per week in de dagbesteding als je naar beschut werk gaat. Maar in de praktijk raak je door een stap omhoog je indicatie kwijt en kun je niet terug. En waar mensen een vaste leuning nodig hebben in de vorm van een vertrouwde begeleider, krijgen ze te maken met een andere jobcoach als ze van de ene regeling naar de andere gaan. Of een beleidsmedewerker verzint dat iemand met autisme geen recht meer heeft op woonbegeleiding als het goed gaat in een beschutte baan. Als je zo een keer je neus hebt gestoten, ga je geen nieuwe stappen meer zetten. ‘Bij een gewoon bedrijf werken? Dat is eng, dat ga ik niet doen. Het is me wel best. Dan ben ik straks weer een begeleider kwijt.’ Vertrouwen is niet overdraagbaar zoals een dossier.

(8)

Volgens Dannenberg is tegen deze achtergrond de opdracht voor alle betrokken partijen duidelijk:

Dannenberg noemt het daarom de kunst om de komende jaren een werkelijkheid te laten ontstaan waardoor het Rijk zal kiezen voor één wet voor het sociaal domein. ‘Inwoners hebben geen idee van de verschillen; voor hen is alles overheid. Zo moeten we ons naar hen ook gedragen: logisch en

samenhangend. Zodat meer werken altijd betekent dat je meer overhoudt, niet dat je erop achteruitgaat.’

(9)

Van uitkering naar werk Van uitkering naar werk

Discussieronde Discussieronde

Een betere participatieketen ontwerpen

Wat zijn manieren om overgangen in de participatieketen te vergemakkelijken?

In de discussies blijkt het lastig om je tot het deelprobleem te beperken, want alles hangt met alles samen. ‘Bij andere wetten zoals de Wmo kun je ‘asociaal’

doen als overheid, maar bij de Participatiewet snijd je jezelf dan in de vingers omdat alles weer bij jezelf terugkomt.’

Bij de overgang naar werk is het belangrijk financiële problemen te voorkomen. De suggesties daarvoor variëren van verrekenen op jaarbasisverrekenen op jaarbasis tot domeinoverstijgende (financiële) begeleidingdomeinoverstijgende (financiële) begeleiding die doorgaat als iemand werkt. Ook is er het idee om toeslagen af te schaffentoeslagen af te schaffen en in plaats daarvan bijvoorbeeld

woningcorporaties geld te geven voor goedkopere sociale huurgoedkopere sociale huur. Het meest ingrijpende plan is om flexibel werk

flexibel werk te omarmen en samen met uitkeringensamen met uitkeringen onder onder te brengen in een sociale ondernemingbrengen in een sociale onderneming.

Daarin zouden ook bedrijven (verplicht) moeten meedoen en een risico dragen.

(10)

Van werk naar uitkering Van werk naar uitkering

Deeltijdwerk in de bijstand Deeltijdwerk in de bijstand

Ten slotte vragen de deelnemers zich hardop af hoe we ervoor kunnen zorgen dat professionalsprofessionals voldoende afweten van alle regelingen

voldoende afweten van alle regelingen. Hoe kunnen ze klanten anders optimaal helpen? Deels is dat een kwestie van organisatie: niet iedereen hoeft alles te weten, zo lang je maar weet welke collega deskundig is. Goede afstemming rond een klant kost wel tijd en die moeten professionals ook krijgen.

''We hebben de laatste jaren bij onze mensen alleen maar gehamerd op efficiency. Het is de vraag ofWe hebben de laatste jaren bij onze mensen alleen maar gehamerd op efficiency. Het is de vraag of die efficiency eigenlijk geen vermindering van dienstverlening is.

die efficiency eigenlijk geen vermindering van dienstverlening is.

Als mensen een beroep doen op een uitkering, is het belangrijkste om ervoor te zorgen dat er geen inkomensgat ontstaat waardoor mensen hun rekeningen niet kunnen betalen. Ideeën daarvoor zijn bijvoorbeeld om 1 loket dichtbij de inwoner1 loket dichtbij de inwoner te organiseren waar iemand voor WW én bijstand terecht kan en direct direct ook al (dreigende) schulden ter sprake kan brengenschulden ter sprake kan brengen. Laat de klant er direct mee akkoord gaan dat instanties achteraf onderling verrekeneninstanties achteraf onderling verrekenen tussen verschillende uitkeringen. Bij een te late aanmelding moet je de uitkering met terugwerkende krachtuitkering met terugwerkende kracht kunnen toekennen.

Of geef iedereen die in zijn laatste baan minder dan 170% van het minimumloon verdiende in elk gevaliedereen die in zijn laatste baan minder dan 170% van het minimumloon verdiende in elk geval de individuele bijstandsnorm

de individuele bijstandsnorm omdat je weet dat ze een inkomensgat niet kunnen opvangen. Ga dat ookGa dat ook niet terugvorderen

niet terugvorderen. Die investering biedt voordeel op de lange termijn: mensen focussen sneller op werk omdat hun situatie meteen is gestabiliseerd en er is minder risico op schulden. Bied serviceservice vanuit vertrouwen

vanuit vertrouwen: je kunt op ons rekenen en op ons terugvallen. Zorg dat professionals werken met een checklist, zodat het niet uitmaakt door wie je wordt geholpen.

Voor mensen die deeltijdwerk gaan doen in de bijstand moet inkomenszekerheid voorop staan. Er zou daarom een garantie garantie van de overheid moeten komen dat je er bij meer inkomsten uit werk altijdbij meer inkomsten uit werk altijd financieel op vooruit gaat

financieel op vooruit gaat. Verrekenen moet inzichtelijk en eenvoudigVerrekenen moet inzichtelijk en eenvoudig zijn. Uit deze sessie komen prototypes die veel op elkaar lijken: geef iedereen een inkomstenbegeleider inkomstenbegeleider met een totaaloverzicht over regelingen en toeslagen en (bij akkoord van de klant) inzage in de rekeningen. Het moet iemand zijn die voldoende tijd en ruimte heeft en een bufferbudget kan inzetten waar nodig.

Of maak een slim systeem waarin alle inkomensverstrekkers gegevens uitwisselenalle inkomensverstrekkers gegevens uitwisselen. Dat moet alarm slaan bij klant en gemeente als er een inkomensval dreigt – als iemand gaat werken of door een extra dienst te draaien recht op toeslagen dreigt te verliezen. Om die situaties op te vangen is een

bufferbudget beschikbaar van bijvoorbeeld 2.400 euro per jaar. De klant kan daar bij een terugval zelf geld uit opvragen.

In de toekomst is dat wellicht helemaal zelfregie, maar iets dergelijks is ook nu al te realiseren op een andere manier: de inkomstenbegeleider met een totaaloverzicht over regelingen en toeslagen en (bij akkoord van de klant) inzage in de rekeningen. Deze professional kan proactief handelen. Het moet iemand zijn die voldoende tijd en ruimte heeft en zo nodig een bufferbudget bufferbudget kan inzetten.

1

(11)

Van uitkering naar uitkering Van uitkering naar uitkering

Van efficiency naar winst op de lange termijn Van efficiency naar winst op de lange termijn

''We zijn aan de achterkant dingen aan het bedenken omdat het systeem (vooral van de toeslagen)We zijn aan de achterkant dingen aan het bedenken omdat het systeem (vooral van de toeslagen) ons zo in de weg zit.

ons zo in de weg zit.

Ook de overgang van de ene uitkering op de andere verloopt niet altijd rimpelloos. Mensen moeten weer hun verhaal vertellen en krijgen te maken met andere definities voor bijvoorbeeld partner of vermogen. De deelnemers doen suggesties voor eenduidiger beleideenduidiger beleid, investeren in kennis vaninvesteren in kennis van regelingen bij professionals

regelingen bij professionals en het begeleiden naar participatie integralerbegeleiden naar participatie integraler en vanuit de klant benaderenvanuit de klant benaderen.

Er worden twee ideeën verder uitgewerkt. Het eerste is een spaarpot voor de klant om schommelingenspaarpot voor de klant om schommelingen in het inkomen op te vangen

in het inkomen op te vangen. Die komt in de plaats van bijzondere bijstand. Daarbij krijgen mensen een verplichte training in financiële zelfstandigheid. Ook is er het voorstel voor een pilot basisbaan metbasisbaan met maatschappelijk nuttig werk voor gemeenten

maatschappelijk nuttig werk voor gemeenten. Daar moet een loon tegenover staan dat voldoende is om van rond te komen. Zonder systeemverandering is goede begeleiding het belangrijkste.

''Als klanten vertrouwen hebben in mensen, kunnen we misschien vertrouwen in het systeemAls klanten vertrouwen hebben in mensen, kunnen we misschien vertrouwen in het systeem creëren. Het systeem is niet te tackelen, maar wel draaglijk te maken.

creëren. Het systeem is niet te tackelen, maar wel draaglijk te maken.

Een paar zaken komen in alle sessies terug: binnen de huidige kaders is nog veel te winnen met beterebetere afstemming van systemen

afstemming van systemen, (financiële) nazorg voorbij overgangsmomenten(financiële) nazorg voorbij overgangsmomenten en meer kennis enmeer kennis en vakmanschap bij professionals

vakmanschap bij professionals. Maar het liefst willen de deelnemers toch een versimpeling van hetversimpeling van het systeem

systeem.

De toolkit max-ww

(https://www.samenvoordeklant.nl/werkgeversdienstverlening/toolbox/toolkit-gezamenlijke- dienstverlening-van-ww-naar-bijstand) zet een eerste stap in deze richting.

1

(12)

Divosa Divosa

Tekst Tekst

Webredactie Webredactie

Versie Versie

Colofon

Aidadreef 8 | 3561 GE Utrecht Postbus 9563 | 3506 GN Utrecht 030 233 23 37

info@divosa.nl (mailto:info@divosa.nl) www.divosa.nl (https://www.divosa.nl)

Anneke Nunn

Rob Vermeulen (Divosa)

Jasja van Moorsel (Divosa)

juni 2019